prawo dewizowe, Zachomikowane, Nauka, Studia i szkoła, Prawo


Prawo dewizowe stanowi integralną i ważną dziedzinę prawa finansowego, chociaż bardzo powiązaną z innymi gałęziami prawa, zwłaszcza prawem administracyjnym, karnym skarbowym a także z prawem cywilnym. Stanowi ono zespół przepisów regulujących zasady posiadania i posługiwania się w obrocie obcą walutą i innymi wartościami uważanymi za dewizowe.

ISTOTA I ZAKRES PRAWA DEWIZOWEGO

ZAKRES REGULACJI

Art. 1. Ustawa reguluje zasady obrotu dewizowego, nadzwyczajne ograniczenia w wypadku zaistnienia zagrożeń stabilności i integralności systemu finansowego Rzeczypospolitej Polskiej oraz zasady kontroli dewizowej, a także właściwość organów w tych sprawach.

Zakres ustawy reguluje dwie grupy zagadnień:

  1. zasad obrotu dewizowego,

  2. kontroli dewizowej,

  3. właściwości organów w sprawach dewizowych;

ZAKRES PODMIOTOWY

Art. 2. 1. Użyte w ustawie określenia oznaczają:

1) rezydent:

a) osobę fizyczną mającą miejsce zamieszkania w kraju oraz osobę prawną mającą siedzibę w kraju, a także inny podmiot mający siedzibę w kraju, posiadający zdolność zaciągania zobowiązań i nabywania praw we własnym imieniu,

b) polskie przedstawicielstwa dyplomatyczne, urzędy konsularne i inne polskie przedstawicielstwa oraz misje specjalne korzystające z immunitetów i przywilejów dyplomatycznych lub konsularnych,

2) nierezydent:

a) osobę fizyczną nie mającą miejsca zamieszkania w kraju oraz osobę prawną nie mającą siedziby w kraju, a także inny podmiot nie mający siedziby w kraju, posiadający zdolność zaciągania zobowiązań i nabywania praw we własnym imieniu,

b) osobę, o której mowa w pkt 1 lit. a), w zakresie, w jakim prowadzi ona działalność za granicą poprzez swoje przedsiębiorstwo, oddział lub przedstawicielstwo mające siedzibę za granicą,

c) mające siedzibę w kraju oddziały i przedstawicielstwa osób i podmiotów, o których mowa w lit. a) i b), utworzone na podstawie umów międzynarodowych zawartych przez Rząd Rzeczypospolitej Polskiej, chyba że umowy te stanowią inaczej,

d) obce przedstawicielstwa dyplomatyczne, urzędy konsularne, misje specjalne i organizacje międzynarodowe oraz inne obce przedstawicielstwa korzystające z immunitetów i przywilejów dyplomatycznych lub konsularnych na mocy umów, ustaw lub powszechnie ustalonych zwyczajów międzynarodowych,

2. Nierezydenta, o którym mowa w ust. 1 pkt 2 lit. a), prowadzącego działalność w kraju poprzez swoje przedsiębiorstwo, oddział lub przedstawicielstwo, mające siedzibę w kraju, traktuje się w zakresie tej działalności jak rezydenta, o ile umowy międzynarodowe, których stroną jest Rzeczpospolita Polska, nie stanowią inaczej.

Do podstawowych pojęć prawa dewizowego należą pojęcia „rezydent” i „nierezydent”. Pod względem merytorycznym pełnią one istotne funkcje ponieważ wyznaczają podmiotowy zakres prawa dewizowego. Ustawowy katalog podmiotów uznanych za rezydentów oraz nierezydentów jest katalogiem zamkniętym.

Ustawowa definicja rezydenta obejmuje cztery kategorie podmiotowe:

  1. osoby fizyczne mające miejsce zamieszkania w kraju,

  2. osoby prawne mające siedzibę w kraju oraz inne jednostki organizacyjne mające siedzibę w kraju, jeżeli mają zdolność zaciągania zobowiązań i nabywania praw we własnym imieniu,

  3. polskie przedstawicielstwa dyplomatyczne, urzędy konsularne, misje specjalne i inne przedstawicielstwa korzystające z przywilejów dyplomatycznych lub konsularnych,

  4. krajowe przedsiębiorstwa, oddziały i przedstawicielstwa nierezydentów.

Ustawowa definicja nierezydenta obejmuje cztery kategorie podmiotowe:

  1. osoby fizyczne nie mające miejsca zamieszkania w kraju,

  2. osoby prawne nie mające siedziby w kraju oraz inne jednostki organizacyjne nie mające siedziby w kraju, jeżeli mają zdolność zaciągania zobowiązań i nabywania praw we własnym imieniu,

  3. obce przedstawicielstwa dyplomatyczne, urzędy konsularne, misje specjalne i inne przedstawicielstwa korzystające z przywilejów dyplomatycznych lub konsularnych,

  4. zagraniczne przedsiębiorstwa, oddziały i przedstawicielstwa rezydentów

  5. krajowe oddziały i przedstawicielstwa nierezydentów, które zostały utworzone na podstawie umowy międzynarodowej zawartej przez polski rząd.

ZAKRES TERYTORIALNY

Art. 2. 1. Użyte w ustawie określenia oznaczają:

3) kraj - terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,

Zakres terytorialny określa na jakim terytorium prawo obowiązuje. Terytorium państwa obejmuje obszar lądowy, przestrzeń powietrzną i obszar morski, w skład którego wchodzą morskie wody wewnętrzne i morze terytorialne, a także wnętrze ziemi znajdujące się pod obszarem lądowym i morskim.

WARTOŚCI DEWIZOWE

Art. 2. 1. Użyte w ustawie określenia oznaczają:

4) wartości dewizowe:

a) zagraniczne środki płatnicze - waluty obce i dewizy,

b) złoto i platynę w stanie nie przerobionym oraz w postaci sztab, monet bitych po 1850 r., półfabrykatów, z wyjątkiem stosowanych w technice dentystycznej, a także wyroby ze złota i platyny zazwyczaj nie wytwarzane z tych kruszców (złoto dewizowe i platyna dewizowa),

c) nominowane w walutach obcych papiery wartościowe nie będące zagranicznymi środkami płatniczymi,

5) waluty obce - pieniądze nie będące w kraju prawnym środkiem płatniczym oraz międzynarodowe jednostki rozrachunkowe,

6) waluty wymienialne - waluty obce określone jako wymienialne przez Prezesa Narodowego Banku Polskiego,

7) międzynarodowe jednostki rozrachunkowe - wymienialne jednostki rozrachunkowe stosowane w rozliczeniach międzynarodowych, w tym SDR - jednostkę rozrachunkową Międzynarodowego Funduszu Walutowego i EURO (1) - europejską jednostkę walutową,

8) dewizy - pełniące funkcję płatniczą weksle, czeki, czeki podróżnicze, akredytywy, polecenia wypłat, przekazy i inne dokumenty bankowe i finansowe płatne w walutach obcych,

9) krajowe środki płatnicze - pieniądze będące w kraju prawnym środkiem płatniczym (waluta polska), a także pełniące funkcję płatniczą: weksle, czeki, czeki podróżnicze, akredytywy, polecenia wypłat, przekazy i inne dokumenty bankowe i finansowe płatne w walucie polskiej,

Pojęcie wartości dewizowych obejmuje :

  1. zagraniczne środki płatnicze - w grupie tej wyróżnia się waluty obce i dewizy. Do walut obcych zalicza się zarówno pieniądze, które nie są w kraju prawnym środkiem płatniczym, jak i międzynarodowe jednostki rozrachunkowe, czyli SDR (międzynarodowa jednostka pieniężna emitowana przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy) i euro (waluta Unii Europejskiej). Dewizami są wszelkie dokumenty bankowe i finansowe płatne w walutach obcych (np. weksle, czeki, akredytywy, przekazy).

  2. złoto dewizowe i platynę dewizową,

  3. zagraniczne papiery wartościowe - tj. nominowane w walutach obcych papiery wartościowe. Za zagraniczne papiery wartościowe można uznać np. opiewające na obcą walutę akcje czy obligacje.

OBRÓT DEWIZOWY

Art. 2. 1. Użyte w ustawie określenia oznaczają:

10) obrót dewizowy:

a) czynność prawną lub inne zdarzenie stanowiące, powodujące lub mogące powodować:

- płatność środkami stanowiącymi wartości dewizowe bądź przeniesienie własności wartości dewizowych albo przeniesienie prawa majątkowego oraz przejęcie lub przystąpienie do długu, których przedmiotem świadczenia są wartości dewizowe,

- płatność krajowymi środkami płatniczymi bądź przeniesienie własności takich środków albo przeniesienie prawa majątkowego oraz przejęcie lub przystąpienie do długu, których przedmiotem świadczenia są krajowe środki płatnicze, o ile zdarzenia te mają miejsce w stosunkach między rezydentem i nierezydentem,

b) transfer wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych,

11) transfer - wywóz, przywóz, wysyłanie, przysyłanie, sprowadzanie, dokonywanie międzynarodowych przekazów oraz wszelkie inne sposoby przemieszczania wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych przez granicę Rzeczypospolitej Polskiej,

W ustawie obrotem dewizowym są nie tylko czynności prawne ale i zdarzenia w trzech sytuacjach. Dzieje tak wówczas, gdy :

  1. powodują lub mają w przyszłości spowodować przeniesienie własności wartości dewizowych, a także przeniesienie innych praw majątkowych do wartości dewizowych,

  2. powodują lub mają w przyszłości spowodować przeniesienie własności krajowych środków płatniczych, a także przeniesienie innych praw majątkowych do krajowych środków płatniczych, o ile takie czynności lub zdarzenia zachodzą w stosunkach między rezydentem a nierezydentem,

  3. stanowią transfer wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych.

