Przedmiotem zainteresowania psychologii rodziny jest rodzina - najczęściej aktualnie ujmowana jako system rodzinny, charakteryzujący się pewnym zespołem norm, zasad czy hierarchii, określonymi środkami podtrzymującymi spójność czy żywotność systemu oraz określonymi celami, a więc danymi sposobami zaspokajania potrzeb poszczególnych członków rodziny i realizacji podstawowych zadań społecznych. Psychologia rodziny zajmuje się analizą zjawisk w ich naturalnym przebiegu. Rezygnuje więc z badań koncentrujących się na pewnych elementach (badania molekularne), zakładając bardziej całościowe podejście - molarne. A więc psychologia rodziny nie podejmuje analiz wyizolowanych, badań niewielkich fragmentów rzeczywistości, a przyczynowości zjawisk nie ujmuje linearnie, lecz cyrkularnie.
Wkład psychologii rodziny w całościowy dorobek psychologii można określić poprzez zadania, jakie psychologia rodziny podejmuje. Stara się ona ująć całościowo system rodzinny oraz zrozumieć konsekwencje, wynikające z określonej jego struktury, a także poznać proces przekształcania celów indywidualnych na cele wspólne dla wszystkich członków rodziny.
Złożone zadania praktyczne wymagają przede wszystkim uwypuklenia interpretacyjno-krytycznej funkcji psychologii rodziny, która będzie sprzyjała głębszemu poznawaniu praktyki i będzie umożliwiała jej korektę. Problemem psychologii rodziny jest wciąż umiejętność przekształcania wiedzy potocznej w twierdzenia teoretyczne, które gwarantowałyby pogłębione rozumienie praktycznego problemu. Rola psychologii rodziny to dążenie do konfrontowania i łączenia oraz do interpretacji i konceptualizacji praktycznie ważnych tematów i zjawisk z aktualnym stanem wiedzy teoretycznej oraz z wymogami metodologicznymi psychologii.
Psychologia rodziny w toku pracy tworzy szereg założeń i nowych rozwiązań, zarówno teoretycznych, jak i praktycznych, także w zakresie metod poznawania.
Przygotowanie do życia w rodzinie, cz. 1, (red. K. Ostrowska, M. Ryś), Warszawa 1997.
Rodzina jest podstawową częścią społeczeństwa, w której człowiek uczy się reguł funkcjonowania w rzeczywistości, dzięki której poznaje tradycję i kulturę społeczeństwa, w którym przyszło mu funkcjonować. W niej każdy przyswaja zasady pełnienia ról społecznych jemu przypisanych. Najistotniejszą sprawą jest więc prawidłowe funkcjonowanie rodziny tak, aby przygotowała ona członka społeczeństwa postępującymi zgodnie z powszechnie uznawanymi zasadami.
Rodzinę tworzą osoby powiązane dwoma, a najczęściej trzema rodzajami stosunków. Jeden układ występuje między małżonkami na mocy ich wzajemnej decyzji wspólnego życia, popartej najczęściej aktem prawnym, obrzędem religijnym itp. Drugi układ tworzą stosunki między małżonkami, którzy stają się rodzicami, a ich dziećmi. Mogą to być dzieci naturalne, czyli powiązane z rodzicami więzami krwi, bądź przysposobione, czyli powiązane więzami prawnymi, które są dopełniane więzami osobowymi. Te dwa podstawowe układy stosunków mogą być, i najczęściej są, wzbogacane kolejnym, trzecim, które powstaje między rodzeństwem w przypadku większej liczby dzieci niż jedno dziecko w rodzinie. Te trzy układy stosunków są ze sobą ściśle powiązane, wzajemnie się przenikają i dopełniają .
Emocja
Z Wikipedii
Ten artykuł wymaga dopracowania.
Należy w nim poprawić: Oddzielić od uczucia.
Więcej informacji co należy poprawić, być może znajdziesz na specjalnej stronie. W pracy nad artykułem należy korzystać z zaleceń edycyjnych. Po naprawieniu wszystkich błędów można usunąć tę wiadomość.
Możesz także przejrzeć pełną listę stron wymagających dopracowania.
