Terminy zawite
Termin
Jest to takie postanowienie w oświadczeniu woli, na podstawie którego skutek czynności prawnej ograniczony zostaje w czasie. Charakteryzuje go fakt że nadejście terminu jest zawsze zdarzeniem, które bez względu na jakiekolwiek zachowywanie się stron na pewno nastąpi.
Rozróżnia się terminy początkowe i końcowe. Przy terminie początkowym czynność prawna wywiera skutek dopiero od chwili, gdy termin nadejdzie. Przy terminie końcowym natomiast skutek czynności prawnej rozpoczyna się od razu, ale kończy z nadejściem terminu.
Termin zawity czyli prekluzyjny charakteryzuje się znacznym rygoryzmem prawnym, przejawiającym się głównie w tym, że wskutek bezczynności uprawnionego w ciągu określonego ustawą terminu, następuję wygaśniecie przysługującego mu prawa. Fakt ten jest uwzględniany z urzędu przez sąd lub inny organ powołany do rozpoznania danej sprawy. Termin zawity ustanawia się najczęściej dla realizacji celów o ogólnospołecznej doniosłości lub dla silniejszej ochrony dłużników.
W prawie cywilnym można wyróżnić trzy typy terminów zawitych:
- terminy do dochodzenia roszczeń przed organem państwowym, np. terminy dochodzenia roszczeń ( art. 344 § 2 k.c.- samowolne naruszenie posiadania ), terminy dochodzenia stanu cywilnego (np. art. 63 k.r.o (kodeks rodzinny i opiekuńczy) - powództwo męża matki o zaprzeczenie ojcostwa ), terminy o wytaczanie powództw o ukształtowanie lub ustalenie praw majątkowych (np. art. 534 k.c.- uznania czynności prawnej dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli, za bezskuteczną )
- terminy do dokonywania czynności pozasądowych, np. Terminy do wykonywania praw kształtujących o charakterze majątkowym albo niemajątkowym (art. 88 k.c. - uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli, które zostało złożone innej osobie pod wpływem błędu lub groźby ), terminy do wykonywania zawiadomień (np. art. 563 § 1 k.c. - uprawnienia z tytułu rękojmi za wady fizyczne rzeczy ), terminy do dochodzenia praw członkowskich,
- terminy wygaśnięcia praw podmiotowych (np. art. 293 k.c. - wygaśnięcie służebności gruntowej).
Ze względu na różnorodność terminów zawitych ich instytucjonalny podział na określone kategorie nie jest możliwy. Pewne znaczenie ma jedynie podział na tzw. prekluzję sądową i pozasądową.
Prekluzja Sądowa- obejmuje terminy dla dochodzenia praw przed sądem lub innym powołanym do tego organem. Przykładowo można wskazać, że do prekluzji sądowej należą terminy do dochodzenia ( lub zaprzeczenia ) stanu cywilnego, np. roczny termin dla żądania unieważnienia uznania dziecka ( art. 80 §1 k.r. i op. ), czy taki sam termin przewidziany dla dochodzenia roszczeń posesoryjnych ( art. 344 §2 k.c)
Prekluzja Pozasądowa- zakreśla granicę czasową dla dokonywania pewnych czynności materialno prawnych.). Jako przykład prekluzji pozasądowej może posłużyć miesięczny termin reklamacyjny dla zawiadomienia sprzedawcy o wadzie fizycznej sprzedanej rzeczy ( art. 563 1 k.c ).
Odróżnienie terminów zawitych od terminów przedawnienia.
Zgodnie z przyjętą tradycją językową w polskim ustawodawstwie z terminem przedawnienia mamy do czynienia w sytuacji, gdy przepis posługuje się tym określeniem. Mamy powiedziane że coś się „przedawnia”. W pozostałych przypadkach, jeżeli przepis nie zawiera słówka „przedawnienie” mamy do czynienia z terminem zawitym.
Przykład:
(Poza tym przedmiotem przedawnienia mogą być wyłącznie cywilnoprawne roszczenia majątkowe. W związku z tym nie podlegają przedawnieniu, a więc mogą być ograniczone terminami zawitymi:
roszczenia, które nie mają charakteru cywilnoprawnego (np. roszczenia procesowe);
uprawnienia cywilnoprawne inne niż roszczenia (np. uprawnienia kształtujące);
roszczenia wynikające z praw osobistych (np. roszczenie o ochronę czci), a więc mające charakter niemajątkowy.