OBRÓT DEWIZOWY Z ZAGRANICĄ

Art. 2. 1. Użyte w ustawie określenia oznaczają:

12) obrót dewizowy z zagranicą - obrót dewizowy między rezydentem i nierezydentem, o którym mowa w pkt 10 lit. a), transfer wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych, a także obrót dewizowy dokonywany przez nierezydenta w kraju i rezydenta za granicą,

Jako obrót dewizowy z zagranicą uznano w ustawie każdy transfer wartości dewizowych i krajowych środków płatniczych niezależnie od tego, czy dokonywany jest przez rezydenta, czy nierezydenta i niezależnie od okoliczności tego transferu.

OBRÓT BIEŻĄCY

Art. 2. 1. Użyte w ustawie określenia oznaczają:

13) obrót bieżący - obrót dewizowy z zagranicą, którego przedmiotem są:

a) umowy o nabywanie towarów (z wyłączeniem wartości dewizowych i krajowych środków płatniczych), świadczenie usług oraz nabywanie lub ustanawianie praw na dobrach niematerialnych,

b) odroczenia płatności za świadczenia niepieniężne, udzielane i zaciągane w ramach umów, o których mowa w lit. a),

c) pożyczki i kredyty przeznaczone na finansowanie świadczeń niepieniężnych w ramach umów, o których mowa w lit. a),

d) przychody z prowadzenia przedsiębiorstwa, z uczestnictwa w zysku spółki, z tytułu odsetek od pożyczek i kredytów oraz od kwot zdeponowanych na rachunkach,

e) świadczenia na utrzymanie członków rodziny należących do I i II grupy podatkowej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz. U. z 1997 r. Nr 16, poz. 89, Nr 137, poz. 926 i Nr 139, poz. 932),

f) emerytury, świadczenia o charakterze rentowym, świadczenia społeczne oraz alimenty,

g) nagrody oraz wygrane w konkursach lub grach losowych, organizowanych na podstawie przepisów kraju, w którym są one organizowane,

h) płatności z tytułu świadczeń publicznoprawnych, w tym podatków, oraz należności celnych przywozowych i wywozowych, a także świadczenia z tytułu ich zwrotu dokonywane przez właściwe organy oraz upoważnione podmioty,

i) roszczenia odszkodowawcze i odszkodowania,

j) roszczenia i należności z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia związane z obrotem dewizowym z zagranicą, którego dokonywanie nie wymaga zezwolenia dewizowego, a w pozostałym zakresie - o ile zostaną stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądowym,

k) płatności, przeniesienie własności i transfer wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych, wynikające z czynności, o których mowa w lit. a)-j),

14) towar - rzecz ruchomą oraz energię elektryczną, cieplną, a także inne postaci energii,

15) usługi - pracę oraz usługi wymienione w klasyfikacji wydanej na podstawie przepisów o statystyce publicznej, z wyłączeniem:

a) handlu towarami, nieruchomościami, wartościami dewizowymi, papierami wartościowymi, jednostkami uczestnictwa w funduszu zbiorowego inwestowania lub pochodnymi instrumentami finansowymi,

b) usług polegających na udzielaniu pożyczek i kredytów, ustanawianiu zabezpieczeń wierzytelności oraz prowadzeniu rachunków bankowych,

Z działalnością gospodarczą związany jest obrót bieżący wynikający z nabywania towarów i świadczenia usług, a także - najczęściej - nabywania i ustanawiania praw na dobrach niematerialnych. Taki sam charakter ma odroczenie płatności za świadczenia niepieniężne oraz zaciąganie pożyczek i kredytów związanych z działalnością gospodarczą. Do tej grupy obrotów bieżących związanych z działalnością gospodarczą można zaliczyć uczestnictwo w zyskach spółki czy przychody z prowadzenia przedsiębiorstw, płatności niektórych świadczeń publicznoprawnych, a także stanowiące obrót dewizowy płatności wynikające z roszczeń odszkodowawczych związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą. Obrót bieżący nie związany z działalnością gospodarczą może polegać na świadczeniach na utrzymanie rodziny, wypłatach rent, emerytur czy alimentów, uzyskiwaniu nagród i wygranych. Obrotem bieżącym jest też transfer wartości dewizowych i krajowych środków płatniczych wynikający ze wszystkich czynności stanowiących taki obrót. Różnorodne płatności w ramach obrotu bieżącego mogą wynikać zarówno z czynności prawa materialnego ( np. płatności za towary, usługi czy prawa na dobrach niematerialnych), jak i publicznego (np. wszelkie rozliczenia z tytułu podatków, opłat i ceł).

OBRÓT KAPITAŁOWY I JEGO RODZAJE

Art. 2. 1. Użyte w ustawie określenia oznaczają:

16) obrót kapitałowy - inny niż bieżący obrót dewizowy z zagranicą,

17) inwestycje bezpośrednie - obrót kapitałowy, polegający na dokonywaniu nakładów pieniężnych lub rzeczowych w celu ustanowienia trwałych i bezpośrednich więzi ekonomicznych, przejawiających się w prowadzeniu przedsiębiorstwa przez podmiot dokonujący takich nakładów lub w wywieraniu przez niego skutecznego wpływu na przedsiębiorstwo prowadzone przez inną osobę, a także na rozporządzaniu majątkiem posiadanym w wyniku prowadzenia przedsiębiorstwa lub w wyniku dokonanych nakładów, którego przedmiotem jest w szczególności:

a) nabywanie przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części, tworzenie i prowadzenie przedsiębiorstwa oraz dokonywanie nakładów na rozszerzenie prowadzonego przedsiębiorstwa,

b) obejmowanie bądź nabywanie akcji lub udziałów w spółkach, w ilości zapewniającej łącznie co najmniej 10% głosów na zgromadzeniu wspólników,

c) świadczenia na rzecz spółki przed jej zarejestrowaniem oraz wypłata przez spółkę wynagrodzeń za te świadczenia,

d) dokonywanie i zwrot dopłat oraz udzielanie spółce przez wspólników posiadających akcje lub udziały w ilości, o której mowa w lit. b), pożyczek i kredytów, a także zaciąganie przez spółkę takich pożyczek i kredytów oraz ich spłata,

e) nabywanie własności i innych praw na nieruchomości w związku z prowadzonym przedsiębiorstwem,

f) udzielanie i zaciąganie kredytów lub pożyczek o terminie spłaty nie krótszym niż pięć lat oraz ich spłata,

g) uzyskiwanie przychodów z:

- likwidacji spółki, a także rozporządzania udziałami lub akcjami w spółce bądź ich umorzenia,

- rozporządzenia przedsiębiorstwem lub jego zorganizowaną częścią, a także likwidacji przedsiębiorstwa,

- rozporządzenia własnością i innymi prawami na nieruchomości, o których mowa w lit. e),

h) płatności, przeniesienie własności i transfer wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych, wynikające z czynności, o których mowa w lit. a)-g),

18) inwestycje portfelowe - obrót kapitałowy w zakresie papierów wartościowych, jednostek uczestnictwa w funduszach zbiorowego inwestowania oraz pochodnych instrumentów finansowych, z wyłączeniem obrotu akcjami określonego w pkt 17 lit. b), którego przedmiotem jest w szczególności:

a) emitowanie, obejmowanie, nabywanie i zbywanie na uznanym rynku,

b) umarzanie jednostek uczestnictwa w funduszu zbiorowego inwestowania objętych lub nabytych na uznanym rynku,

c) emitowanie, obejmowanie, nabywanie i zbywanie poza uznanym rynkiem,

d) umarzanie jednostek uczestnictwa w funduszu zbiorowego inwestowania, innych niż jednostki, o których mowa w lit. b),

e) płatności, przeniesienie własności i transfer wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych, wynikające z czynności, o których mowa w lit. a)-d),

19) papiery wartościowe - akcje i obligacje oraz inne papiery wartościowe wyemitowane na podstawie przepisów kraju miejsca zamieszkania, siedziby emitenta lub kraju emisji oraz wynikające z nich zbywalne prawa majątkowe, z wyłączeniem jednostek uczestnictwa w funduszach zbiorowego inwestowania oraz pochodnych instrumentów finansowych,

20) krótkoterminowe papiery wartościowe - obligacje i inne papiery wartościowe o charakterze dłużnym, wyemitowane na podstawie przepisów kraju miejsca zamieszkania, siedziby emitenta lub kraju emisji, o terminie wykupu krótszym niż jeden rok,

21) jednostka uczestnictwa w funduszu zbiorowego inwestowania - tytuł do udziału w aktywach funduszu zarządzanego przez podmiot uprawniony do lokowania powierzonych mu pieniędzy w papiery wartościowe lub inne aktywa, zgodnie z przepisami kraju, w którym działa,

22) pochodne instrumenty finansowe - prawa majątkowe, których cena zależy bezpośrednio lub pośrednio od ceny towarów, walut obcych, waluty polskiej, złota dewizowego, platyny dewizowej lub papierów wartościowych, albo od wysokości stóp procentowych lub indeksów,

23) uznany rynek - giełdę lub inny rynek, gdzie obrót papierami wartościowymi, jednostkami uczestnictwa w funduszu zbiorowego inwestowania oraz pochodnymi instrumentami finansowymi odbywa się zgodnie z regułami określonymi przez przepisy kraju, w którym funkcjonuje ten rynek,

24) obrót kredytowy - obrót kapitałowy, którego przedmiotem są:

a) pożyczki, kredyty lub inne czynności o funkcjach kredytowych, z wyłączeniem obrotu określonego w pkt 17 lit. d), f), pkt 18 oraz pkt 27 lit. d) i f),

b) płatności, przeniesienie własności i transfer wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych, wynikające z czynności, o których mowa w lit. a),

25) obrót gwarancyjny - obrót kapitałowy, którego przedmiotem są:

a) osobiste i rzeczowe zabezpieczenia wierzytelności,

b) płatności, przeniesienie własności i transfer wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych, wynikające z czynności, o których mowa w lit. a),

26) obrót depozytowy - obrót kapitałowy, którego przedmiotem są:

a) czynności w zakresie rachunków prowadzonych przez banki i inne upoważnione instytucje finansowe,

b) płatności, przeniesienie własności i transfer wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych, wynikające z czynności, o których mowa w lit. a),