Emocje |
Emocja, Uczucie (łac. emotion, ang. emotion) - silne odczucie o charakterze pobudzenia, pozytywnego (pod wpływem szczęścia, zachwytu, spełnienia) czy negatywnego (pod wpływem gniewu, odrazy, strachu). W szerszym znaczeniu emocje (procesy emocjonalne) to procesy psychiczne, które poznaniu i czynnościom podmiotu nadają jakość oraz określają znaczenie, jakie mają dla niego będące źródłem emocji przedmioty, zjawiska, inni ludzie, a także własna osoba. Procesy emocjonalne są ściśle związane z funkcjonowaniem układu limbicznego, jako układu integrującego czynności struktur korowych (zwłaszcza kory czołowej) z procesami neuroendokrynnymi i czynnością autonomicznego układu nerwowego.
Klasyfikacja procesów emocjonalnych
Procesy emocjonalne są często dzielone na:
namiętności - to trwałe skłonności do przeżywania różnych nastrojów i afektów w związku z określonymi celami dążeń człowieka. Namiętności mają dużą siłę pobudzającą, ukierunkowują myśli, spostrzeżenia, pamięć i inne procesy psychiczne. Są charakterystyczne dla wieku młodego, z czasem słabną, ale niektóre (np. chciwość) mogą narastać.
Emocje są również dzielone na pierwotne - niższe, które dotyczą zaspokojenia biologicznych potrzeb organizmu i wtórne - wyższe, mające charakter społeczny, dotyczące sfery wartości i wiedzy. Uczucia wyższe obejmują m.in. uczucia moralne (etyczne), uczucia estetyczne i uczucia intelektualne.
Charakterystyczne przejawy emocji badał Karol Darwin, a swe wnioski przedstawił w książce O wyrazie uczuć u człowieka i zwierząt (1872, wyd. polskie 1988). Teoretyczną podstawą emocji zajmował się Immanuel Kant i David Hume.
Afekt
Z Wikipedii
Afekt - w psychiatrii i psychologii termin określający obserwowaną przez badającego ekspresję emocji. Ekspresja ta nie zawsze współgra z opisem emocji podawanym w wywiadzie przez pacjenta.
Można wyróżnić:
afekt dostosowany - prawidłowa, odpowiednio silna i żywa, dostosowana do sytuacji ekspresja uczuć
afekt niedostosowany - nieprawidłowa ekspresja uczuć;
afekt labilny (chwiejność uczuciowa) - brak możliwości dłuższego utrzymania ekspresji emocji na zbliżonym poziomie, a co za tym idzie częsta i łatwa zmiana afektu.
afekt sztywny (sztywność uczuciowa) - brak możliwości współgrania emocjonalnego z otoczeniem
Jakość afektywna
W filozofii jakość afektywna to jakość przysługująca przeżyciom, sprawiająca że to przeżycie uznajemy za pożądane lub niepożądane - tym samym mówiąc o jakości afektywnej przeżycia mamy na myśli jego emocjonalne zabarwienie.
Nastrój
Z Wikipedii
Nastrój jest to utrzymujące się przez dłuższy okres zabarwienie emocjonalne wszystkich przeżyć, zarówno doświadczane subiektywnie i relacjonowane, jak również możliwe do obserwacji przez otoczenie.
Nastrój żałobny - nastrój smutku związany z realną utratą.
Nastrój wzmożony - nastrój z poczuciem radości.
Ekstaza - nagłe przeżycie niewypowiedzianego szczęścia.
Labilność - łatwe wahania między nastrojem wzmożonym a obniżonym.
Drażliwość - łatwe wpadanie w gniew.
Emocja - złożony, subiektywny proces psychiczny, który może być wywoływany przez bodźce środowiskowe i w którym pośredniczą zmienne fizjologiczne, może mieć zdolność motywowania organizmu do działania. Wiąże się z odczuwaniem skłonności "ku bodźcom" ocenianym jako dobre i "od bodźców" ocenianych jako złe.
Emocje doznawane przez człowieka mogą cechować się określonym nasileniem i znakiem. Znak emocji pozwala kwalifikować je w dwie główne grupy: emocje negatywne np. złość, rozpacz, rozczarowanie oraz emocje pozytywne, np. zadowolenie, radość, rozkosz.