Cywilnoprawne roszczenie majątkowe
Przedawnieniu ulegają tylko roszczenia majątkowe, które mają do tego charakter cywilnoprawny.
1. Roszczenie
Roszczeniem jest prawo żądania od indywidualnie określonej osoby ściśle określonego zachowania się. Stąd też nie ulegają przedawnieniu uprawnienia, które nie dają się zakwalifikować jako roszczenia, czyli np. uprawnienia kształtujące, prawa podmiotowe bezwzględne jako takie (np. prawo własności) itp.
2. Majątkowy charakter roszczenia
Oprócz tego, uprawnienie musi mieć charakter majątkowy. Majątkowe roszczenia to takie, w przypadku których da się określić wartość ich przedmiotu (np. roszczenie o wydanie konkretnej rzeczy ruchomej, o zapłatę sumy pieniężnej). Stąd też nie ulegają przedawnieniu roszczenia wynikające z naruszenia dobra osobistego albo praw rodzinnych.
3. Cywilnoprawny charakter roszczenia
Kolejną cechą roszczeń podlegających przedawnieniu jest ich charakter cywilnoprawny. Oznacza to, iż nie podlegają przedawnieniu roszczenia, które wynikają z przepisów administracyjnych albo karnych bądź procesowych.
4. Wyjątki
Od naszkicowanej w powyższych punktach zasady, iż przedawniać mogą się tylko cywilnoprawne roszczenia majątkowe, przewiduje się wyjątki. Istnieją bowiem roszczenia będące zarówno majątkowymi i cywilnoprawnymi, które jednak przedawnieniu podlegać nie będą. Są to roszczenia o wydanie rzeczy (tzw. roszczenie windykacyjne) oraz zaprzestanie dalszych naruszeń i przywrócenie stanu poprzedniego (roszczenie negatoryjne), ale tylko pod warunkiem, iż dotyczą nieruchomości, art. 222 KC
art. 222 KC
§ 1. Właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.
§ 2. Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.
i art. 223 KC )
art. 223 KC
§ 1. Roszczenia właściciela przewidziane w artykule poprzedzającym nie ulegają przedawnieniu, jeżeli dotyczą nieruchomości.
§ 2. (uchylony).
§ 3. (uchylony).
Jakie są cechy charakterystyczne terminu zawitego?
Jak już wyżej wspominałam termin zawity powoduje, że po jego upływie określone uprawnienie definitywnie wygasa. W takim przypadku dłużnik nie musi podnosić zarzutu, że coś się przedawniło, po prostu sąd uwzględni upływ terminu zawitego z urzędu. Instytucja ta znajduje zastosowanie tylko, gdy jest to wyraźnie wskazane w przepisie szczególnym (tutaj nie ma przepisów ogólnych dotyczących terminów zawitych tak jak jest to w przypadku przedawnienia). Przepisy zawierające terminy zawite określają długość tych terminów oraz początek ich biegu. Ponadto warto podkreślić, że są one z reguły krótsze niż terminy przedawnienia. Wreszcie normy zawierające terminy zawite mają charakter norm bezwzględnie wiążących (a więc takich, które nie mogą być określone odmiennie przez strony w drodze zawartej umowy).
Odstąpienie od terminu zawitego.
Czasami zdarzają się sytuacje kiedy dotrzymanie terminu zawitego dla dochodzenia jakiegoś uprawnienia może być bardzo utrudnione albo wręcz niemożliwe (np. jakieś wypadki losowe, choroba). W takich sytuacjach powstaje pytanie czy ich bezwzględny charakter nie powinien być łagodzony? Ponieważ przepisy ustawy nic na ten temat nie wspominają należy odnieść się do wypowiedzi doktryny. Zgodnie z poglądami wielu autorów rygorystyczne skutki prekluzji (określenie to również jest używane na oznaczenie terminów zawitych) mogą być łagodzone w dwojaki sposób :
po pierwsze, powołanie się na upływ terminu zawitego można traktować jak nadużycie prawa podmiotowego; nie wolno bowiem czynić użytku z prawa (w tym powoływać się na termin zawity), który byłby sprzeczny z gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego; takie zaś działanie nie jest wykonywaniem tego prawa i nie zasługuje na ochronę,
po drugie, można w drodze analogii stosować niektóre przepisy o przedawnieniu do terminów zawitych; chodzi tu przede wszystkim o możliwość zawieszenia biegu przedawnienia z powodu siły wyższej (w tym przypadku byłoby to zawieszenie biegu terminu zawitego) oraz przepis dopuszczający możliwość przerwania biegu przedawnienia (terminu zawitego) wskutek uznania (przejaw woli określonej osoby stwierdzający iż jest ona przeświadczona o istnieniu lub nie określonego stosunku prawnego np. może to być prośba o odroczenie spełnienia świadczenia).