27) obrót pozagospodarczy - obrót kapitałowy inny niż inwestycje portfelowe, obrót kredytowy, gwarancyjny lub depozytowy, dokonywany przez osoby fizyczne, nie pozostający w związku z prowadzoną przez nie działalnością gospodarczą lub wykonywanym wolnym zawodem, którego wielkość nie przekracza jednorazowo równowartości 10.000 EURO (2) lub którego przedmiotem jest:

a) własność i inne prawa na nieruchomościach położonych w kraju,

b) własność i inne prawa na nieruchomościach położonych za granicą, z zastrzeżeniem, że łączna cena nabycia nieruchomości przez rezydenta nie przekroczy równowartości kwoty w EURO (3), określonej przez Ministra Finansów w rozporządzeniu, o którym mowa w ust. 4,

c) spadek, zapis lub zachowek,

d) zaciąganie pożyczek od członków rodziny, o których mowa w pkt 13 lit. e), oraz udzielanie takich pożyczek,

e) likwidacja lub przeniesienie mienia w związku ze zmianą statusu dewizowego,

f) płatności, przeniesienie własności i transfer wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych, wynikające z czynności, o których mowa w lit. a)-e),

28) pozostały obrót kapitałowy - obrót kapitałowy nie stanowiący inwestycji bezpośrednich, inwestycji portfelowych, obrotu kredytowego, depozytowego, gwarancyjnego lub pozagospodarczego,

Obrót kapitałowy jest postacią obrotu dewizowego z zagranicą. Oba pojęcia odwołują się zatem do tożsamych przesłanek podmiotowych, miejsca wystąpienia zdarzeń, jego prawnego charakteru, środka zapłaty. Spośród wszystkich form obrotu kapitałowego prawo dewizowe w pierwszej kolejności definiuje inwestycje bezpośrednie. Ta postać obrotu dewizowego z zagranicą ma istotne znaczenie dla finansowania rozwoju gospodarki narodowej. Tworzenie trwałych więzi ekonomicznych z udziałem inwestorów zagranicznych poprawia także bilans płatniczy państwa. Inwestycje bezpośrednie polegają na dokonywaniu nakładów pieniężnych oraz niepieniężnych w celu ustanowienia trwałych i bezpośrednich więzi ekonomicznych pomiędzy uczestnikiem obrotu kapitałowego oraz finansowanym przez niego przedsiębiorstwem. Inwestorem bezpośrednim może być rezydent dokonujący nakładów na przedsiębiorstwa z siedzibą za granicą lub nierezydent angażujący swój kapitał w działalność gospodarczą rezydentów. Definicja inwestycji portfelowych została sformułowana w ustawie w drugiej kolejności po inwestycjach bezpośrednich. Istota obu inwestycji jest tożsama. Wyraża się ona w tym, że inwestor w następstwie dokonywania nakładów pieniężnych i niepieniężnych uzyskuje wpływ na funkcjonowanie przedsiębiorstwa. Papiery wartościowe w znaczeniu prawno dewizowym zdefiniowane są jako akcje, obligacje i inne papiery wartościowe wyemitowane na podstawie przepisów kraju miejsca zamieszkania, siedziby emitenta lub kraju emisji, oraz wynikające z nich zbywalne prawa majątkowe z wyłączeniem jednostek uczestnictwa w funduszach zbiorowego inwestowania oraz pochodnych instrumentów finansowych. Prawo dewizowe podkreśla dwojaką istotę papierów wartościowych. Są to zarówno akcje, obligacje i inne dokumenty, jak i zbywalne prawa majątkowe z nich wynikające: np. poboru akcji, do dywidendy, do majątku po likwidacji spółki. Działalność kantorowa jest działalnością gospodarczą. Najczęściej przyjmuje ona postać działalności handlowej, gdy kantor zawiera we własnym imieniu i na własny rachunek umowy kupna sprzedaży walut obcych, złota dewizowego lub platyny dewizowej. Działalność kantorowa może polegać także na świadczeniu usług pośrednictwa w kupnie lub sprzedaży takich wartości. Działalność kantorową można prowadzić przy spełnieniu ściśle określonych ustawowych przesłanek, które warunkują wydanie zezwolenia dewizowego.

OGÓLNE I INDYWIDUALNE ZEZWOLENIA DEWIZOWE

ZWOLNIENIE DEWIZOWE

Art. 6. Jeżeli nie występują zagrożenia dla realizacji założeń polityki pieniężnej i stabilizacji systemu finansowego Rzeczypospolitej Polskiej, Minister Finansów, w drodze rozporządzenia, może zwolnić z ograniczeń i obowiązków określonych w przepisach niniejszej ustawy oraz określić warunki tego zwolnienia. Zwolnienie to Minister Finansów może wprowadzać wobec wszystkich lub określonej kategorii podmiotów oraz wszystkich lub rodzajowo określonych czynności.

Zwolnienie dewizowe pełni funkcję dotychczasowych ogólnych zezwoleń dewizowych zawartych w ustawie z 1994 r. Wydawane były one przez Ministra Finansów w porozumieniu z Prezesem NBP i po zasięgnięciu opinii Ministra Gospodarki w formie zarządzenia. Komentowany przepis zawiera delegację ustawową upoważniającą Ministra Finansów do ustanowienia zwolnienia dewizowego w formie rozporządzenia wykonawczego. Zakres spraw powierzonych Ministrowi Finansów do uregulowania Jest bardzo szeroki. Rozporządzenie wykonawcze może określać kwestie zarówno związane ze zwolnieniem z ograniczeń i obowiązków, jak i warunków zastosowania tego zwolnienia. Każdy akt prawny ma charakter ogólny i abstrakcyjny. Zwolnienie dewizowe może być zatem skierowane do wszystkich lub określonych kategorii podmiotów prawa dewizowego oraz obejmować wszystkie lub niektóre rodzaje czynności. Minister Finansów nie może wydać zwolnienia dewizowego, którego adresatem byłby zindywidualizowany podmiot lub które dotyczyłoby konkretnej czynności. Wydanie zwolnienia dewizowego przez Ministra Finansów musi być zawsze poprzedzone oceną sytuacji finansowej państwa polskiego. Kompetencje legislacyjne uwarunkowane są od niewystępowania zagrożeń dla realizacji założeń polityki pieniężnej oraz stabilizacji systemu finansowego Polski. Prawo dewizowe nie wprowadza obowiązku współdziałania Ministra Finansów z innymi organami przy wykonywaniu upoważnienia do wydania rozporządzenia wykonawczego. Inicjatywa legislacyjna należy do Ministra Finansów. Dokonuje on oceny czy spełnione są warunki złagodzenia reglamentacji dewizowej. Ocena ta nie musi pokrywać się ze stanowiskiem Rady Polityki Pieniężnej. Odmiennie bowiem niż w przypadku wprowadzenia nadzwyczajnych ograniczeń rozporządzenie wykonawcze nie jest wydawane na wniosek organu odpowiedzialnego za realizację polityki pieniężnej. Minister Finansów uregulował zwolnienie dewizowe w rozporządzeniu wykonawczym, które weszło w życie wraz z nową ustawą dewizową. Przepisy pogrupowane są w odrębne paragrafy z których jeden dotyczy zwolnień i ograniczeń (§ 3 ust. 1 ), zaś drugi zwolnień z obowiązków (§ 3 ust. 2 ). Poszczególne zwolnienia są przyporządkowane do:

  1. form obrotu kapitałowego - z wyłączeniem obrotu pozagospodarczego (§ 3 ust. 1 pkt 1-6)

  2. uczestników obrotu dewizowego z zagranicą (§ 3 ust. 1 pkt 7-13)

  3. obowiązków dewizowych (§ 3 ust. 2).

Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 8 stycznia 1999 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy - Prawo dewizowe ( Dz.U. z 1999 r., Nr 1, poz.2 )

§ 3. 1. Zwalnia się, z zastrzeżeniem § 4, z ograniczeń:

1) inwestycje bezpośrednie, dokonywane przez rezydentów w krajach nie będących członkami OECD lub z którymi Rzeczpospolita Polska nie zawarła umów o popieraniu i ochronie inwestycji, w zakresie:

a) pożyczek lub kredytów udzielanych spółce przez akcjonariuszy lub udziałowców,

b) transferu za granicę krajowych lub zagranicznych środków płatniczych na finansowanie kosztów utrzymania ich przedstawicielstw, w tym także wynagrodzeń pracowników, delegacji służbowych i kosztów leczenia za granicą oraz remontów zajmowanych pomieszczeń i środków trwałych,

2) inwestycje portfelowe w zakresie nieodpłatnego nabywania przez rezydentów papierów wartościowych wystawionych za granicą,

3) obrót kredytowy w zakresie:

a) kredytów o terminie spłaty krótszym niż rok, objętych gwarancjami Rady Ministrów lub Narodowego Banku Polskiego, zaciąganych przez rezydentów w Międzynarodowym Banku Odbudowy i Rozwoju, Europejskim Banku Odbudowy i Rozwoju, Europejskim Banku Inwestycyjnym i Nordyckim Banku Inwestycyjnym, przeznaczonych na finansowanie inwestycji w kraju,

b) pożyczek lub kredytów o terminie spłaty krótszym niż rok, zaciąganych przez rezydentów w Polsko-Amerykańskim Funduszu Przedsiębiorczości lub jednostkach zależnych, kontrolowanych lub powiązanych z Funduszem, będących nierezydentami,

4) obrót gwarancyjny dokonywany w związku z obrotem, o którym mowa w pkt 1 lit. a) oraz w pkt 3,

5) obrót depozytowy:

a) dokonywany przez rezydentów w związku z czynnościami, o których mowa w pkt 1 lit. b), pkt 2 oraz w pkt 6 lit. b) i d),

b) dokonywany przez rezydentów w związku z wykonywaniem za granicą umów o świadczenie usług, w zakresie przychodów uzyskanych z tych umów, przeznaczonych na finansowanie powstających za granicą kosztów ich wykonywania, w tym wynagrodzeń pracowników,