Emocje negatywne mają za zadanie sprowokować jednostkę do przerwania aktywności, która stała się przyczyną tych emocji bądź przerwania kontaktu ze źródłem tych emocji. Jednak emocje ujemne mogą trwać przez pewien okres czasu, nawet gdy ich przyczyna straci swoją moc oddziaływania. Wyrazistym przykładem tego zjawiska są wszelkie urazy psychiczne powstałe w wyniku traumatycznych wydarzeń w życiu człowieka. Charakterystyczne dla emocji pozytywnych jest z kolei wzbudzanie tendencji do podtrzymywania danej aktywności lub określonego kontaktu. Przy czym utrzymywanie się działania czynnika (zespołu czynników) wywołującego emocje dodatnie, przy zachowaniu wszystkich cech tego czynnika, może powodować stopniowy zanik tej emocji.
Istotne jest przy tym, że tendecje do zachowywania się zgodnie z emocjami mogą podlegać świadomej kontroli. Zachowanie zgodne z daną emocją tj. oddalanie się lub zbliżanie, może nie wystąpić wcale, jeśli powstały pewne procesy hamujące takie zachowanie, przeszkody wewnętrzne jednostki np. jej zasady, normy, standardy, bądź zewnętrzne - czyli kary za daną reakcje np. za okazanie złości, ucieczkę, czy głośny wybuch śmiechu itp.
Natężenie emocji jest zróżnicowane osobniczo. Na taką samą sytuację różne osoby mogą zareagować w bardzo różny sposób. Nawet ta sama osoba w zależności od wielu okoliczności może w różnym natężeniu przeżywać swoje emocje.
Wstyd
Gniew
Smutek
|
Strach
Radość
|
Zobacz też
Psychologia - Psychologia zdrowia
Psychoterapia - Nerwica - Depresja - Psychoza
Psychopatia - Stres - Emocja
Fazy życia - różne typy klasyfikacji
Życie ludzkie można analizować w całym jego przebiegu czasowym, a więc od urodzin aż do śmierci. Bieg życia człowieka determinowany jest różnymi czynnikami: biologicznymi, psychologicznymi, społeczno-ekonomicznymi. Rozwój dokonuje się w następujących po sobie fazach ludzkiej egzystencji, wywołując zmiany fizyczne, psychiczne i społeczne.
„Wydajność energetyczna człowieka zmienia się w ciągu całego życia, od dzieciństwa aż do późnej starości. Tak więc dynamika życia jednostki początkowo stopniowo rośnie, w okresie dorosłości utrzymuje się w zasadzie na wyrównanym poziomie, po czym zmniejsza się i słabnie[1] Próby podziału życia ludzkiego na fazy dokonywali już starożytni i tak uczeni chińscy dzielili ludzkie życie na następujące fazy:
1. młodość - do lat 20
2. wiek zawierania małżeństw - do lat 30
3. wiek pełnienia urzędów społecznych - do lat 40
4. wiek poznawania własnych błędów - do lat 50
5. końcowy okres twórczego życia - do lat 60
6. wiek upragniony - do lat 70
7. starość - od lat 70.[2]
Uczeni chińscy wyróżnili 7 faz życia. Bardzo ciekawy jest okres zwany - „wiekiem upragnionym”, gdyż tylko nieliczna część dożywała tego okresu.
Warto zwrócił uwagę na klasyfikację PITAGORASA. Pochodzi ona z VI wieku przed naszą erą.
Myśliciel grecki dopatrywał się analogii pomiędzy przebiegiem życia ludzkiego a kolejnością pór roku: jak po wiośnie następuje lato, po lecie jesień, a po jesieni zima, tak w życiu człowieka idą po sobie kolejno: wiek dziecięcy, po nim młodzieńczy, potem dojrzały i wreszcie wiek podeszły. Czterem porom roku odpowiadają, więc cztery okresy w życiu człowieka
1. okres stawania się człowiekiem 0-20 lat
2. człowiek młody 20-40 lat
3. człowiek w pełni 40-60
4. stary i cofający się człowiek 60-80.
Często w życiu codziennym posługujemy się klasyfikacją, którą stworzył sławny lekarz HIPOKRATES. Podzielił on życie człowieka na 10 okresów, a każdy z nich miał trwać 7 lat. Za podstawę podziału przyjął magiczną liczbę siedem. Człowiek według tej klasyfikacji powinien zmieniać się do 7 lat.[3]
Warto przytoczyć ciekawą klasyfikację L. ASCHOFFA. Znany anatomopatolog - twórca nowoczesnej patologii czynnościowej podzielił życie człowieka na dziesięć okresów:
1. okres rozwoju płodu w łonie matki
2. klasa wieku noworodka - do 7 dni życia
3. okres niemowlęctwa - do 7 miesiąca życia
4. okres dziecięcy - do 7 roku życia
5. lata chłopięce i lata dziewczęce - do 14 roku życia
6. lata dojrzewania - do 25 roku życia
7. wiek dojrzały - do 45 roku życia
8. wiek starczy - do 85 roku życia
9. powyżej tego wieku - sędziwa starość.