Np. Uchwała Sądu Najwyższego z 10.03.1992r ( numer 2, poz.30) Sąd podkreśla tu, że wspomniana okoliczność “nie pozostaje w żadnym związku ze szczególnym stosunkiem łączącym strony, a zarazem jest całkowicie niezależna od woli uprawnionego. Z ogólnych zasad zaś naszego prawa wynika, że skutki zdarzenia, na które zainteresowana osoba nie ma wpływu i któremu przy najbardziej posuniętej staranności nie można zapobiec, nie powinny tej osoby obciążać ujemnymi konsekwencjami”.
Musimy jednak pamiętać, że;
Upływ terminu zawitego powoduje bezwzględne wygaśnięcie przysługującego uprawnienia i tylko w wyjątkowych okolicznościach możliwe będzie jego przywrócenie; chodzi tu głównie o zdarzenia losowe, na które nie ma się wpływu; ale ciężar udowodnienia tych okoliczności spoczywa na podmiocie.
Sąd uwzględnia upływ terminów zawitych z urzędu, a nie dopiero gdy ktoś podniesie zarzut, że dane roszczenie wygasło wskutek upływu prekluzji; nie trzeba więc kierować do sądu żadnych pism procesowych z tym związanych; jeżeli przepis wyraźnie nie wskazuje, że mamy do czynienia z terminem przedawnienia to chodzi o termin prekluzyjny.
Podstawa prawna:
Przykład na to jakie terminy mogą być przywracane a jakie nie.
Uchwała
z dnia 17 lutego 2009 r.
Sąd Najwyższy
III CZP 117/08
Przyczyna uchybienia terminowi do wniesienia skargi kasacyjnej przez pełnomocnika ustanowionego przez sąd ustaje w czasie, w którym ma on możliwość jej wniesienia, nie później jednak niż z upływem dwóch miesięcy od dnia zawiadomienia go o ustanowieniu pełnomocnikiem.
OSNC 2009/7-8/91, Biul.SN 2009/2/8, M.Prawn. 2009/13/715
478083
Dz.U.1964.43.296: art. 398(5)
Skład orzekający
Prezes SN Tadeusz Ereciński (przewodniczący)
Sędzia SN Helena Ciepła
Sędzia SN Antoni Górski
Sędzia SN Jacek Gudowski
Sędzia SN Iwona Koper (sprawozdawca)
Sędzia SN Grzegorz Misiurek
Sędzia SN Lech Walentynowicz
Sentencja
Sąd Najwyższy na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 17 lutego 2009 r. przy udziale prokuratora Prokuratury Krajowej Piotra Wiśniewskiego, po rozstrzygnięciu zagadnienia prawnego przedstawionego przez Rzecznika Praw Obywatelskich we wniosku z dnia 30 września 2008 r.:
1. "Czy przewidziany art. 169 § 1 k.p.c. termin do wystąpienia z wnioskiem o przywrócenie terminu do dokonania czynności procesowej podlega przywróceniu?
2. Czy przyczyna uchybienia terminowi do wniesienia skargi kasacyjnej przez pełnomocnika ustanowionego przez sąd ustaje w dniu, w którym dowiedział się on o wyznaczeniu go pełnomocnikiem?"
podjął uchwałę:
Przyczyna uchybienia terminowi do wniesienia skargi kasacyjnej przez pełnomocnika ustanowionego przez sąd ustaje w czasie, w którym ma on możliwość jej wniesienia, nie później jednak niż z upływem dwóch miesięcy od dnia zawiadomienia go o ustanowieniu pełnomocnikiem;
odmówił podjęcia uchwały w pozostałym zakresie.
