§Ustrój organów ochrony prawnej UOOP 2010 by Krzysia®©§

Pytania dr Ludwiczek, dr Koper

1. Pojęcie i funkcje ochrony prawnej (wykł.).

POJĘCIE OCHRONY PRAWNEJ

ochrona prawna - (w szerokim znaczeniu) strzeżenie nienaruszalności norm prawnych będących regułami obowiązującego zachowania w państwie. (norma prawna to reguła zachowania, na straży ich przestrzegania stoi przymus państwa, za nieprzestrzeganie grozi sankcja)

ochrona prawna - (w wąskim znaczeniu) działalność, wyspecjalizowanych organów państwowych, podejmowana w celu ochrony prawa. W zakresie działalności wyspecjalizowanych organów państwa jest rozstrzyganie określonych kwestii prawnych, kontrola legalności działań innych podmiotów
i udzielanie pomocy prawnej. Udzielana jest osobom fizycznym, prawnym jak i jednostkom nie posiadającym osobowości prawnej (więc każdy podmiot może zwrócić się o ochronę prawną, nawet bez względu na narodowość, nawet bezpaństwowcy mogą).

FUNKCJE OCHRONY PRAWNEJ

Ochrona prawna może posiadać charakter

• represyjny - w przypadku naruszenia prawa. Ochrona taka polega na zastosowaniu
  w stosunku do osoby, która naruszyła prawo odpowiedniej normy prawnej w postaci represji

• prewencyjny - w przypadku, gdy prawo nie zostało jeszcze naruszone. Państwo wszelkimi środkami dostępnymi z punktu widzenia obowiązującego prawa stara się zapobiec naruszeniu go w przyszłości. Działalność taka może wynikać ze stanu zagrożenia, ale nie musi. Potrzeba działania może wynikać po prostu ze skali zaangażowania prawa w określone interesy prawne.

Cele ochrony prawa:

- Zapewnienie porządku

- Ochrona interesów podmiotów

2. Rodzaje ochrony prawnej (wykł.).

Działalność ochrony prawnej polega na:

1. rozstrzyganiu (orzekaniu) - polega na podjęciu decyzji przez organ państwa działający
   w ramach swej kompetencji co do sposobu załatwienia sytuacji konfliktowej za pomocą środków prawnych przewidzianych przez obowiązujące prawo.

Od rozstrzygnięcia należy odróżnić działalność pojednawczą, polegająca na nakłonieniu stron konfliktu do polubownego załatwienia sporu. Zatem, o ile przy rozstrzygnięciu decyzja co do sposobu załatwienia sytuacji konfliktowej podochodzi od organu rozstrzygającego, to w sytuacji pojednania decyzja spoczywa na stronach konfliktu.

2. kontroli legalności - to przede wszystkim badanie działalności określonych podmiotów pod kątem jej zgodności z obowiązującym prawem, a także występowanie do właściwych organów
   z wnioskami o zastosowanie odpowiednich środków w sytuacji stwierdzenia stanu naruszenia lub zagrożenia prawa.

Kontrola legalności uważana jest powszechnie jako wyłączny atrybut państwa, a jej treść składa się z 2 elementów:

• z badania działalności określonych podmiotów

• z wyciągania wobec nich konsekwencji w wypadku stwierdzenia nieprawidłowości

• obsłudze prawnej (udzielaniu pomocy prawnej) - polega na udzielaniu podmiotom stosunków prawnych pomocy o charakterze prawnym, czyli na udzielaniu im porad i opinii prawnych oraz na podejmowaniu odpowiednich środków prawnych dla zabezpieczenia i ochrony ich interesów.

3. Pojęcie, cechy i rodzaje organów ochrony prawnej (wykł.).

POJĘCIE ORGANÓW OCHRONY PRAWNEJ

organy ochrony prawnej - to organy specjalnie powołane do sprawowania ochrony prawnej
i specjalnie pod tym kątem widzenia zorganizowane.


RODZAJE ORGANÓW OCHRONY PRAWNEJ

W zależności od rodzaju sprawowanej kontroli możemy te organy podzielić na:

1. rozstrzygające (orzekające) - to specjalnie powołane organy do rozstrzygania sporów i pod tym kątem zorganizowane. Nie posiadają jednolitego charakteru; różnice dot. ich charakteru ustrojowego oraz posiadanych przez nie kompetencji. Można je podzielić na:

• sądy - to niezawisły organ państwowy, specjalnie powołany i zorganizowany do sprawowania wymiaru sprawiedliwości, posiadający kompetencje do orzekania
  w imieniu państwa w sposób jawny i w specjalnej procedurze gwarantującej stronom możliwość obrony ich praw.

Do sądów Konstytucja RP zalicza:
Sąd Najwyższy,
sądy powszechne (rejonowe, okręgowe i apelacyjne),
sądy administracyjne,
sądy wojskowe,
sąd doraźny (na podst. Art. 175 Konstytucji RP, sąd ustanowiony tylko na czas wojny).

• trybunały - wyróżniamy:

Trybunał Konstytucyjny - orzeka o kwestiach badania konstytucyjności ustaw, umów międzynarodowych itp. czyli bada zgodność aktów prawnych z Konstytucją RP.
Trybunał Stanu - zajmuje się orzekaniem w przedmiocie odpowiedzialności konstytucyjnej osób zajmujących eksponowane stanowiska w systemie organów państwa. Odpowiedzialność za delikt konstytucyjny (czyn naruszający konstytucję). Odpowiadają przed nim: Prezydent, Prezes Rady Ministrów, poszczególni ministrowie, Naczelny Wódz, Prezes NBP. Trybunał Stanu orzeka o odpowiedzialności karnej w przypadku każdego przestępstwa karnego Prezydenta. W przypadku odpowiedzialności karnej ministrów wtedy odpowiadają przed TK, gdy czyn zabroniony był popełniony w związku z pełnioną funkcją ministra.

• inne organy rozstrzygające - to organy podejmujące orzeczenia, ale ze względu na swoją specyfikacje niemieszczące się w żadnej z pozostałych 3 grup. Znalazły się tutaj: Sąd Lustracyjny oraz
  Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

• quasi-sądowe organy rozstrzygające - to organy specjalnie powołane do rozstrzygania (orzekania) i specjalnie pod tym kątem widzenia zorganizowane, ale nie wykazujące pozostałych cech sądu. Pewne podobieństwo do organów sądowych wynika z powołania ich do orzekania; odmienność zaś z braku upoważnienia do orzekania w imieniu państwa lub niektórych gwarancji prawidłowego orzekania.

Quasi-sądy nie są niezależne od władzy, sędziowie nie są niezawiśli (orzekają
i rozstrzygają osoby wyznaczone przez strony sporu, nie są to zawodowi sędziowie), sądy polubowne są sądami jednoinstancyjnymi (nie można sprawy skierować po rozpatrzeniu w sądzie polubownym do ponownego rozpatrzenia w sądzie powszechnym)

Wyróżniamy:

izby morskie

sądy polubowne

arbitraż społeczny

Samorządowe Kolegia Odwoławcze

2. kontroli legalności - organy specjalnie powołane do sprawowania kontroli legalności
   i specjalnie pod tym kątem widzenia zorganizowane. Pod pojęciem legalności rozumieć należy taką cechę działania podmiotów prawa

3. obsługi prawnej (pomocy prawnej)- organy specjalnie powołane do obsługi prawnej
   i specjalnie pod tym kątem zorganizowane. Obsługa prawna polega na udzielaniu pomocy prawnej, współdziałania w ochronie prawa.

• Obsługa prawna jako funkcja główna: adwokatura, radcy prawni, notariat, doradcy podatkowi

• Obsługa prawna jako jedna z kilku funkcji dominujących: Rzecznik Praw Obywatelskich, Rzecznik Praw Dziecka, rzecznicy patentowi

?4. Sądy i Trybunały - odrębności i cechy (wykł., art. 173 Konstytucji).

Sądy i Trybunały są władzą odrębną i niezależną od innych władz.

Rozdział VIII Konstytucji wyodrębnia w osobnych podrozdziałach zagadnienia dotyczące sądów, Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu. Przed nimi umieszczone zostały jedynie dwa przepisy, stanowiąc, że sądy i trybunały są władzą odrębną i niezależną i że wydają wyroki w imieniu RP. Mając na uwadze samą systematykę rozdziału, można wyciągnąć wniosek, że jedynie sądy uznane są za organy wymiaru sprawiedliwości, trybunały zaś, mimo iż orzekają w formie wyroków, takimi organami nie są. Wniosek taki byłby jednak zbyt pochopny, w działalności Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu dostrzec można wiele elementów wymierzania sprawiedliwości, a połączenie sądów i trybunałów w jednym rozdziale ma swój głęboki sens, wyrażający się między innymi w dążeniach ustawodawcy konstytucyjnego do wzmocnienia władzy sądowniczej. Odrębne traktowanie natomiast tak sądów, jak
i trybunałów wynika ze specyfiki funkcji jednych i drugich.

*Sądy i Trybunały są władzą odrębną i niezależną od innych władz.

?5. Modele kontroli konstytucyjności prawa (wykł.).

1. wewnątrz parlamentarny

• istnieje zawsze

• badaniem konstytucyjności prawa zajmuje się parlament

• prawo tworzone przez organy posiadające inicjatywę ustawodawcza musi być zgodne
  z konstytucją

2. pozaparlamentarny:

• amerykański:

• zajmują się sądy

• rozpoznawanie i rozstrzyganie indywidualnych spraw

• europejski:

• zajmują się specjalnie organy w tym celu powołane

• kontrola prewencyjna - zapobieżenie wejścia w życie przepisów prawa sprzecznego
  z konstytucją

• kontrola restrykcyjna - uchylenie przepisów obowiązujących, ale sprzecznych z konstytucją

• kontrola uprzednia - opiniowanie aktów prawnych, które są na etapie tworzenia

• kontrola o charakterze następczym - dotyczy aktów już obowiązujących

• specjalny organ może być wyposażony w dodatkowe uprawnienia:
  - badanie prawidłowości przebiegu referendum i wyborów
  - rozpoznanie zarzutów przeciwko głowie państwa
  - badanie tego czy działania partii politycznych jest zgodne z konstytucją
  - rozstrzyganie sporów kompetencyjnych organów państwa

W Polsce obowiązuje model europejski.

6. Skład Trybunału Konstytucyjnego (wykł., art. 194 Konstytucji, art. 5 u. TK).

1.Trybunał Konstytucyjny składa się z 15 sędziów, wybieranych indywidualnie przez Sejm na 9 lat spośród osób wyróżniających się wiedzą prawniczą. Ponowny wybór do składu Trybunału jest niedopuszczalny.

2.Prezesa i Wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego powołuje Prezydent Rzeczypospolitej spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Trybunału Konstytucyjnego.

1.W skład Trybunału wchodzi piętnastu sędziów Trybunału.

2. Sędziego Trybunału wybiera Sejm na 9 lat.

3. Sędzią Trybunału może być osoba, która posiada kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska sędziego Sądu Najwyższego lub Naczelnego Sądu Administracyjnego.

4. Kandydatów na stanowisko sędziego Trybunału przedstawia co najmniej 50 posłów lub Prezydium Sejmu. Uchwała Sejmu w sprawie wyboru sędziego Trybunału zapada bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.

5. Osoba wybrana na stanowisko sędziego Trybunału składa wobec Prezydenta Rzeczypospolitej ślubowanie następującej treści:

"Ślubuję uroczyście przy wykonywaniu powierzonych mi obowiązków sędziego Trybunału Konstytucyjnego służyć wiernie Narodowi, stać na straży Konstytucji, a powierzone mi obowiązki wypełniać bezstronnie i z najwyższą starannością."

Ślubowanie może być złożone z dodaniem zdania "Tak mi dopomóż Bóg".

6. Odmowa złożenia ślubowania jest równoznaczna ze zrzeczeniem się stanowiska sędziego Trybunału.

Bohdan Zdziennicki
Prezes Trybunału Konstytucyjnego

Marek Mazurkiewicz
Wiceprezes Trybunału Konstytucyjnego

7. Kompetencje Trybunału Konstytucyjnego (wykł., art. 188 - 189 Konstytucji, art. 2 u. TK).

Trybunał Konstytucyjny orzeka w sprawach:

  1)   zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją,

  2)   zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie,

  3)   zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe, z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami,

  4)   zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych,

  5)   skargi konstytucyjnej, o której mowa w art. 79 ust. 1.

Trybunał Konstytucyjny rozstrzyga spory kompetencyjne pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa.


Trybunał orzeka w sprawach:

  1)   zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją,

  2)   zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie,

  3)   zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe, z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami,

  4)   skargi konstytucyjnej,

  5)   sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa,

  6)   zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych.

2. Trybunał na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej stwierdza zgodność z Konstytucją ustawy przed jej podpisaniem oraz umowy międzynarodowej przed jej ratyfikacją.

3. Trybunał na wniosek Marszałka Sejmu rozstrzyga w sprawie stwierdzenia przeszkody
w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej, gdy Prezydent nie jest w stanie zawiadomić Marszałka Sejmu o niemożności sprawowania urzędu. W razie uznania przejściowej niemożności sprawowania urzędu przez Prezydenta Trybunał powierza Marszałkowi Sejmu tymczasowe wykonywanie obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej.

8. Inicjowanie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (art. 191 - 193 Konstytucji).

Z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego wystąpić mogą:

  1)   Prezydent Rzeczypospolitej, Marszałek Sejmu, Marszałek Senatu, Prezes Rady Ministrów,
50 posłów, 30 senatorów, Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego, Prokurator Generalny, Prezes Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznik Praw Obywatelskich,

  2)   Krajowa Rada Sądownictwa tylko w sprawie zgodności z Konstytucją aktów normatywnych
w zakresie, w jakim dotyczą one niezależności sądów i niezawisłości sędziów.

  3)   organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego,

  4)   ogólnokrajowe organy związków zawodowych oraz ogólnokrajowe władze organizacji pracodawców i organizacji zawodowych,

  5)   kościoły i inne związki wyznaniowe,

  6)   podmioty (Każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, z wyłączeniem spraw o uzyskanie przez cudzoziemców prawa azylu lub statusu uchodźcy)

2. Podmioty, o których mowa w ust. 1 pkt 3-5, mogą wystąpić z takim wnioskiem, jeżeli akt normatywny dotyczy spraw objętych ich zakresem działania.

Z wnioskiem w sprawach o spory kompetencyjne pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa, do Trybunału Konstytucyjnego wystąpić mogą: Prezydent Rzeczypospolitej, Marszałek Sejmu, Marszałek Senatu, Prezes Rady Ministrów, Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego i Prezes Najwyższej Izby Kontroli.

Każdy sąd może przedstawić Trybunałowi Konstytucyjnemu pytanie prawne co do zgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi lub ustawą, jeżeli od odpowiedzi na pytanie prawne zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem.

9. Moc wiążąca orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego (wykł., art. 190 i 239 ust. 1 Konstytucji).

1. Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne.

2. Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w sprawach wymienionych w art. 188 (ad. pytanie 7) podlegają niezwłocznemu ogłoszeniu w organie urzędowym, w którym akt normatywny był ogłoszony. Jeżeli akt nie był ogłoszony, orzeczenie ogłasza się w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski".

3. Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego wchodzi w życie z dniem ogłoszenia, jednak Trybunał Konstytucyjny może określić inny termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego. Termin ten nie może przekroczyć osiemnastu miesięcy, gdy chodzi o ustawę, a gdy chodzi o inny akt normatywny - dwunastu miesięcy. W przypadku orzeczeń, które wiążą się z nakładami finansowymi nie przewidzianymi w ustawie budżetowej, Trybunał Konstytucyjny określa termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego po zapoznaniu się z opinią Rady Ministrów.

4. Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją, umową międzynarodową lub
z ustawą aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnięcie w innych sprawach, stanowi podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnięcia na zasadach i w trybie określonych w przepisach właściwych dla danego postępowania.

5. Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego zapadają większością głosów.

1. W okresie 2 lat od dnia wejścia w życie Konstytucji orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego
o niezgodności z Konstytucją ustaw uchwalonych przed dniem jej wejścia w życie nie są ostateczne
i podlegają rozpatrzeniu przez Sejm, który może odrzucić orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego większością 2/3 głosów, w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Nie dotyczy to orzeczeń wydanych w następstwie pytań prawnych do Trybunału Konstytucyjnego.

2. Postępowanie w sprawach o ustalenie przez Trybunał Konstytucyjny powszechnie obowiązującej wykładni ustaw, wszczęte przed wejściem w życie Konstytucji, podlega umorzeniu.

3. Z dniem wejścia w życie Konstytucji uchwały Trybunału Konstytucyjnego w sprawie ustalenia wykładni ustaw tracą moc powszechnie obowiązującą. W mocy pozostają prawomocne wyroki sądu oraz inne prawomocne decyzje organów władzy publicznej, podjęte z uwzględnieniem znaczenia przepisów ustalonego przez Trybunał Konstytucyjny w drodze powszechnie obowiązującej wykładni ustaw.

10. Skarga konstytucyjna (wykł., art. 79 Konstytucji).

1. Każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, wnieść skargę do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności
z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych
w Konstytucji.

Trybunał Konstytucyjny rozpoznaje tylko takie skargi konstytucyjne, które związane są z naruszeniem praw lub wolności określonych w Konstytucji RP, z wyłączeniem spraw określonych w art. 56 Konstytucji (uzyskanie przez cudzoziemców prawa azylu lub statusu uchodźcy).

• Skargę konstytucyjną może dla skarżącego sporządzić wyłącznie adwokat lub radca prawny.
  (Skargę konstytucyjną samodzielnie we własnej sprawie może sporządzić sędzia, prokurator, notariusz, profesor lub doktor habilitowany nauk prawnych).

• Skarga konstytucyjna jest wolna od opłaty sądowej

• Przedmiotem skargi konstytucyjnej może być wyłącznie akt normatywny (ustawa, rozporządzenie, zarządzenie itd.). Trybunał Konstytucyjny odmawia nadania biegu skargom konstytucyjnym kierowanym wyłącznie na określone orzeczenie sądu czy organu administracji.
  

• Do skargi konstytucyjnej należy dołączyć:

• pełnomocnictwo do sporządzenia skargi konstytucyjnej (w przypadku skargi sporządzonej przez pełnomocnika z urzędu należy dołączyć kopię postanowienia sądu rejonowego o ustanowieniu takiego pełnomocnika oraz decyzji organu samorządu adwokackiego lub radcowskiego wyznaczającą konkretnego adwokata lub radcę prawnego pełnomocnikiem z urzędu); ponadto - w przypadku osób prawnych - aktualny wyciąg ze stosownego rejestru;

• kopię orzeczenia organu władzy publicznej, z którego wydaniem skarżący łączy naruszenie przysługujących mu praw lub wolności o charakterze konstytucyjnym;

• kopię orzeczeń wydanych w związku z wyczerpaniem przez skarżącego przysługujących mu środków odwoławczych lub środków zaskarżenia, łącznie z orzeczeniem wydanym przez organ pierwszej instancji.

• Skargę konstytucyjną wraz z załącznikami należy składać w 5 egzemplarzach

11. Pojęcie i geneza odpowiedzialności konstytucyjnej (wykł.).

XIV w. Anglia - Izba Gmin oskarżyła urzędnika królewskiego o nadużycia finansowe i zastosowała procedurę IMPEACHMENT.

 Odpowiedzialność konstytucyjna obejmuje czyny, którymi osoby

  1)   Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej,

  2)   Prezes Rady Ministrów oraz członkowie Rady Ministrów,

  3)   Prezes Narodowego Banku Polskiego,

  4)   Prezes Najwyższej Izby Kontroli,

  5)   członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,

  6)   osoby, którym Prezes Rady Ministrów powierzył kierowanie ministerstwem,

  7)   Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych.

8)   również posłowie i senatorowie (naruszenie zakazu działalności gospodarczej z korzyścią
z majątku Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego oraz nabywania tego majątku);

w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania, chociażby nieumyślnie, naruszyły Konstytucję lub ustawę. Za popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego, odpowiedzialność karna niekoniecznie popełniona w związku ze sprawowanym urzędem, ale w czasie bycia prezydentem - odpowiada Prezydent RP, albo pełniący tymczasowo urząd Prezydenta RP. Natomiast za odpowiedzialność za przestępstwa i przestępstwa skarbowe odpowiadają przed TS Prezes Rady Ministrów i członkowie Rady Ministrów w związku z pełnionym przez nich urzędem.

delikt konstytucyjny

Prawo postawienia Prezydenta w stan oskarżenia przysługuje wyłącznie Zgromadzeniu Narodowemu.

Prawo do pociągnięcia osób wymienionych w art. 1 ust. 1 pkt 2-7 do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu przysługuje wyłącznie Sejmowi.

Prawo do pociągnięcia posła do odpowiedzialności konstytucyjnej przysługuje wyłącznie Sejmowi.

12. Skład i kadencja Trybunału Stanu (wykł., art. 199 Konstytucji).

1. Trybunał Stanu składa się z przewodniczącego, 2 zastępców przewodniczącego i 16 członków wybieranych przez Sejm spoza grona posłów i senatorów na czas kadencji Sejmu. Zastępcy przewodniczącego Trybunału oraz co najmniej połowa członków Trybunału Stanu powinni mieć kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska sędziego.

2. Przewodniczącym Trybunału Stanu jest Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego.

3. Członkowie Trybunału Stanu w sprawowaniu funkcji sędziego Trybunału Stanu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom.

13. Kompetencje Trybunału Stanu (wykł., art. 198 Konstytucji, art. 1 - 3 u. TS).

1. Za naruszenie Konstytucji lub ustawy, w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania, odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu ponoszą: Prezydent Rzeczypospolitej, Prezes Rady Ministrów oraz członkowie Rady Ministrów, Prezes Narodowego Banku Polskiego, Prezes Najwyższej Izby Kontroli, członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, osoby, którym Prezes Rady Ministrów powierzył kierowanie ministerstwem, oraz Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych.

2. Odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu ponoszą również posłowie i senatorowie w zakresie określonym w art. 107.

3. Rodzaje kar orzekanych przez Trybunał Stanu określa ustawa.

Art. 1. 1. Za naruszenie Konstytucji lub ustawy, w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania, odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu ponoszą:

1) Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej,

2) Prezes Rady Ministrów oraz członkowie Rady Ministrów,

3) Prezes Narodowego Banku Polskiego,

4) Prezes Najwyższej Izby Kontroli,

5) członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,

6) osoby, którym Prezes Rady Ministrów powierzył kierowanie ministerstwem,

7) Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych.

2. W zakresie określonym w art. 107 Konstytucji odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu ponoszą również posłowie i senatorowie.

Art. 2. 1. Prezydent może być pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu za naruszenie Konstytucji, ustawy, za popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego.

2. W okresie sprawowania urzędu Prezydenta nie biegnie przedawnienie karalności przestępstw lub przestępstw skarbowych, za które osoba sprawująca ten urząd nie została postawiona w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu.

3. Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się odpowiednio do Marszałka Sejmu i Marszałka Senatu, którzy tymczasowo wykonują obowiązki Prezydenta.

4. Członkowie Rady Ministrów ponoszą odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu za naruszenie Konstytucji lub ustaw, a także za przestępstwa lub przestępstwa skarbowe popełnione w związku z zajmowanym stanowiskiem.

4a. Jeżeli przeciwko osobom, o których mowa w ust. 4, wszczęto postępowanie przygotowawcze o przestępstwo lub przestępstwo skarbowe popełnione w związku z zajmowanym stanowiskiem, prokurator jest obowiązany niezwłocznie powiadomić o tym Marszałka Sejmu.

5. Osoby, o których mowa w ust. 4, mogą być pociągnięte do odpowiedzialności karnej przed Trybunałem Stanu za przestępstwa lub przestępstwa skarbowe popełnione w związku z zajmowanym stanowiskiem, jeżeli
w uchwale Sejmu o pociągnięciu do odpowiedzialności konstytucyjnej tych osób łączne pociągnięcie do odpowiedzialności konstytucyjnej i karnej uznano za celowe. W takim przypadku Trybunał Stanu przejmuje do łącznego rozpoznania sprawę, która toczy się już przed sądem.

Art. 3. Odpowiedzialność konstytucyjna obejmuje czyny, którymi osoby wymienione w art. 1 ust. 1, w związku
z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania, chociażby nieumyślnie, naruszyły Konstytucję lub ustawę.

14. Kary orzekane przez Trybunał Stanu (wykł., art. 25 - 26 u. TS).

Art. 25. 1. Za czyny określone w art. 3, o ile nie wypełniają znamion przestępstwa, lub przestępstwa skarbowego Trybunał Stanu wymierza łącznie lub osobno następujące kary:

1) utratę czynnego i biernego prawa wyborczego na urząd Prezydenta, do Sejmu, do Senatu oraz do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego,

1) utratę czynnego i biernego prawa wyborczego w wyborach Prezydenta, w wyborach do Sejmu i do Senatu, w wyborach do Parlamentu Europejskiego oraz w wyborach organów samorządu terytorialnego,

2) zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji związanych ze szczególną odpowiedzialnością w organach państwowych i w organizacjach społecznych,

3) utratę wszystkich albo niektórych orderów, odznaczeń i tytułów honorowych.

1a. Za naruszenie zakazów, o których mowa w art. 107 ust. 1 Konstytucji, Trybunał Stanu orzeka pozbawienie mandatu poselskiego.

2. Kary dotyczące utraty praw i zakazów, o których mowa w ust. 1, mogą być orzekane na czas od 2 do 10 lat.

3. W razie uznania przez Trybunał Stanu chociażby nieumyślnego popełnienia czynów określonych w art. 2 ust. 1 i art. 3 Trybunał orzeka odpowiednio w odniesieniu do Prezydenta - złożenie z urzędu, a w odniesieniu do pozostałych osób, z zastrzeżeniem ust. 1a - utratę zajmowanego stanowiska, z którego pełnieniem związana jest odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu.

4. Trybunał Stanu z uwagi na znikomy stopień społecznej szkodliwości czynu lub szczególne okoliczności sprawy może poprzestać na uznaniu winy oskarżonego.

Art. 26. Za czyny stanowiące przestępstwo lub przestępstwo skarbowe Trybunał Stanu orzeka kary lub środki karne przewidziane w ustawie.

Art. 26a. Jeżeli po rozpoczęciu rozprawy, a przed wydaniem wyroku, zostanie wybrany nowy skład Trybunału Stanu, rozprawę w danej instancji prowadzi od początku Trybunał Stanu w nowym składzie.

Art. 26b. W zakresie odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu senatorów stosuje się odpowiednio przepisy ustawy odnoszące się do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu posłów. W tym zakresie kompetencje Sejmu i jego organów przysługują odpowiednio Senatowi i jego organom.

15. Pojęcie wymiaru sprawiedliwości (wykł.).

Wymiar sprawiedliwości jest wyrazem funkcji państwa (zadanie państwa) polegającej na rozstrzyganiu sporów
o prawo, w których przynajmniej jedną ze stron to osoba fizyczna lub prawna. Spory te rozstrzygane w trybie przepisanym przez prawo.

16. Zasada prawa do sądów-geneza i treść (wykł. art. 45 ust. 1; art. 77 ust. 2; art. 175 Konstytucji
”Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. Ustawa nie może nikomu zamykać drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności lub praw. Wymiar sprawiedliwości w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują Sąd Najwyższy, sądy powszechne, sądy administracyjne oraz sądy wojskowe.

Sąd wyjątkowy lub tryb doraźny może być ustanowiony tylko na czas wojny.”

Prawo wniesienia sprawy do sądu obejmuje również prawo kształtowania procedury prawnej, które oznacza prawo do uruchamiania pewnych etapów postępowania. Obywatel ma wpływ czy np. uruchamiać dalsze etapy postępowania przez wniesienie środka odwoławczego do sądu II instancji, wpływ na kształtowanie składu sędziowskiego przez wyłączenie sędziego.

Cechy prawa do sądów:

• każdy ma prawo do jawnego rozpoznania sprawy. „Wyłączenie jawności postępowania może nastąpić ze względu na moralność, bezpieczeństwo państwa i porządek publiczny oraz ze względu na ochronę życia prywatnego stron lub inny ważny interes prywatny. Wyrok ogłaszany jest publicznie”

• nieuzasadniona zwłoka to taki tryb postępowania w rozsądnych terminach, by nie można podnieść zarzutu przewlekłości postępowania (wzorowane na Europejskiej Konwencji i Międzynarodowym Paktem Praw Publicznych i Obywatelskich).