Nie pomija on jak to czynią inni okresu zarodkowego, natomiast okres starości SCHOFFER oznacza nie jakimś konkretnym, ale szerokim przedziałem wieku obejmującego dwudziestoletni okres od 45 do 65 roku życia[4].
Na uwagę zasługują badania Ch. Gordona, który zaproponował jedynastoetapowy model rozwojowy człowieka. Model ten uwzględnia wiele dylematów jednostki w zakresie wyboru wartości, w obrębie kultury współczesnej miejskiej klasy średniej, jednostki osadzonej w konkretnych realiach społecznych cywilizacji zawodowej. Model ten przedstawia się następująco:
1. niemowlęctwo - do 1 roku
2. wczesne dzieciństwo 1-2 lata
3. okres edyptalny 3-5 lat
4. późne dzieciństwo 6-11 lat
5. wczesny okres młodzieńczy 12-15 lat
6. późny okres młodzieńczy 16-18 lat
7. wczesna dorosłość 19-29 lat
8. wczesna dojrzałość 30-44 lata
9. dojrzałość właściwa 45 lat do emerytury.
10.emerytura (od wieku emeryt. Do wystąpienia poważnej choroby)
11.niedołężność (od wystąpienia poważnej choroby do śmierci)[5].
Podejście fazowe kładzie nacisk na dynamikę ról społecznych i osobowości poprzez cykl życia jednostki. Każdy z etapów cyklu charakteryzuje się zmianami zainteresowań społeczno-psychologicznych (które są związane z wiekiem biologicznym i procesem dojrzewania, a następnie starzenia się). Pozwala to obserwować rozwój podstawowych wartości i możliwości obiektywnych oraz planów w przebiegu życia człowieka[6].
Życie ludzkie bywa dzielone na wiele faz i ujmowane w postaci różnych modeli rozwojowych.
Pierwszym, który położył nacisk na dynamikę ról społecznych i osobowości poprzez cykl życia jednostki był E. Erikson.
Kluczowe dla Eriksona pojęcie cyklu życia dotyczy epigenetycznego powiązania kolejno następujących dominujących sił witalnych, zagrożeń i momentów[7]. Proces rozwoju w cyklu życia wyraża szereg zmian typów dominującej witalności, z czasem nie wystarczającej organizmowi oraz rosnącej kompetencji do działania autonomicznego i szerzej zorientowanego na świat, uruchamiającej coraz to nową „nadwyżkę energii” witalnej[8].
Zwraca też u Eriksona uwagę jego dążenie do wiązania potrzeb dominujących w poszczególnych fazach rozwoju jednostki z formami instytucjonalizacji życia społecznego, co w planie teoretycznym oznacza ideę wzajemnego powiązania ewolucji cyklu życia jednostki i historycznej ewolucji społeczeństwa.
Erikson wyróżnił osiem faz w życiu człowieka.
I FAZA
Wyjściową przesłanką witalności i szans rozwojowych jednostki jest potrzeba i zdolność do ufności, jako rodzaju nastawienia wobec siebie i otoczenia, wyzwalającego minimum spontanicznego otwarcia na świat. Stanowi to podstawowy składnik opisu kondycji egzystencjalnej jednostki, w każdym momencie jej życia, jako podstawowy warunek przejścia całego cyklu życiowego[9].
Ważną rolę w rozwiązywaniu problemu ufności odgrywa instrukcja religii, której zadaniu jest wspomaganie rozwoju, ale również może ona doprowadzić jednostkę w kontekst potrzeby systemu wiary totalnej. Najbardziej podstawowy poziom energii życiowej wyraża siła nadziei w możliwość spełnienia kluczowych pragnień pomimo skali i rodzaju podległości i ograniczeń im towarzyszących. Ona też wyznacza dla Eriksona residuum tożsamościowe tej fazy cyklu[10].
