Klasyfikacja, Naukoznawstwo


Klasyfikacja
nauk

Prof. UW, dr hab. Dariusz Kuźmina

Istota klasyfikacji nauk polega na wyodrębnieniu - na podstawie określonych kryteriów, głównych działów nauki, a następnie ich podziale na dyscypliny szczegółowe. Kryteria służące do podziału mogą być przedmiotowe czyli różniące się w przedmiocie badania oraz metodologiczne, czyli różniące się w metodach badawczych.

Porządkowanie nauk było dla wielu filozofów formą podsumowania własnego dorobku naukowego, dlatego można dostrzec w poszczególnych podziałach próbę syntezy całej filozofii danego twórcy - klasyfikację mogą służyć jako jedna z form uczenia się historii filozofii.

Klasyfikacje nauk
w czasach starożytności

Sokrates - (ok. 469-399 p.n.e.)

Nie dokonał klasyfikacji nauk, ale jako jeden z pierwszych wskazał główne zadania stojące przed każdym filozofem, które możemy traktować jako podstawy do późniejszych podziałów nauki.

Demokryt z Abdery (Tracja) - (ok. 460-370 p.n.e.)

Twórca filozoficznej teorii materializmu atomistycznego.

Całą wiedzę ludzką uporządkował według kryterium przedmiotu poznania i działania.

Dokonał podziału na:

Nic nie dzieje się bez przyczyn, lecz wszystko z jakiejś racji i konieczności.

Platon - (ok. 429-347 p.n.e.)

Dokonał podziału na:

Arystoteles - (384-322 p.n.e.)

pierwszy wprowadził jako kryterium podziału nauk dwa czynniki:: cel poznania i przedmiot badań, który stał się podstawą do opisu ówczesnej filozofii przez którą rozumiano wszystkie współczesne nauki.

Dokonał podziału nauk na:

Teoretyczne; w których poznanie jest celem samym w sobie i do których zaliczył:

Praktyczne; dotyczące postępowania człowieka, do których zaliczył:

Wytwórcze; których celem jest osiągnięcie pewnego pożytku:

Epikur - (341-270 p.n.e.)

Wprowadził oraz rozpowszechnił najbardziej znaną w starożytności i średniowieczu klasyfikację nauk według przedmiotu badań, która wzorowana była na szkole Stoików.

Dokonał podziału na:

Klasyfikacje nauk w czasach średniowiecza

Awicenna - Abu Ali Ibn Sina (980-1037) Naukę porządkował ze względu na cel poznania

Dokonał podziału na nauki:

Teoretyczne, które badają rzeczy i zjawiska niezależne od działalności ludzkiej. Celem tych badań jest zgłębienie istoty rzeczy i zjawisk:

Praktyczne, które skupiają się na właściwej działalności pojedynczego człowieka bądź grupy. Celem badań jest dobro i pomyślność ludzi, jakie z tej działalności wynikają:

Roger Bacon (1214-1292)

Uznawany za twórcę średniowiecznego empiryzmu.

Dokonał podziału na:

Logikę - jako naukę o myśleniu i racjonalnym rozumowaniu.

Fizykę - jako naukę o przyrodzie

Etykę - jako naukę o postępowaniu człowieka

Akademicki podział nauk

Sztuki wyzwolone - septem artes liberales

trivium:

quadrivium:

św. Tomasz z Akwinu (1225-1274)

Piramida nauk:

Klasyfikacje nauk w czasach nowożytnych

Franciszek Bacon (1561-1626)

Celem nauki, według Bacona, jest opanowanie przyrody dla pożytku społeczeństwa. Wiedza oznacza władzę, dlatego za swoje główne zadanie uznał systematyczne uzasadnianie i przedstawienie całej nauki.