• sąd musi być właściwy; właściwość sądu to ustawowe kryteria określające kompetencje sądów do rozpoznania sprawy. Stosując przepisy o właściwość ustala się obiektywnie, który sąd jest uprawniony i zobowiązany zarazem do rozpoznania danej sprawy. Instytucja właściwości ma przeciwdziałać samowoli kierowania spraw do sądu, gdzie np. mój znajomy jest sędzią.

Właściwość miejscowa sądów:

• rzeczowa (pionowa)-właściwość pozwalająca określić sąd którego rzędu (Rejonowy czy Okręgowy) jest uprawniony i zobowiązany do rozpoznania sprawy w I instancji

• miejscowa (pozioma)-jej kryteria pozwalają na ustalenie, który z sądów właściwych rzeczowo jest uprawniony i zobowiązany do rozpoznania sprawy (Sąd w jakim mieście)

?17. Gwarancje prawa do sądów (wykł., art. 45 ust. 1 Konstytucji)

Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd.

18. Zasada udziału czynnika społecznego w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości (wykł., art. 182 Konstytucji)

Udział obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości określa ustawa (Prawo o ustroju sądów powszechnych i   Prawo o ustroju sądów wojskowych.)

• .Ławnikiem w sądzie wojskowym, zwanym dalej "ławnikiem", może być tylko żołnierz w czynnej służbie wojskowej, a w przypadkach określonych w ustawie - również ławnik sądu powszechnego.

• Ławnikiem może być wybrany ten, kto:

  1)   posiada obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich,

  2)   jest nieskazitelnego charakteru,

  3)   ukończył 30 lat,

  4)   jest zatrudniony lub zamieszkuje w miejscu kandydowania co najmniej od roku,

  5)   nie przekroczył 70 lat,

²¹⁸⁾ Art. 158 § 1 pkt 5 zmieniony przez art. 1 pkt 40 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. (Dz.U.03.228.2256) zmieniającej nin. ustawę z dniem 14 stycznia 2004 r.

  6)   jest zdolny, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków ławnika,

²¹⁹⁾ Art. 158 § 1 pkt 6 dodany przez art. 1 pkt 3 lit. a) ustawy z dnia 1 lipca 2005 r. (Dz.U.05.169.1413) zmieniającej nin. ustawę z dniem 7 października 2005 r.

7. posiada co najmniej wykształcenie średnie.

Ideą zasady czynnika społecznego jest powierzenie obywatelom orzekania o obywatelach (ta sama grupa społeczna), co miało być przejawem demokratyzacji prawa.

I system udziału czynnika społecznego - sądy przysięgłych

II system udziału czynnika społecznego - sądy ławnicze

Różnice między tymi systemami:

• sąd przysięgłych składa się z ławy przysięgłych i prezydium sądu. Ława przysięgłych to osoby nie będące zawodowym sędzią

• sąd ławniczy posiada skład mieszany z czynnika zawodowego i społecznego, gdzie przeważa czynnik społeczny

• sąd przysięgłych to sędziowie faktów i prawa w zależności od rodzaju sprawy.

Sędziowie faktów to czynnik społeczny, orzekający na podstawie zgromadzonych w sprawie dowodów, wobec czego werdykt ławy przysięgłych sprowadza się do werdyktu winny/niewinny.

Sędzia zawodowy to sędzia prawa, bo rozstrzyga o prawnych konsekwencjach skazania wynikającego z werdyktu ławy przysięgłych i rozstrzyga prawne kwestie wynikające z przebiegu rozprawy i poucza ławę przysięgłych o ocenie dowodów przed ich naradą.

• Sąd ławniczy to brak podziału na sędziów faktów i prawa. Zarówno sędziowie jak i ławnik są sędziami faktu i prawa. Istnieją dwa składy: 2 sędziów i 3 ławników lub 1 sędzia i 2 ławników. W sądach I instancji są ławnicy, a w sądach odwoławczych nie ma ławników !!!!

Ławnicy to zwyczajni obywatele.

• Czynnik społeczny ma przeciwdziałać rutynie zawodowej

• W sądzie ławniczym jest możliwość dyskusji

• Ława przysięgłych to brak dyskusji, rozstrzygnięcia nie wydają fachowcy

• Ławniczy system jest tańszy niż przysięgłych

• W USA większość spraw karnych nie jest rozpatrywanych w ławach przysięgłych, a zastępowane jest instytucją uzgadniania rozstrzygnięcia, tzw. pójście na układ z prokuratorem, tzw. targowanie się o winie.

Ława przysięgłych -> gdy oskarżony nie przyzna się do winy.

• Sądy przysięgłych są bardziej atrakcyjne.

19. Zasada niezawisłości sędziowskiej - treść i zakres (wykł., art. 178 ust. 1 Konstytucji)

Sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom.

Prawodawca nie wprowadził konkretnej definicji niezawisłości sędziowskiej. Ale można ją tak scharakteryzować, że niezawisłość sędziowska to

• wolność o wszelkich nacisków zewnętrznych, szczególnie ze strony władzy wykonawczej,
  w rozstrzyganej sprawie

• zakaz wpływania na decyzje sędziowskie w jakikolwiek sposób

• gwarantuje sędziemu to, że sędzia nie poniesie odpowiedzialności

Zakres niezawisłości sędziowskiej:

- podmiotowy (kto korzysta) - sędziowie tzn. osoby, które otrzymały z rąk prezydenta nominację sędziego. Sędziowie SN, TS, obowiązuje ich też ale z mocy innych przepisów. Ławnicy również są niezawiśli (art. 45 Konstytucji RP)

- przedmiotowy (czego dotyczy) - niezawisłość sędziowska działa w sferze orzekania, natomiast nie działa ona w sferze administracyjnej, bo sędzia jest pracownikiem sądu i podlega obowiązkom służbowym (wg ustawy o sądach powszechnych) w sferze administracyjnej, gdzie zwierzchnikiem jest Prezes Sądu i Przewodniczący Wydziału.

20. Gwarancje niezawisłości sędziowskiej (wykł., art. 178 ust. 3 Konstytucji)

1. Sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom.

2. Sędziom zapewnia się warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadające godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków.

3. Sędzia nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z zasadami niezależności sądów i niezawisłości sędziów.

Gwarancje niezawisłości sędziowskiej to pewne instrumenty mające zapewnić niezawisłe orzekania:

1. gwarancje ustrojowo-organizacyjne są związane z organizacją i strukturą wymiaru sprawiedliwości pośród innych organów władzy

• odpowiednio wysoki poziom etyczno-moralny sędziów;

ustawa mówi, że sędziom może zostać osoba o nieskazitelnym charakterze, choć trudno określić pojęcie nieskazitelnego charakteru, które to oceniają Organy Samorządu Sędziowskiego podczas procedury mianowania sędziowskiego

• odpowiednie przygotowanie do zawodu;

Merytoryczny poziom kwalifikacji sędziego, który samodzielnie wydaje rozstrzygnięcia wedle swoich rozważań

• Samorząd Sędziowski;

Są organy Samorządu Zawodowego Sędziów, które podejmują najważniejsze decyzje związane z działalnością zawodową sędziów. Tu decydują sami sędziowie, nikt z zewnątrz nie ingeruje

• Krajowa Rada Sądownictwa;

Czuwa nad przestrzeganiem niezależności i niezawisłości sądów

• Stałość zawodu sędziego

Sędziowie są nieusuwalni, tzn. że mianowanie sędziego następuje na czas nieokreślony i sędziego nie może odwołać ani Minister Sprawiedliwości, ani Prezydent. Złożenie sędziego następuje z urzędu - jest to przeniesienie na inne stanowisko lub do innej siedziby. Prócz tego wyrzucenie z zawodu może nastąpić jedynie na mocy orzeczenia sądu i jedynie w przypadkach określonych w ustawie. Głównie orzeka o złożeniu sędziego z urzędu Sąd Dyscyplinarny, czasem Sąd Karny.

• Apolityczność sędziego

• Zakaz łączenia stanowiska sędziego z innymi zawodami;

Sędzia jedynia może być wykładowcą (pełnić stanowiska dydaktyczno-naukowe)

• Zasada udziału czynnika społecznego w orzekaniu;

Ma przeciwdziałać rutynie zawodowej sędziego

2. gwarancje procesowe to instrumenty prawne, funkcjonujące w poszczególnych procedurach prawnych mających zastosowanie w rozstrzyganiu poszczególnych praw

gwarancje przepisów proceduralnych (procesowych), gdzie wyróżnia się

• tajność narady sędziowskiej, to instytucja zdania odrębnego, gdzie sędzia, który głosował przeciwko, może złożyć zdanie odrębne, to ten który się nie zgadza może zaznaczyć (cvs) swoja zdanie odrębne przy nazwisku właśnie tym skrótem

• instytucja wyłączenia sędziego również gwarantuje niezawisłość sędziowską, chociażby ex lege (np. orzekanie ws. matki)

• swobodna ocena dowodów

Poprzez przepisy proceduralne rozumie się osiąganie zasady niezawisłości przez swobodną ocenę dowodów. Swoboda (wg własnego uznania, doświadczenia życiowego i prawidłowego rozumowania, z zasadami logiki)

21. Zasada kolegialności sądów (wykł.)

Zasada kolegialności:

-bardziej demokratyczna

-bardziej obiektywna

-większe uznanie

-wszechstronne rozpoznanie

-zmniejszenie liczby błędów

w zasadzie kolegialności chodzi o sędziów i ławników (ad. pytanie 18)

jest jeszcze zasada jednoosobowego orzekania, która jest tylko w sądach 1 instancji, jest szybka, ekonomiczna, ale nie wykazuje takich cech jak zasada kolegialności.

22. Zasada instancyjności (wykł., art. 176 ust. 1, art. 236 ust. 2 Konstytucji)

1. Postępowanie sądowe jest co najmniej dwuinstancyjne.

2. Ustawy wprowadzające w życie art. 176 ust. 1 w zakresie dotyczącym postępowania przed sądami administracyjnymi zostaną uchwalone przed upływem 5 lat od dnia wejścia w życie Konstytucji. Do czasu wejścia w życie tych ustaw obowiązują przepisy dotyczące rewizji nadzwyczajnej od orzeczeń Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Zasada instancyjności jest związana z zasadą kontroli i zapewnienia prawidłowości orzekania. (dwuinstancyjność). Postępowanie w Sądzie Najwyższym jest postępowaniem nadzwyczajnym.

/Sąd Najwyższy „Naczelny Sąd Administracyjny

/Sądy Powszechne: /Sądy Szczególne: „Wojewódzki Sąd Administracyjny

• /Sąd Apelacyjny - /Sąd Wojskowy

• /Sąd Okręgowy */ Wojskowy Sąd Okręgowy

• /Sąd Rejonowy * /Wojskowy Sąd Garnizonowy

- „Sąd Administracyjny

Właściwość miejscowa

SĄDY POWSZECHNE

I instancja Sąd Rejonowy

Apelacja

II instancja Sąd Okręgowy

I instancja Sąd Okręgowy

Apelacja

II instancja Sąd Apelacyjny

Sąd Apelacyjny nigdy nie jest sądem I instancji

Sąd Najwyższy:

- kasacja od wyroku sądu II instancji Apelacyjnego i Okręgowego

- wznowienie postępowania

-------------------------------------------------------------------------------------------------

SĄDY WOJSKOWE

I instancja Wojskowy Sąd Garnizonowy

Apelacja

II instancja Wojskowy Sąd Okręgowy

Kasacja do Sądu Najwyższego o d wyroku Wojskowego Sądu Okręgowego

W przypadku żołnierza o stopniu majora i wyższego stopnia

I instancja Wojskowy Sąd Okręgowy

Apelacja

II instancja Izba Wojskowa Sądu Najwyższego

Kasacja do Sądu Najwyższego od wyroku Izby Wojskowej Sądu Najwyższego

----------------------------------------------------------------------------------------------

SĄDY ADMINISTRACYJNE

I instancja Urząd Skarbowy

II instancja Izba Skarbowa

I instancja sądowa Wojewódzki Sąd Administracyjny

Kasacja

II instancja sądowa Naczelny Sąd Administracyjny

23. Zasada bezstronności (wykł.)

Bezstronny sąd (obiektywny, to taki, który nie jest powiązany ani pozytywnie, ani negatywnie z jakąś stroną stosunku prawnego. Bezstronność sędziów można osiągnąć za pomocą wyłączenia sędziego.

Instytucja wyłączenia sędziego:

• z mocy prawa (ex lege)-gdy ustawa wyraźnie określa przyczyny wyłączenia sędziów i stanowi, że sędzia nie może orzekać w tych konkretnych przypadkach:

• we własnej sprawie sędzia nie może orzekać

• w sprawie krewnych i spowinowaconych stopnia bliskiego z sędzią

• sędzia nie może być spowinowacony i spokrewniony z pełnomocnikiem strony

• sędzia nie może orzekać w sprawie, w której orzekał w niższej instancji

• sędzia nie może orzekać jeśli prowadził postępowanie przygotowawcze w tej samej sprawie (był prokuratorem i awansował na sędziego)

Wyłączenie z mocy ustawy następuje przez złożenie przez sędziego oświadczenia do akt sprawy o tym, iż zaistniała sytuacja wyłączenia sędziego z mocy ustawy, tego nikt nie kontroluje, żaden organ o tym nie orzeka, sędzia jest zobowiązany do złożenia takiego oświadczenia.

• na wniosek-wniosek o wyłączenie może złożyć pełnomocnik lub strona, gdy w sprawie zaistnieje okoliczność uzasadniająca wątpliwość co do bezstronności sędziego. Ustawodawca nie podał jakie są to okoliczności.

Co do bezstronności budzi wątpliwość

• pokrewieństwo lub powinowactwo dalsze niż przewidziane w wyłączeniu z mocy ustawy

• powiązania towarzyskie między sędzią a uczestnikiem strony postępowania

• osobiste i negatywne relacji między sędzią a stroną

W przypadku wyłączenia na wniosek trzeba rozstrzygnąć, czy okoliczność jest zasadna. Orzeka w tym przedmiocie sąd przed którym sprawa się toczy, a w składzie tego sądu nie może uczestniczyć sędzia, który jest objęty wyłączeniem. Na postanowienie o wyłączeniu sędziego na wniosek, nie przysługuje zażalenie!

24. Skład i kadencja Krajowej Rady Sądownictwa (wykł., art. 187 Konstytucji, art. 4 - 7 u. KRS).

1. Krajowa Rada Sądownictwa składa się z:

  1)   Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, Ministra Sprawiedliwości, Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego i osoby powołanej przez Prezydenta Rzeczypospolitej,

  2)   piętnastu członków wybranych spośród sędziów Sądu Najwyższego, sądów powszechnych, sądów administracyjnych i sądów wojskowych,

  3)   czterech członków wybranych przez Sejm spośród posłów oraz dwóch członków wybranych przez Senat spośród senatorów.

2. Krajowa Rada Sądownictwa wybiera spośród swoich członków przewodniczącego i dwóch wiceprzewodniczących.

3. Kadencja wybranych członków Krajowej Rady Sądownictwa trwa cztery lata.

4. Ustrój, zakres działania i tryb pracy Krajowej Rady Sądownictwa oraz sposób wyboru jej członków określa ustawa.

Art. 4. 1. Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego i Minister Sprawiedliwości są członkami Rady przez okres pełnienia tych funkcji.

2.  W przypadku niemożności uczestnictwa w posiedzeniu plenarnym Rady osoby lub osób, o których mowa
w ust. 1, na posiedzeniu plenarnym może być obecny upoważniony przedstawiciel Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego albo Ministra Sprawiedliwości. Przedstawiciel może wyrażać stanowisko w każdej sprawie, jednakże bez prawa głosu.

¹⁾ Z dniem 29 kwietnia 2008 r. art. 4 ust. 2 w zakresie obejmującym zwrot ". Przedstawiciel może wyrażać stanowisko w każdej sprawie", został uznany za niezgodny z art. 2 i art. 187 ust. 1 i 4 Konstytucji RP, wyrokiem z dnia 16 kwietnia 2008 r. (Dz.U.08.72.427).

Art. 5. 1. Osoba powołana przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej pełni swoje funkcje w Radzie bez oznaczania okresu kadencji i może być odwołana w każdym czasie.

2. Mandat osoby powołanej przez Prezydenta wygasa najpóźniej w ciągu trzech miesięcy po zakończeniu kadencji Prezydenta.

Art. 6. 1. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej wybiera spośród posłów czterech członków Rady na okres swojej kadencji.

2. Senat Rzeczypospolitej Polskiej wybiera spośród senatorów dwóch członków Rady na okres swojej kadencji.

3. Kadencja członków Rady wybranych przez Sejm i Senat upływa najpóźniej w ciągu trzech miesięcy po zakończeniu kadencji Sejmu i Senatu.

Art. 6a. Sędzia może pełnić funkcję wybieranego członka Rady tylko dwie kadencje.

Art. 7. 1. Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego wybiera spośród sędziów tego Sądu dwóch członków Rady na okres kadencji.

2. Zgromadzenie Ogólne Sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego wspólnie z przedstawicielami zgromadzeń ogólnych wojewódzkich sądów administracyjnych wybiera spośród sędziów sądów administracyjnych dwóch członków Rady na okres kadencji.

3. Zebranie przedstawicieli zgromadzeń ogólnych sędziów apelacji wybiera spośród sędziów sądów apelacyjnych dwóch członków Rady na okres kadencji.

4. Zebranie przedstawicieli zgromadzeń ogólnych sędziów okręgów wybiera spośród swego grona ośmiu członków Rady na okres kadencji.

5. Zgromadzenie Sędziów Sądów Wojskowych wybiera spośród swego grona jednego członka Rady na okres kadencji.

25. Kompetencje Krajowej Rady Sądownictwa (wykł., art. 186 Konstytucji, art. 2 - 3 u. KRS).

1. Krajowa Rada Sądownictwa stoi na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów.

2. Krajowa Rada Sądownictwa może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności z Konstytucją aktów normatywnych w zakresie, w jakim dotyczą one niezależności sądów i niezawisłości sędziów.

Art. 2. 1. Rada wykonuje zadania określone w ustawach, a w szczególności:

  1)   podejmuje uchwały w sprawach wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności
z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej aktów normatywnych w zakresie dotyczącym niezależności sądów
i niezawisłości sędziów;

  2)   rozpatruje i ocenia kandydatury do pełnienia urzędu sędziowskiego na stanowiskach sędziów Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz na stanowiska sędziowskie w sądach powszechnych, wojewódzkich sądach administracyjnych i w sądach wojskowych;

  3)   przedstawia Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej wnioski o powołanie sędziów w Sądzie Najwyższym, Naczelnym Sądzie Administracyjnym, sądach powszechnych, wojewódzkich sądach administracyjnych i sądach wojskowych;

  4)   rozpatruje wnioski o przeniesienie sędziego w stan spoczynku;

  5)   rozpatruje wystąpienia sędziów w stanie spoczynku o powrót na stanowisko sędziowskie;

  6)   wybiera rzecznika dyscyplinarnego sędziów sądów powszechnych;

  7)   wyraża opinie w sprawie powołania i odwołania prezesa albo wiceprezesa sądu powszechnego albo sądu wojskowego;

  8)   uchwala zbiór zasad etyki zawodowej sędziów i czuwa nad ich przestrzeganiem.

2. Rada ponadto:

  1)   wypowiada się o stanie kadry sędziowskiej;

  2)   (utracił moc);

  3)   opiniuje projekty aktów prawnych w sprawach wynagrodzeń sędziowskich oraz przedstawia wnioski w tym zakresie;

  4)   opiniuje projekty aktów normatywnych dotyczących sądownictwa i sędziów;

  5)   opiniuje programy szkolenia na aplikacji ogólnej i sędziowskiej, zakres i sposób przeprowadzania egzaminów sędziowskich;

  6)   (uchylony);

  7)   wyraża stanowisko w sprawach dotyczących sądów i sędziów, wniesionych pod obrady Rady przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej oraz inne organy władzy publicznej i organy samorządu sędziowskiego;

  8)   czuwa nad przestrzeganiem zasad etyki zawodowej i w przypadku uzyskania wiarygodnej informacji
o przewinieniu służbowym, w tym o oczywistej i rażącej obrazie przepisów prawa i uchybieniu godności urzędu, występuje z żądaniem podjęcia czynności dyscyplinarnych wobec sędziego;

  9)   opiniuje kandydatów na Dyrektora Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury;

  10)  wskazuje 3 członków Rady Programowej Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury.

3. Rada przedstawia Sejmowi, Senatowi i Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej, nie później niż do 31 maja roku następnego, informację z rocznej działalności Rady oraz postulaty co do aktualnych problemów i potrzeb wymiaru sprawiedliwości. Nad informacją w Sejmie i Senacie nie przeprowadza się głosowania.

Art. 3. 1. Rada może zarządzić przeprowadzenie:

  1)   wizytacji sądu albo jego jednostki organizacyjnej;

  2)   lustracji działalności sądu w określonym zakresie;

  3)   lustracji pracy sędziego, którego indywidualna sprawa podlega rozpatrzeniu przez Radę.

2. Czynności, o których mowa w ust. 1, nie mogą wkraczać w dziedzinę, w której sędziowie są niezawiśli.

3. Czynności, o których mowa w ust. 1, mogą być przeprowadzane przez członków Rady lub przez sędziów delegowanych do Biura Rady na podstawie odrębnych przepisów.

4. Przeprowadzenie czynności, o których mowa w ust. 1, Rada może zarządzić z urzędu lub na wniosek Ministra Sprawiedliwości, Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego lub Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego.

26. Organizacja Sądu Najwyższego (wykł., art. 183 ust. 3 Konstytucji, art. 3, 9-10, 13, 15 u. SN).

3. Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego powołuje Prezydent Rzeczypospolitej na sześcioletnią kadencję spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego.

Art. 3. § 1. Sąd Najwyższy dzieli się na Izby:

  1)   Cywilną;

  2)   Karną;

  3)   Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych;

  4)   Wojskową.

§ 2. Wewnętrzną organizację Sądu Najwyższego, szczegółowy podział spraw między izby oraz zasady wewnętrznego postępowania określa regulamin Sądu Najwyższego, uchwalony przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego.

§ 3. Regulamin Sądu Najwyższego podlega ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski".

Art. 9. Organami Sądu Najwyższego są: Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, Prezes Sądu Najwyższego, Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego, zgromadzenie sędziów izby Sądu Najwyższego i Kolegium Sądu Najwyższego.

Art. 10. Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego jest powoływany przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej na sześcioletnią kadencję spośród sędziów Sądu Najwyższego w stanie czynnym.

Art. 13. § 1. Prezes Sądu Najwyższego jest zastępcą Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego i kieruje pracą poszczególnej izby.

§ 2. Prezesa Sądu Najwyższego powołuje i odwołuje, na wniosek Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej spośród sędziów Sądu Najwyższego w stanie czynnym.

Art. 15. Organami samorządu są: Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego, zgromadzenie sędziów izby Sądu Najwyższego oraz Kolegium Sądu Najwyższego.

27. Kompetencje Sądu Najwyższego (wykł., art. 183 ust. 1 i 2 Konstytucji, art. 1 u. SN).

1. Sąd Najwyższy sprawuje nadzór nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania.

2. Sąd Najwyższy wykonuje także inne czynności określone w Konstytucji i ustawach.

Art. 1. Sąd Najwyższy jest organem władzy sądowniczej, powołanym do:

  1)   sprawowania wymiaru sprawiedliwości przez:

a)  zapewnienie w ramach nadzoru zgodności z prawem oraz jednolitości orzecznictwa sądów powszechnych
i wojskowych przez rozpoznawanie kasacji oraz innych środków odwoławczych,

b)  podejmowanie uchwał rozstrzygających zagadnienia prawne,

c)  rozstrzyganie innych spraw określonych w ustawach;

  2)   rozpoznawania protestów wyborczych oraz stwierdzania ważności wyborów do Sejmu i Senatu oraz wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, a także ważności referendum ogólnokrajowego i referendum konstytucyjnego;

a)   rozpoznawania protestów wyborczych w wyborach do Parlamentu Europejskiego;

¹⁾ Art. 1 pkt 2a dodany przez art. 184 ustawy z dnia 23 stycznia 2004 r. - Ordynacja wyborcza do Parlamentu Europejskiego (Dz.U.04.25.219) z dniem 1 marca 2004 r.

  3)   opiniowania projektów ustaw i innych aktów normatywnych, na podstawie których orzekają i funkcjonują sądy, a także innych ustaw w zakresie, w którym uzna to za celowe;

  4)   wykonywania innych czynności określonych w ustawach.

28. Udzielanie wykładni przez Sąd Najwyższy w konkretnej sprawie (wykł., art. 59 u. SN).

Art. 59. Jeżeli Sąd Najwyższy, rozpoznając kasację lub inny środek odwoławczy, poweźmie poważne wątpliwości co do wykładni prawa, może odroczyć rozpoznanie sprawy i przedstawić zagadnienie prawne do rozstrzygnięcia składowi siedmiu sędziów tego Sądu.

29. Udzielanie wykładni przez Sąd Najwyższy, nie związanej z konkretną sprawą (art. 60-61 u. SN).

Art. 60. § 1. Jeżeli w orzecznictwie sądów powszechnych, sądów wojskowych lub Sądu Najwyższego ujawnią się rozbieżności w wykładni prawa, Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego może przedstawić wniosek o ich rozstrzygnięcie Sądowi Najwyższemu w składzie siedmiu sędziów lub innym odpowiednim składzie.

§ 2.  Z wnioskiem, o którym mowa w § 1, mogą wystąpić również Rzecznik Praw Obywatelskich i Prokurator Generalny oraz, w zakresie swojej właściwości, Przewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego i Rzecznik Ubezpieczonych.

³⁾ Art. 60 § 2 zmieniony przez art. 48 ustawy z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym (Dz.U.06.157.1119) z dniem 19 września 2006 r.

Art. 61. § 1. Jeżeli skład Sądu Najwyższego uzna, że przedstawione zagadnienie wymaga wyjaśnienia, a rozbieżności - rozstrzygnięcia, podejmuje uchwałę, w przeciwnym razie odmawia jej podjęcia, a jeżeli podjęcie uchwały stało się zbędne - umarza postępowanie.

§ 2. Jeżeli skład siedmiu sędziów uzna, że znaczenie dla praktyki sądowej lub powaga występujących wątpliwości to uzasadniają, może zagadnienie prawne lub wniosek o podjęcie uchwały przedstawić składowi izby, natomiast izba - składowi dwóch lub więcej izb albo pełnemu składowi Sądu Najwyższego.

§ 3. O posiedzeniu pełnego składu Sądu Najwyższego, składu izby (izb) zawiadamia się Prokuratora Generalnego. Udział Prokuratora Generalnego lub jego zastępcy w tym posiedzeniu jest obowiązkowy. W posiedzeniach pozostałych składów Sądu Najwyższego może brać udział prokurator Prokuratury Krajowej, natomiast w Izbie Wojskowej - prokurator Naczelnej Prokuratury Wojskowej.

§ 4. O posiedzeniu Sądu Najwyższego w składzie siedmiu sędziów, wyznaczonym w celu rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego przedstawionego w konkretnej sprawie, zawiadamia się ponadto obrońców oraz pełnomocników w osobach adwokatów i radców prawnych, a także osoby uprawnione do sporządzania kasacji w sprawach cywilnych. Prezes Sądu Najwyższego może ich zobowiązać do przedstawienia na piśmie przed posiedzeniem wniosków co do kierunku rozstrzygnięcia przedstawionego zagadnienia.

§ 5. Postanowienie o przedstawieniu zagadnienia prawnego, wniosek o podjęcie uchwały oraz uchwała Sądu Najwyższego wymagają pisemnego uzasadnienia.

§ 6. Uchwały pełnego składu Sądu Najwyższego, składu połączonych izb oraz składu całej izby z chwilą ich podjęcia uzyskują moc zasad prawnych. Skład siedmiu sędziów może postanowić o nadaniu uchwale mocy zasady prawnej.

