RODZAJE TESTÓW DIAGNOSTYCZNYCH

stosowane w diagnostyce chorób wewnętrznych,

• stosowane w diagnostyce położniczej,

• stosowane w diagnostyce chorób zakaźnych i pasożytniczych.

• dające wynik dychotomiczny (tak, nie)

• dające wynik o charakterze ciągłym

• Testy diagnostyczne są wykorzystywane aby

• potwierdzić lub ustalić rozpoznanie kliniczne,

• zorientować się czy infekcja występuje w danej populacji przy braku innych symptomów,

• zidentyfikować osobniki wykazujące odchylenia od normy i zaburzenie w badanej populacji.

• Zastosowanie testów diagnostycznych pozwala nam na:

• identyfikację zwierząt zakażonych, chorych i nosicieli,

• eliminację zwierząt z populacji,

• podejmowanie decyzji odnośnie terapii,

• prognozowanie przebiegu choroby.

• Dokładność testu - określa prawdopodobieństwo otrzymania wyniku w zastosowanym teście.

• Dokładność = (a+c)/a+b+c+d

		Choroba (wynik w teście referencyjnym)		razem
					Jest	Nie ma
Wynik testu	+	a	b	a+b
		-	c	d	c+d
razem		a+c	b+d	a+b+c+d=n

Czułość testu - zdolność testu do wykrywania zwierząt prawdziwie chorych.

SE - czułość testu

a - liczba zwierząt chorych trafnie zdiagnozowanych przez test

a+c - ogólna liczba zwierząt chorych







• Swoistość testu - zdolność testu do wykrywania zwierząt prawdziwie zdrowych.

SP - swoistość testu

d - liczby zwierząt zdrowych trafnie zdiagnozowanych przez test

b+d - ogólna liczba zwierząt zdrowych

• Testy o wysokiej czułości:

• rzadko dają wynik fałszywie ujemny,

• są wykorzystywane gdy pominięcie zwierzęcia zakażonego pociąga za sobą poważne skutki np. bruceloza, BSE,

• są wykorzystywane w badaniach przeglądowych populacji, w których choroba rzadko występuje.

• Testy o wysokiej swoistości:

• rzadko dają wynik fałszywie dodatni,

• są wykorzystywane do potwierdzenia rozpoznania,

• są wykorzystywane w przypadkach, gdy wynik fałszywie dodatni prowadziłby do poważnych skutków np. ubój zwierzęcia o wysokiej wartości hodowlanej.

• Złoty standard - test referencyjny

• jest metodą diagnostyczną, którą wybieramy jako punkt odniesienia przy ocenie wartości testów diagnostycznych,

• jest metodą o wysokiej swoistości i czułości,

• jest kosztowny, pracochłonny i mało przydatny w rutynowej diagnostyce,

• jego rutynowe stosowanie jest niemożliwe,

• stanowi ocenę podjętych strategii leczenia i prognozowania zejścia choroby,

• jest wykorzystywany jako metoda odwoławcza.

• Przykłady testów referencyjnych:

• w przypadku wścieklizny złotym standardem jest wynik pozytywny testu immunofluorescencji z materiałem, jaki stanowi rozmaz mózgu zwierzęcia podejrzanego o wściekliznę,

• w przypadku grzybicy skórnej wywołanej przez Trichophyton złotym standardem jest izolacja i identyfikacja na podłożu mikrobiologicznym.

• Parametry testów diagnostycznych:

• Ważne przy wyborze testu diagnostycznego:

• Czułość

• Swoistość

• Ważne przy interpretacji wyników stosowanego testu:

• Wartość predykcyjna dodatnia

• Wartość predykcyjna ujemna

• Wartość predykcyjna testu

• dodatnia - prawdopodobieństwo, że zwierzę, u którego test diagnostyczny dał wynik dodatni jest rzeczywiście chore.

wartość predykcyjna dodatnia = a/(a+b)

a - liczba zwierząt chorych trafnie zdiagnozowanych przez test

a+b - liczba zwierząt zakwalifikowana przez test jako chore

• Wartość predykcyjna testu

• ujemna - prawdopodobieństwo, że zwierzę, u którego test diagnostyczny dał wynik ujemny jest rzeczywiście zdrowe.

wartość predykcyjna ujemna = d/(c+d)

d - liczba zwierząt zdrowych trafnie zdiagnozowanych przez test

c+d - liczba zwierząt zakwalifikowanych przez test jako zdrowe

• Wielokrotne przeprowadzenie badań laboratoryjnych:

Badania diagnostyczne seryjne

- wzrost swoistości diagnozy

- wzrost wartości predykcyjnej dodatniej

Pozwalają udowodnić, że badany osobnik jest rzeczywiście chory

• Wielokrotne przeprowadzenie badań laboratoryjnych:

Badania diagnostyczne równoległe

- szybkie postawienie trafnej diagnozy

- wzrost czułości diagnozy

- wzrost wartości predykcyjnej ujemnej

Pozwalają udowodnić, że badany osobnik jest zdrowy

• Interpretacja wyników testów diagnostycznych

• Błąd diagnostyczny

Błąd diagnostyczny wynika zazwyczaj z niewłaściwej interpretacji symptomów (objawów), na których oparł się lekarz dokonujący rozpoznania i polega albo na nierozpoznaniu rzeczywistej choroby (błąd diagnostyczny negatywny), albo na mylnym stwierdzeniu choroby faktycznie nieistniejącej (błąd pozytywny).

• Błąd diagnostyczny

Błąd tej postaci wywiera zwykle najdalej idące, negatywne konsekwencje. Rozpoznanie stanowi bowiem pierwszy i najważniejszy krok w procesie terapeutycznym i jeśli jest nieprawidłowe, może pociągać za sobą wybór niewłaściwych metod i środków leczenia i w konsekwencji prowadzić do powstania poważnych szkód, często o charakterze nieodwracalnym (np. w postaci utraty szans wyleczenia lub poprawy stanu zdrowia).