Uzasadnienie faktyczne
Rzecznik Praw Obywatelskich, działając na podstawie art. 60 § 2 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym (Dz.U. Nr 240, poz. 2052 ze zm.) w związku z art. 16 ust. 2 pkt. 4 ustawy z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich (jedn. tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 14, poz. 147 ze zm.), wystąpił z wnioskiem o rozstrzygnięcie ujawniających się w orzecznictwie Sądu Najwyższego rozbieżności dotyczących wykładni art. 169 § 1 k.p.c.
Wskazał, że w doktrynie jednolicie prezentowany jest pogląd dopuszczający możliwość przywrócenia tygodniowego terminu do wystąpienia z wnioskiem o przywrócenie terminu do dokonania czynności procesowej, podczas gdy w orzecznictwie Sądu Najwyższego zarysowały się w tej kwestii przeciwstawne kierunki interpretacyjne. Zdaniem Rzecznika, istnieją ważne argumenty przemawiające za każdym z tych kierunków, a opowiedzenie się za jednym z nich powinno być zdeterminowane możliwością właściwej realizacji w konkretnych stanach faktycznych tych wartości porządku prawnego, którym ma służyć instytucja przywrócenia terminu w postępowaniu cywilnym. (...)
Istota drugiego zagadnienia dotyczy, zdaniem Rzecznika, określenia początku biegu terminu do wystąpienia z wnioskiem o przywrócenie terminu do wniesienia skargi kasacyjnej, gdy wiadomość o wyznaczeniu danej osoby pełnomocnikiem dotarła do niej po upływie prawem przewidzianego terminu do wniesienia tego środka. W tej kwestii zarysowała się w orzecznictwie Sądu Najwyższego, w odniesieniu do kasacji, rozbieżność stanowisk. Według jednego, tygodniowy termin przewidziany na wystąpienie przez pełnomocnika ustanowionego z urzędu z wnioskiem o przywrócenie terminu do wniesienia kasacji rozpoczyna bieg z chwilą powzięcia przez daną osobę wiadomości o wyznaczeniu jej pełnomocnikiem w sprawie, gdyż już w tym momencie ustaje przyczyna uchybienia terminowi do złożenia kasacji (m.in. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 października 2001 r., IV CZ 163/01, OSNC 2002, nr 5, poz. 70). W opozycji do niego pozostaje stanowisko zaprezentowane przez Sąd Najwyższy m.in. w postanowieniu z dnia 27 czerwca 2000 r., I CZ 62/00 (OSNC 2001, nr 1, poz. 7), zgodnie z którym za dzień ustania przyczyny uchybienia terminowi do wniesienia kasacji należy uznać dzień, w którym pełnomocnik ustanowiony dla strony z urzędu miał rzeczywistą możliwość wniesienia kasacji. W ocenie Rzecznika, bardziej uzasadnione jest zapatrywanie łączące chwilę ustania przyczyny uchybienia terminowi z faktyczną możliwością wniesienia kasacji (skargi kasacyjnej) przez pełnomocnika ustanowionego z urzędu. (...)
Uzasadnienie prawne
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Postępowanie cywilne oparte jest na zasadzie prekluzyjności, wyrażającej się w tym, że czynności stron i sądu muszą być dokonywane w określonych przez prawo terminach, co umożliwia szybkie zakończenie postępowania. Zachowanie terminów procesowych stanowi także istotny element zapewnienia bezpieczeństwa i porządku prawnego. Szczególne znaczenie mają terminy ustawowe, którymi są m.in. przewidziane w ustawie terminy do wniesienia środków odwoławczych. Czynność procesowa podjęta przez stronę po upływie terminu jest bezskuteczna. Skutek ten, określony w art. 167 k.p.c., następuje ipso iure, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
Terminy do dokonania czynności procesowych mogą mieć charakter przywracalny lub nieprzywracalny. W literaturze wyrażany jest pogląd, że nieprzywracalny charakter mają terminy odznaczające się długością, np. roczny termin do złożenia wniosku o przywrócenie terminu (art. 169 § 4 k.p.c.) albo pięcioletni termin do złożenia skargi o wznowienie postępowania (art. 408 k.p.c.). W przeciwieństwie do nich, terminy przywracalne są krótkie.