30. System sądów powszechnych (wykł., art. 177 Konstytucji, art. 1 i 10 u.s.p.).

Sądy powszechne sprawują wymiar sprawiedliwości we wszystkich sprawach, z wyjątkiem spraw ustawowo zastrzeżonych dla właściwości innych sądów.

Art. 1. § 1. Sądami powszechnymi są sądy rejonowe, sądy okręgowe oraz sądy apelacyjne.

§ 2. Sądy powszechne sprawują wymiar sprawiedliwości w zakresie nienależącym do sądów administracyjnych, sądów wojskowych oraz Sądu Najwyższego.

§ 3. Sądy powszechne wykonują również zadania z zakresu ochrony prawnej, powierzone w drodze ustaw.

§ 4. Ilekroć w dalszych przepisach jest mowa o sądach bez bliższego ich określenia, rozumie się przez to sądy powszechne.

Art. 10. § 1. Sąd rejonowy tworzy się dla jednej lub większej liczby gmin; w uzasadnionych przypadkach może być utworzony więcej niż jeden sąd rejonowy w obrębie tej samej gminy.

§ 2. Sąd okręgowy tworzy się dla obszaru właściwości co najmniej dwóch sądów rejonowych, zwanego dalej "okręgiem sądowym".

§ 3. Sąd apelacyjny tworzy się dla obszaru właściwości co najmniej dwóch okręgów sądowych, zwanego dalej "obszarem apelacji".

31. Organizacja wewnętrzna sądów powszechnych (art. 11 i 43 u.s.p.).

Art. 11. § 1. Sądy dzielą się na wydziały.

§ 2. Wydziałem kieruje przewodniczący wydziału, którym jest prezes albo wiceprezes sądu lub inny sędzia.

§ 3. Funkcję przewodniczącego wydziału w sądzie apelacyjnym i okręgowym powierza sędziemu prezes tego sądu, a w sądzie rejonowym, na wniosek prezesa tego sądu, prezes przełożonego sądu okręgowego. Przed powierzeniem funkcji przewodniczącego wydziału prezes zasięga opinii właściwego kolegium sądu.

§ 4. W tym samym trybie prezes sądu zwalnia sędziego z funkcji przewodniczącego wydziału.

§ 5.  Jeżeli przemawiają za tym szczególne względy, takie jak wielkość wydziału lub rozmiary jego zadań, właściwy prezes sądu może powierzyć sędziemu funkcję zastępcy przewodniczącego tego wydziału. Przepisy § 2-4 stosuje się odpowiednio.

Art. 43. § 1. Sąd może pełnić czynności poza swoją siedzibą, a w razie konieczności także poza obszarem swojej właściwości, jeżeli wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości lub jeżeli przez to nastąpi znaczne zmniejszenie kosztów.

§ 2. Minister Sprawiedliwości może zarządzić odbywanie stałych posiedzeń sądów poza siedzibą sądu.

32. Pomoc sądowa (art. 44 u.s.p.).

Art. 44. § 1. W przypadkach przewidzianych w ustawach sądy są obowiązane wykonywać poszczególne czynności sądowe na żądanie innych sądów oraz innych organów.

§ 2. Sądy są obowiązane udzielać pomocy sądowej również na żądanie sądów zagranicznych, jeżeli wzajemność jest zapewniona; żądanie pomocy sądowej, skierowane przez Ministra Sprawiedliwości, jest wiążące dla sądu wezwanego.

§ 3. Sądy są obowiązane wykonywać czynności dowodowe, w zakresie przewidzianym w przepisach o postępowaniu cywilnym, na wniosek organów orzekających w przypadkach innych niż wymienione w § 1 i 2, jeżeli wniosek został skierowany przez Ministra Sprawiedliwości.

§ 4. O wykonanie czynności wymienionych w § 3 należy zwrócić się do sądu rejonowego, w którego obszarze właściwości czynność ma być wykonana.

33. Wydziały w sądzie rejonowym (art. 12 u.s.p.).

Art. 12. § 1. Sąd rejonowy dzieli się na wydziały:

  1)   cywilny - do spraw z zakresu prawa cywilnego,

  2)   karny - do spraw z zakresu prawa karnego, w tym do spraw o wykroczenia rozpoznawanych w drugiej instancji,

  3)   rodzinny i nieletnich (sąd rodzinny) - do spraw:

a)  z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego,

b)  dotyczących demoralizacji i czynów karalnych nieletnich,

c)  dotyczących leczenia osób uzależnionych od alkoholu oraz od środków odurzających i psychotropowych,

d)  należących do sądu opiekuńczego na podstawie odrębnych ustaw,

  4)   pracy (sąd pracy) - do spraw z zakresu prawa pracy,

  5)   ksiąg wieczystych - do prowadzenia ksiąg wieczystych oraz do innych spraw cywilnych z zakresu postępowania wieczystoksięgowego.

§ 2.  W sądzie rejonowym mającym siedzibę w mieście będącym siedzibą sądu okręgowego, w którym jest utworzony wydział ubezpieczeń społecznych albo wydział pracy i ubezpieczeń społecznych, tworzy się wydział ubezpieczeń społecznych do spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych, należących do właściwości sądów rejonowych w tym samym okręgu sądowym, albo w miejsce wydziału, o którym mowa w § 1 pkt 4, tworzy się wydział pracy i ubezpieczeń społecznych do spraw z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych należących do właściwości sądów rejonowych w tym samym okręgu sądowym. W uzasadnionych przypadkach wydziały te można utworzyć także w innym sądzie rejonowym.

⁶⁾ Art. 12 § 2:

- zmieniony przez art. 1 pkt 3 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. (Dz.U.03.228.2256) zmieniającej nin. ustawę z dniem 14 stycznia 2004 r.

- zmieniony przez art. 1 pkt 2 ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r. (Dz.U.07.136.959) zmieniającej nin. ustawę z dniem 31 sierpnia 2007 r.

§ 3.  W sądzie rejonowym mającym siedzibę w mieście będącym siedzibą sądu okręgowego tworzy się wydział gospodarczy albo wydziały gospodarcze (sąd gospodarczy) - do spraw gospodarczych oraz innych spraw z zakresu prawa gospodarczego i cywilnego, powierzonych sądom gospodarczym na podstawie odrębnych przepisów. W uzasadnionych przypadkach wydział gospodarczy można utworzyć także w innym sądzie rejonowym.

⁷⁾ Art. 12 § 3:

- zmieniony przez art. 1 pkt 3 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. (Dz.U.03.228.2256) zmieniającej nin. ustawę z dniem 14 stycznia 2004 r.

- zmieniony przez art. 1 pkt 2 ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r. (Dz.U.07.136.959) zmieniającej nin. ustawę z dniem 31 sierpnia 2007 r.

§ 4.  Do orzekania w jednostkach, o których mowa w § 1 pkt 4, wyznacza się sędziów wykazujących szczególną znajomość problematyki spraw pracowniczych, a do orzekania w jednostkach, o których mowa w § 2, także sędziów wykazujących szczególną znajomość celów ubezpieczenia i potrzeb osób ubezpieczonych.

⁸⁾ Art. 12 § 4 zmieniony przez art. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 lipca 2005 r. (Dz.U.05.169.1413) zmieniającej nin. ustawę z dniem 7 października 2005 r.

§ 5. Do orzekania w jednostkach, o których mowa w § 3, wyznacza się sędziów wykazujących szczególną znajomość problematyki gospodarczej.

34. Sądy grodzkie (art. 13 u.s.p.).

Art. 13. § 1. W sądzie rejonowym mogą być tworzone, w jego siedzibie lub poza jego siedzibą, sądy grodzkie jako wydziały lub wydziały zamiejscowe sądów rejonowych.

§ 2. Sądom grodzkim powierza się rozpoznawanie spraw:

  1)   o wykroczenia w pierwszej instancji,

  2)    o wykroczenia skarbowe oraz o przestępstwa skarbowe, z wyjątkiem spraw podlegających rozpoznaniu w postępowaniu zwyczajnym,

⁹⁾ Art. 13 § 2 pkt 2:

- zmieniony przez art. 1 pkt 4 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. (Dz.U.03.228.2256) zmieniającej nin. ustawę z dniem 14 stycznia 2004 r.

- zmieniony przez art. 8 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny skarbowy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.05.178.1479) z dniem 17 grudnia 2005 r.

  3)    o przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego,

¹⁰⁾ Art. 13 § 2 pkt 3 zmieniony przez art. 15 ustawy z dnia 15 marca 2007 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego, ustawy - Kodeks postępowania karnego oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U.07.112.766) z dniem 28 lipca 2007 r.

3a)   przestępstwa podlegające rozpoznawaniu w postępowaniu przyspieszonym,

¹¹⁾ Art. 13 § 2 pkt 3a dodany przez art. 1 pkt 3 ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r. (Dz.U.07.136.959) zmieniającej nin. ustawę z dniem 31 sierpnia 2007 r.

  4)   o pozostałe przestępstwa, podlegające rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym,

  5)   cywilnych podlegających rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym, z wyjątkiem spraw rozpoznawanych w europejskim postępowaniu nakazowym, oraz dotyczących depozytów sądowych i przepadku rzeczy.

¹²⁾ Art. 13 § 2 pkt 5 zmieniony przez art. 4 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustawy (Dz.U.08.234.1571) z dniem 1 lipca 2009 r.

§ 3. Sądy grodzkie tworzy i znosi Minister Sprawiedliwości w drodze rozporządzenia. W rozporządzeniu o utworzeniu sądu grodzkiego należy określić jego siedzibę, obszar właściwości w granicach obszaru właściwości sądu rejonowego oraz zakres spraw przekazanych do rozpoznawania sądowi grodzkiemu, spośród spraw wymienionych w § 2. Przy tworzeniu i znoszeniu sądów grodzkich należy kierować się ilością spraw wpływających do sądów oraz względami ekonomii postępowania sądowego.

35. Wydziały w sądzie okręgowym (art. 16 u.s.p.).

Art. 16. § 1. Sąd okręgowy dzieli się na wydziały:

  1)   cywilny - do rozpoznawania w pierwszej instancji spraw cywilnych i rodzinnych oraz do rozpoznawania w drugiej instancji spraw cywilnych oraz spraw należących do właściwości sądów rodzinnych, z wyjątkiem spraw przeciwko nieletnim o popełnienie czynu karalnego, jeżeli wobec nieletniego zastosowano środek poprawczy lub gdy środek odwoławczy zawiera wniosek o orzeczenie środka poprawczego,

  2)    karny - do spraw z zakresu prawa karnego w pierwszej i drugiej instancji, do spraw zgodności z prawdą oświadczeń lustracyjnych w pierwszej instancji oraz do spraw rozpoznawanych w drugiej instancji przeciwko nieletnim o popełnienie czynu karalnego, jeżeli wobec nieletniego zastosowano środek poprawczy lub gdy środek odwoławczy zawiera wniosek o orzeczenie środka poprawczego,

¹³⁾ Art. 16 § 1 pkt 2 zmieniony przez art. 43 pkt 1 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów (Dz.U.06.218.1592) z dniem 15 marca 2007 r.

  3)   penitencjarny i nadzoru nad wykonywaniem orzeczeń karnych - do spraw penitencjarnych i nadzoru nad sądowym postępowaniem wykonawczym w sprawach z zakresu prawa karnego,

  4)   pracy (sąd pracy) - do spraw z zakresu prawa pracy oraz wydział ubezpieczeń społecznych (sąd ubezpieczeń społecznych) - do spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych,

  5)   gospodarczy (sąd gospodarczy) - do spraw gospodarczych.

§ 2. W sądzie okręgowym, w którym wpływ spraw z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych jest niewielki, zamiast odrębnych wydziałów pracy i ubezpieczeń społecznych tworzy się wydział pracy i ubezpieczeń społecznych (sąd pracy i ubezpieczeń społecznych).

§ 3.  Do orzekania w jednostkach organizacyjnych, o których mowa w § 1 pkt 4 oraz w § 2, wyznacza się sędziów wykazujących szczególną znajomość problematyki spraw pracowniczych oraz celów ubezpieczenia i potrzeb osób ubezpieczonych.

¹⁴⁾ Art. 16 § 3 zmieniony przez art. 1 pkt 2 ustawy z dnia 1 lipca 2005 r. (Dz.U.05.169.1413) zmieniającej nin. ustawę z dniem 7 października 2005 r.

§ 4. Do orzekania w jednostkach, o których mowa w § 1 pkt 5, wyznacza się sędziów wykazujących się szczególną znajomością problematyki gospodarczej.

§ 5. W Sądzie Okręgowym w Warszawie działają ponadto jako wydziały:

  1)    odrębna jednostka organizacyjna do spraw z zakresu ochrony konkurencji, regulacji energetyki, telekomunikacji i transportu kolejowego (sąd ochrony konkurencji i konsumentów),

¹⁵⁾ Art. 16 § 5 pkt 1 zmieniony przez art. 1 pkt 5 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. (Dz.U.03.228.2256) zmieniającej nin. ustawę z dniem 14 stycznia 2004 r.

  2)   odrębna jednostka organizacyjna do spraw rejestrowych powierzonych temu sądowi na podstawie odrębnych przepisów,

  3)    odrębna jednostka organizacyjna do spraw z zakresu ochrony wspólnotowych znaków towarowych i wspólnotowych wzorów przemysłowych (sąd wspólnotowych znaków towarowych i wzorów przemysłowych).

¹⁶⁾ Art. 16 § 5 pkt 3 dodany przez art. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. (Dz.U.04.130.1376) zmieniającej nin. ustawę z dniem 23 czerwca 2004 r.

§ 6.  Minister Sprawiedliwości, w drodze zarządzenia, wskazuje wydział sądu okręgowego rozpoznający środki odwoławcze w elektronicznym postępowaniu upominawczym.

36. Wydziały w sądzie apelacyjnym (art. 18 u.s.p.).

Art. 18. § 1. Sąd apelacyjny dzieli się na wydziały:

  1)   cywilny - do rozpoznawanych w drugiej instancji spraw z zakresu prawa cywilnego, gospodarczego oraz rodzinnego i opiekuńczego,

  2)    karny - do rozpoznawanych w drugiej instancji spraw z zakresu prawa karnego oraz spraw zgodności z prawdą oświadczeń lustracyjnych,

¹⁸⁾ Art. 18 § 1 pkt 2 zmieniony przez art. 43 pkt 2 lit. a) ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów (Dz.U.06.218.1592) z dniem 15 marca 2007 r.

  3)   pracy i ubezpieczeń społecznych - do rozpoznawanych w drugiej instancji spraw z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych.

37. Zgromadzenie ogólne sędziów apelacji (art. 33 - 34 u.s.p.).

Art. 33.  § 1. Zgromadzenie ogólne sędziów sądu apelacyjnego składa się z sędziów tego sądu.

⁵⁴⁾ Art. 33 zmieniony przez art. 1 pkt 12 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. (Dz.U.03.228.2256) zmieniającej nin. ustawę z dniem 14 stycznia 2004 r.

§ 2. Przewodniczącym zgromadzenia ogólnego sędziów sądu apelacyjnego jest prezes sądu apelacyjnego. W razie nieobecności prezesa sądu, obowiązki przewodniczącego pełni najstarszy służbą wiceprezes tego sądu.

§ 3. Członkowie zgromadzenia ogólnego sędziów sądu apelacyjnego są obowiązani brać udział w posiedzeniach zgromadzenia. Delegowanie do pełnienia czynności na podstawie art. 77 nie zwalnia członka zgromadzenia od tego obowiązku.

§ 4. Sędziowie niebędący członkami zgromadzenia ogólnego sędziów sądu apelacyjnego mogą brać udział w posiedzeniu tego zgromadzenia, bez prawa głosu i wyboru.

§ 5. Do podjęcia uchwał zgromadzenia ogólnego sędziów sądu apelacyjnego jest wymagana obecność przynajmniej dwóch trzecich liczby jego członków. Uchwały zapadają bezwzględną większością głosów. Głosowanie jest tajne w sprawach, o których mowa w art. 34 pkt 1-5, a ponadto jeżeli żądanie takie zgłosi chociażby jeden z obecnych członków zgromadzenia.

§ 6. Zgromadzenie ogólne sędziów sądu apelacyjnego zbiera się co najmniej raz w roku; posiedzenia zgromadzenia zwołuje prezes sądu apelacyjnego z własnej inicjatywy lub na wniosek Ministra Sprawiedliwości, kolegium sądu apelacyjnego albo jednej piątej liczby członków zgromadzenia.

Art. 34.  Zgromadzenie ogólne sędziów sądu apelacyjnego realizuje zadania określone w ustawach, a w szczególności:

⁵⁵⁾ Art. 34 zmieniony przez art. 1 pkt 12 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. (Dz.U.03.228.2256) zmieniającej nin. ustawę z dniem 14 stycznia 2004 r.

  1)   przedstawia Krajowej Radzie Sądownictwa kandydatów na stanowiska sędziów sądu apelacyjnego spośród osób zaopiniowanych przez kolegium właściwego sądu,

  2)   wybiera przedstawicieli na zebranie przedstawicieli zgromadzeń ogólnych sędziów sądów apelacyjnych,

  3)   wyraża opinię o kandydatach na prezesa sądu apelacyjnego,

  4)   wybiera członków kolegium sądu apelacyjnego,

  5)   wybiera kandydata na rzecznika dyscyplinarnego,

  6)   wysłuchuje informacji prezesa sądu apelacyjnego o działalności sądów oraz wyraża opinię w tym zakresie,

  7)   rozpatruje sprawozdania z działalności kolegium sądu apelacyjnego oraz omawia kierunki jego pracy.

38. Zgromadzenie ogólne sędziów okręgu (art. 35 - 36 u.s.p.).

Art. 35. § 1.  Zgromadzenie ogólne sędziów okręgu składa się z sędziów sądu okręgowego, oraz delegatów sądów rejonowych działających na obszarze właściwości sądu okręgowego, w liczbie odpowiadającej połowie liczby sędziów sądu okręgowego. Delegatów wybiera zebranie sędziów danego sądu rejonowego, na okres dwóch lat. Zebraniu sędziów przewodniczy prezes sądu. Liczbę delegatów sędziów dla każdego sądu rejonowego ustala kolegium sądu okręgowego, w miarę możliwości, proporcjonalnie do liczby sędziów w danym sądzie.

⁵⁶⁾ Art. 35 § 1 zmieniony przez art. 1 pkt 15 lit. a) ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r. (Dz.U.07.136.959) zmieniającej nin. ustawę z dniem 31 sierpnia 2007 r.

§ 2. Jeżeli zgromadzenie ogólne sędziów okręgu utworzone na podstawie § 1 miałoby liczyć więcej niż stu pięćdziesięciu członków, jego funkcje wykonuje zgromadzenie przedstawicieli.

§ 3.  W przypadku, o którym mowa w § 2, w sądach rejonowych okręgu i w sądzie okręgowym dokonuje się wyboru przedstawicieli. Liczba przedstawicieli wszystkich sądów rejonowych okręgu odpowiada połowie liczby przedstawicieli sądu okręgowego. Przedstawicieli wybiera zebranie sędziów danego sądu, na okres dwóch lat. Zebraniu sędziów przewodniczy prezes sądu. Liczbę przedstawicieli sędziów dla każdego sądu ustala kolegium sądu okręgowego, w miarę możliwości, proporcjonalnie do liczby sędziów w danym sądzie.

⁵⁷⁾ Art. 35 § 3 zmieniony przez art. 1 pkt 15 lit. b) ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r. (Dz.U.07.136.959) zmieniającej nin. ustawę z dniem 31 sierpnia 2007 r.

§ 4. Przewodniczącym zgromadzenia ogólnego sędziów okręgu jest prezes sądu okręgowego. W razie nieobecności prezesa sądu obowiązki przewodniczącego pełni najstarszy służbą wiceprezes tego sądu.

§ 5. Członkowie zgromadzenia ogólnego sędziów okręgu są obowiązani brać udział w posiedzeniach zgromadzenia. Delegowanie do pełnienia czynności na podstawie art. 77 nie zwalnia członka zgromadzenia od tego obowiązku.

§ 6. Sędziowie niebędący członkami zgromadzenia ogólnego sędziów okręgu mogą brać udział w posiedzeniu tego zgromadzenia, bez prawa głosu i wyboru.

§ 7. Do podjęcia uchwał zgromadzenia ogólnego sędziów okręgu jest wymagana obecność przynajmniej dwóch trzecich liczby jego członków. Uchwały zapadają bezwzględną większością głosów. Głosowanie jest tajne w sprawach, o których mowa w art. 36 pkt 1-4, a ponadto jeżeli żądanie takie zgłosi chociażby jeden z obecnych członków zgromadzenia.

§ 8. Zgromadzenie ogólne sędziów okręgu zbiera się co najmniej raz w roku; posiedzenia zgromadzenia zwołuje prezes sądu okręgowego z własnej inicjatywy lub na wniosek Ministra Sprawiedliwości, kolegium sądu okręgowego, jednej piątej liczby członków zgromadzenia albo jednej piątej liczby sędziów danego obszaru sądu okręgowego.

§ 9. Przepisy § 4-7 oraz art. 36 stosuje się odpowiednio do zgromadzeń przedstawicieli.

Art. 36. Zgromadzenie ogólne sędziów okręgu realizuje zadania określone w ustawach, a w szczególności:

  1)   przedstawia Krajowej Radzie Sądownictwa, po uzyskaniu opinii kolegium sądu, kandydatów na stanowiska sędziów,

  2)   wybiera przedstawicieli na zebranie przedstawicieli zgromadzeń ogólnych sędziów,

  3)   wyraża opinię o kandydatach na prezesa sądu okręgowego,

  4)   ustala liczbę i wybiera członków kolegium sądu okręgowego,

  5)   wysłuchuje informacji prezesa sądu okręgowego o działalności sądów oraz wyraża opinię w tym zakresie,

  6)   rozpatruje sprawozdania z działalności kolegium sądu okręgowego oraz omawia kierunki jego pracy.

41. Tryb powoływania sędziów (wykł., art. 179 Konstytucji, art. 55 § 1, art. 56 - 60 u.s.p.).

Sędziowie są powoływani przez Prezydenta Rzeczypospolitej, na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa, na czas nieoznaczony.

Art. 55. § 1. Sędziów sądów powszechnych do pełnienia urzędu na stanowisku sędziowskim powołuje Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa, w terminie miesiąca od dnia przesłania tego wniosku.

Art. 56.  § 1. Minister Sprawiedliwości, mając na względzie racjonalne wykorzystanie kadr sądownictwa powszechnego, potrzeby wynikające z obciążenia zadaniami poszczególnych sądów, przydziela nowe stanowiska sędziowskie poszczególnym sądom.

⁷³⁾ Art. 56 zmieniony przez art. 1 pkt 19 ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r. (Dz.U.07.136.959) zmieniającej nin. ustawę z dniem 31 sierpnia 2007 r.

§ 2. W razie zwolnienia stanowiska sędziowskiego, prezes sądu, w którym stanowisko zostało zwolnione, zawiadamia o tym Ministra Sprawiedliwości, który, w oparciu o kryteria wymienione w § 1, przydziela stanowisko do danego albo innego sądu, względnie stanowisko znosi.

§ 3. O każdym wolnym stanowisku sędziowskim Minister Sprawiedliwości niezwłocznie obwieszcza w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski".

§ 4. O wolnym stanowisku nie obwieszcza się, jeżeli jego obsadzenie następuje w drodze przeniesienia służbowego sędziego równorzędnego sądu.

Art. 57. § 1.  Każdy, kto spełnia warunki do objęcia stanowiska sędziego sądu powszechnego, o którym mowa w art. 55 § 2, może zgłosić swoją kandydaturę na jedno wolne stanowisko sędziowskie, w ciągu miesiąca od obwieszczenia, o którym mowa w art. 56. Zgłaszający swoją kandydaturę wypełnia w dwóch egzemplarzach kartę zgłoszenia kandydata na wolne stanowisko sędziowskie oraz dołącza do niej informację z Krajowego Rejestru Karnego dotyczącą jego osoby i zaświadczenie stwierdzające, że jest zdolny, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków sędziego, z zastrzeżeniem art. 58 § 4a. Zgłaszający urodzony przed dniem 1 sierpnia 1972 r. dołącza również oświadczenie, o którym mowa w art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów (Dz. U. z 2007 r. Nr 63, poz. 425, Nr 83, poz. 561, Nr 85, poz. 571 i Nr 115, poz. 789), albo informację, o której mowa w art. 7 ust. 3a tej ustawy.

⁷⁴⁾ Art. 57 § 1:

- zmieniony przez art. 1 pkt 14 lit. a) ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. (Dz.U.03.228.2256) zmieniającej nin. ustawę z dniem 14 stycznia 2004 r.

- zmieniony przez art. 43 pkt 4 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów (Dz.U.06.218.1592) z dniem 15 marca 2007 r.

- zmieniony przez art. 1 pkt 20 ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r. (Dz.U.07.136.959) zmieniającej nin. ustawę z dniem 31 sierpnia 2007 r.

§ 2. Kandydaturę zgłasza się prezesowi sądu okręgowego - gdy zgłoszenie dotyczy stanowiska sędziego sądu rejonowego albo sędziego sądu okręgowego, a prezesowi sądu apelacyjnego - gdy zgłoszenie dotyczy stanowiska sędziego sądu apelacyjnego.

§ 2a.  Jeżeli swoją kandydaturę zgłosiła osoba, która nie spełnia warunków do objęcia stanowiska sędziego sądu powszechnego, o których mowa w art. 61 § 1 pkt 1, 3, 4 oraz 6 i 7, albo zgłoszenie nastąpiło po upływie terminu, o którym mowa w § 1, lub nie spełnia wymogów formalnych określonych w tym przepisie, prezes sądu zawiadamia zgłaszającego o pozostawieniu zgłoszenia bez rozpatrzenia, podając przyczynę. Osoba, której zgłoszenie pozostawiono bez rozpatrzenia, może, w terminie 7 dni złożyć pisemne zastrzeżenie. Jeżeli prezes sądu nie uwzględni zastrzeżenia, niezwłocznie przekazuje je wraz ze zgłoszeniem Krajowej Radzie Sądownictwa. W przedmiocie pozostawienia zgłoszenia bez rozpatrzenia rozstrzyga Krajowa Rada Sądownictwa.

⁷⁵⁾ Art. 57 § 2a dodany przez art. 1 pkt 14 lit. b) ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. (Dz.U.03.228.2256) zmieniającej nin. ustawę z dniem 14 stycznia 2004 r.

§ 3. Prezes sądu, po stwierdzeniu spełniania warunków przez kandydata, przedstawia jego kandydaturę właściwemu kolegium sądu, wraz z oceną jego kwalifikacji, oraz określa termin zgromadzenia ogólnego sędziów, na którym będzie prezentowana kandydatura, wraz z opinią kolegium o kandydacie.

§ 4. O zgłoszeniu każdego kandydata na wolne stanowisko sędziowskie właściwy prezes sądu zawiadamia Ministra Sprawiedliwości, przekazując wypełnioną kartę zgłoszenia kandydata.

§ 5. Minister Sprawiedliwości, po zasięgnięciu opinii Krajowej Rady Sądownictwa, określi, w drodze rozporządzenia, wzór karty zgłoszenia na wolne stanowisko sędziowskie. Karta zgłoszenia powinna zawierać informacje dotyczące warunków wymaganych przez ustawę od kandydatów na stanowisko sędziowskie.

§ 6. Minister Sprawiedliwości, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw zdrowia, po zasięgnięciu opinii Krajowej Rady Sądownictwa, określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowy zakres i sposób przeprowadzania badań kandydatów do objęcia urzędu sędziego, w tym badań lekarskich i psychologicznych, oraz kwalifikacje wymagane od lekarzy i psychologów uprawnionych do przeprowadzania tych badań i wydawania zaświadczeń o zdolności do pełnienia obowiązków sędziego.

Art. 58. § 1. Jeżeli na wolne stanowisko sędziowskie zostanie zgłoszona więcej niż jedna kandydatura, rozpatrzenie wszystkich kandydatur odbywa się na tym samym posiedzeniu zgromadzenia.

§ 2. Zgromadzenie ogólne sędziów ocenia zgłoszonych kandydatów w drodze głosowania i przekazuje prezesowi właściwego sądu wszystkie zgłoszone kandydatury, ze wskazaniem liczby uzyskanych głosów.

§ 3. Kandydatury ocenione w sposób, o którym mowa w § 2, prezes właściwego sądu przekazuje Krajowej Radzie Sądownictwa, za pośrednictwem Ministra Sprawiedliwości.