6) pozostały obrót kapitałowy w zakresie:

a) transferu za granicę przez rezydentów krajowych lub zagranicznych środków płatniczych na wypłatę stypendiów ufundowanych dla rezydentów,

b) transferu za granicę przez rezydentów krajowych lub zagranicznych środków płatniczych na finansowanie kosztów funkcjonowania polskich przedstawicielstw dyplomatycznych, urzędów konsularnych i innych polskich przedstawicielstw korzystających z immunitetów i przywilejów dyplomatycznych lub konsularnych (w tym wynagrodzeń pracowników) oraz zakup przez te przedstawicielstwa nieruchomości położonej za granicą,

c) transferu za granicę przez rezydentów krajowych lub zagranicznych środków płatniczych na finansowanie kosztów utrzymania przedstawicielstw Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, w tym także wynagrodzeń żołnierzy i pracowników cywilnych, kosztów leczenia za granicą oraz remontów zajmowanych pomieszczeń,

d) nabywania przez podmioty określone w lit. b) własności i innych praw związanych z nieruchomościami położonymi za granicą,

e) transferu za granicę, przez nierezydentów, zagranicznych środków płatniczych zakupionych w bankach za walutę polską pochodzącą z udokumentowanej wymiany w banku zagranicznych środków płatniczych na walutę polską,

f) dokonywania przez rezydentów, będących pracodawcami, płatności w walutach obcych na rzecz rezydentów i nierezydentów, będących osobami fizycznymi, z tytułu podróży odbywanej przez nich poza granicami kraju w sprawach tego pracodawcy, oraz transferu tych walut za granicę,

g) wywozu przez nierezydentów za granicę papierów wartościowych nominowanych w walutach obcych,

h) zakupu i sprzedaży (wymiany) zagranicznych środków płatniczych lub waluty polskiej za granicą,

i) wywozu krajowych środków płatniczych lub zagranicznych środków płatniczych do wysokości kwot, co do których nie ma obowiązku korzystania z pośrednictwa banków, określonego w ustawie,

j) przywozu krajowych środków płatniczych i wartości dewizowych,

k) wywozu za granicę monet złotych emitowanych i sprzedawanych przez Narodowy Bank Polski,

7) dokonywanie przez rezydentów przelewu wierzytelności, przysługujących im od nierezydentów, w celu wykonania wymagalnych zobowiązań w obrocie dewizowym z zagranicą, którego dokonywanie nie wymaga zezwolenia dewizowego,

8) dokonywany przez koncesjonowane przedsiębiorstwa wydobywcze:

a) obrót depozytowy w zakresie środków, o których mowa w lit. b)-d),

b) przekaz za granicę do wysokości 80% łącznych przychodów, obliczonych w stosunku kwartalnym, w celu wpłaty na rachunki bankowe,

c) obrót wierzytelnościami, przysługującymi od nierezydentów, z tytułu sprzedaży za granicą ropy naftowej lub gazu ziemnego pochodzącego ze złóż eksploatowanych przez te przedsiębiorstwa na terytorium kraju, w sposób zapewniający wpłatę zagranicznych lub krajowych środków płatniczych będących przedmiotem świadczenia tych wierzytelności na rachunki bankowe,

d) obrót kredytowy polegający na udzielaniu pożyczek lub kredytów nierezydentom, z którymi łączą ich pośrednio lub bezpośrednio powiązania o charakterze kapitałowym, do wysokości kwot zgromadzonych na rachunkach bankowych, o terminie spłaty krótszym niż rok,

9) dokonywany przez podmioty określone w ust. 4:

a) obrót depozytowy w zakresie przychodów uzyskanych za granicą z prowadzonej działalności, w części przeznaczonej na finansowanie powstających za granicą kosztów tej działalności,

b) wywóz za granicę wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych, znajdujących się w kasie polskiego statku, pod warunkiem że te wartości i środki zostały złożone na przechowanie w kasie statku przed wejściem statku do polskiego obszaru celnego i zgłoszone pisemnie przez kapitana statku urzędowi celnemu przy odprawie wejściowej, ze wskazaniem wartości i środków należących do poszczególnych osób,

c) obrót gwarancyjny w zakresie pokrycia szkód awaryjnych i innych kar nakładanych na statek i jego załogę,

d) obrót kredytowy polegający na zaciąganiu od nierezydentów, na cele inwestycyjne, kredytów zabezpieczonych hipoteką morską,

e) obrót kredytowy polegający na zaciąganiu od nierezydentów kredytów na finansowanie działalności eksploatacyjnej prowadzonej za granicą, o równowartości do 50.000.000 euro,

10) ustalanie i uiszczanie przez rezydentów prowadzących działalność gospodarczą lub wykonujących wolny zawód składki w walutach wymienialnych określonych przez Prezesa Narodowego Banku Polskiego w umowach ubezpieczenia zawartych z instytucjami ubezpieczeniowymi działającymi na podstawie przepisów o prowadzeniu gwarantowanych przez Skarb Państwa ubezpieczeń kontraktów eksportowych, a także pobieranie odszkodowania w ramach tych umów w walutach wymienialnych,

11) dokonywanie przez rezydentów będących osobami fizycznymi płatności w walutach wymienialnych za towary nabywane od podmiotów prowadzących działalność gospodarczą w zakresie handlu detalicznego w wolnych obszarach celnych, ustanowionych na terenie lądowego, lotniczego, morskiego lub rzecznego przejścia granicznego, oraz za usługi świadczone przez te podmioty, a także za towary sprzedawane podróżnym i członkom załóg lub usługi świadczone na ich rzecz w przewozach międzynarodowych na statkach powietrznych i morskich oraz promach,

12) wywóz przez nierezydentów walut obcych uzyskanych ze sprzedaży artykułów konsumpcyjnych w środkach regularnej komunikacji międzynarodowej w czasie przebiegu w kraju,

13) dokonywanie przez rezydentów wpłat walut obcych na rachunki bankowe w kraju pracowników z tytułu wynagrodzenia za pracę oraz innych świadczeń związanych z pracą należnych im w związku z wykonywaną pracą za granicą.

2. Zwalnia się, z zastrzeżeniem § 4, z obowiązków:

1) zapewnienia niezwłocznego transferu z zagranicy posiadanych wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych w zakresie obrotu depozytowego, o którym mowa w ust. 1 pkt 5, 8 i 9, oraz w zakresie środków płatniczych, o których mowa w pkt 2 lit. e),

2) dokonywania i przyjmowania płatności oraz dokonywania transferu za pośrednictwem banków, których uprawnienia do dokonywania określonych czynności obrotu dewizowego obejmują takie pośrednictwo:

a) w obrocie bieżącym, gdy kwota płatności nie przekracza równowartości 20.000 euro,

b) w zakresie umów, o których mowa w pkt 3 lit. a),

c) w zakresie obrotu depozytowego, o którym mowa w ust. 1 pkt 5, 8 i 9 lit. a) i b),

d) w zakresie przelewu wierzytelności, o którym mowa w ust. 1 pkt 7,

e) przez rezydentów w zakresie przyjmowania płatności za świadczone na rzecz nierezydentów usługi przewozu osób, spedycji, przewozu i ubezpieczenia przesyłek na trasach zagranicznych oraz za usługi portowe w portach morskich,

3) wyrażania należności i dokonywania płatności w obrocie bieżącym w walucie polskiej lub w walutach wymienialnych:

a) w zakresie umów polegających na wymianie świadczeń niepieniężnych, zawartych przez rezydentów z nierezydentami mającymi miejsce zamieszkania lub siedzibę w krajach, których waluta narodowa nie została zaliczona do walut wymienialnych, pod warunkiem że umowa zostanie zarejestrowana w terminie 14 dni od dnia jej zawarcia oraz jej realizacja zostanie rozliczona w Banku Handlowym w Warszawie S.A. w celu ujęcia obrotów z niej wynikających w bilansie płatniczym,

b) przez podmioty określone w ust. 4 - w zakresie opłat za usługi portowe i inne w zakresie obrotu portowo-morskiego w krajach, których waluta narodowa nie została zaliczona do walut wymienialnych,

c) w zakresie zakupu przez rezydentów towarów i usług w celu zaspokojenia potrzeb osobistych.

3. Przez koncesjonowane przedsiębiorstwa wydobywcze, o których mowa w ust. 1 pkt 8, należy rozumieć rezydentów, o kapitale własnym w wysokości stanowiącej równowartość co najmniej 5.000.000 euro, prowadzących, zgodnie z udzieloną przez właściwe organy koncesją, działalność gospodarczą polegającą na poszukiwaniu i wydobyciu ropy naftowej i gazu ziemnego, a także rezydentów, na których przeniesiono, za zgodą właściwych organów, część uprawnień i obowiązków wynikających z udzielonej koncesji, z zastrzeżeniem, że spełniają oni indywidualnie lub łącznie określony wyżej warunek dotyczący wysokości kapitału własnego.

4. Przez podmioty, o których mowa w ust. 1 pkt 9 i ust. 2 pkt 3 lit. b), należy rozumieć:

1) rezydentów, prowadzących działalność w zakresie transportu morskiego: armatorów żeglugi liniowej, armatorów żeglugi trampowej, armatorów żeglugi promowej, armatorów żeglugi pasażerskiej, armatorów ratownictwa morskiego, armatorów żeglugi śródlądowej, szkolnictwo morskie, zaplecze naukowo-badawcze transportu morskiego, zaopatrzenie i obsługę platform poszukiwawczo-wydobywczych,

2) rezydentów, prowadzących działalność w zakresie rybołówstwa morskiego: armatorów rybołówstwa bałtyckiego, armatorów rybołówstwa dalekomorskiego, armatorów pomocniczej floty rybołówstwa, zaplecze naukowo-badawcze rybołówstwa morskiego,

3) rezydentów, prowadzących działalność poszukiwawczo-wydobywczą na morzu.

ZEZWOLENIE DEWIZOWE

Art. 7. 1. Udzielanie, odmowa i uchylanie zezwoleń dewizowych następują w drodze decyzji Prezesa Narodowego Banku Polskiego.