• Metody ustalania wartości granicznej testu (cut-off)

• Arbitralne określenie wartości progowej testu

• (np. jako od 0,15 w teście ELISA)

• Statystycznie oparta na definicji rozkładu normalnego

• - średnia całej licznej populacji plus 2 lub 3 razy odchylenie standardowe

• - średnia populacja jedynie zwierząt zdrowych plus 2 lub 3 razy odchylenie standardowe

• Krzywa ROC

Otrzymujemy ją odkładając dla każdej wartości granicznej czułość testu na osi rzędnych, a odpowiadającą jej swoistość na osi odciętych.

• Inne wskaźniki

Jest to prawdopodobieństwo, że klasyfikator nada wyższą rangę losowo wybranemu przypadkowi pozytywnemu aniżeli losowo wybranemu przypadkowi z grupy, o której wiadomo że w niej szukane zjawisko nie występuje

• Porównanie zgodności wyników testów

Kappa=2(a *d - b*c)/((a+c)*(c+d)+(a+d)*(d+d))

		Wynik testu Y		razem
					chore	zdrowe
Wynik testu X	chore	a	b	a+b
		zdrowe	c	d	c+d
razem		a+c	b+d	a+b+c+d=n

Metody pobierania próby

Należy zebrać jak najwięcej danych na temat interesującej nas populacji generalnej. Najlepiej byłoby uzyskać spis wszystkich zwierząt, jednak zazwyczaj dysponujemy jedynie częścią. Ta znana populacja stanowi populację badaną i z niej zostanie wybrana określona liczba zwierząt - próba statystyczna

(populacja próbna).

Gdy posiadamy dokładne dane o wszystkich interesujących nas zwierzętach populacja badana będzie się pokrywała z generalną.

Jednak zazwyczaj dane są niekompletne , dlatego badania przeglądowe musimy ograniczyć do wybrania odpowiedniej próby i na jej podstanie będziemy szacować interesujące nas parametry.

Gdy identyfikacja zwierząt jest utrudniona (brak kolczyka, nieczytelny tatuaż) przypadki te musimy pomijać w schemacie badań. Dlatego więc wyniki będą z większym lub mniejszym prawdopodobieństwem oddawać stan rzeczywisty. Wyniki zależą od wyboru próby jak i jej liczebności. Zwiększając liczebność możemy uzyskać większą trafność.

Dużo większym problemem jest brak informacji niezbędnych do właściwego wyboru próby. Otrzymane wtedy wyniki będą obarczone dużym błędem.

Zależnie od dostępnych informacji i celu badań należy wybrać odpowiednią metodę pobrania próby.

• Nielosowe pobieranie próby

Podczas wyboru nie kierujemy się zasadami obowiązującymi w statystyce.

Prowadząc badania epidemiologiczne należy unikać tej metody,

gdyż obciążona jest dużym ryzykiem popełnienia błędu.

Wybierana jest gdy kierujemy się naszą wygodą (dogodnościowe wybieranie próby) np. gdy bierzemy pod uwagę łatwość współpracy

z lekarzem weterynarii lub właścicielami zwierząt.

Inną nielosową metodą jest celowe pobieranie próby, z góry określa się parametry decydujące o wyborze elementów próby. Gdy parametry w jakimkolwiek stopniu powiązane są z badaną przez nas cechą ( o czym zazwyczaj nie wiedzieliśmy) istnieje ryzyko popełnienia błędu systematycznego.

• Losowe pobieranie próby

Stosowane aby uzyskać w pełni wiarygodne wyniki.

• Proste losowe pobieranie próby

Wybór gdzie każdy z elementów ma takie samo prawdopodobieństwo zostania wybranym. Wybór - sposób losowy np. za pomocą tabeli liczb losowych generowanych przez większość pakietów statystycznych. Próba mało liczna może być obarczona dużym błędem wynikającym z przypadkowego doboru elementów

• Systematyczne pobieranie próby

Elementy wybierane w ściśle określony sposób ( np. co drugie, co dziesiąte itd.) Można ją zastosować gdy elementy populacji są uporządkowane, np. krowy w oborze stoją na stałych ponumerowanych miejscach od 1 do 100 wybór ograniczony jest do parzystych lub nieparzystych, tą decyzje również należy podjąć w sposób losowy np. rzut monetą

• Warstwowe pobieranie próby

Badając pewną cechę może okazać się że ma ona różną charakterystykę w różnych warstwach w populacji generalnej

(np. grupach płci, wiekowych, rasowych) W takim wypadku badaną populację należy podzielić na odpowiednie warstwy i w każdej z nich zastosować proste, losowe lub systematyczne pobieranie próby,

np. w gospodarstwie trzymającym dwie różne rasy krów, mleczność należy ocenić osobno dla każdej z nich

• Grupowe pobieranie próby

Gdy informacje dotyczące populacji generalnej nie są pełne,

a posiadamy odpowiednią wiedzę na temat grup (np.stad) w których te zwierzęta występują. Losowo wybieramy grupy zwierząt, w obrębie grupy wszystkie zwierzęta będą przebadane

• Wieloetapowe pobieranie próby

Pobierając próbę grupowo, może się okazać że liczebność grupy jest duża, a badanie wszystkich zwierząt zbyt kosztowne i nie jest niezbędne. W obrębie grupy należy wybrać odpowiednio liczną próbę zazwyczaj w sposób prosty losowy.

Liczebność próby na każdym etapie musi być tak dobrana aby otrzymane wyniki można uznać za reprezentatywne.