§ 4.  Minister Sprawiedliwości zasięga od Komendanta Głównego właściwego komendanta wojewódzkiego (Stołecznego) Policji informacji o każdym z kandydatów do objęcia stanowiska sędziowskiego, z zastrzeżeniem § 4a, a następnie przedstawia kandydatury Krajowej Radzie Sądownictwa, wyrażając o każdym z kandydatów opinię wraz z uzasadnieniem oraz przekazując informację uzyskaną od Komendanta Głównego Policji . Informacja obejmuje istotne dla oceny spełniania wymogu nieskazitelnego charakteru, dane o: komendanta wojewódzkiego (Stołecznego) Policji. Informacje o kandydacie do objęcia stanowiska sędziowskiego uzyskuje się i sporządza w oparciu o dane zawarte w policyjnych systemach informatycznych.

⁷⁶⁾ Art. 58 § 4:

- zmieniony przez art. 1 pkt 15 lit. a) ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. (Dz.U.03.228.2256) zmieniającej nin. ustawę z dniem 14 stycznia 2004 r.

- zmieniony przez art. 1 pkt 21 lit. a) ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r. (Dz.U.07.136.959) zmieniającej nin. ustawę z dniem 31 sierpnia 2007 r.

- zmieniony przez art. 8 pkt 2 lit. a) ustawy z dnia 2 grudnia 2009 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją zadań przez Policję (Dz.U.09.223.1777) z dniem 1 stycznia 2010 r.

  1)   zachowaniach świadczących o naruszeniu przez kandydata porządku prawnego,

  2)   kontaktach ze środowiskami przestępczymi lub grupami środowiskowymi patologii społecznej i o charakterze tych kontaktów,

  3)   okolicznościach wskazujących na uzależnienie od alkoholu, środków odurzających lub substancji psychotropowych.

§ 4a.  Dołączanie informacji i zaświadczenia, o których mowa w art. 57 § 1, oraz zasięganie informacji, o której mowa w § 4, nie dotyczy kandydatów zajmujących stanowisko sędziego sądu powszechnego, administracyjnego lub wojskowego oraz stanowisko prokuratora.

⁷⁷⁾ Art. 58 § 4a dodany przez art. 1 pkt 15 lit. b) ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. (Dz.U.03.228.2256) zmieniającej nin. ustawę z dniem 14 stycznia 2004 r.

§ 5.  Przedstawiając informację, o której mowa w § 4, Komendant Główny komendant wojewódzki (Stołeczny) Policji przekazuje Ministrowi Sprawiedliwości wszystkie zebrane materiały, służące do sporządzenia informacji.

⁷⁸⁾ Art. 58 § 5:

- zmieniony przez art. 1 pkt 21 lit. b) ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r. (Dz.U.07.136.959) zmieniającej nin. ustawę z dniem 31 sierpnia 2007 r.

- zmieniony przez art. 8 pkt 2 lit. b) ustawy z dnia 2 grudnia 2009 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją zadań przez Policję (Dz.U.09.223.1777) z dniem 1 stycznia 2010 r.

§ 6.  O treści informacji uzyskanej od Komendanta Głównego Policji oraz wyrażonej o kandydacie opinii o kandydacie od komendanta wojewódzkiego (Stołecznego) Policji Minister Sprawiedliwości zawiadamia kandydata najpóźniej z przedstawieniem kandydatury Krajowej Radzie Sądownictwa.

⁷⁹⁾ Art. 58 § 6:

- zmieniony przez art. 1 pkt 21 lit. b) ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r. (Dz.U.07.136.959) zmieniającej nin. ustawę z dniem 31 sierpnia 2007 r.

- zmieniony przez art. 8 pkt 2 lit. b) ustawy z dnia 2 grudnia 2009 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją zadań przez Policję (Dz.U.09.223.1777) z dniem 1 stycznia 2010 r.

§ 7.  Minister Sprawiedliwości w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw wewnętrznych określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowy sposób i tryb uzyskiwania i sporządzania informacji przez Komendanta Głównego komendanta wojewódzkiego (Stołecznego) Policji o kandydacie do objęcia stanowiska sędziowskiego, mając na względzie sprawność uzyskiwania informacji, dbałość o ochronę dóbr osobistych kandydatów oraz innych praw i wolności chronionych konstytucyjnie, a także potrzebę oceny spełnienia przez kandydatów warunku nieskazitelności charakteru.

⁸⁰⁾ Art. 58 § 7:

- zmieniony przez art. 1 pkt 15 lit. c) ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. (Dz.U.03.228.2256) zmieniającej nin. ustawę z dniem 14 stycznia 2004 r.

- zmieniony przez art. 1 pkt 21 lit. b) ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r. (Dz.U.07.136.959) zmieniającej nin. ustawę z dniem 31 sierpnia 2007 r.

- zmieniony przez art. 8 pkt 2 lit. b) ustawy z dnia 2 grudnia 2009 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją zadań przez Policję (Dz.U.09.223.1777) z dniem 1 stycznia 2010 r.

Art. 59.  Na każde wolne stanowisko sędziowskie, o którym mowa w art. 55 § 2, może zgłosić Krajowej Radzie Sądownictwa kandydata także Minister Sprawiedliwości. Przepisów art. 58 § 1-3 nie stosuje się. Do informacji przedstawianych przez kandydata na urząd sędziego w karcie zgłoszenia przepis art. 57 stosuje się.

⁸¹⁾ Art. 59 zmieniony przez art. 1 pkt 22 ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r. (Dz.U.07.136.959) zmieniającej nin. ustawę z dniem 31 sierpnia 2007 r.

Art. 60. Krajowa Rada Sądownictwa rozpatruje kandydatury na stanowiska sędziów sądów powszechnych, w trybie określonym w odrębnej ustawie.

42. Wymogi dotyczące kandydatów na stanowisko sędziego sądu rejonowego, okręgowego i apelacyjnego (art. 61, 63 - 64 u.s.p.).

Art. 61.  § 1. Na stanowisko sędziego sądu rejonowego może być powołany ten, kto:

⁸²⁾ Art. 61 zmieniony przez art. 60 pkt 5 ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury (Dz.U.09.26.157) z dniem 5 maja 2009 r.

  1)   posiada obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich,

  2)   jest nieskazitelnego charakteru,

  3)   ukończył wyższe studia prawnicze w Rzeczypospolitej Polskiej i uzyskał tytuł zawodowy magistra lub zagraniczne studia prawnicze uznane w Rzeczypospolitej Polskiej,

  4)   jest zdolny, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków sędziego,

  5)   ukończył 29 lat,

  6)   złożył egzamin sędziowski lub prokuratorski,

  7)   ukończył aplikację sędziowską w Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury lub pracował w charakterze asesora prokuratorskiego - co najmniej przez trzy lata przed wystąpieniem o powołanie na stanowisko sędziego.

§ 2. Wymagania określone w § 1 pkt 6 i 7 nie dotyczą tego, kto przed powołaniem:

  1)   zajmował stanowisko sędziego sądu administracyjnego lub sądu wojskowego,

  2)   zajmował stanowisko prokuratora,

  3)   pracował w polskiej szkole wyższej, w Polskiej Akademii Nauk, w instytucie naukowo-badawczym lub innej placówce naukowej i ma tytuł naukowy profesora albo stopień naukowy doktora habilitowanego nauk prawnych,

  4)   wykonywał zawód adwokata, radcy prawnego lub notariusza - co najmniej przez trzy lata,

  5)   zajmował stanowisko prezesa, wiceprezesa, starszego radcy lub radcy w Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa - co najmniej przez trzy lata.

§ 3. Na stanowisko sędziego sądu rejonowego może być powołany ten, kto spełnia wymagania określone w § 1 pkt 1-6, ukończył aplikację ogólną prowadzoną przez Krajową Szkołę Sądownictwa i Prokuratury, aplikację notarialną, adwokacką lub radcowską i złożył odpowiedni egzamin, oraz przez okres co najmniej pięciu lat był zatrudniony na stanowisku referendarza sądowego w pełnym wymiarze czasu pracy.

§ 4. Na stanowisko sędziego sądu rejonowego może być powołany ten, kto spełnia wymagania określone w § 1 pkt 1-6, ukończył aplikację ogólną prowadzoną przez Krajową Szkołę Sądownictwa i Prokuratury, aplikację notarialną, adwokacką lub radcowską i złożył odpowiedni egzamin, oraz przez okres co najmniej sześciu lat był zatrudniony na stanowisku asystenta sędziego w pełnym wymiarze czasu pracy.

§ 5. Na stanowisko sędziego sądu rejonowego może być powołany ten, kto zajmował stanowisko asesora prokuratorskiego przez okres co najmniej trzech lat lub jedno ze stanowisk określonych w § 2 pkt 2-4 w okresie pięciu lat przed zgłoszeniem na wolne stanowisko sędziowskie.

§ 6. Do okresu, o którym mowa w § 4, wlicza się okres zatrudnienia na stanowisku referendarza sądowego w pełnym wymiarze czasu pracy.

§ 7. W przypadku zatrudnienia w niepełnym wymiarze czasu pracy, okres, o którym mowa w § 3-6, podlega proporcjonalnemu wydłużeniu.

Art. 63. § 1. Na stanowisko sędziego sądu okręgowego może być powołany sędzia sądu rejonowego oraz sędzia wojskowego sądu garnizonowego, który posiada co najmniej czteroletni okres pracy na stanowisku sędziego sądu rejonowego lub sędziego wojskowego sądu garnizonowego lub na stanowisku prokuratora.

§ 1a.  Na stanowisko sędziego sądu okręgowego może być powołany również prokurator, który posiada co najmniej czteroletni okres pracy na stanowisku prokuratora lub sędziego.

⁸³⁾ Art. 63 § 1a dodany przez art. 1 pkt 16 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. (Dz.U.03.228.2256) zmieniającej nin. ustawę z dniem 14 stycznia 2004 r.

§ 2. Na stanowisko sędziego sądu okręgowego może być powołany także ten, kto spełnia wymagania określone w art. 61 § 1 pkt 1-4, jeżeli:

  1)   wykonywał zawód adwokata, radcy prawnego lub notariusza - co najmniej przez sześć lat,

1a)   zajmował stanowisko prezesa, wiceprezesa, starszego radcy lub radcy Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa - co najmniej przez sześć lat,

⁸⁴⁾ Art. 63 § 2 pkt 1a:

- dodany przez art. 80 pkt 3 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa (Dz.U.05.169.1417) z dniem 15 marca 2006 r.

- zmieniony przez art. 60 pkt 6 ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury (Dz.U.09.26.157) z dniem 4 marca 2009 r.

  2)   pracował na stanowisku dydaktycznym, naukowo-dydaktycznym lub naukowym w polskiej szkole wyższej, w Polskiej Akademii Nauk, w instytucie naukowo-badawczym lub innej placówce naukowej, mając tytuł naukowy profesora albo stopień naukowy doktora habilitowanego nauk prawnych,

  3)   zajmował stanowisko sędziego wojskowego sądu okręgowego.

§ 3. Na stanowisko sędziego sądu okręgowego może być powołany ten, kto wykonywał zawód lub zajmował stanowisko określone w § 2 w okresie 3 lat przed powołaniem.

⁸⁵⁾ Art. 63a uchylony przez art. 1 pkt 2 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. (Dz.U.09.1.4) zmieniającej nin. ustawę z dniem 22 stycznia 2009 r.

Art. 64. § 1. Na stanowisko sędziego sądu apelacyjnego może być powołany sędzia sądu powszechnego i sądu wojskowego, który posiada co najmniej sześcioletni okres pracy na stanowisku sędziego lub prokuratora, w tym co najmniej trzyletni okres pracy na stanowisku sędziego sądu okręgowego, sędziego wojskowego sądu okręgowego lub prokuratora prokuratury okręgowej.

§ 1a.  Na stanowisko sędziego sądu apelacyjnego może być powołany również prokurator, który posiada co najmniej sześcioletni okres pracy na stanowisku prokuratora lub sędziego, w tym co najmniej trzyletni okres pracy na stanowisku prokuratora prokuratury okręgowej, prokuratora wojskowej prokuratury okręgowej, sędziego sądu okręgowego, sędziego wojskowego sądu okręgowego lub prokuratora prokuratury apelacyjnej, Prokuratury Krajowej, Naczelnej Prokuratury Wojskowej lub prokuratora Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.

⁸⁶⁾ Art. 64 § 1a dodany przez art. 1 pkt 17 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. (Dz.U.03.228.2256) zmieniającej nin. ustawę z dniem 14 stycznia 2004 r.

§ 2. Na stanowisko sędziego sądu apelacyjnego może być powołany także ten, kto spełnia wymagania określone w art. 61 § 1 pkt 1-4, jeżeli:

  1)   wykonywał zawód adwokata, radcy prawnego lub notariusza co najmniej przez osiem lat,

  1a)   zajmował stanowisko prezesa, wiceprezesa, starszego radcy lub radcy Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa - co najmniej przez osiem lat,

⁸⁷⁾ Art. 64 § 2 pkt 1a dodany przez art. 60 pkt 7 ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury (Dz.U.09.26.157) z dniem 4 marca 2009 r.

  2)   pracował na stanowisku dydaktycznym, naukowo-dydaktycznym lub naukowym w polskiej szkole wyższej, w Polskiej Akademii Nauk, w instytucie naukowo-badawczym lub innej placówce naukowej, mając tytuł naukowy profesora albo stopień naukowy doktora habilitowanego nauk prawnych.

§ 3. Na stanowisko sędziego sądu apelacyjnego może być powołany ten, kto wykonywał zawód lub zajmował stanowisko określone w § 2 w okresie 3 lat przed powołaniem.

43. Nieusuwalność sędziów i złożenie sędziego z urzędu (art. 180 ust. 1-2 Konstytucji, art. 68 u.s.p.).

1. Sędziowie są nieusuwalni.

2. Złożenie sędziego z urzędu, zawieszenie w urzędowaniu, przeniesienie do innej siedziby lub na inne stanowisko wbrew jego woli może nastąpić jedynie na mocy orzeczenia sądu i tylko w przypadkach określonych w ustawie.

Art. 68. § 1. Stosunek służbowy sędziego rozwiązuje się z mocy prawa, jeżeli sędzia zrzekł się urzędu. Zrzeczenie się urzędu jest skuteczne po upływie trzech miesięcy od dnia złożenia na ręce Ministra Sprawiedliwości oświadczenia, chyba że na wniosek sędziego Minister Sprawiedliwości określi inny termin. O zrzeczeniu się urzędu przez sędziego Minister Sprawiedliwości zawiadamia Krajową Radę Sądownictwa i Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.

§ 2. Prawomocne orzeczenie sądu dyscyplinarnego o złożeniu sędziego z urzędu oraz prawomocne orzeczenie sądu skazujące na środek karny pozbawienia praw publicznych lub zakazu zajmowania stanowiska sędziego pociąga za sobą, z mocy prawa, utratę urzędu i stanowiska sędziego; stosunek służbowy sędziego wygasa z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia.

§ 3. Stosunek służbowy sędziego wygasa z dniem utraty przez niego obywatelstwa polskiego.

44. Przeniesienie sędziego w stan spoczynku (art. 180 ust. 3-5 Konstytucji, art. 69, 70 § 1, 71, 73 - 74 u.s.p.).

3. Sędzia może być przeniesiony w stan spoczynku na skutek uniemożliwiających mu sprawowanie jego urzędu choroby lub utraty sił. Tryb postępowania oraz sposób odwołania się do sądu określa ustawa.

4. Ustawa określa granicę wieku, po osiągnięciu której sędziowie przechodzą w stan spoczynku.

5. W razie zmiany ustroju sądów lub zmiany granic okręgów sądowych wolno sędziego przenosić do innego sądu lub w stan spoczynku z pozostawieniem mu pełnego uposażenia.

Art. 69. § 1.  Sędzia przechodzi w stan spoczynku z dniem ukończenia 65 roku życia, chyba że nie później niż na sześć miesięcy przed ukończeniem 65 roku życia oświadczy Ministrowi Sprawiedliwości wolę dalszego zajmowania stanowiska i przedstawi zaświadczenie stwierdzające, że jest zdolny, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków sędziego, wydane na zasadach określonych dla kandydata na stanowisko sędziowskie.

⁹¹⁾ Art. 69 § 1 zmieniony przez art. 2 pkt 2 lit. a) ustawy z dnia 16 marca 2007 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U.07.73.484) z dniem 10 maja 2007 r.

§ 2.  Sędzia przechodzi na swój wniosek w stan spoczynku, z zachowaniem prawa do uposażenia określonego w art. 100 § 2, po ukończeniu 55 lat przez kobietę, jeżeli przepracowała na stanowisku sędziego lub prokuratora nie mniej niż 25 lat, a 60 lat przez mężczyznę, jeżeli przepracował na stanowisku sędziego lub prokuratora nie mniej niż 30 lat.

⁹²⁾ Art. 69 § 2 zmieniony przez art. 1 pkt 18 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. (Dz.U.03.228.2256) zmieniającej nin. ustawę z dniem 14 stycznia 2004 r.

§ 3.  W razie złożenia przez sędziego oświadczenia i przedstawienia zaświadczenia, o których mowa w § 1, sędzia może zajmować stanowisko nie dłużej niż do ukończenia 70 roku życia. Sędzia ten może w każdym czasie przejść w stan spoczynku, składając odpowiednie oświadczenie Ministrowi Sprawiedliwości.

⁹³⁾ Art. 69 § 3 zmieniony przez art. 2 pkt 2 lit. b) ustawy z dnia 16 marca 2007 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U.07.73.484) z dniem 10 maja 2007 r.

Art. 70. § 1. Sędziego przenosi się w stan spoczynku na jego wniosek albo na wniosek właściwego kolegium sądu, jeżeli z powodu choroby lub utraty sił uznany został przez lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych za trwale niezdolnego do pełnienia obowiązków sędziego.

Art. 71. § 1. Sędzia może być przeniesiony w stan spoczynku, na wniosek kolegium właściwego sądu, jeżeli z powodu choroby lub płatnego urlopu dla poratowania zdrowia nie pełnił służby przez okres roku. Do okresu tego wlicza się okresy poprzedniej przerwy w pełnieniu służby z powodu choroby lub płatnego urlopu dla poratowania zdrowia, jeżeli okres czynnej służby nie przekroczył 30 dni.

§ 2. Sędzia może być przeniesiony w stan spoczynku, jeżeli bez uzasadnionej przyczyny nie poddał się badaniu, o którym mowa w art. 70 § 2, jeżeli z żądaniem badania wystąpiło kolegium sądu albo Minister Sprawiedliwości.

§ 3. Sędzia może być również przeniesiony w stan spoczynku, na wniosek Ministra Sprawiedliwości, w razie zmiany ustroju sądów lub zmiany granic okręgów sądowych, jeżeli nie został przeniesiony do innego sądu.

Art. 73. § 1. W sprawach przeniesienia sędziego w stan spoczynku, o których mowa w art. 70 i 71, podejmuje decyzję Krajowa Rada Sądownictwa, na wniosek sędziego, kolegium właściwego sądu albo Ministra Sprawiedliwości.

§ 2.  Od decyzji Krajowej Rady Sądownictwa w sprawach, o których mowa w art. 70 i 71, przysługuje odwołanie do Sądu Najwyższego.

⁹⁴⁾ Art. 73 § 2 zmieniony przez art. 2 pkt 3 ustawy z dnia 16 marca 2007 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U.07.73.484) z dniem 10 maja 2007 r.

§ 3. Odwołanie wnosi się, za pośrednictwem Krajowej Rady Sądownictwa, w terminie miesiąca od doręczenia skarżącemu decyzji. Odwołanie przysługuje sędziemu i prezesowi właściwego sądu, a w sprawach, w których wniosek został złożony przez kolegium sądu albo przez Ministra Sprawiedliwości - także temu kolegium albo Ministrowi Sprawiedliwości.

Art. 74. § 1. Sędzia przeniesiony w stan spoczynku z przyczyn, o których mowa w art. 71 § 3, ma prawo powrócić na stanowisko zajmowane poprzednio albo otrzymać stanowisko równorzędne poprzednio zajmowanemu, jeżeli ustały przyczyny będące podstawą przeniesienia w stan spoczynku.

§ 2. W celu wykonania prawa, o którym mowa w § 1, sędzia zgłasza zamiar powrotu na stanowisko zajmowane poprzednio albo wniosek o wyznaczenie mu stanowiska równorzędnego do Krajowej Rady Sądownictwa, która w terminie miesiąca wydaje w tej sprawie decyzję. W razie decyzji negatywnej sędziemu przysługuje odwołanie do Sądu Najwyższego.

45. Pojęcie i rodzaje immunitetów (wykł.).

Immunitet oznacza ograniczenie odpowiedzialności prawnej danej osoby z tytułu pełnienia przez nią określonej funkcji.

W polskim prawie karnym immunitet oznacza stałe lub czasowe wyłączenie możliwości pociągnięcia do odpowiedzialności karnej określonych osób z powodu popełnienia przestępstwa.

Wyróżniamy immunitety materialne i procesowe.

Immunitety W Polsce:

a) immunitet materialny - nieodpowiedzialność za działalność z zakresu sprawowania mandatu w czasie i po jego wygaśnięciu. Deputowany odpowiada tylko przed właściwą izbą za tą działalność. Za naruszenie praw osób trzecich może być pociągnięty do odpowiedzialności sądowej za zgodą izby. Działania te mogą dotyczyć wniosków, wystąpień lub głosowania. Immunitet ten dotyczy odpowiedzialności cywilnej i karnej, a nie dyscyplinarnej.

b) immunitet formalny - obowiązuje od ogłoszenia wyników wyborów do wygaśnięcia mandatu. Nie wyklucza on od odpowiedzialności cywilnej. Postępowanie wszczęte bez uchylenia immunitetu ulega umorzeniu, a przed uzyskaniem mandatu - zawieszeniu.


c) nietykalność - stan wyższej konieczności lub obrony koniecznej w przestępstwach ściganych z oskarżenia publicznego wymagana jest zgoda Prokuratora Generalnego, a z oskarżenia prywatnego — podpis adwokata.

46. Immunitet sędziowski (wykł., art. 80 - 81 u.s.p.).

Art. 80. § 1.  Sędzia nie może być zatrzymany ani pociągnięty do odpowiedzialności karnej bez zezwolenia właściwego sądu dyscyplinarnego. Nie dotyczy to zatrzymania w razie ujęcia sędziego na gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. Do czasu wydania uchwały zezwalającej na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej wolno podejmować tylko czynności niecierpiące zwłoki.

¹¹⁵⁾ Art. 80 § 1 zmieniony przez art. 1 pkt 20 lit. a) ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. (Dz.U.03.228.2256) zmieniającej nin. ustawę z dniem 14 stycznia 2004 r.

§ 2.  O zatrzymaniu sędziego niezwłocznie powiadamia się prezesa sądu apelacyjnego właściwego ze względu na miejsce zatrzymania. Może on nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego sędziego. O fakcie zatrzymania sędziego prezes sądu apelacyjnego niezwłocznie zawiadamia Krajową Radę Sądownictwa, Ministra Sprawiedliwości i Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego.

¹¹⁶⁾ Art. 80 § 2 zmieniony przez art. 1 pkt 29 lit. a) ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r. (Dz.U.07.136.959) zmieniającej nin. ustawę z dniem 31 sierpnia 2007 r.

§ 2a.  Wniosek o zezwolenie na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej, jeżeli nie pochodzi od prokuratora, powinien być sporządzony i podpisany przez adwokata albo radcę prawnego będącego pełnomocnikiem.

¹¹⁷⁾ Art. 80 § 2a dodany przez art. 1 pkt 20 lit. b) ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. (Dz.U.03.228.2256) zmieniającej nin. ustawę z dniem 14 stycznia 2004 r.

§ 2b.  Jeżeli wniosek o zezwolenie na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej nie odpowiada warunkom formalnym pisma procesowego określonym w Kodeksie postępowania karnego lub jest oczywiście bezzasadny, prezes sądu dyscyplinarnego odmawia jego przyjęcia. Na zarządzenie o odmowie przyjęcia wniosku przysługuje zażalenie do sądu dyscyplinarnego właściwego do rozpoznania wniosku.

¹¹⁸⁾ Art. 80 § 2b dodany przez art. 1 pkt 20 lit. b) ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. (Dz.U.03.228.2256) zmieniającej nin. ustawę z dniem 14 stycznia 2004 r.

§ 2c. Sąd dyscyplinarny wydaje uchwałę zezwalającą na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej, jeżeli zachodzi dostatecznie uzasadnione podejrzenie popełnienia przez niego przestępstwa. Uchwała zawiera rozstrzygnięcie w przedmiocie zezwolenia na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej wraz z uzasadnieniem.

¹¹⁹⁾ Art. 80 § 2c:

- dodany przez art. 1 pkt 20 lit. b) ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. (Dz.U.03.228.2256) zmieniającej nin. ustawę z dniem 14 stycznia 2004 r.

- zmieniony przez art. 1 pkt 29 lit. b) ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r. (Dz.U.07.136.959) zmieniającej nin. ustawę z dniem 31 sierpnia 2007 r.

§ 2d.  Sąd dyscyplinarny rozpoznaje wniosek o zezwolenie na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej w terminie czternastu dni od dnia jego wpłynięcia do sądu dyscyplinarnego, z zastrzeżeniem art. 80a § 1.

¹²⁰⁾ Art. 80 § 2d dodany przez art. 1 pkt 29 lit. c) ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r. (Dz.U.07.136.959) zmieniającej nin. ustawę z dniem 31 sierpnia 2007 r.

§ 2e.  Przed wydaniem uchwały sąd dyscyplinarny wysłuchuje rzecznika dyscyplinarnego, a także sędziego, przedstawiciela organu lub osobę, którzy wnieśli o zezwolenie, jeżeli się stawią. Ich niestawiennictwo nie wstrzymuje rozpoznania wniosku.

¹²¹⁾ Art. 80 § 2e dodany przez art. 1 pkt 29 lit. c) ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r. (Dz.U.07.136.959) zmieniającej nin. ustawę z dniem 31 sierpnia 2007 r.

§ 2f.  Sędzia, którego dotyczy postępowanie, ma prawo wglądu do dokumentów, które zostały załączone do wniosku. Jednak prokurator, kierując wniosek do sądu dyscyplinarnego, może zastrzec, że dokumenty te lub ich część nie mogą być sędziemu udostępnione z uwagi na dobro postępowania przygotowawczego.

¹²²⁾ Art. 80 § 2f:

- dodany przez art. 1 pkt 29 lit. c) ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r. (Dz.U.07.136.959) zmieniającej nin. ustawę z dniem 31 sierpnia 2007 r.

- zmieniony przez art. 1 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. (Dz.U.08.223.1457) zmieniającej nin. ustawę z dniem 2 stycznia 2009 r.

§ 2g.  Jeżeli prokurator złożył zastrzeżenie, o którym mowa w § 2f, przewodniczący sądu dyscyplinarnego niezwłocznie kieruje sprawę na posiedzenie. Sąd dyscyplinarny może odmówić sędziemu wglądu do dokumentów dołączonych do wniosku.

¹²³⁾ Art. 80 § 2g:

- dodany przez art. 1 pkt 29 lit. c) ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r. (Dz.U.07.136.959) zmieniającej nin. ustawę z dniem 31 sierpnia 2007 r.

- zmieniony przez art. 1 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. (Dz.U.08.223.1457) zmieniającej nin. ustawę z dniem 2 stycznia 2009 r.

§ 2h.  Jeżeli prokurator składając wniosek o zezwolenie na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej wnosi jednocześnie o zezwolenie na tymczasowe aresztowanie sędziego, uchwała zezwalająca na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej obejmuje również zezwolenie na zatrzymanie sędziego i zastosowanie tymczasowego aresztowania, chyba że sąd dyscyplinarny postanowi inaczej.

¹²⁴⁾ Art. 80 § 2h dodany przez art. 1 pkt 29 lit. c) ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r. (Dz.U.07.136.959) zmieniającej nin. ustawę z dniem 31 sierpnia 2007 r.

Z dniem 22 stycznia 2009 r. art. 80 § 2h w zakresie, w jakim ustanawia domniemanie, że uchwała zezwalająca na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej obejmuje również zezwolenie na zatrzymanie sędziego i zastosowanie tymczasowego aresztowania, został uznany za niezgodny z art. 42 ust. 2 i art. 181 Konstytucji RP, zgodnie z pkt 10 wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 stycznia 2009 r. (Dz.U.09.9.57).