2. (8) W zezwoleniu dewizowym może być ustalony obowiązek spełnienia określonych warunków. Czynność dokonaną bez spełnienia któregokolwiek z tych warunków, w szczególności czynność dokonaną na podstawie zezwolenia dewizowego, o którym podmiot wie, że zostało wykorzystane w sposób niezgodny z określonymi warunkami, uważa się za czynność dokonaną bez zezwolenia.

3. Prezes Narodowego Banku Polskiego może upoważnić dyrektorów departamentów Centrali Narodowego Banku Polskiego i dyrektorów oddziałów Narodowego Banku Polskiego lub jednostek równorzędnych do podejmowania w jego imieniu decyzji, o których mowa w ust. 1, oraz określić ich właściwość w tych sprawach.

4. Ochrona równowagi bilansu płatniczego może być podstawą odmowy udzielenia zezwolenia dewizowego.

5. Prezes Narodowego Banku Polskiego może uchylić udzielone zezwolenie dewizowe w razie naruszenia określonych w tym zezwoleniu warunków.

6. Udzielenie zezwolenia dewizowego jednej ze stron na zawarcie i wykonywanie umowy oznacza zezwolenie również dla drugiej strony oraz dla osoby trzeciej, której umowa dotyczy, jeżeli w zezwoleniu nie zastrzeżono inaczej.

Adresatem zwolnienia dewizowego jest wyłącznie ściśle określony, zindywidualizowany podmiot. W zależności od zakresu obowiązywania ograniczenia dewizowego, którego skuteczność ma zostać uchylona za pośrednictwem zezwolenia, tym adresatem może być: każdy podmiot prawa dewizowego, rezydent lub nierezydent. Zezwolenie dewizowe jest kierowane do osoby wskazanej w treści decyzji jako strona postępowania. W przypadku umów zaliczanych do obrotu dewizowego wydanie zezwolenia dewizowego na rzecz jednego z kontrahentów może wpływać na sytuację prawną drugiej strony i osób trzecich. Zastrzeżenie w decyzji o udzielenie zezwolenia dewizowego, iż jego moc nie rozciąga się na inne podmioty niż strona postępowania, powoduje konieczność ubiegania się przez nie o wydanie odrębnych zezwoleń. Zezwolenie dewizowe udzielane jest w formie decyzji. W odróżnieniu zatem od zwolnienia dewizowego charakteryzuje się ono konkretnością rozstrzygnięcia. Zakres przedmiotowy zezwolenia ogranicza się wyłącznie do poszczególnych zdarzeń reglamentowanego obrotu dewizowego. Prezes NBP nie może natomiast zezwolić na dokonanie wszystkich lub rodzajowo określonych czynności, gdyż kompetencje takie ma Minister Finansów, który wydaje zwolnienia dewizowe. Zezwolenie dewizowe może mieć charakter warunkowy lub bezwarunkowy zwolnieniu warunkowym ustalony jest obowiązek spełnienia określonych warunków. Prezes NBP może zatem w decyzji uzależnić skuteczność zezwolenia dewizowego od zaistnienia zdarzenia przyszłego i niepewnego. W szczególności może nałożyć na adresata zezwolenia obowiązek zachowania się w określony sposób. Bezwarunkowy charakter mają zezwolenia dewizowe, w treści których nie został wprowadzony obowiązek spełniania warunku. Kompetencje do orzekania w sprawach z zakresu zezwoleń dewizowych ma wyłącznie Prezes NBP. Z centralnego usytuowania Prezesa NBP w strukturze organów władzy publicznej wynika, iż nie podlega on żadnemu organowi wyższej instancji. Decyzje w sprawach zezwoleń dewizowych mają zatem charakter decyzji ostatecznych. W przypadku odmowy wydania zezwolenia dewizowego lub jego uchylenia stronie nie przysługuje prawo do wniesienia odwołania. Strona może jedynie zaskarżyć decyzję Prezesa NBP do NSA, zarzucając jej niezgodność z obowiązującymi przepisami prawa. Ustawa dewizowa nie zwalnia Prezesa NBP od obowiązku uzasadniania faktycznego odmowy udzielania zezwolenia dewizowego. Natomiast decyzja pozytywna uwzględniająca w całości żądanie wnioskodawcy nie wymaga uzasadnienia.

OBOWIĄZKI DEWIZOWE I SANKCJE ZA ICH NIEWYKONANIE

Katalog obowiązków dewizowych obejmuje nakazy o charakterze:

  1. względnym

  1. bezwzględnym

OBOWIĄZEK TRANSFERU

Art. 11. 1. Rezydenci są obowiązani zapewnić niezwłoczny transfer z zagranicy posiadanych wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych, z wyłączeniem środków zgromadzonych na rachunkach, o których mowa w art. 9 pkt 6.

2. Jeżeli rezydent będący osobą fizyczną uzyskał wartości dewizowe w czasie pobytu za granicą, jest obowiązany zapewnić transfer z zagranicy wartości dewizowych pozostających w jego dyspozycji w terminie dwóch miesięcy od dnia powrotu do kraju.

Do rezydentów będących przedsiębiorcami skierowany jest nakaz niezwłocznego transferu do kraju posiadanych za granicą wartości dewizowych i krajowych środków płatniczych. Obowiązek nie obejmuje środków zgromadzonych na rachunkach w bankach zagranicznych w związku z podejmowanymi inwestycjami bezpośrednimi i portfelowymi, które nie wymagają zezwoleń dewizowych. W stosunku do rezydentów będących osobami fizycznymi omawiany nakaz transferu także funkcjonuje, ale w odniesieniu do uzyskanych przez rezydenta w czasie pobytu za granicą wartości dewizowych ma nieco odmienną konstrukcję. Gdy rezydent osoba fizyczna przebywa za granicą, może swobodnie dysponować uzyskanymi tam wartościami dewizowymi, może też gromadzić je na rachunkach w bankach za granicą. Jednakże jest zobowiązany do transferu tych wartości z zagranicy w ciągu dwóch miesięcy od daty swojego powrotu do kraju. Utrzymanie generalnego nakazu sprowadzania do kraju przez rezydentów wartości dewizowych i krajowych środków płatniczych budzi poważne wątpliwości. Nakaz taki w odniesieniu do osób fizycznych jest w praktyce niemożliwy do wyegzekwowania i powoduje jedynie przekonanie o bezsilności prawa. W stosunku do przedsiębiorców nakaz także należy uznać za kontrowersyjny przynajmniej wówczas, gdy środki płatnicze, zostały uzyskane za granicą z prowadzonej tam działalności gospodarczej i podejmowanych inwestycji lub z innych źródeł zagranicznych.

OBOWIĄZEK POŚREDNICTWA

Art. 12. 1. Rezydenci dokonujący obrotu dewizowego obowiązani są przy dokonywaniu lub przyjmowaniu płatności oraz przy dokonywaniu transferu korzystać z pośrednictwa banków, których uprawnienia do dokonywania określonych czynności obrotu dewizowego obejmują takie pośrednictwo, z wyjątkiem:

1) przyjmowania od nierezydentów będących osobami fizycznymi płatności za sprzedawane w kraju towary lub świadczone usługi na potrzeby osobiste tych osób,

2) płatności dokonywanych między osobami fizycznymi nie związanych z prowadzoną przez nie działalnością gospodarczą lub wykonywanym wolnym zawodem,

3) płatności przyjmowanych za sprzedawane lub dokonywanych za kupowane wartości dewizowe z udziałem osób prowadzących działalność kantorową na podstawie zezwolenia, o którym mowa w art. 10 ust. 1, z zastrzeżeniem, że sprzedaż lub zakup wartości dewizowych nie jest związana z prowadzoną przez osobę dokonującą sprzedaży (zakupu) działalnością gospodarczą lub wykonywanym wolnym zawodem,

4) przekazów, wysyłania oraz płatności dokonywanych za pośrednictwem Poczty Polskiej w kwocie, której wysokość nie przekracza równowartości 5.000 EURO (11),

5) czynności, o których mowa w ust. 3,

6) przekazów dokonywanych za pośrednictwem rezydentów, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 1 lit. b) w kwocie, której wysokość nie przekracza równowartości 10.000 EURO (12).

2. Przez pośrednictwo banków rozumie się także dokonane przez bank wystawienie, akceptację, skup lub przyjęcie do inkasa środków płatniczych innych niż waluty obce i waluta polska.

3. Rezydenci, nabywający i zbywający papiery wartościowe oraz jednostki uczestnictwa w funduszach zbiorowego inwestowania na zagranicznych rynkach regulowanych, obowiązani są korzystać z pośrednictwa podmiotów prowadzących działalność maklerską i posiadających uprawnienia do takiego pośrednictwa, na podstawie przepisów ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. - Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi (Dz. U. Nr 118, poz. 754 i Nr 141, poz. 945 oraz z 1998 r. Nr 107, poz. 669 i Nr 113, poz. 715).

Do rezydentów skierowany jest także nakaz korzystania z pośrednictwa banków przy dokonywaniu obrotu dewizowego w formie realizacji płatności i transferu środków płatniczych. Nakaz obowiązkowego pośrednictwa wskazanych w ustawie podmiotów ma zastosowanie także do biur maklerskich. Jedynie za ich pośrednictwem rezydenci mogą dokonywać obrotów kapitałowych w zakresie nabywania i zbywania papierów wartościowych i jednostek uczestnictwa w funduszach zbiorowego inwestowania na zagranicznych rynkach regulowanych.

OBOWIĄZEK WYRAŻANIA ZOBOWIĄZAŃ PIENIĘŻNYCH I DOKONYWANIA PŁATNOŚCI W WALUCIE POLSKIEJ LUB W WALUTACH WYMIENIALNYCH.

Art. 13. 1. Zobowiązania pieniężne w obrocie dewizowym z zagranicą mogą być wyrażane wyłącznie w walucie polskiej lub w walutach wymienialnych.

2. Płatności dokonywane w ramach obrotu dewizowego z zagranicą mogą być dokonywane wyłącznie w krajowych środkach płatniczych lub w walutach wymienialnych bądź w dewizach płatnych w takich walutach.