Dokonał podziału na:

Historię (pamięć):

Poezję (wyobraźnia):

Filozofię (rozum):

Złudzenie plemienne; wynika ono z natury ludzkiego gatunku, ponieważ rozum i nasze zmysły ujmują rzeczywistość stosownie do naszej miary. Dlatego aby badać obiektywnie tego należy zmienić otoczenie. Podróże naukowe czy kwerendy w innych ośrodkach służą takiemu oczyszczeniu.

Złudzenie idola; wynika ono z samej jednostki. Powstaje w wyniku osobowych predyspozycji, wychowania, zwyczajów i upodobań oraz zależności pomiędzy mistrzem a uczniem. Aby prawidłowo prowadzić proces naukowy należy odejść od zależności personalnych.

Złudzenie rynku; sam język prowadzi nas do błędu przez fałszywe znaczenie przypisywanym słowom. Słowa wysuwają się przed rzeczy i na tym tle rodzą się spory o same nazwy i słowa. Precyzyjny język nauki może uwolnić od nieporozumień wynikających ze znaczeń poszczególnych określeń.

Złudzenie teatru; pojawia się przez uznawanie za prawdziwe koncepcji różnych szkół filozoficznych. Nauka wymaga pewnej samodzielności a nie tylko powielania i przypodobywania się istniejącym i uznanym teoriom.

Pozytywny proces badawczy

Pozytywnym krokiem w dalszym procesie według Bacona to posługiwanie się we wnioskowaniu doświadczeniem i indukcją.

Rene Descartes (Kartezjusz) (1596-1650)

Dokonał podziału na:

Metafizykę, zajmującą się tym, co duchowe, ze swoją podstawową zasadą cogito, ergo sum.

Fizykę, czyli naukę o ciałach stałych

Nauki praktyczne, czyli wiedzę powstałą w procesie racjonalnych działań człowieka i użyteczną dla człowieka:

MEDYCYNĘ

TECHNIKĘ

ETYKĘ

Tomasz Hobbes (1588-1679)

Odwołuje się w swoim porządkowaniu nauki do podziału F. Bacona, uznając, że zmysły są podstawą poznania naukowego. Oparł swój klasyfikację na przedmiocie badań.

Dokonał podziału na:

Nauki o ciałach - czyli filozofię przyrody

Nauki o człowieku - czyli filozofię moralną

Nauki o obywatelu - czyli filozofię społeczną

Warto zaznaczyć, iż taki podział podkreśla rolę człowieka w społeczeństwie jako jednostki. Hobbes, mimo iż opowiadał się za silną władzą o charakterze absolutystycznym, dopuszczał także rządy demokratyczne. Dostrzegł, jako pierwszy, znaczenie relacji ludzkich w każdym systemie władzy.

Jean le Rond d`Alembert (1717-1783)

Historia

Filozofia

Poezja

Konwent Republikański

Rewolucjoniści francuscy koniec XVIII w

→ 1795 r. utworzenie Narodowego Instytutu Nauki

→ Powołanie przez Konwent Republikański zespołu uczonych (w tym J. Langrange'a i P. Laplace'a) , którzy mieli dla Instytutu opracować podział nauki

→ Podział na podstawie problematyki poszczególnych nauk i związków przedmiotowych

  1. Nauki fizyko-matematyczne

(matematyka, fizyka, astronomia, medycyna, botanika, rolnictwo,...)

  1. Nauki etyczne i polityczne

(psychologia, socjologia, prawo, ekonomia, historia, geografia,...)

  1. Literatura i sztuka

(gramatyka, języki, poezja, archeologia, malarstwo, rzeźba, architektura, muzyka,...)

Immanuel Kant (1724-1804)

Twórca filozofii krytycznej, która poddawała wątpliwości otaczający świat jakim go postrzegamy zmysłami oraz jego obiektywne i podstawowe kategorie: czas i przestrzeń.

Dokonał podziału na:

Klasyfikacje nauk w XIX wieku

Georg Wilhelm Hegel (1770-1831)

Dokonał podziału na:

Logikę - czyli naukę o poszczególnych indywiduach, czystych formach myśli i rozumu.