§ 3.  (uchylony).

¹²⁵⁾ Art. 80 § 3 uchylony przez art. 1 pkt 29 lit. d) ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r. (Dz.U.07.136.959) zmieniającej nin. ustawę z dniem 31 sierpnia 2007 r.

§ 4.  Orzekając w sprawie, o której mowa w § 1, sąd dyscyplinarny może poprzestać na oświadczeniu sędziego, że wnosi o wydanie uchwały o zezwoleniu na pociągnięcie go do odpowiedzialności karnej.

¹²⁶⁾ Art. 80 § 4 zmieniony przez art. 1 pkt 20 lit. d) ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. (Dz.U.03.228.2256) zmieniającej nin. ustawę z dniem 14 stycznia 2004 r.

¹³⁰⁾ Z dniem 11 grudnia 2007 r. art. 80d utracił moc w brzmieniu nadanym przez art. 1 pkt 30 ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.07.136.959) przez to, że art. 1 pkt 30 ustawy zmieniającej został uchwalony przez Sejm bez dochowania trybu wymaganego do jego wydania, zgodnie z pkt 5 wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28 listopada 2007 r. (Dz.U.07.230.1698) - zob. też pkt 2 i 3 powołanego wyroku.

Art. 81. Za wykroczenia sędzia odpowiada wyłącznie dyscyplinarnie.

47. Odpowiedzialność dyscyplinarna sędziów (art. 107, 109, 110 § 1 u.s.p.).

Art. 107. § 1. Za przewinienia służbowe, w tym za oczywistą i rażącą obrazę przepisów prawa i uchybienia godności urzędu (przewinienia dyscyplinarne), sędzia odpowiada dyscyplinarnie.

§ 2. Sędzia odpowiada dyscyplinarnie także za swoje postępowanie przed objęciem stanowiska, jeżeli przez nie uchybił obowiązkowi piastowanego wówczas urzędu państwowego lub okazał się niegodnym urzędu sędziego.

Art. 109. § 1. Karami dyscyplinarnymi są:

  1)   upomnienie,

  2)   nagana,

  3)   usuniecie z zajmowanej funkcji,

  4)   przeniesienie na inne miejsce służbowe,

  5)   złożenie sędziego z urzędu.

§ 2. Sąd może podać prawomocne orzeczenie dyscyplinarne do wiadomości publicznej.

§ 3. Wymierzenie kary określonej w § 1 pkt 3 lub 4 pociąga za sobą pozbawienie możliwości awansowania na wyższe stanowisko sędziowskie przez okres pięciu lat, niemożność udziału w tym okresie w kolegium sądu, orzekania w sądzie dyscyplinarnym oraz uzyskania utraconej funkcji.

§ 4. Wymierzenie kary określonej w § 1 pkt 5 pociąga za sobą utratę możliwości ponownego powołania ukaranego do pełnienia urzędu na stanowisku sędziowskim.

§ 5. W przypadku przewinienia dyscyplinarnego lub wykroczenia mniejszej wagi, sąd dyscyplinarny może odstąpić od wymierzenia kary.

Art. 110. § 1. Sądami dyscyplinarnymi w sprawach dyscyplinarnych sędziów są:

  1)   w pierwszej instancji - sądy apelacyjne,

  2)   w drugiej instancji - Sąd Najwyższy.

48. Ławnicy w sądach (art. 158 - 162, 169 u.s.p.).

Art. 158. § 1. Ławnikiem może być wybrany ten, kto:

  1)   posiada obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich,

  2)   jest nieskazitelnego charakteru,

  3)   ukończył 30 lat,

  4)   jest zatrudniony lub zamieszkuje w miejscu kandydowania co najmniej od roku,

  5)    nie przekroczył 70 lat,

²¹⁸⁾ Art. 158 § 1 pkt 5 zmieniony przez art. 1 pkt 40 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. (Dz.U.03.228.2256) zmieniającej nin. ustawę z dniem 14 stycznia 2004 r.

  6)    jest zdolny, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków ławnika,

²¹⁹⁾ Art. 158 § 1 pkt 6 dodany przez art. 1 pkt 3 lit. a) ustawy z dnia 1 lipca 2005 r. (Dz.U.05.169.1413) zmieniającej nin. ustawę z dniem 7 października 2005 r.

  7)    posiada co najmniej wykształcenie średnie.

²²⁰⁾ Art. 158 § 1 pkt 7 dodany przez art. 1 pkt 3 lit. a) ustawy z dnia 1 lipca 2005 r. (Dz.U.05.169.1413) zmieniającej nin. ustawę z dniem 7 października 2005 r.

§ 2.  (uchylony).

²²¹⁾ Art. 158 § 2 uchylony przez art. 1 pkt 3 lit. b) ustawy z dnia 1 lipca 2005 r. (Dz.U.05.169.1413) zmieniającej nin. ustawę z dniem 7 października 2005 r.

Art. 159. § 1. Ławnikami nie mogą być:

  1)   osoby zatrudnione w sądach powszechnych i innych sądach oraz w prokuraturze,

  2)   osoby wchodzące w skład organów, od których orzeczenia można żądać skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego,

  3)   funkcjonariusze Policji oraz inne osoby zajmujące stanowiska związane ze ściganiem przestępstw i wykroczeń,

  4)   adwokaci i aplikanci adwokaccy,

  5)   radcy prawni i aplikanci radcowscy,

  6)   duchowni,

  7)   żołnierze w czynnej służbie wojskowej,

  8)   funkcjonariusze Służby Więziennej,

  9)   radni gminy, której rada dokonuje wyboru ławników.

²²²⁾ Art. 159 § 1 pkt 9 dodany przez art. 1 pkt 4 ustawy z dnia 1 lipca 2005 r. (Dz.U.05.169.1413) zmieniającej nin. ustawę z dniem 7 października 2005 r.

§ 2. Nie można być ławnikiem jednocześnie w więcej niż jednym sądzie.

Art. 160. § 1. Ławników do sądów okręgowych oraz do sądów rejonowych wybierają rady gmin, których obszar jest objęty właściwością tych sądów - w głosowaniu tajnym.

§ 2. Wybory przygotowują gminy jako zadanie zlecone z zakresu administracji rządowej.

Art. 161. § 1.  Liczbę ławników wybieranych przez poszczególne rady gmin do wszystkich sądów działających na obszarze właściwości sądu okręgowego, w tym także liczbę ławników do orzekania w sprawach z zakresu prawa pracy, ustala kolegium sądu okręgowego; liczbę ławników do poszczególnych sądów rejonowych ustala się po zasięgnięciu opinii prezesów tych sądów.

²²³⁾ Art. 161 § 1 zmieniony przez art. 1 pkt 5 ustawy z dnia 1 lipca 2005 r. (Dz.U.05.169.1413) zmieniającej nin. ustawę z dniem 7 października 2005 r.

§ 2. Prezes sądu okręgowego podaje liczbę ławników do wiadomości poszczególnym radom gmin najpóźniej na trzydzieści dni przed upływem terminu zgłaszania kandydatów.

Art. 162.  § 1. Kandydatów na ławników zgłaszają radom gmin prezesi sądów, stowarzyszenia, organizacje związkowe, organizacje pracodawców oraz inne organizacje zarejestrowane na podstawie przepisów prawa, z wyłączeniem partii politycznych, oraz co najmniej dwudziestu pięciu obywateli mających czynne prawo wyborcze, zamieszkujących stale na danym terenie, w terminie do dnia 30 czerwca ostatniego roku kadencji.

²²⁴⁾ Art. 162 zmieniony przez art. 1 pkt 6 ustawy z dnia 1 lipca 2005 r. (Dz.U.05.169.1413) zmieniającej nin. ustawę z dniem 7 października 2005 r.

§ 2. Kandydatów na ławników do orzekania w sprawach z zakresu prawa pracy zgłaszają związki zawodowe oraz organizacje pracodawców.

§ 3. Do zgłoszenia kandydata na ławnika załącza się informację z Krajowego Rejestru Karnego, oświadczenie kandydata, że nie toczy się przeciwko niemu postępowanie karne, oraz zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia.

§ 4. O kandydatach na ławników rady gmin zasięgają informacji od właściwych organów Policji.

§ 4. (uchylony).

²²⁵⁾ Art. 162 § 4 uchylony przez art. 8 pkt 5 ustawy z dnia 2 grudnia 2009 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją zadań przez Policję (Dz.U.09.223.1777) z dniem 1 stycznia 2010 r.

§ 5. Minister Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowy tryb zgłaszania radom gmin kandydatów na ławników oraz wzór karty zgłoszenia, mając na uwadze potrzebę udokumentowania przez podmioty zgłaszające spełnienia przez kandydatów na ławników wymogów określonych w ustawie, a także zapewnienia wyboru kandydatów o najwyższych walorach etycznych i intelektualnych, umożliwienia rzetelnej weryfikacji zgłoszeń i przejrzystości działań związanych ze zgłaszaniem kandydatów na ławników, a przez określenie wzoru karty zgłoszenia - potrzebę ujednolicenia procedury zgłaszania i ułatwienia rozpatrywania zgłoszeń.

Art. 169. § 1. W zakresie orzekania ławnicy są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom.

§ 2. Ławnik nie może przewodniczyć na rozprawie i naradzie ani też wykonywać czynności sędziego poza rozprawą, chyba że ustawy stanowią inaczej.

49. Wojewódzkie sądy administracyjne (art. 6, 16-17, 19 u.s.a., art. 3 § 2, 13 § 1 p.s.a.).

Art. 6. § 1. Do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego wojewódzkiego sądu administracyjnego może być powołany ten, kto:

  1)   ma obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich,

  2)   jest nieskazitelnego charakteru,

  3)   ukończył wyższe studia prawnicze w Polsce i uzyskał tytuł magistra lub zagraniczne uznane w Polsce,

  4)   jest zdolny, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków sędziego,

  5)   ukończył 35 lat życia,

  6)   wyróżnia się wysokim poziomem wiedzy w dziedzinie administracji publicznej oraz prawa administracyjnego i innych dziedzin prawa związanych z działaniem organów administracji publicznej,

  7)    pozostawał co najmniej osiem lat na stanowisku sędziego, prokuratora, radcy w Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa albo przynajmniej przez osiem lat wykonywał zawód adwokata, radcy prawnego lub notariusza albo przez dziesięć lat pozostawał w instytucjach publicznych na stanowiskach związanych ze stosowaniem lub tworzeniem prawa administracyjnego lub pracował w charakterze asesora sądowego w wojewódzkim sądzie administracyjnym co najmniej dwa lata.

¹⁾ Art. 6 § 1 pkt 7 zmieniony przez art. 81 pkt 1 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa (Dz.U.05.169.1417) z dniem 15 marca 2006 r.

§ 2. Wymagania, o których mowa w § 1 pkt 7, nie dotyczą osób z tytułem naukowym profesora lub ze stopniem naukowym doktora habilitowanego nauk prawnych.

§ 3. W wyjątkowych przypadkach Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa, może powołać kandydata na stanowisko sędziego mimo krótszych, niż określone w § 1 pkt 7, okresów pozostawania na stanowiskach wymienionych w tym punkcie lub wykonywania zawodu adwokata, radcy prawnego lub notariusza.

§ 4. Osoby, o których mowa w § 2, mogą być zatrudnione na stanowisku sędziego również w niepełnym wymiarze czasu pracy.

Art. 16. § 1. Wojewódzki sąd administracyjny tworzy się dla jednego województwa lub dla większej liczby województw.

§ 2. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, na wniosek Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego, w drodze rozporządzenia, tworzy i znosi wojewódzkie sądy administracyjne oraz ustala ich siedziby i obszar właściwości, a także może tworzyć, poza siedzibą sądu, i znosić wydziały zamiejscowe tych sądów.

Art. 17. § 1. Wojewódzki sąd administracyjny dzieli się na wydziały, które tworzy i znosi Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego.

§ 2. Wydziałem w wojewódzkim sądzie administracyjnym kieruje prezes lub wiceprezes sądu albo wyznaczony sędzia.

Art. 19. Organami wojewódzkiego sądu administracyjnego są: prezes sądu, zgromadzenie ogólne sędziów wojewódzkiego sądu administracyjnego, zwane dalej "zgromadzeniem ogólnym", oraz kolegium wojewódzkiego sądu administracyjnego, zwane dalej "kolegium sądu".

Art. 3. § 2. Kontrola działalności administracji publicznej przez sądy administracyjne obejmuje orzekanie w sprawach skarg na:

  1)   decyzje administracyjne;

  2)   postanowienia wydane w postępowaniu administracyjnym, na które służy zażalenie albo kończące postępowanie, a także na postanowienia rozstrzygające sprawę co do istoty;

Art. 13. § 1. Wojewódzkie sądy administracyjne rozpoznają wszystkie sprawy sądowoadministracyjne z wyjątkiem spraw, dla których zastrzeżona jest właściwość Naczelnego Sądu Administracyjnego.

50. Naczelny Sąd Administracyjny (art. 184-185 Konstytucji, art. 7, 31 u.s.a., art. 4, 15 § 1 p.s.a.).

Naczelny Sąd Administracyjny oraz inne sądy administracyjne sprawują, w zakresie określonym w ustawie, kontrolę działalności administracji publicznej. Kontrola ta obejmuje również orzekanie o zgodności z ustawami uchwał organów samorządu terytorialnego i aktów normatywnych terenowych organów administracji rządowej.

Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego powołuje Prezydent Rzeczypospolitej na sześcioletnią kadencję spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Art. 7. § 1. Do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego Naczelnego Sądu Administracyjnego może być powołany ten, kto spełnia wymagania określone w art. 6 § 1 pkt 1-4 i 6, jeżeli ukończył 40 lat oraz pozostawał co najmniej dziesięć lat na stanowisku sędziego lub prokuratora albo przynajmniej przez dziesięć lat wykonywał zawód adwokata, radcy prawnego lub notariusza. Wymaganie ukończenia 40 lat nie dotyczy sędziego, który co najmniej przez trzy lata pozostawał na stanowisku sędziego wojewódzkiego sądu administracyjnego.

§ 2. Do powołania na stanowisko sędziego Naczelnego Sądu Administracyjnego stosuje się także przepisy art. 6 § 2-4.

Art. 31. Organami Naczelnego Sądu Administracyjnego są: Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego, Zgromadzenie Ogólne Sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego i Kolegium Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Art. 4. Sądy administracyjne rozstrzygają spory o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego i między samorządowymi kolegiami odwoławczymi, o ile odrębna ustawa nie stanowi inaczej, oraz spory kompetencyjne między organami tych jednostek a organami administracji rządowej.

Art. 15. § 1. Naczelny Sąd Administracyjny:

  1)   rozpoznaje środki odwoławcze od orzeczeń wojewódzkich sądów administracyjnych, stosownie do przepisów ustawy;

51. Sądy wojskowe (wykł.).

sądy wojskowe sprawują w Siłach Zbrojnych RP wymiar sprawiedliwości w sprawach karnych oraz innych spraw jeżeli do ich właściwości zostały przekazane odrębnymi ustawami. Sądy wojskowe rozpoznają sprawy w swojej siedzibie, chyba że dobro wymiaru sprawiedliwości określi inaczej.

Sądy wojskowe to wojskowe sądy okręgowe (I lub II instancja) i wojskowe sądy garnizonowe (I instancja jak rejonowe).

Organy sądów wojskowych:

• Zgromadzenie Sędziów Sądów Wojskowych

Organ samorządu sędziowskiego sędziów wojskowych, przewodniczącymi są przemiennie co 2 lata prezesi wojskowych sądów okręgowych.

- przedstawiają kandydatów na sędziów Krajowej Radzie Sądownictwa

- wybór członka Krajowej Rady Sądownictwa

- wybór członków kolegiów wojskowych sądów okręgowych

- wybór rzecznika dyscyplinarnego spośród sędziów sądów wojskowych

- podejmowanie działań doskonalenia sędziów i sądów wojskowych

- wydawanie opinii ws. praw i obowiązków sędziów wojskowych

- wyrażanie opinii w sprawach zgłoszonych przez Krajową Radę Sądownictwa, Ministra Sprawiedliwości, Ministra Obrony Narodowej oraz dyrektora departamentu

• Prezesi sądów wojskowych

To kierownicy sądów i przełożeni sędziów i pracowników sądów wojskowych

Powołanie Prezesa wojskowego sądu okręgowego następuje spośród sędziów wojskowych sądów okręgowych przez Ministra Sprawiedliwości w porozumieniu z Ministrem Obrony Narodowej. A Prezesa wojskowego sądu garnizonowego w ten sam sposób ale spośród wszystkich sędziów sądów wojskowych. Przy odwołaniu Prezesa opinię wyraża Krajowa Rada Sądownictwa.

• Kolegia wojskowych sądów okręgowych

4 do 8 sędziów orzekających na obszarze właściwości wojskowego sądu okręgowego, Przewodniczącym jest Prezes wojskowego sądu okręgowego.

Zakres zadań:

- przedstawienie Zgromadzeniu opinii o kandydatach na sędziów sądów wojskowych

- opinia ws. wyznaczania na stanowiska służbowe i zwalniania z tych stanowisk Prezesów sądów wojskowych i ich zastępców

-  opiniowanie wniosków o przeniesienie sędziego na inne miejsce służbowe

- opinia ws. zachowań sędziów naruszających zasady etyki

- opinia ws. przedstawionych przez KRS, Ministra Sprawiedliwości, Ministra Obrony Narodowej, Dyrektora Departamentu Ministerstwa Sprawiedliwości, Prezesa wojskowego sądu okręgowego.

Sędziowie sądów wojskowych są niezawiśli i podlegają wyłącznie ustawom. Muszą się doszkalać, postępować zgodnie ze ślubowaniem, być apolityczni. Przysługuje formalny immunitet sędziowski.

Sędziami mogą być oficerowie pełniący zawodową służbę stałą jeśli:

 1)   korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich;

  2)   jest nieskazitelnego charakteru;

  3)   ukończył wyższe studia prawnicze w Polsce i uzyskał tytuł magistra lub zagraniczne uznane w Polsce;

  4)  złożył egzamin sędziowski lub prokuratorski;

⁷⁾ Art. 22 § 1 pkt 5 zmieniony przez art. 58 pkt 4 lit. a) ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury (Dz.U.09.26.157) z dniem 5 maja 2009 r.

  5)  ukończył aplikację sędziowską w Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury lub pracował w charakterze asesora prokuratorskiego co najmniej trzy lata;

⁸⁾ Art. 22 § 1 pkt 6 zmieniony przez art. 58 pkt 4 lit. a) ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury (Dz.U.09.26.157) z dniem 5 maja 2009 r.

  6)   ukończył 29 lat.

 Wymagania określone w pkt 4-5 nie dotyczą:

  1)   profesorów i doktorów habilitowanych nauk prawnych w polskich szkołach wyższych, w Polskiej Akademii Nauk oraz w innych placówkach naukowych i naukowo-badawczych;

  2)   osób, które zajmowały stanowiska sędziów, prokuratorów, wiceprokuratorów i podprokuratorów;

  3)  adwokatów, radców prawnych oraz notariuszy, którzy wykonywali ten zawód co najmniej przez 3 lata, a także osób, które, przez taki sam okres, zajmowały stanowiska: prezesa, wiceprezesa, starszego radcy lub radcy Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa.

52. Izby morskie (wykł., art. 1 - 3, 6 - 9 u. izb. mor.).

Do właściwości izb morskich należy:

  1)   orzekanie w sprawach z wypadków morskich;

  2)   rozpoznawanie innych spraw przekazanych izbom morskim odrębnymi przepisami.

2. Wypadkami morskimi w rozumieniu niniejszej ustawy są zdarzenia na morzu lub wodach z nim połączonych, na których statki morskie uprawiają żeglugę, polegające na:

  1)   zatonięciu, zaginięciu lub utraceniu statku w inny sposób;

  2)   opuszczeniu statku;

  3)   zderzeniu statków;

  4)   zetknięciu statku z dnem, podwodną lub nawodną przeszkodą;

  5)   uderzeniu statku w budowlę, urządzenie lub instalację, w następstwie którego statek spowodował ich uszkodzenie lub doznał uszkodzenia;

  6)   powstaniu pożaru lub wybuchu na statku;

  7)   zanieczyszczeniu środowiska w następstwie utraty lub uszkodzenia statku;

  8)   zagrożeniu albo ograniczeniu bezpieczeństwa statku lub znajdujących się na nim osób, na skutek:

a)  uszkodzenia lub niesprawności konstrukcji, urządzeń albo innych elementów wyposażenia statku,

b)  zmian w zakresie stateczności statku;

  9)   zaginięciu człowieka przebywającego na statku;

  10)  śmierci lub uszczerbku na zdrowiu człowieka w związku z pracą lub pobytem na statku, zachowaniem się statku, działaniem lub stanem jego urządzeń albo innych jego elementów lub właściwościami ładunku statku.

1. Izby morskie rozpoznają wypadki morskie:

  1)   statków o polskiej przynależności;

  2)   statków o obcej przynależności, jeżeli wypadek nastąpił na polskich morskich wodach wewnętrznych lub polskim morzu terytorialnym albo jeżeli z wnioskiem o wszczęcie postępowania wystąpił armator lub kapitan takiego statku.

1a. Izby morskie rozpatrują również sprawy wypadków morskich promów pasażerskich typu ro-ro oraz szybkich statków pasażerskich, jeżeli wypadek nastąpił na obszarze innym niż polskie wody wewnętrzne lub polskie morze terytorialne, w przypadku gdy ostatnim portem zawinięcia statku był port Rzeczypospolitej Polskiej.

2. Sprawy wypadków morskich, w których uczestniczyły jednostki pływające Marynarki Wojennej, Straży Granicznej lub Policji, izby morskie rozpoznają, w odniesieniu do tych jednostek, za zgodą Dowódcy Marynarki Wojennej, Komendanta Głównego Straży Granicznej lub Komendanta Głównego Policji.

Sprawy należące do właściwości izb morskich rozpoznają:

  1)   w pierwszej instancji - Izba Morska w Gdańsku i Izba Morska w Szczecinie;

  2)   w drugiej instancji - Odwoławcza Izba Morska.

1. Izba Morska w Szczecinie działa przy sądzie Okręgowym w Szczecinie, a Izba Morska w Gdańsku i Odwoławcza Izba Morska działają przy Sądzie Okręgowym w Gdańsku.

2. Minister Sprawiedliwości w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki morskiej może określić, w drodze rozporządzenia, uwzględniając podział terytorialny państwa, siedzibę izby morskiej poza siedzibą sądu okręgowego, przy którym działa izba morska.

W skład izby morskiej wchodzą:

  1)   sędziowie, w tym przewodniczący i jeden lub więcej wiceprzewodniczących;

  2)   ławnicy.

Do orzekania w sprawach należących do właściwości izb morskich Minister Sprawiedliwości deleguje sędziów na podstawie ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych, spośród sędziów sądów powszechnych posiadających znajomość zagadnień morskich w zakresie spraw należących do właściwości izb morskich.

1. Minister Sprawiedliwości w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki morskiej powołuje i odwołuje przewodniczącego i wiceprzewodniczących spośród sędziów delegowanych do izby morskiej zgodnie z art. 7a.

2. Inspektorów dochodzeniowych oraz innych pracowników izb morskich przyjmuje i zwalnia przewodniczący właściwej izby morskiej.

1. Sędziowie sądów powszechnych orzekający w izbach morskich zachowują prawa i obowiązki przewidziane w przepisach dotyczących sędziów sądów powszechnych.

2. Do pracowników izb morskich mają odpowiednie zastosowanie przepisy ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o pracownikach sądów i prokuratury

53. Sądy polubowne (wykł.).

sąd polubowny to organ niepaństwowy, który swoją kompetencję uzyskuje na podstawie umowy stron (zapis na sąd polubowny) i przepisu prawnego, który na to zezwala. Sąd polubowny wydaje orzeczenie o takiej samej mocy prawnej jak wyrok sądu państwowego. Postępowanie arbitrażowe jest jednoinstancyjne, strony same ustalają wynagrodzenie arbitrów, postępowanie jest dużo tańsze.

2 kategorie sądów polubownych:

- sądy powoływane ad hoc do załatwienia danej sprawy drogą umowy stron stosunku cywilnoprawnego zapisem na sąd polubowny

- stałe sądy polubowne (art. 695 KPC) inaczej sądy arbitrażowe; głównie sprawy z zakresu międzynarodowego obrotu gospodarczego

Arbitrem może być każda osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych, korzystająca w pełni z praw publicznych i obywatelskich praw honorowych. Arbitrami nie mogą być sędziowie sądów państwowych i w stanie spoczynku. Do składu orzekającego, strony mogą powołać specjalistów z danej dziedziny. Arbitrów wyznaczają strony w umowie lub zapisie dodatkowym, każda ze stron może wyznaczyć swojego arbitra, wtedy arbitrzy wybierają superarbitra, a gdy to jest niemożliwe to wyboru superarbitra dokonuje sąd rejonowy na wezwanie strony, na posiedzeniu niejawnym. Można wyłączyć arbitra lub superaribtra.

54. Modele prokuratury (wykł.).

• Prokuratura powiązana z władzą ustawodawczą

Przejawem powiązania - Prokurator Generalny powoływany przez Parlament i tylko przed nim ponosi odpowiedzialność.

Przyjęty na Węgrzech i Szwecji.

• Prokuratura powiązana z władzą wykonawczą (obowiązujący w Polsce)

1. Prokuratura jako organ państwowy (rządowy)

2. Prokuratura podporządkowana Ministrowi Sprawiedliwości, który wchodzi w skład rządu

• Prokuratura nie związana z władzą wykonawczą, stanowi składnik władzy sądowej

Prokurator Generalny powoływany jest przez Samorząd Sędziowski.

Przyjęty we Włoszech.

• Prokuratura całkowicie autonomiczna (niezależna)

Przyjęty np. w Portugalii.

55. Zasady organizacyjne prokuratury (wykł.).

Zasady organizacji prokuratury w Polsce:

• Zasada jednolitości (niepodzielności) - jedna prokuratura w skład której wchodzą poszczególne jednostki organizacyjne.

• Zasada centralizmu - wszystkie jednostki organizacyjne prokuratury są podporządkowane tylko jednemu centralnemu organowi - Prokuratorowi Generalnemu.

• Zasada jednoosobowego kierownictwa - na czele prokuratury jak i poszczególnych jednostek organizacyjnych prokuratury stoi organ jednoosobowy

• Zasada hierarchicznego podporządkowania - prokurator niższego szczebla jest podporządkowany prokuratorowi wyższego szczebla, w ramach tej samej zasady prokurator jest podporządkowany swojemu zwierzchnikowi służbowemu.

• Zasada niezależności prokuratorskiej - prokurator ani organizacyjnie ani kiedy wykonuje poszczególne zadania nie podlega organom państwowym.

Prokurator podejmując działania w konkretnej sprawie nie jest zależny od organów administracji rządowej i samorządowej ale jest podporządkowany swojemu przełożonemu służbowemu.

56. Zasady działania prokuratury (wykł.).

• Zasada legalizmu - obowiązek podejmowania działań i stosowania środków przewidzianych w przepisach prawa w razie stwierdzenia naruszenia bądź zagrożenia prawa

• Zasada bezstronności i równego traktowania

• Zasada działania z urzędu - podejmuje działania z własnej inicjatywy w razie popełnienia bądź podejrzenia popełnienia przestępstwa

• Zasada współpracy z innymi organami

• Zasada substytucji, dewolucji i indyferencji

Substytucja - prokurator wyższego rzędu może przekazać prokuratorowi szczebla niższego uprawnienia, które zgodnie z prawem należą do jego kompetencji z wyjątkiem, kiedy to przepis prawa określa, że tylko i wyłącznie prokurator dla którego przewidziano daną kompetencje

Dewolucja - prokurator wyższego rzędu może przejąć każdą czynność, która w myśl obowiązujących przepisów należy do kompetencji prokuratora niższego rzędu.

Indyferencja - niezależnie od tego który z prokuratorów dokonał danej czynności to jest ona ważna, ponieważ każdy prokurator działa w imieniu całej prokuratury.

• Zasada jednoosobowego podejmowania czynności - działania wykonywane są jednoosobowo.