Określony w art. 169 § 1 k.p.c. tygodniowy termin do wniesienia wniosku o przywrócenie terminu - jak jednolicie przyjmuje się w piśmiennictwie - jest ustawowym przywracalnym terminem procesowym; podlega przywróceniu na zasadach ogólnych, od których przepisy kodeksu postępowania cywilnego nie przewidują wyjątków.
Pogląd ten został zaakceptowany i przyjęty w judykaturze (postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 11 października 2001 r., IV CZ 163/01 i z dnia 27 czerwca 2000 r., I CZ 62/00). Odmienne, lecz nietrafne stanowisko w omawianej kwestii zajął Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 20 października 1970 r., II CZ 121/70 (nie publ.), stwierdzając, że przepisy kodeksu postępowania cywilnego nie przewidują możliwości przywrócenia terminu do wniesienia wniosku o przywrócenie terminu przewidzianego dla czynności procesowej. Ten pogląd nie był nigdy kontynuowany.
Uchwała
z dnia 16 stycznia 2009 r.
Sąd Najwyższy
III CZP 128/08
Nie jest dopuszczalne oddalenie na posiedzeniu niejawnym wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia sprzeciwu od nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu upominawczym.
OSNC 2009/12/156, Biul.SN 2009/1/7
470696
Dz.U.1964.43.296: art. 168; art. 504
Skład orzekający
Sędzia SN Iwona Koper (przewodniczący, sprawozdawca)
Sędzia SN Mirosław Bączyk
Sędzia SN Krzysztof Piętrzykowski
Sentencja
Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Spółdzielni Mieszkaniowej "B." w W. przeciwko Magdalenie M. o zapłatę, po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym w dniu 16 stycznia 2009 r. zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie postanowieniem z dnia 14 października 2008 r.:
"Czy dopuszczalne jest oddalenie na posiedzeniu niejawnym wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia sprzeciwu od nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu upominawczym?"
podjął uchwałę:
Nie jest dopuszczalne oddalenie na posiedzeniu niejawnym wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia sprzeciwu od nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu upominawczym.
Uzasadnienie faktyczne
]Uzasadnienie prawne
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
(...) Zasadą wynikającą z art. 45 ust. 2 Konstytucji i art. 148 § 1 k.p.c. jest jawność posiedzeń sądowych w postępowaniu cywilnym; wyjątki od niej muszą wynikać z wyraźnie ustanawiających je przepisów. Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, sąd rozpoznaje sprawy w postępowaniu procesowym na rozprawie (art. 148 § 1 k.p.c.). Wyjątek w tym zakresie ustanawia m.in. art. 4971 § 2 k.p.c., zgodnie z którym w postępowaniu upominawczym sąd rozpoznaje sprawy na posiedzeniu niejawnym. W kwestiach wpadkowych oraz w odniesieniu do poszczególnych czynności sąd orzeka w postępowaniu procesowym na posiedzeniu jawnym, a jeżeli przepis szczególny tak stanowi, na posiedzeniu niejawnym.
Dotyczy terminów i pokazuje jakie zmiany odnośnie tego zagadnienia prawnego miały miejsce w Orzecznictwie Sądu Najwyższego Izby Cywilnej.
Uchwała
z dnia 27 marca 2008 r.
Sąd Najwyższy
III CZP 11/08
Na zarządzenie przewodniczącego o zwrocie wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia apelacji zażalenie nie przysługuje.
OSNC 2009/5/66, Biul.SN 2008/3/7
357243
Dz.U.1964.43.296: art. 169; art. 394
Skład orzekający
Sędzia SN Hubert Wrzeszcz (przewodniczący, sprawozdawca)
Sędzia SN Gerard Bieniek
Sędzia SN Krzysztof Pietrzykowski
Sentencja
Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku Czesławy B. przy uczestnictwie Janusza G. o rozgraniczenie, po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym w dniu 27 marca 2008 r. zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy we Włocławku postanowieniem z dnia 28 września 2007 r.:
"Czy na zarządzenie przewodniczącego o zwrocie wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia apelacji, przysługuje zażalenie?"
podjął uchwałę:
Na zarządzenie przewodniczącego o zwrocie wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia apelacji zażalenie nie przysługuje.
Uzasadnienie faktyczne
Zarządzeniem z dnia 14 maja 2007 r. przewodniczący zwrócił wniosek uczestnika o przywrócenie terminu do wniesienia apelacji z powodu bezskutecznego upływu terminu do usunięcia braku formalnego wniosku, polegającego na nie dołączeniu do złożonego wniosku apelacji.