Wszystkich uczestników obrotu dewizowego - tak rezydentów jak i nierezydentów - dotyczy nakaz wyrażania zobowiązań pieniężnych i dokonywania płatności w obrocie dewizowym z zagranicą w sposób określony w ustawie. Zobowiązania pieniężne można wyrażać jedynie w walucie polskiej lub w walutach wymienialnych. Nie jest dopuszczalne wyrażanie ich w innych walutach, które nie są walutami wymienialnymi. Nakaz dotyczy zarówno obrotu kapitałowego jak i bieżącego. Podobnie dokonywanie płatności w ramach obrotu dewizowego z zagranicą może być dokonywane :

Na podstawie rozporządzenia wykonawczego dopuszczono jednak możliwość wyrażania należności i dokonywania płatności w obrocie bieżącym z nierezydentami w ich walutach narodowych, które nie są walutami wymienialnymi.

OBOWIĄZKI INFORMACYJNE

Art. 14. 1. Rezydenci i nierezydenci są obowiązani udzielać ustnych i pisemnych wyjaśnień oraz udostępniać wymagane dokumenty w sprawach objętych kontrolą dewizową.

2. Rezydenci i nierezydenci są obowiązani podawać bankowi, za którego pośrednictwem dokonują płatności lub transferu, tytuł, z jakiego płatność lub transfer są dokonywane, a na żądanie tego banku, z zastrzeżeniem ust. 3, przedstawić dokumenty potwierdzające, że dana płatność lub transfer stanowi obrót bieżący lub obrót kapitałowy, którego dokonywanie nie wymaga zezwolenia dewizowego.

3. W przypadku płatności dokonywanej przez rezydenta na rzecz nierezydenta, transferu za granicę wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych, w kwocie, której wysokość przekracza równowartość 20.000 EURO (13), bank obowiązany jest zażądać przedstawienia dokumentów, o których mowa w ust. 2.

4. Przepisy ust. 2 i 3 stosuje się odpowiednio do inwestycji portfelowych dokonywanych przez rezydentów za pośrednictwem podmiotów, o których mowa w art. 12 ust. 3.

5. W przypadku gdy przedmiotem transferu za granicę jest przychód lub dochód nierezydenta, w odniesieniu do którego, na podstawie odrębnych przepisów oraz postanowień umów międzynarodowych, których Rzeczpospolita Polska jest stroną, nierezydent podlega w kraju obowiązkowi podatkowemu, dokonanie transferu wymaga przedstawienia bankowi, o którym mowa w ust. 2, dokumentów wydanych przez właściwy miejscowo urząd skarbowy, potwierdzających wygaśnięcie zobowiązania podatkowego wynikającego z tego obowiązku.

6. W przypadku gdy w momencie dokonywania czynności, o których mowa w ust. 1, dokonujący ich rezydent nie posiada dokumentów, o których mowa w ust. 2 lub ust. 4 i 5, czynności te mogą być dokonane pod warunkiem złożenia bankowi lub podmiotowi, o którym mowa w art. 12 ust. 3, za którego pośrednictwem są one dokonywane, pisemnego oświadczenia w sprawie przyczyn braku dokumentów. Oświadczenie powinno zawierać zobowiązanie do przedstawienia dokumentów niezwłocznie po ich uzyskaniu, a w każdym przypadku nie później niż w okresie trzech miesięcy od dnia dokonania czynności.

7. Wywóz lub wysyłanie za granicę wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych, a także przekazy, o których mowa w art. 12 ust. 1 pkt 4, wymagają posiadania dokumentów stwierdzających uprawnienie do takiego transferu, zgodnie z art. 22 ust. 2 pkt 2.

8. Rezydenci i nierezydenci dokonujący transferu wartości dewizowych i krajowych środków płatniczych są obowiązani zgłosić zgodnie z art. 22 ust. 2 pkt 2 i na żądanie organów kontroli dewizowej przedstawić do kontroli wartości i środki będące przedmiotem transferu.

9. Dla potrzeb kontroli dewizowej rezydenci są obowiązani przechowywać dokumenty, o których mowa w ust. 2, ust. 4 i 5, przez pięć lat od końca roku kalendarzowego, w którym dokonano czynności obrotu dewizowego związanej z danym dokumentem.

Art. 14 prawa dewizowego reguluje obowiązki dewizowe, których realizacja warunkuje prawidłowe wykonanie kontroli dewizowej. Treść powyższego obowiązku wyraża się w powinności udzielania wyjaśnień oraz udostępniania dokumentów. Ponadto podmioty dokonujące transferu wartości dewizowych i krajowych środków pieniężnych mają obowiązek ich zgłoszenia do granicznej kontroli dewizowej oraz przedstawienia na każde żądanie organu kontrolującego. Odrębnym obowiązkiem jest powinność przechowywania dokumentów na potrzeby kontroli dewizowej. Adresatem obowiązków dewizowych są przede wszystkim podmioty kontrolowane. Obowiązek udzielania wyjaśnień i udostępniania dokumentów nie obejmuje zatem innych podmiotów niż kontrolowany rezydent lub nierezydent. Wyjątkowo adresatem obowiązku dewizowego może być także organ kontroli dewizowej. Banki obowiązane są bowiem do żądania przedstawienia dokumentów określających tytuł płatności lub transferu opiewających na kwotę przekraczającą równowartość 20.000 euro, a także dokumentów potwierdzających możliwość swobodnego dokonywania obrotu dewizowego z zagranicą. Podobny obowiązek został nałożony na przedsiębiorstwa maklerskie za których pośrednictwem dokonywane są przez rezydentów inwestycje portfelowe. Nałożenie na podmioty kontrolowane obowiązku udostępniania dokumentów bankom, za których pośrednictwem dokonywany jest transfer za granicę dochodu lub przychodu nierezydenta, służy ochronie interesów fiskalnych państwa. Obowiązek udzielania informacji lub udostępniania dokumentów wymaganych przez organ kontroli dewizowej ułatwia zwalczanie zjawiska „prania brudnych pieniędzy”. Rezydenci mają obowiązek przechowywania dokumentów do celów kontroli dewizowej przez pięć lat, od końca roku w którym dokonano czynności związanej z danym dokumentem.

OBOWIĄZEK SPRAWOZDAWCZY. OBOWIĄZEK ZGŁOSZENIA MIENIA.

Art. 15. 1. Rezydenci oraz nierezydenci, o których mowa w art. 2 ust. 2, z wyjątkiem banków, uczestniczący w obrocie dewizowym z zagranicą, obowiązani są przekazywać Narodowemu Bankowi Polskiemu dane niezbędne do sporządzania bilansu płatniczego oraz bilansów należności i zobowiązań zagranicznych państwa.

2. Banki realizują obowiązek, o którym mowa w ust. 1, na podstawie art. 23 ust. 2 oraz w trybie i na zasadach określonych na podstawie art. 23 ust. 4 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim (Dz. U. Nr 140, poz. 938).

3. Rezydenci obowiązani są zgłaszać Narodowemu Bankowi Polskiemu ich mienie posiadane za granicą lub nabyte w obrocie dewizowym z zagranicą, a także jego utratę.

4. Nierezydenci obowiązani są zgłaszać Narodowemu Bankowi Polskiemu ich mienie posiadane w kraju lub nabyte w obrocie dewizowym z zagranicą, a także jego utratę. Jeżeli mienie znajduje się w posiadaniu lub zarządzie innej osoby niż właściciel, obowiązek spoczywa na właścicielu lub na innej osobie.

5. Obowiązek zgłaszania mienia nie dotyczy przedstawicielstw dyplomatycznych, urzędów konsularnych i misji specjalnych państw obcych, ich cudzoziemskiego personelu, organizacji międzynarodowych oraz osób korzystających z przywilejów i immunitetów dyplomatycznych na mocy umów, ustaw lub powszechnie ustalonych zwyczajów międzynarodowych, a także nierezydentów, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 2 lit. c), o ile umowy, na podstawie których działają, tak stanowią.

6. Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, sposób, zakres i terminy realizacji obowiązków, o których mowa w ust. 1, 3 i 4, rodzaje mienia oraz wysokość kwot, których przekroczenie powoduje powstanie tych obowiązków.

7. Narodowy Bank Polski obowiązany jest przestrzegać tajemnicy w zakresie informacji uzyskanych w trybie ust. 1, 3 i 4, na zasadach określonych w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (Dz. U. Nr 140, poz. 939).

Poza obowiązkami informacyjnymi przekazywanymi dla celów kontroli dewizowej prawo dewizowe reguluje odrębnie obowiązki dewizowe wprowadzone na potrzeby sprawozdawczości NBP. Obowiązki te ułatwiają wykonywanie zadań banku centralnego w zakresie sporządzania planów finansowych państwa. Prawo dewizowe wprowadza trzy obowiązki odnoszące się bezpośrednio do przekazywania danych sprawozdawczych na potrzeby banku centralnego:

Powszechny charakter obowiązku przejawia się w tym, że ciąży on na podmiotach prawa dewizowego, niezależnie od ich statusu cywilnoprawnego. Dane sprawozdawcze przekazywane są przez osoby fizyczne, nie mające osobowości prawnej jednostki organizacyjne, osoby prawne w tym także banki. W prawie dewizowym utrzymany został obowiązek zgłoszenia mienia. W obecnym stanie prawnym obowiązek powyższy związany jest z trzema zdarzeniami:

Podkreślić należy, że nie każde nabycie lub utrata mienia powoduje postanie powinności poinformowania NBP o takim zdarzeniu. Obowiązek ten jest następstwem jedynie czynności rozporządzających dokonanych w zakresie obrotu dewizowego z zagranicą. Rezydenci mają obowiązek zgłoszenia nabycia lub utraty - w obrocie dewizowym z zagranicą - mienia posiadanego w innych państwach. Nierezydenci mają obowiązek zgłoszenia nabycia lub utraty - w obrocie dewizowym z zagranicą - mienia posiadanego w kraju. Termin zgłoszenia obowiązku jest zróżnicowany. Podstawowy termin wynosi 30 dni. W zasadzie jest on jednakowy zarówno dla rezydentów jak i nierezydentów. Jedynie rezydencji jako osoby fizyczne czasowo przebywające za granicą mają dłuższy, bo aż sześciomiesięczny termin wykonania obowiązku informacyjnego.