57. System prokuratury polskiej (wykł., art. 6 i 17 u. prok.).

1. Prokuratorami powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury są prokuratorzy Prokuratury Generalnej, prokuratur apelacyjnych, prokuratur okręgowych i rejonowych.

⁵⁾ Art. 6 ust. 1:

- zmieniony przez art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.07.136.959) z dniem 1 lipca 2008 r.

- zmieniony przez art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.09.1.4) z dniem 22 stycznia 2009 r.

- zmieniony przez art. 1 pkt 3 ustawy z dnia 9 października 2009 r. (Dz.U.09.178.1375) zmieniającej nin. ustawę z dniem 31 marca 2010 r.

2. Prokuratorami wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury są prokuratorzy Naczelnej Prokuratury Wojskowej, wojskowych prokuratur okręgowych i wojskowych prokuratur garnizonowych.

3. Prokuratorami Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu są prokuratorzy Głównej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, prokuratorzy oddziałowych komisji ścigania zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, prokuratorzy Biura Lustracyjnego oraz prokuratorzy oddziałowych biur lustracyjnych.

1. Powszechnymi jednostkami organizacyjnymi prokuratury są: Prokuratura Generalna oraz prokuratury apelacyjne, okręgowe i rejonowe.

⁴¹⁾ Art. 17 zmieniony przez art. 1 pkt 15 ustawy z dnia 9 października 2009 r. (Dz.U.09.178.1375) zmieniającej nin. ustawę z dniem 31 marca 2010 r.

2. Prokuratura Generalna zapewnia obsługę Prokuratora Generalnego, w szczególności w zakresie jego zadań w postępowaniach prowadzonych na podstawie ustawy. Do podstawowych zadań Prokuratury Generalnej należy również zapewnienie udziału prokuratora w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym, Sądem Najwyższym i Naczelnym Sądem Administracyjnym, sprawowanie nadzoru instancyjnego i służbowego nad postępowaniami prowadzonymi w prokuraturach apelacyjnych i koordynacja nadzoru służbowego nad postępowaniem przygotowawczym prowadzonym przez pozostałe jednostki organizacyjne prokuratury, prowadzenie wizytacji prokuratur apelacyjnych oraz wykonywanie czynności w zakresie obrotu prawnego z zagranicą.

3. Prokuraturą Generalną kieruje Prokurator Generalny, który jest prokuratorem przełożonym prokuratorów powszechnych i wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury oraz prokuratorów Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.

4. Do podstawowych zadań prokuratury apelacyjnej należy zapewnienie udziału prokuratora w postępowaniach prowadzonych na podstawie ustawy przed sądem apelacyjnym i wojewódzkim sądem administracyjnym, prowadzenie i nadzorowanie postępowań przygotowawczych w sprawach ścigania przestępczości zorganizowanej i korupcji, sprawowanie nadzoru instancyjnego i służbowego nad postępowaniami prowadzonymi w prokuraturach okręgowych, a także prowadzenie wizytacji prokuratur okręgowych i rejonowych.

5. Prokuraturą apelacyjną kieruje prokurator apelacyjny, który jest prokuratorem przełożonym prokuratorów prokuratury apelacyjnej, prokuratorów prokuratur okręgowych oraz prokuratorów prokuratur rejonowych na obszarze działania prokuratury apelacyjnej.

6. Do podstawowych zadań prokuratury okręgowej należy zapewnienie udziału prokuratora w postępowaniach prowadzonych na podstawie ustawy przed sądem okręgowym, prowadzenie i nadzorowanie postępowań przygotowawczych w sprawach o poważne przestępstwa kryminalne i gospodarcze, a także sprawowanie nadzoru instancyjnego i służbowego nad postępowaniami prowadzonymi w prokuraturach rejonowych oraz prowadzenie wizytacji prokuratur rejonowych.

7. Prokuraturą okręgową kieruje prokurator okręgowy. Prokurator okręgowy jest prokuratorem przełożonym prokuratorów prokuratury okręgowej oraz prokuratorów rejonowych i prokuratorów prokuratur rejonowych na obszarze działania prokuratury okręgowej.

8. Do podstawowych zadań prokuratury rejonowej należy zapewnienie udziału prokuratora w postępowaniach prowadzonych na podstawie ustawy przed sądem rejonowym, a także prowadzenie i nadzorowanie postępowań przygotowawczych z wyłączeniem spraw wymienionych w ust. 4 i 6.

9. Prokuraturą rejonową kieruje prokurator rejonowy. Prokurator rejonowy jest prokuratorem przełożonym prokuratorów pełniących czynności w prokuraturze rejonowej.

10. Zastępca prokuratora apelacyjnego kieruje prokuraturą apelacyjną w zakresie ustalonym przez prokuratora apelacyjnego i w tym zakresie jest prokuratorem przełożonym prokuratorów prokuratury apelacyjnej, prokuratorów prokuratur okręgowych oraz prokuratorów prokuratur rejonowych na obszarze działania prokuratury apelacyjnej.

11. Przepis ust. 10 stosuje się odpowiednio do zastępcy prokuratora okręgowego i zastępcy prokuratora rejonowego - na obszarze działania, odpowiednio, prokuratury okręgowej lub prokuratury rejonowej.

12. Prokuraturę apelacyjną tworzy się dla obszaru właściwości co najmniej dwóch prokuratur okręgowych, odpowiadającego obszarowi właściwości odpowiedniego sądu apelacyjnego. Prokuraturę okręgową tworzy się dla obszaru właściwości co najmniej dwóch prokuratur rejonowych. Prokuraturę rejonową tworzy się dla jednej lub większej liczby gmin; w uzasadnionych wypadkach może być utworzona więcej niż jedna prokuratura rejonowa w obrębie tej samej gminy.

13. Minister Sprawiedliwości, po zasięgnięciu opinii Prokuratora Generalnego, w drodze rozporządzenia, tworzy i znosi prokuratury apelacyjne, okręgowe i rejonowe oraz ustala ich siedziby i obszary właściwości, mając na względzie zapewnienie właściwego funkcjonowania tych jednostek.

14. Minister Sprawiedliwości, po zasięgnięciu opinii Prokuratora Generalnego, w drodze rozporządzenia, określa właściwość powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury w sprawach o poszczególne rodzaje przestępstw niezależnie od miejsca ich popełnienia oraz w sprawach cywilnych, administracyjnych, w sprawach o wykroczenia, a także w innych postępowaniach prowadzonych na podstawie ustaw, mając na względzie skuteczne zwalczanie przestępczości i zapewnienie sprawności postępowań - niezależnie od ogólnej właściwości powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury.

15. Minister Sprawiedliwości, po zasięgnięciu opinii Prokuratora Generalnego, w drodze rozporządzenia, tworzy i znosi ośrodki zamiejscowe prokuratur okręgowych lub rejonowych poza siedzibą prokuratury, mając na względzie zapewnienie właściwego funkcjonowania tych jednostek.

16. Pracownicy zniesionego ośrodka zamiejscowego przechodzą do prokuratury, której ośrodek zamiejscowy został zniesiony.

17. W Prokuraturze Generalnej tworzy się, w zależności od potrzeb, departamenty i biura. W ramach departamentów i biur mogą być tworzone wydziały lub inne komórki organizacyjne. W prokuraturach apelacyjnych i okręgowych mogą być z zastrzeżeniem ust. 18 tworzone wydziały oraz - samodzielne lub wchodzące w skład wydziałów - działy. W prokuraturach rejonowych mogą być tworzone działy lub sekcje.

18. W prokuraturach apelacyjnych tworzy się wydziały postępowania sądowego, wydziały do spraw wizytacji i okresowej oceny prokuratorów oraz wydziały do spraw przestępczości zorganizowanej i korupcji.

19. Departamentami i biurami Prokuratury Generalnej kierują dyrektorzy, wydziałami departamentów i biur Prokuratury Generalnej oraz wydziałami w prokuraturach apelacyjnych i okręgowych - naczelnicy, a działami w prokuraturach apelacyjnych, okręgowych i rejonowych, sekcjami w prokuraturach rejonowych oraz ośrodkami zamiejscowymi prokuratur okręgowych i rejonowych - kierownicy. W zależności od potrzeb, dyrektorzy departamentów i biur Prokuratury Generalnej mogą mieć zastępców. W prokuraturach rejonowych o obsadzie kadrowej nieprzekraczającej sześciu prokuratorów komórkami organizacyjnymi kierują bezpośrednio prokurator rejonowy lub jego zastępca.

20. Wojskowymi jednostkami organizacyjnymi prokuratury są: Naczelna Prokuratura Wojskowa, wojskowe prokuratury okręgowe oraz wojskowe prokuratury garnizonowe.

21. Naczelną Prokuraturą Wojskową kieruje Naczelny Prokurator Wojskowy. Naczelny Prokurator Wojskowy jest prokuratorem przełożonym prokuratorów Naczelnej Prokuratury Wojskowej oraz pozostałych prokuratorów wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury.

22. Wojskową prokuraturą okręgową kieruje wojskowy prokurator okręgowy. Wojskowy prokurator okręgowy jest prokuratorem przełożonym prokuratorów wojskowej prokuratury okręgowej oraz wojskowych prokuratorów garnizonowych i prokuratorów wojskowych prokuratur garnizonowych na obszarze działania wojskowej prokuratury okręgowej.

23. Wojskową prokuraturą garnizonową kieruje wojskowy prokurator garnizonowy. Wojskowy prokurator garnizonowy jest prokuratorem przełożonym prokuratorów wojskowej prokuratury garnizonowej.

24. Zastępca Naczelnego Prokuratora Wojskowego, wojskowego prokuratora okręgowego, wojskowego prokuratora garnizonowego i kierownika innej wojskowej jednostki organizacyjnej prokuratury kieruje daną jednostką w zakresie ustalonym przez jej kierownika i w tym zakresie jest prokuratorem przełożonym prokuratorów danej wojskowej jednostki organizacyjnej prokuratury oraz prokuratorów wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury niższego stopnia na obszarze działania danej jednostki.

25. Minister Obrony Narodowej w porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwości, w drodze rozporządzenia, tworzy i znosi wojskowe jednostki organizacyjne prokuratury oraz ustala ich siedziby i terytorialny zakres działania, mając na względzie zapewnienie właściwego funkcjonowania tych jednostek.

58. Powołanie prokuratorów (art. 11 - 12, 14 u. prok.).

Prokuratorów powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury oraz prokuratorów wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury powołuje Prokurator Generalny na wniosek Krajowej Rady Prokuratury.

²⁰⁾ Art. 11 ust. 1 zmieniony przez art. 1 pkt 8 lit. a) ustawy z dnia 9 października 2009 r. (Dz.U.09.178.1375) zmieniającej nin. ustawę z dniem 31 marca 2010 r.

2. Kandydat na stanowisko prokuratorskie przedstawia informację z Krajowego Rejestru Karnego dotyczącą jego osoby i zaświadczenie stwierdzające, że jest zdolny, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków prokuratora, z zastrzeżeniem ust. 4. Wydanie zaświadczenia oraz badanie kandydata na stanowisko prokuratorskie odbywa się na zasadach dotyczących kandydata na stanowisko sędziowskie.

2a. Kandydat na stanowisko prokuratorskie urodzony przed dniem 1 sierpnia 1972 r. przedstawia również oświadczenie, o którym mowa w art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów (Dz. U. z 2007 r. Nr 63, poz. 425, z późn. zm¹⁾) albo informację, o której mowa w art. 7 ust. 3a tej ustawy.

3. ⁽²¹⁾ Prokurator Generalny zasięga od Komendanta Głównego właściwego komendanta wojewódzkiego (Stołecznego) Policji informacji o kandydatach do objęcia stanowiska prokuratorskiego zgłoszonych przez Krajową Radę Prokuratury, z zastrzeżeniem ust. 4. Informacje o kandydacie do objęcia stanowiska prokuratorskiego uzyskuje się i sporządza na zasadach określonych dla informacji o kandydacie do objęcia stanowiska sędziowskiego.

²¹⁾ Art. 11 ust. 3:

- zmieniony przez art. 1 pkt 8 lit. b) ustawy z dnia 9 października 2009 r. (Dz.U.09.178.1375) zmieniającej nin. ustawę z dniem 31 marca 2010 r.

- zmieniony przez art. 3 pkt 1 lit. a) ustawy z dnia 2 grudnia 2009 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją zadań przez Policję (Dz.U.09.223.1777) z dniem 1 kwietnia 2010 r.

4. Przedstawianie informacji i zaświadczenia, o których mowa w ust. 2, a także zasięganie informacji, o której mowa w ust. 3, nie dotyczy kandydatów zajmujących stanowisko prokuratora oraz stanowisko sędziego sądu powszechnego, administracyjnego lub wojskowego.

5. ⁽²²⁾ Przedstawiając informację, o której mowa w ust. 3, Komendant Główny komendant wojewódzki (Stołeczny) Policji przekazuje Prokuratorowi Generalnemu wszystkie zebrane materiały służące do sporządzenia informacji.

²²⁾ Art. 11 ust. 5 zmieniony przez art. 3 pkt 1 lit. b) ustawy z dnia 2 grudnia 2009 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją zadań przez Policję (Dz.U.09.223.1777) z dniem 1 kwietnia 2010 r.

6. ⁽²³⁾ Prokurator Generalny, przed rozpatrzeniem kandydatury, zawiadamia kandydata na stanowisko prokuratorskie o treści informacji uzyskanej od Komendanta Głównego komendanta wojewódzkiego (Stołecznego) Policji.

²⁴⁾ Art. 11a uchylony przez art. 2 pkt 2 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.09.1.4) z dniem 22 stycznia 2009 r.

1. Pierwszego zastępcę Prokuratora Generalnego oraz pozostałych zastępców Prokuratora Generalnego powołuje, spośród prokuratorów Prokuratury Generalnej, i odwołuje z tych stanowisk Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej na wniosek Prokuratora Generalnego.

²⁵⁾ Art. 12 zmieniony przez art. 1 pkt 9 ustawy z dnia 9 października 2009 r. (Dz.U.09.178.1375) zmieniającej nin. ustawę z dniem 31 marca 2010 r.

2. Zastępcą Prokuratora Generalnego jest Naczelny Prokurator Wojskowy, którego powołuje, spośród prokuratorów Naczelnej Prokuratury Wojskowej, i odwołuje z tego stanowiska Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej na wniosek Prokuratora Generalnego zgłoszony w porozumieniu z Ministrem Obrony Narodowej. Naczelny Prokurator Wojskowy kieruje w zastępstwie Prokuratora Generalnego działalnością wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury.

3. Zastępcą Prokuratora Generalnego jest Dyrektor Głównej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, którego powołuje, spośród prokuratorów Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, i odwołuje z tego stanowiska Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej na wniosek Prokuratora Generalnego zgłoszony w porozumieniu z Prezesem Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Dyrektor Głównej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu kieruje Główną Komisją Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.

4. Liczbę pozostałych zastępców Prokuratora Generalnego określa Minister Sprawiedliwości, na wniosek Prokuratora Generalnego, w rozporządzeniu, o którym mowa w art. 18 ust. 1, mając na uwadze konieczność zapewnienia właściwej realizacji zadań Prokuratora Generalnego.

1. Prokuratorem może być powołany ten, kto:

  1)   posiada obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich;

  2)   jest nieskazitelnego charakteru;

  3)   ukończył wyższe studia prawnicze w Polsce i uzyskał tytuł magistra lub zagraniczne uznane w Polsce;

  4)   jest zdolny, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków prokuratora;

  5)   ukończył 26 lat;

  6)   złożył egzamin prokuratorski lub sędziowski;

  7)   pracował w charakterze asesora prokuratorskiego lub sądowego co najmniej rok albo odbył w wojskowych jednostkach organizacyjnych prokuratury okres służby przewidziany w przepisach o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych.

2. Na prokuratora w wojskowych jednostkach organizacyjnych prokuratury może być powołany oficer zawodowy, oficer służby okresowej, zwani dalej "oficerem", lub prokurator powszechnej jednostki organizacyjnej prokuratury.

3. Wymagania, o których mowa w ust. 1 pkt 6 i 7, nie dotyczą:

  1)   profesorów i doktorów habilitowanych nauk prawnych w polskich szkołach wyższych, w Polskiej Akademii Nauk oraz w instytutach naukowo-badawczych i innych placówkach naukowych;

  2)   sędziów;

  3)   adwokatów, radców prawnych oraz radców Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa, którzy wykonywali ten zawód lub zajmowali takie stanowisko przez co najmniej trzy lata.

4. Wymagania, o których mowa w ust. 1 pkt 7, nie dotyczą notariuszy.

59. Odwołanie prokuratora (art. 16 u. prok.).

1.Prokurator Generalny może odwołać prokuratora jednostki organizacyjnej prokuratury, jeżeli prokurator, mimo dwukrotnego ukarania przez sąd dyscyplinarny karą wymienioną w art. 67 ust. 1 pkt 2-4 lub art. 113 pkt 2-4, popełnił przewinienie służbowe, a w tym dopuścił się oczywistej obrazy przepisów prawa lub uchybił godności urzędu prokuratorskiego; przed podjęciem decyzji Prokurator Generalny wysłuchuje wyjaśnień prokuratora, chyba że nie jest to możliwe, oraz zasięga odpowiednio opinii zebrania prokuratorów Prokuratury Generalnej lub Naczelnej Prokuratury Wojskowej albo opinii właściwego zgromadzenia prokuratorów w prokuraturze apelacyjnej.

³⁷⁾ Art. 16 ust. 1 zmieniony przez art. 1 pkt 14 ustawy z dnia 9 października 2009 r. (Dz.U.09.178.1375) zmieniającej nin. ustawę z dniem 31 marca 2010 r.

2. Prokurator Generalny może odwołać prokuratora wojskowej jednostki organizacyjnej prokuratury na wniosek Ministra Obrony Narodowej w wypadkach, gdy przepisy o służbie wojskowej przewidują zwolnienie z zawodowej służby wojskowej.

3. Prokurator Generalny odwołuje prokuratora jednostki organizacyjnej prokuratury, który zrzekł się stanowiska prokuratora.

3a. Na wniosek prokuratora wojskowej jednostki organizacyjnej prokuratury, niebędącego oficerem, który zrzekł się stanowiska prokuratora, Prokurator Generalny powołuje go na stanowisko równorzędne w powszechnej jednostce organizacyjnej prokuratury, niezależnie od liczby stanowisk prokuratorskich, chyba że nie spełnia on warunków wymaganych do powołania na stanowisko prokuratora.

3b. W razie odmowy powołania, o którym mowa w ust. 3a, zainteresowanemu służy skarga do Sądu Najwyższego.

4. Stosunek służbowy prokuratora wygasa po upływie trzech miesięcy od doręczenia zawiadomienia o odwołaniu, chyba że na wniosek zainteresowanego prokuratora określono krótszy termin.

4a. ⁽³⁸⁾ Prawomocne orzeczenie sądu dyscyplinarnego o wydaleniu ze służby prokuratorskiej oraz prawomocne orzeczenie sądu orzekające wobec prokuratora środek karny pozbawienia praw publicznych, zakazu zajmowania stanowiska prokuratora, degradacji lub wydalenia z zawodowej służby wojskowej, pociąga za sobą z mocy prawa utratę stanowiska prokuratora; stosunek służbowy prokuratora wygasa z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia.

³⁸⁾ Art. 16 ust. 4a dodany przez art. 57 pkt 1 ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury (Dz.U.09.26.157) z dniem 5 maja 2009 r.

4b. ⁽³⁹⁾ W przypadku uchylenia orzeczenia sądu dyscyplinarnego o wydaleniu ze służby prokuratorskiej przez Sąd Najwyższy w wyniku kasacji, o której mowa w art. 83 ust. 2, prokuratora przywraca się do służby na dotychczas zajmowanym stanowisku z zachowaniem ciągłości stosunku służbowego i z prawem do wynagrodzenia za okres faktycznego pozostawania poza służbą.

³⁹⁾ Art. 16 ust. 4b dodany przez art. 57 pkt 1 ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury (Dz.U.09.26.157) z dniem 5 maja 2009 r.

4c. ⁽⁴⁰⁾ W przypadku uchylenia, w trybie określonym w ust. 4b, orzeczenia sądu dyscyplinarnego o wydaleniu ze służby prokuratorskiej, wydanego w stosunku do będącego oficerem prokuratora wojskowej jednostki organizacyjnej prokuratury, przywrócenie do tej służby następuje na stanowisko równorzędne przeznaczone dla osoby niebędącej oficerem.

⁴⁰⁾ Art. 16 ust. 4c dodany przez art. 57 pkt 1 ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury (Dz.U.09.26.157) z dniem 5 maja 2009 r.

5a. Stosunek służbowy prokuratora wygasa z dniem utraty przez niego obywatelstwa polskiego.

60. Autonomia prokuratora i polecenie przełożonego (wykł., art. 8 u. prok.).

1. Prokurator przy wykonywaniu czynności określonych w ustawach jest niezależny, z zastrzeżeniem przepisów ust. 2 oraz art. 8a i 8b.

⁶⁾ Art. 8 ust. 1 zmieniony przez art. 1 pkt 4 lit. a) ustawy z dnia 9 października 2009 r. (Dz.U.09.178.1375) zmieniającej nin. ustawę z dniem 31 marca 2010 r.

2. ⁽⁷⁾ Prokurator jest obowiązany wykonywać zarządzenia, wytyczne i polecenia przełożonego prokuratora. Zarządzenia, wytyczne i polecenia nie mogą dotyczyć treści czynności procesowej.

⁷⁾ Art. 8 ust. 2 zmieniony przez art. 1 pkt 4 lit. a) ustawy z dnia 9 października 2009 r. (Dz.U.09.178.1375) zmieniającej nin. ustawę z dniem 31 marca 2010 r.

3. ⁽⁸⁾ Zarządzenia i wytyczne dotyczące konkretnie oznaczonej sprawy oraz polecenia są włączane do akt sprawy.

⁸⁾ Art. 8 ust. 3 zmieniony przez art. 1 pkt 4 lit. a) ustawy z dnia 9 października 2009 r. (Dz.U.09.178.1375) zmieniającej nin. ustawę z dniem 31 marca 2010 r.

4. ⁽⁹⁾ (uchylony).

⁹⁾ Art. 8 ust. 4 uchylony przez art. 1 pkt 4 lit. b) ustawy z dnia 9 października 2009 r. (Dz.U.09.178.1375) zmieniającej nin. ustawę z dniem 31 marca 2010 r.

5. ⁽¹⁰⁾ (uchylony).

¹⁰⁾ Art. 8 ust. 5 uchylony przez art. 1 pkt 4 lit. b) ustawy z dnia 9 października 2009 r. (Dz.U.09.178.1375) zmieniającej nin. ustawę z dniem 31 marca 2010 r.

6. W przypadku gdy w postępowaniu sądowym ujawnią się nowe okoliczności, prokurator samodzielnie podejmuje decyzje związane z dalszym tokiem tego postępowania.

7. Prokurator przełożony w razie stwierdzenia oczywistej obrazy prawa przy prowadzeniu sprawy wytyka, niezależnie od innych uprawnień, właściwemu prokuratorowi uchybienie, po uprzednim zażądaniu - w razie potrzeby - wyjaśnień. Stwierdzenie i wytknięcie uchybienia nie wpływa na rozstrzygnięcie sprawy. Art. 68 ust. 1 stosuje się odpowiednio.

7a. Prokurator, któremu wytknięto uchybienie może, w terminie siedmiu dni, złożyć pisemne zastrzeżenie do prokuratora przełożonego, który wytknął uchybienie. W razie wniesienia zastrzeżenia, prokurator przełożony uchyla wytknięcie uchybienia albo przekazuje sprawę do rozpoznania sądowi dyscyplinarnemu.

7b. W przypadku przewidzianym w ust. 7a sąd dyscyplinarny wydaje postanowienie po wysłuchaniu rzecznika dyscyplinarnego oraz prokuratora, któremu wytknięto uchybienie, chyba że nie jest to możliwe. Na postanowienie odmawiające uwzględnienia zastrzeżenia prokuratorowi przysługuje zażalenie. Zażalenie rozpatruje ten sam sąd dyscyplinarny w innym równorzędnym składzie.

8. W razie stwierdzenia oczywistej i rażącej obrazy przepisów prawa, prokurator przełożony jest obowiązany żądać wszczęcia postępowania dyscyplinarnego przeciwko prokuratorowi, który obrazy się dopuścił.

Art. 8a. 1. ⁽¹¹⁾ Prokurator bezpośrednio przełożony uprawniony jest do zmiany lub uchylenia decyzji prokuratora podległego. Zmiana lub uchylenie decyzji wymaga formy pisemnej i jest włączana do akt sprawy.

¹¹⁾ Art. 8a ust. 1 zmieniony przez art. 1 pkt 5 ustawy z dnia 9 października 2009 r. (Dz.U.09.178.1375) zmieniającej nin. ustawę z dniem 31 marca 2010 r.

2. Zmiana lub uchylenie decyzji doręczonej stronom, ich pełnomocnikom lub obrońcom oraz innym uprawnionym podmiotom, może nastąpić wyłącznie z zachowaniem trybu i zasad określonych w ustawie.

Art. 8b. 1. Prokurator przełożony może powierzyć podległym prokuratorom wykonywanie czynności należących do jego zakresu działania, chyba że ustawa zastrzega określoną czynność wyłącznie do jego właściwości.

2. Prokurator przełożony może przejmować sprawy prowadzone przez prokuratorów podległych i wykonywać ich czynności, chyba że przepisy ustawy stanowią inaczej.

61. Zakres działania prokuratury (art. 2, 25, 32, 35, 40 i 42 u. prok.).

Zadaniem prokuratury jest strzeżenie praworządności oraz czuwanie nad ściganiem przestępstw.

POSTĘPOWANIE PRZYGOTOWAWCZE

1. Prokurator, stosownie do przepisów ustaw, wszczyna i prowadzi postępowanie przygotowawcze albo zleca wszczęcie lub prowadzenie takiego postępowania innemu uprawnionemu organowi.

2. W toku postępowania przygotowawczego prokurator stosuje, w wypadkach przewidzianych w ustawach, środki zapobiegawcze wobec podejrzanych.

UDZIAŁ PROKURATORA W POSTĘPOWANIU SĄDOWYM 

1. Prokurator wykonuje czynności oskarżyciela publicznego przed wszystkimi sądami. Może również wykonywać te czynności w sprawach wniesionych do sądu przez innych oskarżycieli.

2. W razie gdy wyniki postępowania sądowego nie potwierdzają zarzutów oskarżenia, prokurator odstępuje od oskarżenia.

3. Prokurator wnosi, w wypadkach przewidzianych w ustawach, środki zaskarżenia od orzeczeń sądowych.

Prokurator sprawuje, w granicach przewidzianych ustawami, nadzór nad wykonywaniem postanowień o tymczasowym aresztowaniu i decyzji o pozbawieniu wolności.

1. Jeżeli wyniki badań to uzasadniają, Prokurator Generalny występuje z wnioskiem do właściwego organu o podjęcie odpowiednich środków, w tym również o wydanie lub zmianę określonych przepisów, w celu przeciwdziałania przestępczości.

2. Zadania określone w ust. 1 wykonują również prokuratorzy okręgowi i rejonowi w stosunku do wojewodów i terenowych organów administracji niezespolonej oraz innych o terenowym zakresie działania.

3. Organ, do którego zwrócił się prokurator, jest obowiązany, w terminie trzydziestu dni od daty otrzymania wniosku, zawiadomić prokuratora o podjętych środkach, o których mowa w ust. 1.

Udział prokuratora w postępowaniu cywilnym, administracyjnym, w sprawach o wykroczenia oraz w innych postępowaniach określają odrębne ustawy.

62. Immunitet prokuratorski (wykł., art. 54 i 66 ust. 2 u. prok.).

1. Prokurator nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani tymczasowo aresztowany bez zezwolenia sądu dyscyplinarnego, a zatrzymany - bez zgody przełożonego dyscyplinarnego. Nie dotyczy to zatrzymania na gorącym uczynku popełnienia przestępstwa. Do wydania zezwolenia na pociągnięcie prokuratora do odpowiedzialności karnej wolno przedsięwziąć tylko czynności niecierpiące zwłoki, zawiadamiając o tym niezwłocznie prokuratora przełożonego.