W zażaleniu uczestnik - dołączając apelację do środka odwoławczego - zażądał uwzględnienia wniosku o przywrócenie terminu do jej wniesienia.
.
Uzasadnienie prawne
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 394 § 1 k.p.c., zażalenie przysługuje na postanowienia sądu pierwszej instancji kończące postępowanie w sprawie, a ponadto na postanowienia sądu pierwszej instancji i zarządzenia przewodniczącego, których przedmiot został określony w zamieszczonym w tym artykule katalogu. Zostało w nim wprost wymienione tylko jedno zarządzenie przewodniczącego zaskarżalne zażaleniem jest zarządzenie, którego przedmiotem jest zwrotu pozwu. Rozstrzygając przedstawione zagadnienie prawne należy zatem rozważyć, czy wskazane w nim zarządzenie przewodniczącego mieści się w pojęciu "orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie" oraz czy możliwe jest odpowiednie zastosowanie regulacji dotyczącej zażalenia na zarządzenie przewodniczącego o zwrocie pozwu (art. 394 § 1 pkt. 1 k.p.c.).
W orzecznictwie Sądu Najwyższego zarysowała się rozbieżność dotycząca dopuszczalności zaskarżenia zażaleniem zarządzenia przewodniczącego o zwrocie wniosku o przywrócenie terminu do dokonania określonych czynności procesowych W postanowieniu z dnia 28 lipca 1992 r., II CRN 67/92 (nie publ.) Sąd Najwyższy stwierdził, że na zarządzenie przewodniczącego w przedmiocie zwrotu wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia rewizji przysługuje zażalenie. Także w postanowieniu z dnia 25 września 1998 r., III CKN 785/98 (OSP 1999, nr 6, poz. 112) Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że zarządzenie przewodniczącego o zwrocie wniosku o przywrócenie terminu do uiszczenia opłaty od rewizji (apelacji) podlega zaskarżeniu zażaleniem, w postanowieniu z dnia 28 lipca 1998 r., II CKN 884/97 (OSNC 1999, nr 2, poz. 34) uznał natomiast, że na zarządzenie przewodniczącego o zwrocie wniosku o przywrócenie terminu do złożenia zarzutów od nakazu zapłaty zażalenie nie przysługuje. Również w postanowieniu z dnia 20 grudnia 2000 r., V CKN 1619/00 (nie publ.) Sąd Najwyższy stwierdził, że niedopuszczalne jest zażalenie na zarządzenie przewodniczącego o zwrocie wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia zażalenia na postanowienie o umorzeniu postępowania.
Uchwała
z dnia 13 stycznia 2006 r.
Sąd Najwyższy
III CZP 124/05
Umowa zawierana w celu realizacji zadań własnych gminy określonych w ustawie z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (jedn. tekst: Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.) może stanowić transakcję handlową w rozumieniu art. 2 ustawy z dnia 12 czerwca 2003 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (Dz. U. Nr 139, poz. 1323 ze zm.).
OSNC 2006/12/201, Biul.SN 2006/1/9, Wokanda 2006/2/7, Pr.Bankowe 2006/9/19, Prok.i Pr.-wkł. 2006/9/41
165506
Dz.U.2003.139.1323: art. 2
Dz.U.1964.16.93: art. 481
glosa aprobująca: Szostak R. ST 2006/7-8/156
Skład orzekający
Sędzia SN Elżbieta Skowrońska-Bocian (przewodniczący, sprawozdawca)
Sędzia SN Teresa Bielska-Sobkowicz
Sędzia SN Dariusz Zawistowski
Sentencja
Sąd Najwyższy w sprawie zamawiającego Gminy Miasta T. przeciwko Konsorcjum F.W. "P." Marek P. - Lider Konsorcjum, "J." sp. z o.o. - Partner Konsorcjum, w którego imieniu działa F.W. "P." Marek P. ul. F. nr 11, G. o zamówienie publiczne pn. "budowa boiska do hokeja ze sztuczną trawą wraz z robotami towarzyszącymi - etap pierwszy przy ul. S.C. w T.", po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym w dniu 13 stycznia 2006 r. zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy w Toruniu postanowieniem z dnia 21 listopada 2005 r.:
"Czy przepisy ustawy z dnia 12 czerwca 2003 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (Dz. U. Nr 139, poz. 1323 ze zm.) mają zastosowanie do umów zawieranych przez gminę w trybie ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (Dz. U. Nr 19, poz. 177), gdy przedmiotem zamówienia publicznego jest realizacja zadań własnych gminy, określonych w ustawie z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.)?"