SANKCJE ZA NIEWYKONANIE OBOWIĄZKÓW DEZWIZOWYCH WYNIKAJĄCE Z USTAWY Z DNIA 10 WRZEŚNIA 1999 ROKU KODEKS KARNY SKARBOWY

(DZ.U. z 1999 r. Nr 83, poz. 930 ze zm)

Art. 101. § 1. Rezydent, który bez wymaganego zezwolenia dewizowego albo wbrew jego warunkom dokonuje płatności lub ją przyjmuje lub dokonuje transferu w obrocie dewizowym bez pośrednictwa uprawnionego banku,

podlega karze grzywny do 480 stawek dziennych.

§ 2. Tej samej karze podlega rezydent, który bez wymaganego zezwolenia dewizowego albo wbrew jego warunkom dokonuje inwestycji portfelowych bez pośrednictwa uprawnionego podmiotu prowadzącego działalność maklerską.

§ 3. Jeżeli wartość przedmiotu obrotu, o którym mowa w § 1 lub 2, nie przekracza ustawowego progu, sprawca

podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe.

Art. 102. § 1. Kto bez wymaganego zezwolenia dewizowego albo wbrew jego warunkom wyraża zobowiązanie pieniężne w obrocie dewizowym z zagranicą w inny sposób niż w walucie polskiej lub w walucie wymienialnej,

podlega karze grzywny do 240 stawek dziennych.

§ 2. Tej samej karze podlega ten, kto bez wymaganego zezwolenia dewizowego albo wbrew jego warunkom w obrocie dewizowym z zagranicą dokonuje płatności w inny sposób niż w krajowych środkach płatniczych, w walucie wymienialnej lub w dewizach płatnych w takiej walucie.

§ 3. Jeżeli wartość przedmiotu obrotu, o którym mowa w § 1 lub 2, nie przekracza ustawowego progu, sprawca

podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe.

Art. 104. § 1. Kto wbrew obowiązkowi nie udziela ustnych lub pisemnych wyjaśnień lub nie udostępnia wymaganych dokumentów w sprawach objętych kontrolą dewizową,

podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe.

§ 2. Tej samej karze podlega, kto wbrew obowiązkowi nie zgłasza i na żądanie uprawnionego organu nie przedstawia do kontroli dewizowej wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych, będących przedmiotem transferu.

§ 3. Tej samej karze podlega także ten, kto wbrew obowiązkowi nie przechowuje wymaganych dokumentów, mających znaczenie dla kontroli dewizowej.

Art. 105. § 1. Kto, uczestnicząc w obrocie dewizowym z zagranicą, nie dopełnia obowiązku przekazania Narodowemu Bankowi Polskiemu danych niezbędnych do sporządzenia bilansu płatniczego oraz bilansów należności i zobowiązań zagranicznych państwa,

podlega karze grzywny do 120 stawek dziennych.

§ 2. Tej samej karze podlega rezydent, który wbrew obowiązkowi nie zgłasza Narodowemu Bankowi Polskiemu mienia posiadanego za granicą lub nabytego w obrocie dewizowym z zagranicą.

§ 3. Tej samej karze podlega nierezydent, który wbrew obowiązkowi nie zgłasza Narodowemu Bankowi Polskiemu mienia posiadanego w kraju lub nabytego w obrocie dewizowym z zagranicą.

§ 4. Karze przewidzianej w § 1 podlega, kto wbrew obowiązkowi nie zgłasza utraty mienia określonego w § 2 lub 3.

ZAKAZY DEWIZOWE I SANKCJE ZA ICH NARUSZENIE

OGRANICZENIA DEWIZOWE W OBROCIE KAPITAŁOWYM

Art. 9. Zezwolenia dewizowego wymaga:

1) dokonywanie przez rezydentów inwestycji bezpośrednich w krajach nie należących do Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) lub w krajach, z którymi Rzeczpospolita Polska nie zawarła umów o popieraniu i wzajemnej ochronie inwestycji,

2) dokonywanie przez rezydentów inwestycji portfelowych w zakresie papierów wartościowych emitowanych przez nierezydentów nie mających miejsca zamieszkania lub siedziby w krajach należących do OECD lub krajach, z którymi Rzeczpospolita Polska nie zawarła umów o popieraniu i wzajemnej ochronie inwestycji, oraz jednostek uczestnictwa w funduszach zbiorowego inwestowania nie mających siedziby w tych krajach,

3) (9) dokonywanie inwestycji portfelowych w zakresie krótkoterminowych papierów wartościowych oraz pochodnych instrumentów finansowych, z wyłączeniem pochodnych instrumentów finansowych będących przedmiotem obrotu na Giełdzie Papierów Wartościowych S.A. w Warszawie, Polskiej Giełdzie Finansowej S.A. w Warszawie, Centralnej Tabeli Ofert S.A. w Warszawie oraz na giełdach towarowych działających na podstawie przepisów ustawy z dnia 26 października 2000 r. o giełdach towarowych (Dz. U. Nr 103, poz. 1099),

4) dokonywanie obrotu kredytowego skutkującego powstaniem długu, którego termin spłaty jest krótszy niż jeden rok,

5) dokonywanie przez nierezydentów obrotu depozytowego, jeżeli:

a) obrót obejmuje deponowanie waluty polskiej w formie lokat terminowych o terminie zapadalności krótszym niż 3 miesiące i w kwocie przekraczającej 500.000 zł lub

b) wymiana waluty polskiej zdeponowanej w formie lokat terminowych o terminie zapadalności dłuższym niż 3 miesiące i w kwocie powyżej 500.000 zł na zagraniczne środki płatnicze i transfer środków uzyskanych z takiej wymiany następuje przed upływem 3 miesięcy od daty zdeponowania,

6) dokonywanie przez rezydentów obrotu depozytowego, z wyjątkiem:

a) obrotu związanego z nakładami ponoszonymi w ramach inwestycji bezpośrednich lub portfelowych, których dokonywanie nie wymaga zezwolenia dewizowego,

b) obrotu w zakresie rachunków posiadanych przez osoby fizyczne w czasie pobytu za granicą,

7) dokonywanie obrotu gwarancyjnego w zakresie wierzytelności, których powstanie podlega ograniczeniom określonym w ustawie, z wyjątkiem wierzytelności, na których powstanie wprowadzone zostało zwolnienie lub udzielone zezwolenie dewizowe,

8) dokonywanie pozostałego obrotu kapitałowego, z wyjątkiem:

a) nabywania bądź obejmowania przez nierezydentów udziałów w spółkach mających siedzibę w kraju oraz otrzymywania i transferu za granicę przychodów ze sprzedaży lub umorzenia tych udziałów bądź związanych z likwidacją spółki,

b) przyjmowania przez rezydentów darowizn od nierezydentów,

c) przeniesienia własności wartości dewizowych, dokonywanego z udziałem osób prowadzących działalność kantorową na podstawie zezwolenia, o którym mowa w art. 10 ust. 1,

d) transferu za granicę przez nierezydentów będących osobami fizycznymi zagranicznych środków płatniczych zgłoszonych przy wjeździe do kraju urzędowi celnemu lub przekazanych na ich rzecz z zagranicy,

9) dokonywanie w kraju płatności środkami stanowiącymi wartości dewizowe, z wyjątkiem płatności wynikających z obrotu dewizowego z zagranicą oraz płatności dokonywanych między osobami fizycznymi, nie związanych z prowadzoną przez nie działalnością gospodarczą lub wykonywanym wolnym zawodem,

10) sprzedaż wartości dewizowych między rezydentami, z wyjątkiem sprzedaży dokonywanej z udziałem osób prowadzących działalność kantorową na podstawie zezwolenia, o którym mowa w art. 10 ust. 1, oraz sprzedaży dokonywanej między osobami fizycznymi, nie związanej z prowadzoną przez nie działalnością gospodarczą lub wykonywanym wolnym zawodem,

11) dokonywanie przez rezydentów innych niż potrącenia rozporządzeń wierzytelnościami od nierezydentów w sposób, który uniemożliwiałby w terminie ich wymagalności niezwłoczny transfer z zagranicy zagranicznych lub krajowych środków płatniczych, będących przedmiotem świadczenia tych wierzytelności, z wyjątkiem przekazywania przychodów z inwestycji bezpośrednich i portfelowych na rachunki, o których mowa w pkt 6,

12) prowadzenie działalności kantorowej, z zastrzeżeniem art. 10.

Istotnym ograniczeniem dotyczącym obrotu kapitałowego jest zakaz dokonywania bez zezwolenia przez rezydentów inwestycji bezpośrednich w tych krajach, które nie należą do Organizacji współpracy Gospodarczej i Rozwoju i w tych z którymi Polska nie zawarła umów o popieraniu i wzajemnej ochronie inwestycji. Zakaz ten został jednak złagodzony w drodze rozporządzenia Ministra Finansów (§ 3 pkt. 1 ) dopuszczającego dokonywanie bez zezwolenia inwestycji bezpośrednich w pozostałych państwach w dwóch okolicznościach:

  1. w przypadku udzielania spółce pożyczek lub kredytów przez jej udziałowców lub akcjonariuszy,

  2. w przypadku transferu zarówno zagranicznych, jak i krajowych środków płatniczych na potrzeby utrzymania przedstawicielstw rezydentów w krajach, które nie należą do OECD, a także nie są związane z RP umowami o popieraniu i wzajemnej ochronie inwestycji.

Reglamentacją dewizową jest nadal objęty obrót kapitałowy w postaci inwestycji portfelowych. Zezwolenie jest konieczne na realizację takich inwestycji przez rezydentów wówczas, gdy dotyczą one uczestnictwa jednostek w funduszach zbiorowego inwestowania lub papierów wartościowych emitowanych przez nierezydentów z krajów nie należących do OECD i z takich krajów z którymi RP nie zawarła umów o popieraniu i wzajemnej ochronie inwestycji. W drodze rozporządzenia wykonawczego (§ 3 pkt. 2 ) dopuszczono jednak dokonywanie bez zezwolenia nieodpłatnego nabywania przez rezydentów papierów wartościowych wystawianych za granicą.