⁷⁹⁾ Art. 54 zmieniony przez art. 1 pkt 29 ustawy z dnia 9 października 2009 r. (Dz.U.09.178.1375) zmieniającej nin. ustawę z dniem 11 listopada 2009 r.

2. Do czasu rozstrzygnięcia wniosku o zezwolenie na pociągnięcie prokuratora do odpowiedzialności karnej lub łącznego wniosku o zezwolenie na pociągnięcie prokuratora do odpowiedzialności karnej i tymczasowe aresztowanie prokuratora, sąd dyscyplinarny może polecić niezwłoczne zwolnienie prokuratora zatrzymanego na gorącym uczynku.

3. Wniosek o zezwolenie na pociągnięcie prokuratora do odpowiedzialności karnej, jeżeli nie pochodzi od prokuratora, powinien być sporządzony i podpisany przez adwokata albo radcę prawnego będącego pełnomocnikiem.

4. Jeżeli wniosek o zezwolenie na pociągnięcie prokuratora do odpowiedzialności karnej lub wniosek o zezwolenie na tymczasowe aresztowanie prokuratora nie odpowiada warunkom formalnym pisma procesowego określonym w Kodeksie postępowania karnego, przewodniczący sądu dyscyplinarnego odmawia jego przyjęcia. Na zarządzenie o odmowie przyjęcia wniosku przysługuje zażalenie do sądu dyscyplinarnego w terminie siedmiu dni od daty jego doręczenia.

5. Uchwałę zezwalającą na pociągnięcie prokuratora do odpowiedzialności karnej oraz uchwałę zezwalającą na tymczasowe aresztowanie prokuratora wydaje się, jeżeli zachodzi dostatecznie uzasadnione podejrzenie popełnienia przez niego przestępstwa. Sąd dyscyplinarny rozpoznaje wniosek na posiedzeniu, w terminie czternastu dni od daty jego otrzymania.

6. Sąd dyscyplinarny orzeka wyłącznie na podstawie treści wniosku i dowodów załączonych przez wnioskodawcę. Sąd dyscyplinarny wzywa prokuratora, którego wniosek dotyczy, do złożenia pisemnego oświadczenia lub do osobistego stawiennictwa celem odebrania od niego ustnego oświadczenia.

7. Prokurator, którego dotyczy postępowanie, ma prawo wglądu do dokumentów, które zostały załączone do wniosku. Jeżeli prokurator, kierując wniosek do sądu dyscyplinarnego zastrzegł, że dokumenty te lub ich część nie mogą być udostępnione z uwagi na dobro postępowania przygotowawczego, w przedmiocie zastrzeżenia rozstrzyga sąd dyscyplinarny. Orzeczenie sądu dyscyplinarnego jest ostateczne.

8. Rozstrzygając w przedmiocie wniosku o zezwolenie na pociągnięcie prokuratora do odpowiedzialności karnej, wniosku o zezwolenie na tymczasowe aresztowanie prokuratora lub zastrzeżenia, o którym mowa w ust. 7 zdanie 2, sąd dyscyplinarny podejmuje uchwałę większością głosów. Uchwała zawiera rozstrzygnięcie wraz z uzasadnieniem.

9. Uchwałę doręcza się niezwłocznie wnioskodawcy, prokuratorowi, którego wniosek dotyczy, i rzecznikowi dyscyplinarnemu.

10. W terminie siedmiu dni od doręczenia uchwały odmawiającej zezwolenia na pociągnięcie prokuratora do odpowiedzialności karnej lub zastosowanie wobec niego tymczasowego aresztowania, wnioskodawcy oraz rzecznikowi dyscyplinarnemu przysługuje zażalenie do Odwoławczego Sądu Dyscyplinarnego, a w sprawie prokuratora wojskowej jednostki organizacyjnej prokuratury - do Sądu Dyscyplinarnego w Naczelnej Prokuraturze Wojskowej w drugiej instancji. W tym samym terminie prokuratorowi przysługuje zażalenie na uchwałę zezwalającą na pociągnięcie go do odpowiedzialności karnej lub zastosowanie wobec niego tymczasowego aresztowania.

11. Przewodniczący Odwoławczego Sądu Dyscyplinarnego lub Sądu Dyscyplinarnego w Naczelnej Prokuraturze Wojskowej w drugiej instancji przesyła odpisy odwołań pozostałym podmiotom uczestniczącym w postępowaniu, którym przysługuje prawo do pisemnego ustosunkowania się do odwołania w terminie siedmiu dni od daty ich doręczenia.

12. Odwoławczy Sąd Dyscyplinarny lub Sąd Dyscyplinarny w Naczelnej Prokuraturze Wojskowej w drugiej instancji orzeka na rozprawie z udziałem wnioskodawcy, prokuratora, którego wniosek dotyczy, oraz rzecznika dyscyplinarnego. Niestawiennictwo stron nie stanowi przeszkody do rozpoznania sprawy, chyba że Odwoławczy Sąd Dyscyplinarny lub Sąd Dyscyplinarny w Naczelnej Prokuraturze Wojskowej w drugiej instancji postanowi inaczej.

13. W zakresie nieuregulowanym w niniejszym artykule, do postępowania przed sądem dyscyplinarnym i Odwoławczym Sądem Dyscyplinarnym lub Sądem Dyscyplinarnym w Naczelnej Prokuraturze Wojskowej w drugiej instancji w sprawach o zezwolenie na pociągnięcie prokuratora do odpowiedzialności karnej oraz o zezwolenie na zastosowanie wobec niego tymczasowego aresztowania lub orzeczenia w przedmiocie zastrzeżenia, o którym mowa w ust. 7, stosuje się przepisy o postępowaniu dyscyplinarnym.

2. Za nadużycie wolności słowa przy wykonywaniu obowiązków służbowych, stanowiące ściganą z oskarżenia prywatnego zniewagę strony, jej pełnomocnika lub obrońcy, kuratora, świadka, biegłego lub tłumacza, prokurator odpowiada tylko dyscyplinarnie

63. Odpowiedzialność dyscyplinarna prokuratora (art. 66 ust. 1, art. 67 i 70 ust. 1 u. prok.).

1. Prokurator odpowiada dyscyplinarnie za przewinienia służbowe, w tym za oczywistą i rażącą obrazę przepisów prawa i uchybienia godności urzędu prokuratorskiego.

1a. Prokurator odpowiada dyscyplinarnie także za swoje postępowanie przed objęciem stanowiska, jeżeli uchybił godności piastowanego wówczas urzędu państwowego lub okazał się niegodnym urzędu prokuratorskiego.

1. Karami dyscyplinarnymi są:

  1)   upomnienie;

  2)   nagana;

  3)   usunięcie z zajmowanej funkcji;

  4)   przeniesienie na inne miejsce służbowe;

  5)   wydalenie ze służby prokuratorskiej.

 1. W sprawach dyscyplinarnych orzekają sądy dyscyplinarne:

  1)   dla prokuratorów powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury działające przy Prokuratorze Generalnym:

a)  w pierwszej instancji - Sąd Dyscyplinarny,

b)  w drugiej instancji - Odwoławczy Sąd Dyscyplinarny;

  2)   dla prokuratorów wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury - Sąd Dyscyplinarny w Naczelnej Prokuraturze Wojskowej.

64. Pojęcie oraz istota instytucji rzecznika praw obywatelskich (wykł.).

Rzecznik Praw Obywatelskich (RPO)- jednoosobowy urząd centralny, pełniący funkcję ombudsmana. Urząd ten powstał w Polsce z dniem 1 stycznia 1988 roku. Pierwszym rzecznikiem została prof. Ewa Łętowska. Obecnie działalność RPO reguluje Konstytucja RP i Ustawa z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich.


Rzecznik wypełnia 4 funkcje:
- prewencyjną
- diagnostyczną
- kontrolną
- kreującą


ZADANIA I MOŻLIWOŚCI RZECZNIKA PRAW OBYWATELSKICH:
Rzecznik, któremu pomagają jego zastępcy oraz Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, stoi na straży wolności, praw człowieka i obywatela. Kontroluje a także podejmuje stosowne czynności jeśli stwierdzi, że z powodu celowego działania lub zaniechania przez organa, organizacje albo instytucje zobowiązane do przestrzegania i realizacji wolności człowieka i obywatela nastąpiło naruszenie prawa oraz zasad współżycia i sprawiedliwości społecznej. Należy się zwrócić do RPO w przypadku wykorzystania wszystkich możliwości załatwienia sprawy we właściwym trybie i niewątpliwego stwierdzenia rzeczywistego naruszenia wolności lub praw obywatelskich. Rzecznik jest ograniczony zakresem jego kompetencji, jego interwencje są uzależnione od wyników analizy okoliczności sprawy i ustalenia, faktycznego naruszenia prawa oraz tego, iż okoliczności te istotnie wymagają ingerencji Rzecznika.

65. Tryb powoływania Rzecznika Praw Obywatelskich i jego kadencja (art. 209 ust. 1 Konstytucji, art. 3 i 5 u. RPO).

Rzecznik Praw Obywatelskich jest powoływany przez Sejm za zgodą Senatu, na 5 lat.

1. Rzecznika powołuje Sejm za zgodą Senatu na wniosek Marszałka Sejmu albo grupy 35 posłów.
2. Szczegółowy tryb zgłaszania kandydatów na Rzecznika Praw Obywatelskich określa uchwała Sejmu.
3. Uchwałę Sejmu o powołaniu Rzecznika Marszałek Sejmu przesyła niezwłocznie Marszałkowi Senatu.
4. Senat podejmuje uchwałę w sprawie wyrażenia zgody na powołanie Rzecznika w ciągu miesiąca od dnia przekazania Senatowi uchwały Sejmu, o której mowa w ust. 3. Niepodjęcie uchwały przez Senat w ciągu miesiąca oznacza wyrażenie zgody.
5. Jeżeli Senat odmawia wyrażenia zgody na powołanie Rzecznika, Sejm powołuje na stanowisko Rzecznika inną osobę. Przepisy ust. 1-4 stosuje się odpowiednio.


6. Dotychczasowy Rzecznik pełni swoje obowiązki do czasu objęcia stanowiska przez nowego Rzecznika.

1. Kadencja Rzecznika trwa pięć lat, licząc od dnia złożenia ślubowania przed Sejmem.
2. Ta sama osoba nie może być Rzecznikiem więcej niż przez dwie kadencje.

66. Kompetencje Rzecznika Praw Obywatelskich (art. 208 ust. 1 Konstytucji, art. 1, 8 - 14 u. RPO).

Rzecznik Praw Obywatelskich stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela określonych w Konstytucji oraz w innych aktach normatywnych.

1. Ustanawia się Rzecznika Praw Obywatelskich.
2. Rzecznik Praw Obywatelskich, zwany dalej "Rzecznikiem", stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela określonych w Konstytucji oraz w innych aktach normatywnych.
2a. W sprawach dzieci Rzecznik współpracuje z Rzecznikiem Praw Dziecka.
3. W sprawach o ochronę wolności i praw człowieka i obywatela Rzecznik bada, czy wskutek działania lub zaniechania organów, organizacji i instytucji, obowiązanych do przestrzegania i realizacji tych wolności i praw, nie nastąpiło naruszenie prawa, a także zasad współżycia i sprawiedliwości społecznej.


Rzecznik podejmuje czynności przewidziane w ustawie, jeżeli poweźmie wiadomość wskazującą na naruszenie wolności i praw człowieka i obywatela.

Podjęcie czynności przez Rzecznika następuje:
    1) na wniosek obywateli lub ich organizacji,
    2) na wniosek organów samorządów,
    2a) na wniosek Rzecznika Praw Dziecka,
    3) z własnej inicjatywy.

Wniosek kierowany do Rzecznika jest wolny od opłat, nie wymaga zachowania szczególnej formy, lecz powinien zawierać oznaczenie wnioskodawcy oraz osoby, której wolności i praw sprawa dotyczy, a także określać przedmiot sprawy.

Rzecznik po zapoznaniu się z każdym skierowanym do niego wnioskiem może:
    1) podjąć sprawę,
    2) poprzestać na wskazaniu wnioskodawcy przysługujących mu środków działania,
    3) przekazać sprawę według właściwości,
    4) nie podjąć sprawy
- zawiadamiając o tym wnioskodawcę i osobę, której sprawa dotyczy.

Podejmując sprawę Rzecznik może:
    1) samodzielnie prowadzić postępowanie wyjaśniające,
    2) zwrócić się o zbadanie sprawy lub jej części do właściwych organów, w szczególności organów nadzoru, prokuratury, kontroli państwowej, zawodowej lub społecznej,
    3) zwrócić się do Sejmu o zlecenie Najwyższej Izbie Kontroli przeprowadzenia kontroli dla zbadania określonej sprawy lub jej części.

1. Prowadząc postępowanie, o którym mowa w art. 12 pkt 1, Rzecznik ma prawo:
    1) zbadać, nawet bez uprzedzenia, każdą sprawę na miejscu,
    2) żądać złożenia wyjaśnień, przedstawienia akt każdej sprawy prowadzonej przez naczelne i centralne organy administracji państwowej, organy administracji rządowej, organy organizacji spółdzielczych, społecznych, zawodowych i społeczno-zawodowych oraz organy jednostek organizacyjnych posiadających osobowość prawną, a także organy jednostek samorządu terytorialnego i samorządowych jednostek organizacyjnych,
    3) żądać przedłożenia informacji o stanie sprawy prowadzonej przez sądy, a także prokuraturę i inne organy ścigania oraz żądać do wglądu w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich akt sądowych i prokuratorskich oraz akt innych organów ścigania po zakończeniu postępowania i zapadnięciu rozstrzygnięcia,
    4) zlecać sporządzanie ekspertyz i opinii.
2. W sprawach objętych tajemnicą państwową udzielanie informacji lub umożliwianie Rzecznikowi wglądu do akt następuje na zasadach i w trybie określonych w przepisach o ochronie informacji niejawnych.
3. Rzecznik odmawia ujawnienia nazwiska i innych danych osobowych skarżącego, w tym także wobec organów władzy publicznej, jeżeli uzna to za niezbędne dla ochrony wolności, praw i interesów jednostki.

Po zbadaniu sprawy Rzecznik może:
    1) wyjaśnić wnioskodawcy, że nie stwierdził naruszenia wolności i praw człowieka i obywatela,
    2) skierować wystąpienie do organu, organizacji lub instytucji, w których działalności stwierdził naruszenie wolności i praw człowieka i obywatela; wystąpienie takie nie może naruszać niezawisłości sędziowskiej,
    3) zwrócić się do organu nadrzędnego nad jednostką, o której mowa w pkt 2, z wnioskiem o zastosowanie środków przewidzianych w przepisach prawa,
    4) żądać wszczęcia postępowania w sprawach cywilnych, jak również wziąć udział w każdym toczącym się już postępowaniu - na prawach przysługujących prokuratorowi,
    5) żądać wszczęcia przez uprawnionego oskarżyciela postępowania przygotowawczego w sprawach o przestępstwa ścigane z urzędu,
    6) zwrócić się o wszczęcie postępowania administracyjnego, wnosić skargi do sądu administracyjnego, a także uczestniczyć w tych postępowaniach - na prawach przysługujących prokuratorowi,
    7) wystąpić z wnioskiem o ukaranie, a także o uchylenie prawomocnego rozstrzygnięcia w postępowaniu w sprawach o wykroczenia, na zasadach i w trybie określonych w odrębnych przepisach,
    8) wnieść kasację lub rewizję nadzwyczajną od prawomocnego orzeczenia, na zasadach i w trybie określonych w odrębnych przepisach.

67. Wpis na listę adwokatów (art. 65 - 69 u. adw.).

Na listę adwokatów może być wpisany ten, kto:

  1)   jest nieskazitelnego charakteru i swym dotychczasowym zachowaniem daje rękojmię prawidłowego wykonywania zawodu adwokata;

  2)   korzysta w pełni z praw publicznych oraz ma pełną zdolność do czynności prawnych;

  3)   ukończył wyższe studia prawnicze w Rzeczypospolitej Polskiej i uzyskał tytuł magistra lub zagraniczne studia prawnicze uznane w Rzeczypospolitej Polskiej;

  4)   odbył w Rzeczypospolitej Polskiej aplikację adwokacką i złożył egzamin adwokacki, z zastrzeżeniem art. 66 ust. 1 i 2.

1. Wymogu odbycia aplikacji adwokackiej i złożenia egzaminu adwokackiego nie stosuje się do:

  1)   profesorów i doktorów habilitowanych nauk prawnych;

  2)   osób, które co najmniej trzy lata zajmowały stanowisko radcy lub starszego radcy Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa;

  3)   osób, które zajmowały stanowisko sędziego, prokuratora lub wykonywały zawód radcy prawnego albo notariusza;

  4)   osób, które zdały egzamin sędziowski lub prokuratorski po dniu 1 stycznia 1991 r. oraz w okresie 5 lat przed złożeniem wniosku o wpis na listę adwokatów, łącznie przez okres co najmniej 3 lat:

a)  zajmowały stanowisko asesora sądowego, asesora prokuratorskiego, referendarza sądowego, starszego referendarza sądowego, aplikanta sądowego, aplikanta prokuratorskiego, aplikanta sądowo-prokuratorskiego, asystenta sędziego, asystenta prokuratora lub

b)  wykonywały wymagające wiedzy prawniczej czynności bezpośrednio związane ze świadczeniem pomocy prawnej przez adwokata lub radcę prawnego na podstawie umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej w kancelarii adwokackiej, zespole adwokackim, spółce cywilnej, jawnej, partnerskiej, komandytowej, o których mowa w art. 4a ust. 1, lub kancelarii radcy prawnego, spółce cywilnej, jawnej, partnerskiej, komandytowej, o których mowa w art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz. U. z 2002 r. Nr 123, poz. 1059, z późn. zm.³⁾);

  5)   osób, które posiadają stopień naukowy doktora nauk prawnych oraz w okresie 5 lat przed złożeniem wniosku o wpis na listę adwokatów, łącznie przez okres co najmniej 3 lat:

a)  zajmowały stanowisko referendarza sądowego, starszego referendarza sądowego, aplikanta sądowego, aplikanta prokuratorskiego, aplikanta sądowo-prokuratorskiego, asystenta sędziego, asystenta prokuratora lub

b)  wykonywały wymagające wiedzy prawniczej czynności bezpośrednio związane ze świadczeniem pomocy prawnej przez adwokata lub radcę prawnego na podstawie umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej w kancelarii adwokackiej, zespole adwokackim, spółce cywilnej, jawnej, partnerskiej, komandytowej, o których mowa w art. 4a ust. 1, lub kancelarii radcy prawnego, spółce cywilnej, jawnej, partnerskiej, komandytowej, o których mowa w art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych.

2. Do egzaminu adwokackiego składanego przed komisją, o której mowa w art. 78, bez odbycia aplikacji adwokackiej, mogą przystąpić:

  1)   doktorzy nauk prawnych;

  2)   osoby, które przez okres co najmniej 5 lat w okresie nie dłuższym niż 8 lat przed złożeniem wniosku o dopuszczenie do egzaminu zatrudnione były na stanowisku referendarza sądowego, starszego referendarza sądowego, asystenta sędziego lub asystenta prokuratora;

  3)   osoby, które po ukończeniu wyższych studiów prawniczych przez okres co najmniej 5 lat w okresie nie dłuższym niż 10 lat przed złożeniem wniosku o dopuszczenie do egzaminu wykonywały wymagające wiedzy prawniczej czynności bezpośrednio związane ze świadczeniem pomocy prawnej przez adwokata lub radcę prawnego w kancelarii adwokackiej, zespole adwokackim, spółce cywilnej, jawnej, partnerskiej, komandytowej, o których mowa w art. 4a ust. 1, lub kancelarii radcy prawnego, spółce cywilnej, jawnej, partnerskiej, komandytowej, o których mowa w art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych, na podstawie umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej;

  4)   osoby, które po ukończeniu wyższych studiów prawniczych przez okres co najmniej 5 lat w okresie nie dłuższym niż 10 lat przed złożeniem wniosku o dopuszczenie do egzaminu były zatrudnione w urzędach organów władzy publicznej i wykonywały wymagające wiedzy prawniczej czynności bezpośrednio związane ze świadczeniem pomocy prawnej na rzecz tych urzędów;

  5)   osoby, które zdały egzamin sędziowski, prokuratorski lub notarialny;

  6)   osoby, które zajmują stanowisko radcy lub starszego radcy Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa.

3. Osoby, o których mowa w ust. 2, muszą spełniać wymagania przewidziane w art. 65 pkt 1-3.

4. W przypadku wykonywania pracy w niepełnym wymiarze okresy, o których mowa w ust. 1 pkt 4 i 5 oraz w ust. 2 pkt 2-4, podlegają proporcjonalnemu wydłużeniu.

5. Do okresów, o których mowa w ust. 1 pkt 4 i 5, w przypadku aplikacji sądowej pozaetatowej lub aplikacji prokuratorskiej pozaetatowej, zalicza się proporcjonalnie okres trwania tych aplikacji przyjmując, że za każdy miesiąc odbywania aplikacji zalicza się 1/4 miesiąca.

1. Wpis osoby, która uzyskała pozytywny wynik z egzaminu adwokackiego, na listę adwokatów następuje na jej wniosek, na podstawie uchwały okręgowej rady adwokackiej, właściwej ze względu na miejsce odbycia aplikacji adwokackiej, a w przypadku osoby, o której mowa w art. 66 ust. 2, ze względu na miejsce zamieszkania.

2. Wpis na listę adwokatów osoby, o której mowa w art. 66 ust. 1, następuje na jej wniosek, na podstawie uchwały okręgowej rady adwokackiej właściwej ze względu na miejsce złożenia wniosku o wpis.

3. Do wniosku, o którym mowa w ust. 1 i 2, osoba ubiegająca się o wpis jest obowiązana dołączyć:

  1)   informację o niekaralności z Krajowego Rejestru Karnego opatrzoną datą nie wcześniejszą niż miesiąc przed złożeniem wniosku;

  2)   oświadczenie, o którym mowa w art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów (Dz. U. z 2007 r. Nr 63, poz. 425, z późn. zm.⁴⁾), albo informację, o której mowa w art. 7 ust. 3a tej ustawy, w przypadku osób urodzonych przed dniem 1 sierpnia 1972 r.;

  3)   umowy o pracę wraz z dokumentami określającymi zakres obowiązków lub zaświadczeniami od pracodawcy określającymi zakres obowiązków, lub umowy cywilnoprawne wraz z oświadczeniem o złożeniu deklaracji do właściwego urzędu skarbowego oraz zapłaceniu podatku wynikającego z tytułu tych umów - w przypadku osób, o których mowa w art. 66 ust. 1 pkt 4 i 5;

  4)   dokument zaświadczający uzyskanie stopnia naukowego doktora nauk prawnych - w przypadku osób, o których mowa w art. 66 ust. 1 pkt 5;

  5)   zaświadczenie adwokata lub radcy prawnego, z którego wynikać będzie, że osoba ubiegająca się o wpis wykonywała wymagające wiedzy prawniczej czynności bezpośrednio związane ze świadczeniem pomocy prawnej przez adwokata lub radcę prawnego - w przypadku osób, o których mowa w art. 66 ust. 1 pkt 4 lit. b i pkt 5 lit. b.

4. Okręgowa rada adwokacka może odmówić wpisu na listę adwokatów tylko wtedy, gdy wpis narusza przepisy art. 65 pkt 1-3. Okręgowej radzie adwokackiej przysługuje prawo wglądu do akt osobowych i dyscyplinarnych ubiegającego się o wpis.

5. Okręgowa rada adwokacka podejmuje uchwałę w sprawie wpisu na listę adwokatów w terminie 30 dni od dnia złożenia wniosku o wpis.

6. Od uchwały, o której mowa w ust. 5, służy odwołanie do Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej w terminie 14 dni od daty doręczenia uchwały.

6a. Od uchwały Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej służy zainteresowanemu odwołanie do Ministra Sprawiedliwości, zgodnie z Kodeksem postępowania administracyjnego.

6b. Od ostatecznej decyzji Ministra Sprawiedliwości zainteresowanemu oraz Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej służy skarga do sądu administracyjnego w terminie 30 dni od dnia doręczenia decyzji.

7. W wypadku niepodjęcia uchwały przez okręgową radę adwokacką w terminie 30 dni od złożenia wniosku o wpis, lub niepodjęcia uchwały przez Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej w terminie 30 dni od doręczenia odwołania, zainteresowanemu służy skarga do sądu administracyjnego.

1. Okręgowa rada adwokacka przesyła wraz z aktami osobowymi do Ministra Sprawiedliwości w terminie 30 dni każdą uchwałę o wpisie na listę adwokatów oraz każdą uchwałę o wpisie na listę aplikantów adwokackich. Okręgowa rada adwokacka w terminie 30 dni zawiadamia Ministra Sprawiedliwości o każdej uchwale o odmowie wpisu na listę adwokatów oraz o każdej uchwale o odmowie wpisu na listę aplikantów adwokackich.

2. Jeżeli zawarty w aktach osobowych wniosek o wpis nie zawiera wszystkich wymaganych informacji lub dokumentów, Minister Sprawiedliwości zwraca uchwałę wraz z aktami osobowymi kandydata do właściwej okręgowej rady adwokackiej w celu uzupełnienia.

68. Skreślenie z listy adwokatów (art. 72 u. adw.).

1. Okręgowa rada adwokacka skreśla adwokata z listy w wypadku:

  1)   śmierci;

  2)   wystąpienia z adwokatury;

  3)   przeniesienia siedziby zawodowej do innej izby adwokackiej;

  4)   objęcia stanowiska w organach wymiaru sprawiedliwości, organach ścigania lub rozpoczęcia wykonywania zawodu notariusza;

  4a)  podjęcia pracy w Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa;

  5)   powołania do wojskowej służby zawodowej;

  6)   (uchylony);

¹⁰⁾ Art. 72 ust. 1 pkt 6a został uznany za niezgodny z art. 2, art. 31 ust. 3 i art. 51 ust. 2 Konstytucji RP, wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 maja 2007 r. (Dz.U.07.85.571). Zgodnie z pkt 60 tego wyroku wymieniony wyżej przepis traci moc z dniem 15 maja 2007 r.

  7)   utraty z mocy wyroku sądowego praw publicznych lub prawa wykonywania zawodu;

  8)   orzeczenia dyscyplinarnego o wydaleniu z adwokatury.

2. Okręgowa rada adwokacka może odmówić skreślenia z listy adwokatów z przyczyn wymienionych w ust. 1 pkt 2 lub 3, jeżeli przeciwko adwokatowi toczy się postępowanie dyscyplinarne.

69. Zawód adwokata - istota, formy i zakazy wykonywania (art. 4 - 4b u. adw.).

1. Zawód adwokata polega na świadczeniu pomocy prawnej, a w szczególności na udzielaniu porad prawnych, sporządzaniu opinii prawnych, opracowywaniu projektów aktów prawnych oraz występowaniu przed sądami i urzędami.

¹⁾ Art. 4 ust. 1a dodany na podstawie art. 1 pkt 1 ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r. o zmianie ustawy - Prawo o adwokaturze i niektórych innych ustaw (Dz.U.05.163.1361), został uznany za niezgodny z art. 2 Konstytucji RP, wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 19 kwietnia 2006 r. (Dz.U.06.75.529). Zgodnie z częścią II tego wyroku wymieniony wyżej przepis traci moc z dniem 31 grudnia 2006 r.

1b. Adwokat ma prawo sporządzania poświadczeń odpisów dokumentów za zgodność z okazanym oryginałem w zakresie określonym odrębnymi przepisami. Poświadczenie powinno zawierać podpis adwokata, datę i oznaczenie miejsca jego sporządzenia, na żądanie - również godzinę dokonania czynności. Jeżeli dokument zawiera cechy szczególne (dopiski, poprawki lub uszkodzenia) adwokat stwierdza to w poświadczeniu.

²⁾ Art. 4 ust. 1b dodany przez art. 3 ustawy z dnia 23 października 2009 r. o zmianie ustaw w zakresie uwierzytelniania dokumentów (Dz.U.09.216.1676) z dniem 1 stycznia 2010 r.

2. Pomoc prawna świadczona jest osobom fizycznym, podmiotom gospodarczym oraz jednostkom organizacyjnym.

3. Przez jednostkę organizacyjną rozumie się organ państwowy lub samorządowy, osobę prawną, organizację społeczną lub polityczną oraz inny podmiot nieposiadający osobowości prawnej.