Filozofię przyrody - czyli naukę
o społecznym życiu ludzi.

Filozofię ducha; - czyli naukę o wyobrażeniach i pojęciach.

nauki o substytucie

nauki obiektywne

nauki o absolutnym

filozofia absolutna

Claude Henri Sain-Simon (1760-1825) nauka to nie suma pojedynczych elementów, lecz jedność,

nierozerwalna całość

od prostego, kończyć na złożonym, np. w przyrodzie poznanie poszczególnych roślin wieńcząc znajomością

złożonego organizmu człowieka, i od złożonego do prostego, np. najpierw poznać człowieka, a następnie organizmy prostsze.

Dokonał podziału na:

Nauki o wszechświecie

Nauki o przyrodzie nieożywionej

Nauki o przyrodzie

Nauki o społeczeństwie

Isidore August Marie Francois-Xavier Comte (1798-1857)

Nie zgadzał się z myślą Saint-Simona, że nauka to jedność, całość. Uważał, że co

innego znaczy teoria, co innego zaś praktyka, konkret podlegający poznaniu i

zbadaniu

Comte uchodził za twórcę pozytywizmu.

Podstawowe tezy Comta, które stały się fundamentem jego klasyfikacji nauk, która oparta jest na czterech zasadach badawczych:

należy jedynie zajmować się przedmiotami rzeczywistymi, nie urojonymi

wykraczanie poza fakty prowadzi do metafizyki

należy dążyć do wiedzy pewnej oraz unikać jałowych dyskusji i sporów

podejmowane tematy winny być pożyteczne dla człowieka

Dokonał podziału na:

Nauki abstrakcyjne - zajmujące się ogólnymi prawami rządzącymi faktami:

Nauki konkretne - mające za przedmiot jednostkowe fakty - doświadczenia:

Fryderyk Engels (1820-1895) I klasyfikację nauki według zasad filozofii marksistowskiej

NAUKI O RUCHU:

Ruch mechaniczny

Ruch fizyczny

Ruch chemiczny

Ruch biologiczny

Ruch psychiczny

Inny podział KRYTERIUM budowa otaczającego świata

NAUKI O STRUKTURZE:

O strukturze przyrody nieożywionej

O strukturze organizmów żywych

O strukturze humanistycznej

Klasyfikacje nauk w XX wieku

Wilhelm Ostwald (1853-1923)

Model klasyfikacji nauk według W. Ostwalda z 1929 roku7

Życie socjologia

psychologia

fizjologia

Energia mechanika fizyka chemia

Porządek logika matematyka geometria kinematyka

Dla naukoznawców ciekawe są działania W. Ostwalda na rzecz nauki. W1912 roku założył międzynarodowe stowarzyszenie organizacji nauki pod nazwą „Die Briicke" (Most), które miało jednoczyć organizatorów nauki. Językiem nauki mogło być, według niego, zmodyfikowane esperanto.

Narodowa Fundacja Naukowa w USA

Nauki przyrodnicze:

Nauki techniczne:

Nauki rolnicze:

Nauki humanistyczne i sztuka:

Początek XXI wieku

NFN dokonała podziału na:

Nauki biologiczne

Informatykę i naukę o informacji

Programy interdyscyplinarne

Edukację i zasoby ludzkie

Nauki inżynieryjne

Nauki o ziemi

Badania międzynarodowe

Nauki matematyczno-fizyczne

Badania polarne

Statystykę nauki

Nauki społeczne i behawioralne

Polska Akademia Nauk

Dokonała podziału na:

Nauki społeczne

Nauki biologiczne

Nauki matematyczne, fizyczne i chemiczne

Nauki techniczne

Nauki rolnicze, leśne i weterynaryjne

Nauki medyczne

Nauki o ziemi i górnictwie

Dokonujemy podziału:

Ze względu na metody uzasadniania:

Nauki formalne (dedukcyjne)

matematyka

logika formalna

Nauki empiryczne

fizyka

chemia

biologia

Ze względu na rodzaj przedmiotu badania:

nauki przyrodnicze

nauki humanistyczne

Ze względu na zadania stawiane badaniom naukowym:

nauki teoretyczne

matematyka

fizyka teoretyczne

historia

i inne

Nauki praktyczne

społeczne

pedagogika

polityka społeczna

i inne

Przyrodnicze

medycyna

rolnictwo

i inne

Uniwersalna Klasyfikacja Dziesiętna

Dział 0. Ogólne

Dział 1. Filozofia. Psychologia. Logika

Dział 2. Religia. Teologia.

Dział 3. Nauki społeczne.

Dział 4. -

Dział 5. Matematyka. Nauki przyrodnicze.

Dział 6. Nauki stosowane. Medycyna. Technika. Rolnictwo.

Dział 7. Sztuka. Rzemiosło artystyczne. Architektura. Fotografia. Muzyka. Gry. Sport.

Dział 8. Języki. Lingwistyka. Filologia. Literatura piękna.

Dział 9. Archeologia. Prehistoria. Geografia. Biografia. Historia.

Centralna komisja ds. stopni i tytułów naukowych

6.N a u k i h u m a n i s t y c z n e:
1) archeologia
2) bibliologia
3) etnologia
4) filozofia
5) historia
6) historia sztuki
7) językoznawstwo
8) kulturoznawstwo
9) literaturoznawstwo
10) nauki o polityce
11) nauki o poznaniu i komunikacji społecznej
12) nauki o sztuce
13) nauki o zarządzaniu
14) pedagogika
15) psychologia
16) religioznawstwo
17) socjologia

7.N a u k i l e ś n e:
1) drzewnictwo
2) leśnictwo
8. N a u k i m a t e m a t y c z n e:
1) informatyka
2) matematyka
3) biologia medyczna
9. N a u k i m e d y c z n e:
1) medycyna
2) stomatologia
10. N a u k i o k u l t u r z e f i z y c z n e j.
11. N a u k i o Z i e m i:
1) geofizyka
2) geografia
3) geologia
4) oceanologia
11a. Nauki o zdrowiu.

12) N a u k i p r a w n e:
1) nauka o administracji
2) prawo
3) prawo kanoniczne
13. N a u k i r o l n i c z e:
1) agronomia
1a) biotechnologia
2) inżynieria rolnicza
3) kształtowanie środowiska
4) ogrodnictwo
5) rybactwo
6) technologia żywności i żywienia
7) zootechnika

14) N a u k i t e c h n i c z n e:
1) architektura i urbanistyka
2) automatyka i robotyka
3) biocybernetyka i inżynieria biomedyczna
4) biotechnologia
5) budowa i eksploatacja maszyn
6) budownictwo
7) elektronika
8) elektrotechnika
8a) energetyka
9) geodezja i kartografia
10) górnictwo i geologia inżynierska
11) informatyka
12) inżynieria chemiczna
13) inżynieria materiałowa
14) inżynieria środowiska
15) mechanika
16) metalurgia
17) technologia chemiczna
18) telekomunikacja
19) transport

15. N a u k i t e o l o g i c z n e.
16. N a u k i w e t e r y n a r y j n e.
17. N a u k i w o j s k o w e.
18. S z t u k i f i l m o w e.
19. S z t u k i m u z y c z n e:
1) dyrygentura
2) instrumentalistyka
3) kompozycja i teoria muzyki
4) reżyseria dźwięku
5) rytmika i taniec
6) wokalistyka
20. S z t u k i p l a s t y c z n e:
1) sztuki piękne
2) sztuki projektowe
3) konserwacja i restauracja dzieł sztuki
21. S z t u k i t e a t r a l n e.

0x01 graphic


Wyszukiwarka