Do inwestycji portfelowych odnosi się również zakaz inwestowania bez zezwolenia w krótkoterminowe (z terminem wykupu krótszym niż 1 rok) papiery wartościowe i pochodne instrumenty finansowe. Zakaz ten dotyczy zarówno rezydentów jak i nierezydentów. Zakaz ten nie dotyczy jednak obrotu pochodnymi instrumentami finansowymi na Giełdzie Papierów Wartościowych S.A. w Warszawie, Polskiej Giełdzie Finansowej S.A. w Warszawie, Centralnej Tabeli Ofert S.A. w Warszawie.

Dewizowe zakazy reglamentacyjne obejmują również krótkoterminowy - tj. z okresem spłaty krótszym niż jeden rok - obrót kredytowy. Uzasadnieniem takiego zakazu jest dążenie do ograniczenia doraźnych, niestabilnych czynności gospodarczych. Ustawowy obowiązek uzyskania zezwolenia na dokonanie krótkoterminowego obrotu kredytowego dotyczy zarówno rezydentów jak i nierezydentów, bez względu na podmiot udzielający kredytu. W drodze rozporządzenia ( § 3 ust. 1 pkt. 3 ) zwolniono z obowiązku uzyskania zezwolenia zaciąganie krótkoterminowych kredytów objętych gwarancjami Rady Ministrów lub NBP, w ściśle oznaczonych instytucjach finansowych, gdy kredyty są przeznaczone na inwestycje w kraju.

Przy dokonywaniu obrotu gwarancyjnego przyjęto zasadę, iż obrót ten wymaga zezwolenia dewizowego, wówczas, gdy sama czynność, której gwarancja dotyczy jest objęta takim ograniczeniem.

W sposób zróżnicowany został potraktowany w ustawie obrót depozytowy. Zakres swobody dokonywania czynności związanych z deponowaniem i lokowaniem środków płatniczych w bankach zależy od statusu dewizowego podmiotu chcącego dokonać obrotu depozytowego. Podmioty mające status nierezydentów muszą uzyskiwać zezwolenie na deponowanie waluty polskiej w formie lokat terminowych wówczas, gdy lokata ma termin zapadalności krótszy niż 3 miesiące, a kwota lokaty przekracza 500.000 zł. Zezwolenie jest wymagane także, gdy nierezydent posiadający lokatę terminową w walucie polskiej o terminie zapadalności dłuższym niż 3 miesiące i kwocie przekraczającej 500.000 zł pragnie dokonać wymiany waluty na zagraniczne środki płatnicze przed upływem wymaganego terminu. powyższe dotyczy również transferu zagranicznych środków płatniczych pochodzących z takiej wymiany przed upływem 3 miesięcy od daty zdeponowania. Dewizowy obrót depozytowy dokonywany przez rezydentów wymaga zezwolenia dewizowego z dwoma określonymi w ustawie wyjątkami.

  1. jeden odnosi się do rezydentów będących osobami fizycznymi w czasie ich pobytu za granicą,

  2. drugi dotyczy obrotu związanego z nakładami ponoszonymi w ramach inwestycji bezpośrednich lub portfelowych, których dokonanie nie wymaga zezwolenia dewizowego.

Reglamentacja dewizowa ma zastosowanie także do pozostałego obrotu kapitałowego. Oznacza to konieczność uzyskania zezwolenia dewizowego w sytuacjach, które nie zostały imiennie wskazane w ustawie. Przede wszystkim wymaga zezwolenia nabywanie przez nierezydentów udziałów w spółkach mających siedzibę w kraju - czyli będących rezydentami, a także transfer przychodów uzyskanych ze sprzedaży lub umorzenia tych udziałów, bądź związanych z likwidacją spółki. Zezwolenia nie wymaga również przyjmowanie przez rezydentów darowizn od nierezydentów. Nie jest także konieczne uzyskanie zezwolenia dewizowego na dokonanie zakupu i sprzedaży wartości dewizowych przez nierezydentów w kantorach walutowych. Reglamentacja nie dotyczy również transferu za granicę przez nierezydentów będących osobami fizycznymi zagranicznych środków płatniczych uprzednio zadeklarowanych przy wjeździe do RP lub przekazanych na rzecz tych nierezydentów z zagranicy.

Przyjęta w polskim systemie prawnym zasada jednowalutowości wpływa na regulacje prawa dewizowego dotyczące sposobu dokonywania płatności. Tym samym na dokonywanie płatności w kraju wartościami dewizowymi wymagane jest zezwolenie dewizowe. Zakres dokonywania w kraju płatności z użyciem wartości dewizowych na podstawie samej ustawy nie ma zastosowania do dwóch sytuacji.

  1. Można realizować płatności w wartościach dewizowych wówczas, gdy płatności są dokonywane wprawdzie w kraju, ale wynikają z obrotu dewizowego z zagranicą. Wówczas zobowiązanie może być wyrażone w walucie polskiej bądź w walucie wymienialnej.

  2. Wolno bez zezwolenia dokonywać w kraju płatności w wartościach dewizowych wówczas, gdy płatności są realizowane między osobami fizycznymi i nie mają związku ani z prowadzoną przez takie osoby działalnością gospodarczą, ani z wykonywanym wolnym zawodem.

Zakaz dokonywania bez zezwolenia przez rezydentów rozporządzeń wierzytelnościami od nierezydentów jest ściśle związany z nakazem sprowadzania z zagranicy do kraju wartości dewizowych i krajowych środków płatniczych.

Działalność kantorowa określona w ustawie dewizowej jest rodzajem działalności gospodarczej wykonywanej na terenie kraju, która podlega specjalnej regulacji. Mogą ją wykonywać tylko rezydenci ( z wyjątkiem banków) po uzyskaniu zezwolenia dewizowego. Zezwolenie dewizowe uprawnia do dokonywania czynności obrotu dewizowego mających za przedmiot waluty obce, złoto dewizowe, platynę dewizową lub niektóre z tych wartości dewizowych. Poza zakresem działalności kantorowej znajdują się dewizy i zagraniczne papiery wartościowe.

SANKCJE ZA NARUSZENIE ZAKAZÓW DEWIZOWYCH

Art. 97. § 1. Kto wyłudza zezwolenie dewizowe przez podstępne wprowadzenie w błąd organu uprawnionego do udzielania takich zezwoleń,

podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności do roku, albo obu tym karom łącznie.

§ 2. Tej samej karze podlega, kto używa dokumentu uzyskanego w sposób określony w § 1.

§ 3. Usiłowanie przestępstwa skarbowego określonego w § 1 lub 2 jest karalne.

§ 4. W wypadku mniejszej wagi, sprawca czynu zabronionego określonego w § 1 lub 2

podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe.

tezy z piśmiennictwa

Art. 98. § 1. Kto bez wymaganego zezwolenia dewizowego albo wbrew jego warunkom dokonuje obrotu kapitałowego,

podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych.

§ 2. Jeżeli obrót kapitałowy, o którym mowa w § 1, dotyczy transferu wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych, sprawca

podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności do lat 2, albo obu tym karom łącznie.

§ 3. Jeżeli wartość przedmiotu transferu, o którym mowa w § 2, jest mała, sprawca

podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych.

§ 4. Jeżeli wartość przedmiotu obrotu kapitałowego, o którym mowa w § 1 lub 2, nie przekracza ustawowego progu, sprawca

podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe.

orzeczenia

tezy z piśmiennictwa

Art. 99. § 1. Rezydent, który bez wymaganego zezwolenia dewizowego albo wbrew jego warunkom dokonuje rozporządzenia wierzytelnością od nierezydenta w sposób uniemożliwiający w terminie jej wymagalności niezwłoczny transfer z zagranicy zagranicznych lub krajowych środków płatniczych, będących przedmiotem świadczenia tej wierzytelności,

podlega karze grzywny do 480 stawek dziennych.

§ 2. Jeżeli wartość przedmiotu obrotu nie przekracza ustawowego progu, sprawca czynu zabronionego określonego w § 1

podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe.

Art. 100. § 1. Rezydent, który bez wymaganego zezwolenia dewizowego albo wbrew jego warunkom dysponuje wartościami dewizowymi lub krajowymi środkami płatniczymi posiadanymi za granicą w sposób niezapewniający ich niezwłocznego transferu z zagranicy,

podlega karze grzywny do 240 stawek dziennych.

§ 2. Tej samej karze podlega rezydent, będący osobą fizyczną, który bez wymaganego zezwolenia dewizowego albo wbrew jego warunkom dysponuje wartościami dewizowymi uzyskanymi w czasie pobytu za granicą w sposób niezapewniający ich transferu z zagranicy w wymaganym terminie.

§ 3. Jeżeli kwota wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych, o których mowa w § 1 lub 2, nie przekracza ustawowego progu, sprawca

podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe.

tezy z piśmiennictwa

Art. 103. § 1. Rezydent, który bez wymaganego zezwolenia dewizowego albo wbrew jego warunkom prowadzi działalność kantorową,

podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe.

§ 2. Tej samej karze podlega rezydent, który bez wymaganego zezwolenia dewizowego albo wbrew jego warunkom sprzedaje rezydentowi lub kupuje od rezydenta wartości dewizowe.

Art. 106. § 1. Kto, nie dopełniając obowiązku nadzoru nad przestrzeganiem reguł obowiązujących w działalności danego przedsiębiorcy lub innej jednostki organizacyjnej, dopuszcza, chociażby nieumyślnie, do dokonania czynu zabronionego określonego w tym rozdziale,

podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe.

§ 2. Przepisu § 1 nie stosuje się, jeżeli czyn sprawcy wyczerpuje znamiona innego przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego albo jeżeli niedopełnienie obowiązku nadzoru należy do ich znamion.

ORGANY DEWIZOWE I ICH KOMPETENCJE

KONTROLA DEWIZOWA

Prawo dewizowe

- 25 -


Wyszukiwarka