1. Adwokat wykonuje zawód w kancelarii adwokackiej, w zespole adwokackim oraz w spółce cywilnej, jawnej, partnerskiej lub komandytowej, przy czym wspólnikami w spółkach cywilnej, jawnej i partnerskiej oraz komplementariuszami w spółce komandytowej mogą być wyłącznie adwokaci lub adwokaci i radcowie prawni, a także prawnicy zagraniczni wykonujący stałą praktykę na podstawie ustawy z dnia 5 lipca 2002 r. o świadczeniu przez prawników zagranicznych pomocy prawnej w Rzeczypospolitej Polskiej, a wyłącznym przedmiotem działalności takich spółek jest świadczenie pomocy prawnej.

1. Adwokat nie może wykonywać zawodu:

  1)   jeżeli pozostaje w stosunku pracy;

  2)   (uchylony);

  3)   jeżeli został uznany za trwale niezdolnego do wykonywania zawodu;

  4)   jeżeli został ubezwłasnowolniony;

  5)   w razie orzeczenia kary zawieszenia w czynnościach zawodowych albo tymczasowego zawieszenia w wykonywaniu czynności zawodowych.

3. Zakaz przewidziany w ust. 1 pkt 1 nie dotyczy pracowników naukowych i naukowo-dydaktycznych.

70. Izba adwokacka i jej organy (art. 38 - 40 u. adw.).

Izbę adwokacką stanowią adwokaci i aplikanci adwokaccy, mający siedzibę zawodową na terenie izby, której zasięg terytorialny określa Naczelna Rada Adwokacka, biorąc pod uwagę w szczególności podział terytorialny administracji sądowej.

Organami izby adwokackiej są:

  1)   zgromadzenie izby składające się z adwokatów wykonujących zawód oraz delegatów pozostałych adwokatów;

  2)   okręgowa rada adwokacka;

  3)   sąd dyscyplinarny;

  4)   komisja rewizyjna.

Do zakresu działania zgromadzenia izby adwokackiej należy:

  1)   wybór delegatów na Krajowy Zjazd Adwokatury;

  2)   wybór dziekana, prezesa sądu dyscyplinarnego, przewodniczącego komisji rewizyjnej oraz członków i zastępców członków okręgowej rady adwokackiej, sądu dyscyplinarnego i komisji rewizyjnej;

  3)   uchwalenie budżetu izby i ustalanie wysokości składek rocznych na potrzeby izby;

  4)   określanie minimalnej i maksymalnej liczby członków izby adwokackiej;

⁶⁾ Z dniem 4 marca 2004 r. art. 40 pkt 4 został uznany za niezgodny z art. 2 i art. 65 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie, w jakim dopuszcza dowolność w ograniczaniu konstytucyjnych wolności wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy wskutek niewskazania ustawowych przesłanek dla ustalania maksymalnej liczby aplikantów adwokackich, zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 18 lutego 2004 r. (Dz.U.04.34.303).

  5)   rozpatrywanie i zatwierdzanie corocznych sprawozdań z działalności okręgowej rady adwokackiej;

  6)   zatwierdzanie - po wysłuchaniu wniosków komisji rewizyjnej - zamknięć rachunkowych i udzielanie okręgowej radzie adwokackiej absolutorium;

  7)   podejmowanie innych uchwał.

71. Naczelne organy adwokatury (art. 54, 56, 57, 63 ust. 3, 64 ust. 1 u. adw.)

 1. Krajowy Zjazd Adwokatury stanowią delegaci wybrani w proporcji do liczby członków izby, ustalonej przez Naczelną Radę Adwokacką, jednakże nie mniej niż sześciu delegatów z każdej izby.

2. W Krajowym Zjeździe uczestniczą, niebędący delegatami, członkowie Naczelnej Rady Adwokackiej oraz dziekani okręgowych izb adwokackich.

Do zakresu działania Krajowego Zjazdu Adwokatury należy w szczególności:

  1)   wybór prezesa Naczelnej Rady Adwokackiej, prezesa Wyższego Sądu Dyscyplinarnego i przewodniczącego Wyższej Komisji Rewizyjnej;

  2)   wybór - niebędących dziekanami - adwokatów wchodzących w skład Naczelnej Rady Adwokackiej;

  3)   wybór członków i zastępców członków Wyższego Sądu Dyscyplinarnego i Wyższej Komisji Rewizyjnej;

  4)   rozpatrywanie i zatwierdzanie sprawozdań Naczelnej Rady Adwokackiej, Wyższego Sądu Dyscyplinarnego i Wyższej Komisji Rewizyjnej oraz zatwierdzanie - po wysłuchaniu wniosków Wyższej Komisji Rewizyjnej - zamknięć rachunkowych i udzielanie Naczelnej Radzie Adwokackiej absolutorium;

  5)   wytyczanie kierunków działania samorządu adwokackiego, a także ustalanie liczby izb adwokackich;

  6)   uchwalanie regulaminów dotyczących:

a)  trybu wyborów do organów adwokatury i organów izb adwokackich oraz działania tych organów,

d)  trybu obrad Zjazdu;

  7)   określanie podstawowych zasad tworzenia funduszów i gospodarowania majątkiem adwokatury.

1. Naczelną Radę Adwokacką tworzą:

  1)   prezes Naczelnej Rady Adwokackiej;

  2)   adwokaci wybrani przez Krajowy Zjazd Adwokatury w liczbie odpowiadającej liczbie dziekanów okręgowych rad adwokackich, nie więcej jednak niż ośmiu adwokatów z tej samej izby;

  3)   dziekani okręgowych rad adwokackich.

2. Siedzibą Naczelnej Rady Adwokackiej jest m.st. Warszawa.

3. Wyższy Sąd Dyscyplinarny w składzie trzech sędziów rozpoznaje jako instancja odwoławcza sprawy rozpoznawane w pierwszej instancji przez sądy dyscyplinarne.

1. Wyższa Komisja Rewizyjna wykonuje kontrolę finansowej i gospodarczej działalności Naczelnej Rady Adwokackiej oraz kontrolę wykonywania uchwał Krajowego Zjazdu Adwokatury.

72. Odpowiedzialność dyscyplinarna adwokatów (art. 80, 81, 91 u. adw.).

Adwokaci i aplikanci adwokaccy podlegają odpowiedzialności dyscyplinarnej za postępowanie sprzeczne z prawem, zasadami etyki lub godności zawodu bądź za naruszenie swych obowiązków zawodowych, a adwokaci również za niespełnienie obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia, o którym mowa w art. 8a ust. 1, zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 8b.

1. Kary dyscyplinarne są następujące:

  1)   upomnienie;

  2)   nagana;

  3)   kara pieniężna;

  4)   zawieszenie w czynnościach zawodowych na czas od trzech miesięcy do pięciu lat;

  5)   (uchylony);

  6)   wydalenie z adwokatury.

2. Obok kary nagany i kary pieniężnej można orzec dodatkowo zakaz wykonywania patronatu na czas od roku do pięciu lat.

3. Obok kary zawieszenia w czynnościach zawodowych orzeka się dodatkowo zakaz wykonywania patronatu na czas od lat dwóch do lat dziesięciu.

4. Kara nagany oraz kara pieniężna pociąga za sobą utratę biernego prawa wyborczego do organu samorządu adwokackiego na czas trzech lat od dnia uprawomocnienia się orzeczenia.

5. Kara zawieszenia w czynnościach zawodowych pociąga za sobą utratę biernego i czynnego prawa wyborczego do organu samorządu adwokackiego na czas sześciu lat od dnia uprawomocnienia się orzeczenia.

6. Sąd dyscyplinarny może orzec podanie treści orzeczenia do publicznej wiadomości środowiska adwokackiego poprzez jego opublikowanie w czasopiśmie, którego wydawcą jest organ adwokatury.

1. W sprawach dyscyplinarnych orzekają:

  1)   sąd dyscyplinarny izby adwokackiej;

  2)   Wyższy Sąd Dyscyplinarny.

2. Sąd dyscyplinarny izby adwokackiej rozpoznaje wszystkie sprawy jako sąd pierwszej instancji, z wyjątkiem spraw określonych w ust. 3 pkt 2 oraz w art. 85 ust. 2.

3. Wyższy Sąd Dyscyplinarny rozpoznaje:

  1)   jako sąd drugiej instancji sprawy rozpoznawane w pierwszej instancji przez sądy dyscyplinarne izb adwokackich;

  2)   jako sąd pierwszej instancji sprawy dyscyplinarne członków Naczelnej Rady Adwokackiej i okręgowych rad adwokackich;

  3)   inne sprawy przewidziane przepisami ustawy.

4. Sąd orzeka w składzie trzyosobowym. Odwołania od orzeczeń wydanych w trybie, o którym mowa w ust. 3 pkt 2, rozpoznaje ten sam sąd w innym, pięcioosobowym składzie.

5. Orzeczenie z uzasadnieniem wydane przez Wyższy Sąd Dyscyplinarny w drugiej instancji doręcza się stronom, Ministrowi Sprawiedliwości oraz Naczelnej Radzie Adwokackiej.

73. Immunitet adwokacki (wykł., art. 8 u. adw.).

1. Adwokat przy wykonywaniu zawodu adwokackiego korzysta z wolności słowa i pisma w granicach określonych przez zadania adwokatury i przepisy prawa.

2. Nadużycie tej wolności, stanowiące ściganą z oskarżenia prywatnego zniewagę lub zniesławienie strony, jej pełnomocnika lub obrońcy, kuratora, świadka, biegłego lub tłumacza, podlega ściganiu tylko w drodze dyscyplinarnej.

74. Wpis na listę radców prawnych (art. 24, 26, 31 u. radc. pr.).

1. Na listę radców prawnych może być wpisany ten, kto:

  1)   ukończył wyższe studia prawnicze w Rzeczypospolitej Polskiej i uzyskał tytuł magistra lub zagraniczne studia prawnicze uznane w Rzeczypospolitej Polskiej;

  2)   (uchylony);

  3)   korzysta w pełni z praw publicznych;

  4)   ma pełną zdolność do czynności prawnych;

  5)   jest nieskazitelnego charakteru i swym dotychczasowym zachowaniem daje rękojmię prawidłowego wykonywania zawodu radcy prawnego;

  6)   odbył w Rzeczypospolitej Polskiej aplikację radcowską i złożył egzamin radcowski, z zastrzeżeniem art. 25 ust. 1 i 2.

2. Wpis osoby, która uzyskała pozytywny wynik z egzaminu radcowskiego, następuje na jej wniosek, na podstawie uchwały rady okręgowej izby radców prawnych właściwej ze względu na miejsce odbycia aplikacji radcowskiej, a w przypadku osoby, o której mowa w art. 25 ust. 2, ze względu na miejsce jej zamieszkania.

2a. Do wniosku, o którym mowa w ust. 2, osoba ubiegająca się o wpis obowiązana jest dołączyć:

  1)   informację o niekaralności z Krajowego Rejestru Karnego opatrzoną datą nie wcześniejszą niż miesiąc przed złożeniem wniosku;

  2)   oświadczenie, o którym mowa w art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów (Dz. U. z 2007 r. Nr 63, poz. 425, z późn. zm.³⁾), albo informację, o której mowa w art. 7 ust. 3a tej ustawy, w przypadku osób urodzonych przed dniem 1 sierpnia 1972 r.;

  3)   umowy o pracę wraz z dokumentami określającymi zakres obowiązków lub zaświadczeniami od pracodawcy określającymi zakres obowiązków, lub umowy cywilnoprawne wraz z oświadczeniem o złożeniu deklaracji do właściwego urzędu skarbowego oraz zapłaceniu podatku wynikającego z tytułu tych umów - w przypadku osób, o których mowa w art. 25 ust. 1 pkt 4 i 5;

  4)   dokument zaświadczający uzyskanie stopnia naukowego doktora nauk prawnych - w przypadku osób, o których mowa w art. 25 ust. 1 pkt 5;

  5)   zaświadczenie adwokata lub radcy prawnego, z którego wynikać będzie, iż osoba ubiegająca się o wpis wykonywała wymagające wiedzy prawniczej czynności bezpośrednio związane ze świadczeniem pomocy prawnej przez adwokata lub radcę prawnego - w przypadku osób, o których mowa w art. 25 ust. 1 pkt 4 lit. b i pkt 5 lit. b.

2b. Przepisy ust. 2 i 2a stosuje się odpowiednio do osób, o których mowa w art. 25 ust. 1.

2c. Rada okręgowej izby radców prawnych może odmówić wpisu na listę radców prawnych tylko wtedy, gdy wpis narusza przepisy ust. 1. Radzie okręgowej izby radców prawnych przysługuje prawo wglądu do akt osobowych i dyscyplinarnych ubiegającego się o wpis.

Osoby, które wykonują zawód sędziego, prokuratora, notariusza, komornika, asesora sądowego, prokuratorskiego i notarialnego bądź odbywają aplikację sądową, prokuratorską lub notarialną, nie mogą jednocześnie zostać wpisane na listę radców prawnych ani wykonywać zawodu radcy prawnego.

1. Uchwała rady okręgowej izby radców prawnych w sprawie wpisu na listę radców prawnych powinna być podjęta w terminie 30 dni od dnia złożenia wniosku.

2. Od uchwały, o której mowa w ust. 1, służy odwołanie do Prezydium Krajowej Rady Radców prawnych w terminie 14 dni od daty doręczenia uchwały.

2a. Od uchwały Prezydium Krajowej Rady Radców Prawnych odmawiającej wpisu na listę radców prawnych służy zainteresowanemu odwołanie do Ministra Sprawiedliwości, zgodnie z Kodeksem postępowania administracyjnego.

2b. Od ostatecznej decyzji Ministra Sprawiedliwości zainteresowanemu oraz Prezydium Krajowej Rady Radców Prawnych służy skarga do sądu administracyjnego w terminie 30 dni od dnia doręczenia decyzji.

3. W wypadku niepodjęcia uchwały przez radę okręgowej izby radców prawnych w terminie 30 dni od złożenia wniosku o wpis, lub niepodjęcia uchwały przez Prezydium Krajowej Rady Radców Prawnych w terminie 30 dni od doręczenia odwołania, zainteresowanemu służy skarga do sądu administracyjnego.

75. Wykonywanie zawodu radcy prawnego (art. 6 - 10 u. radc. pr.).

1. Zawód radcy prawnego polega na świadczeniu pomocy prawnej, a w szczególności na udzielaniu porad prawnych, sporządzaniu opinii prawnych, opracowywaniu projektów aktów prawnych oraz występowaniu przed sądami i urzędami.

2. (utracił moc).

3. ⁽¹⁾ Radca prawny ma prawo sporządzania poświadczeń odpisów dokumentów za zgodność z okazanym oryginałem w zakresie określonym odrębnymi przepisami. Poświadczenie powinno zawierać podpis radcy prawnego, datę i oznaczenie miejsca jego sporządzenia, na żądanie - również godzinę dokonania czynności. Jeżeli dokument zawiera cechy szczególne (dopiski, poprawki lub uszkodzenia) radca prawny stwierdza to w poświadczeniu.

¹⁾ Art. 6 ust. 3 dodany przez art. 4 ustawy z dnia 23 października 2009 r. o zmianie ustaw w zakresie uwierzytelniania dokumentów (Dz.U.09.216.1676) z dniem 1 stycznia 2010 r.

Pomocą prawną jest w szczególności udzielanie porad i konsultacji prawnych, opinii prawnych, zastępstwo prawne i procesowe.

1. Radca prawny wykonuje zawód w ramach stosunku pracy, na podstawie umowy cywilnoprawnej, w kancelarii radcy prawnego oraz w spółce cywilnej, jawnej, partnerskiej lub komandytowej, przy czym wspólnikami w spółkach cywilnej, jawnej i partnerskiej oraz komplementariuszami w spółce komandytowej mogą być wyłącznie radcowie prawni lub radcowie prawni i adwokaci, a także prawnicy zagraniczni wykonujący stałą praktykę na podstawie ustawy z dnia 5 lipca 2002 r. o świadczeniu przez prawników zagranicznych pomocy prawnej w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 126, poz. 1069, z późn. zm.²⁾), a wyłącznym przedmiotem działalności takich spółek jest świadczenie pomocy prawnej.

2. (uchylony).

3. Radca prawny jest zobowiązany zawiadomić radę właściwej okręgowej izby radców prawnych o podjęciu wykonywania zawodu i formach jego wykonywania, o adresie i nazwie kancelarii lub spółki, a także o każdej zmianie tych informacji.

4. Zakres pomocy prawnej, terminy i warunki jej wykonywania oraz wynagrodzenie określa umowa.

5. Ilekroć w ustawie jest mowa o "stosunku pracy", "zatrudnieniu", "wynagrodzeniu", rozumie się przez to również odpowiednio "stosunek służbowy", "pełnienie służby" i "uposażenie".

1. Radca prawny wykonujący zawód w ramach stosunku pracy zajmuje samodzielne stanowisko podległe bezpośrednio kierownikowi jednostki organizacyjnej.

2. Jeżeli jednostka organizacyjna zatrudnia dwóch lub więcej radców prawnych, jednemu z nich powierza się koordynację pomocy prawnej w tej jednostce.

3. W organie państwowym lub samorządowym radca prawny wykonuje pomoc prawną w komórce lub w jednostce organizacyjnej, w biurze, w wydziale lub na wyodrębnionym stanowisku do spraw prawnych podległym bezpośrednio kierownikowi tego organu. W organie państwowym radca prawny może być zatrudniony także w innej wyodrębnionej komórce lub jednostce organizacyjnej i podlegać jej kierownikowi.

4. Radcy prawnemu nie można polecać wykonania czynności wykraczającej poza zakres pomocy prawnej.

Jednostka organizacyjna zapewnia udział radcy prawnego w postępowaniu:

  1)   przed Sądem Najwyższym, Naczelnym Sądem Administracyjnym oraz przed naczelnym lub centralnym organem administracji państwowej;

  2)   przed sądem wojewódzkim⁽²⁾, przed sądem apelacyjnym, przed wojewódzkim sądem administracyjnym oraz przed organem drugiej instancji w postępowaniu administracyjnym;

²⁾ Obecnie: sądem okręgowym, stosownie do art. 4 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U.98.160.1064), która weszła w życie z dniem 1 stycznia 1999 r.

  3)   w którym bierze udział kontrahent zagraniczny.

78. Czynności notarialne (art. 1 - 3 u. not.).

§ 1. Notariusz jest powołany do dokonywania czynności, którym strony są obowiązane lub pragną nadać formę notarialną (czynności notarialnych).

§ 2. W wypadkach określonych w ustawie czynności notarialnych może dokonywać również asesor notarialny zatrudniony w kancelarii notarialnej.

§ 1. Notariusz w zakresie swoich uprawnień, o których mowa w art. 1, działa jako osoba zaufania publicznego, korzystając z ochrony przysługującej funkcjonariuszom publicznym.

§ 2. Czynności notarialne, dokonane przez notariusza zgodnie z prawem, mają charakter dokumentu urzędowego.

§ 3. Czynności notarialnych dokonuje się w języku polskim. Na żądanie strony notariusz może dokonać dodatkowo tej czynności w języku obcym, wykorzystując własną znajomość języka obcego wykazaną w sposób określony dla tłumaczy przysięgłych lub korzystając z pomocy tłumacza przysięgłego.

§ 1. Czynności notarialnych notariusz dokonuje w kancelarii notarialnej, zwanej dalej "kancelarią".

§ 2. Czynność notarialna może być dokonana także w innym miejscu, jeżeli przemawia za tym charakter czynności lub szczególne okoliczności.

79. Powołanie notariusza (art. 10 - 12 u. not.).

§ 1. Notariusza powołuje i wyznacza siedzibę jego kancelarii Minister Sprawiedliwości, na wniosek osoby zainteresowanej, po zasięgnięciu opinii rady właściwej izby notarialnej.

§ 2. Niewyrażenie opinii, o której mowa w § 1, w ciągu 60 dni od dnia otrzymania wniosku Ministra Sprawiedliwości, uważane jest za wyrażenie opinii pozytywnej.

§ 3. Minister Sprawiedliwości może odmówić powołania na stanowisko notariusza osoby, o której mowa w § 1, tylko wtedy, gdy kandydat ten nie spełnia wymogów, o których mowa w art. 11-13. Ministrowi Sprawiedliwości oraz organom samorządu notarialnego opiniującym kandydata na notariusza przysługuje prawo wglądu do akt osobowych i dyscyplinarnych osoby składającej wniosek.

Notariuszem może być powołany ten, kto:

  1)   posiada obywatelstwo polskie i korzysta w pełni z praw cywilnych i obywatelskich;

  2)   jest nieskazitelnego charakteru i daje rękojmię prawidłowego wykonywania zawodu notariusza;

  3)   ukończył wyższe studia prawnicze w Rzeczypospolitej Polskiej i uzyskał tytuł magistra lub zagraniczne studia prawnicze uznane w Rzeczypospolitej Polskiej;

  4)   odbył aplikację notarialną;

  5)   złożył egzamin notarialny;

  6)   pracował w charakterze asesora notarialnego co najmniej 2 lata;

¹⁾ Art. 11 pkt 6 zmieniony przez art. 3 pkt 1 ustawy z dnia 20 lutego 2009 r. (Dz.U.09.37.286) zmieniającej nin. ustawę z dniem 25 marca 2009 r.

  7)   ukończył 26 lat.

§ 1. Wymagania, o których mowa w art. 11 pkt 4-6, nie dotyczą:

²⁾ Art. 12 zmieniony przez art. 3 pkt 2 ustawy z dnia 20 lutego 2009 r. (Dz.U.09.37.286) zmieniającej nin. ustawę z dniem 25 marca 2009 r.

  1)   profesorów i doktorów habilitowanych nauk prawnych;

  2)   osób, które zajmowały stanowisko sędziego lub prokuratora;

  3)   osób, które wykonywały zawód adwokata lub radcy prawnego przez okres co najmniej 3 lat;

  4)   osób, które co najmniej 3 lata zajmowały stanowisko radcy lub starszego radcy Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa.

§ 2. Do egzaminu notarialnego składanego przed komisją, o której mowa w art. 71b § 1 lub 2, bez odbycia aplikacji notarialnej mogą przystąpić:

  1)   doktorzy nauk prawnych;

  2)   osoby, które przez okres co najmniej 5 lat w okresie nie dłuższym niż 8 lat przed złożeniem wniosku o dopuszczenie do egzaminu zatrudnione były na stanowisku referendarza sądowego, starszego referendarza sądowego, asystenta sędziego lub asystenta prokuratora;

  3)   osoby, które po ukończeniu wyższych studiów prawniczych przez okres co najmniej 5 lat w okresie nie dłuższym niż 10 lat przed złożeniem wniosku o dopuszczenie do egzaminu wykonywały wymagające wiedzy prawniczej czynności bezpośrednio związane z czynnościami wykonywanymi przez notariusza w kancelarii notarialnej, na podstawie umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej;

  4)   osoby, które po ukończeniu wyższych studiów prawniczych przez okres co najmniej 5 lat w okresie nie dłuższym niż 10 lat przed złożeniem wniosku o dopuszczenie do egzaminu były zatrudnione w urzędach organów władzy publicznej i wykonywały wymagające wiedzy prawniczej czynności bezpośrednio związane ze świadczeniem pomocy prawnej na rzecz tych urzędów;

  5)   osoby, które zdały egzamin sędziowski, prokuratorski, adwokacki lub radcowski w zakresie, w którym ustawowo określony przedmiot zdanego przez nich egzaminu jest różny od zakresu prawa określonego w art. 71b § 4;

  6)   osoby, które zajmują stanowisko radcy lub starszego radcy Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa.

§ 3. W przypadku wykonywania pracy w niepełnym wymiarze okresy, o których mowa w § 2 pkt 2-4, podlegają proporcjonalnemu wydłużeniu.

§ 4. Osoby, o których mowa w § 2, muszą spełniać wymagania przewidziane w art. 11 pkt 1-3 i 7.

80. Obowiązki i prawa notariusza (art. 17 - 19, 23 u. not.).

Notariusz jest obowiązany postępować zgodnie ze złożonym ślubowaniem oraz stale podnosić kwalifikacje zawodowe.

§ 1. Notariusz jest obowiązany zachować w tajemnicy okoliczności sprawy, o których powziął wiadomość ze względu na wykonywane czynności notarialne.

§ 2. Obowiązek zachowania tajemnicy trwa także po odwołaniu notariusza.

§ 3. Obowiązek zachowania tajemnicy ustaje, gdy notariusz składa zeznania jako świadek przed sądem, chyba że ujawnienie tajemnicy zagraża dobru państwa albo ważnemu interesowi prywatnemu. W tych wypadkach od obowiązku zachowania tajemnicy może zwolnić notariusza Minister Sprawiedliwości.

§ 4. ⁽⁴⁾ Obowiązek zachowania tajemnicy nie dotyczy informacji udostępnianych na podstawie przepisów ustawy z dnia 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu - w zakresie określonym tymi przepisami

.

⁴⁾ Art. 18 § 4 zmieniony przez art. 5 ustawy z dnia 25 czerwca 2009 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz o przeciwdziałaniu finansowaniu terroryzmu oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U.09.166.1317) z dniem 22 października 2009 r.

§ 1. Notariusz nie może podejmować zatrudnienia bez uzyskania uprzedniej zgody rady właściwej izby notarialnej, z wyjątkiem zatrudnienia w charakterze pracownika naukowo-dydaktycznego, dydaktycznego lub naukowego, chyba że wykonywanie tego zatrudnienia przeszkadza w pełnieniu jego obowiązków.

§ 2. Notariuszowi nie wolno także podejmować zajęcia, które by przeszkadzało w pełnieniu obowiązków albo mogło uchybiać powadze wykonywanego zawodu. Nie wolno mu w szczególności zajmować się handlem, przemysłem, pośrednictwem i doradztwem w interesach.

§ 3. O zamiarze podjęcia zatrudnienia lub zajęcia notariusz jest obowiązany zawiadomić prezesa rady właściwej izby notarialnej. Rada rozstrzyga, czy podjęcie zatrudnienia lub zajęcia nie uchybia obowiązkom notariusza albo powadze wykonywanego zawodu. Jeżeli rada nie wyrazi zgody na zatrudnienie lub zajęcie, o których mowa w § 1 i 2, sprawę, na wniosek notariusza, rozstrzyga Krajowa Rada Notarialna, której decyzja jest ostateczna.

Notariusze opłacają, na potrzeby organów samorządu notarialnego, składki miesięczne, których wysokość ustala corocznie Krajowa Rada Notarialna. Ponadto, stosownie do uchwał właściwych izb notarialnych, notariusze opłacają składki na inne określone cele.

81. Izby notarialne (art. 27 - 28, 30, 32 u. not.).

Organami izby notarialnej są:

  1)   walne zgromadzenie notariuszy izby;

  2)   rada izby notarialnej.

 § 1. Izbę notarialną stanowią notariusze prowadzący kancelarię w okręgu sądu apelacyjnego.

§ 2. Siedzibą izby notarialnej jest siedziba sądu apelacyjnego.

§ 1. Do zakresu działania walnego zgromadzenia notariuszy izby notarialnej należy:

  1)   wybór prezesa i wiceprezesa oraz pozostałych członków rady izby notarialnej;

  2)   wybór członka Krajowej Rady Notarialnej;

  3)   wybór notariuszy do sądów dyscyplinarnych oraz rzecznika dyscyplinarnego;

  4)   zatwierdzenie sprawozdania rocznego i zamknięcia okresu rachunkowego, przedstawionego przez radę izby notarialnej;

  5)   uchwalenie budżetu;

  6)   ustalenie składek na określone cele;

  7)   załatwianie innych spraw w zakresie działania notariatu.

§ 2. Walne zgromadzenie notariuszy uchwala regulamin swego działania.

§ 1. Rada izby notarialnej działa w siedzibie izby i oprócz prezesa oraz wiceprezesa składa się z:

  1)   5 członków w izbach liczących do 100 notariuszy;

  2)   7 członków w izbach liczących od 101 do 200 notariuszy;

  3)   9 członków w izbach liczących ponad 200 notariuszy.

§ 2. Kadencja rady trwa 3 lata.

§ 3. Prezes i wiceprezes nie mogą sprawować tych samych funkcji więcej niż dwie, następujące bezpośrednio po sobie, pełne kadencje.

1

---