podjął uchwałę:
Umowa zawierana w celu realizacji zadań własnych gminy określonych w ustawie z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (: Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.) może stanowić transakcję handlową w rozumieniu art. 2 ustawy z dnia 12 czerwca 2003 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (Dz. U. Nr 139, poz. 1323 ze zm.).
Uzasadnienie faktyczne
.
W ocenie zespołu arbitrów, zmiany w specyfikacji istotnych warunków zamówienia dokonane przez zamawiającego pismem z dnia 16 maja 2005 r. naruszają art. 3 pkt. 3, art. 5 i 9 ustawy z dnia 12 czerwca 2003 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (Dz. U. Nr 139, poz. 1323 ze zm. - dalej: "u.t.z.t.h."), w związku z czym zespół unieważnił postępowanie (art. 191 ust. 3 Pr.z.p.). Przedsiębiorstwo Realizacji Zamówień Publicznych.
Przy rozpoznawaniu skargi Sąd Okręgowy dostrzegł zagadnienie prawne i wskazał, że wątpliwości powstają na tle rozumienia art. 2 u.t.z.t.h. W szczególności powstaje pytanie, czy realizacja własnych zadań gminy, do realizacji których jest ona zobowiązana ustawą z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (jedn. tekst: Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.), jest transakcją handlową w rozumieniu art. 2 u.t.z.t.h. (ustawa o terminach zapłaty w transakcjach handlowych- to znaczy ten skrót u.t.z.t.h.)
Uzasadnienie prawne
Sąd Najwyższy zważył, co następuje: (...)
Istota problemu zawiera się w pytaniu, czy umowa, do zawarcia której zmierzało postępowanie przetargowe zainicjowane przez Gminę Miasta T., jest objęta działaniem przepisów ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych.
Gmina jako jednostka samorządu terytorialnego spełnia podmiotowe kryterium stosowania przepisów ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, jest bowiem jednostką samorządu terytorialnego, przez co należy do sektora finansów publicznych, a w konsekwencji - w razie udzielania zamówień - jest obowiązana stosować przepisy Prawa zamówień publicznych. Nie jest również objęta wyłączeniem wynikającym z art. 4 u.t.z.t.h., gdyż przewidziane w tym przepisie wyłączenie obejmuje umowy, których stronami są wyłącznie podmioty, o których mowa w art. 5 ustawy o finansach publicznych, a więc podmioty zaliczane do sektora finansów publicznych.
Reasumując, działalność gminy w ramach wykonywania jej zadań własnych może stanowić działalność gospodarczą, musi ona jednak odpowiadać kryteriom takiego rodzaju aktywności, tzn. musi mieć charakter zorganizowany i ciągły oraz podlegać regułom racjonalnego gospodarowania oraz stanowić formę udziału w obrocie gospodarczym. Nie jest natomiast niezbędne, aby działalność taka przynosiła określony dochód (zysk). Warto przy tym zauważyć, że możliwość prowadzenia przez gminę działalności gospodarczej wynika wprost z art. 9 ustawy o samorządzie gminnym.
Odnosząc powyższe rozważania do okoliczności niniejszej sprawy, trzeba zauważyć, że przeprowadzenie przez Gminę Miasta T. przetargu w celu zawarcia umowy o budowę boiska było profesjonalnym działaniem i wskazywało na zorganizowany charakter działalności. Zorganizowanie to wynika m.in. z dysponowania przez Gminę środkami pozwalającymi sprostać wymaganiom wynikającym z obowiązku stosowania przepisów prawa o zamówieniach publicznych, natomiast powtarzalność działań, przedmiot zamówienia publicznego w postaci umowy o roboty budowlane, planowany sposób jego realizacji oraz fakt kontynuowania aktywności gminy w związku z budową boiska przemawiają za spełnieniem także tego kryterium działalności gospodarczej. Nie można przy tym wykluczyć, że prowadzona działalność będzie miała zarobkowy charakter (np. odpłatne udostępnianie boiska).