Kolejny aspekt witalności zawarty w II FAZIE, wyraża zdolność walki o własną autonomię, będącą przejawem „emancypacji pierwotnej”, zaborczo rozszerzającej skalę dostępności świata wobec jednostki, wcześniej poddanej nadopiekuńczości otoczenia[11]. Erikson podkreśla rolę zasady prawa i porządku, która tworzy równowagę rozwojową wobec napięcia towarzyszącego dążeniu do autonomii. W drugiej fazie rozwoju tożsamości ważne jest to, że jednostka działa w oparciu o własną rolę, samodzielnie kierując swym działaniem.
III FAZA
Trzeci rodzaj witalności w cyklu życia wyraża zdolność i skłonność do inicjatywy, związaną z ambicją w dążeniu do celu, wytrwałości i zadowolenia z przełamywanych barier i trudności[12].
Osiągnięciem tej fazy jest siła wyobraźni, która budowana jest przy udziale symboli, wzorców, zachowań ludzi znaczących.
Residuum tożsamości tej fazy wyraża „ja” oparte o skalę wyobraźni dotyczących siebie[13].
Najbardziej znaczący etap rozwoju w tym modelu stanowi faza, która wprowadza w ??? problemów tożsamości jednostki, a centralny problem rozwojowy stanowi potwierdzenie własnej adekwatności wobec oczekiwań otoczenia, bym razem uwikłanych w wymogi fachowości, zadanie perfekcyjnego działania według uproszczonych reguł, ten etap to FAZA IV.
Erikson wskazuje, że jakość pracy będąc dominującym składnikiem residuum tożsamości tej fazy może rzutować, jako istotne ograniczenie rozwojowe, na późniejsze interakcje życiowe jednostki...[14] Erikson podkreśla rolę edukacji, która daje możliwość osiągnięcia w przyszłości kariery życiowej.
V FAZA
Kolejne stadium w cyklu życia wyznaczone jest przez dominację potrzeby wierności związaną z dążeniem do potwierdzenia własnej wierności i wiarygodności przez jednostkę w terminach silnej identyfikacji namiętnie wartość i wiarygodność innych ludzi i idei. Wierność staje się dominującym rozwojowo potencjałem witalnym, będącym nośnikiem okresowego rozwiązania kryzysu tożsamości w okresie dorastania[15]. Funkcję kompensacji może pełnić miłość, ale i nieidentyfikacja z ideami, jak i bezwzględność wykluczeń z własnego świata wartości i nietolerancję na inność.
FAZA VI
W tej fazie człowiek wkracza w okres życia, w którym cechą dominującą jest dojrzałość do intymności, do widzenia swego „ja” przez pryzmat „my” miłością i przywiązaniem. Uczucie to staje się nową siłę witalną, opierającą nowe i wcześniej niedostępne strefy satysfakcji egzystencjalnej, takie w dziecinnie[16].
FAZA VII
Siłą witalną tej fazy, dominującą nad życiodajną aktywnością jednostki, jest w modelu Eriksona troskliwość, jako typ zaangażowania oparty o spontaniczną współczulność wobec osób, idei i rzeczy (życzliwość i poszanowanie). Przejawem troskliwość jest troska nie tylko o własne dzieci, ale o wszystkie dzieci. Witalność tej fazy może w cyklu życia stanowić istotne ogniwo łączące pokolenia, gdyż reprezentujący ją człowiek staje się żywym nośnikiem i wartości i wzorów kulturowych, zdolnym do pozytywnej rozwojowo procesów wprowadzania w życie młodszych pokoleń[17].
FAZA VIII
Okres starości w cyklu życia Eriksona charakteryzowany jest witalnością uwikłaną w równowagę napięcia między integralnością życiową, a bodźcami prowadzącymi do rozpaczy, beznadziei i niespełnienia. Odstęp między tymi jest największy ze wszystkich w cyklu, gdyż negacja integralności osobowej oznacza zepchnięcie do poziomu pozbawionego oparcia egzystencjalnego podstawowego dla I FAZY. Wyrazem tej witalności są dzieci i ludzi starszych.
Każda faza życia wnosi w życie społeczne specyficzne dla niej wartości, nie jest więc tylko osobistą sprawą danej jednostki. Każda faza coś daje i coś zabiera. Pewne wartości zanikają, w ich miejsce pojawiają się inne wartości i one zyskują znaczenie podstawowe. Wartościom poświęcony jest następny podrozdział.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] H. Worach-Kardas: Fazy życia zawodowego i rodzinnego, Warszawa 1988, IWZZ, s. 11.
[2] E. Rosset: Proces starzenia się ludności. Studium Demograficzne. Warszawa 1959, s. 31.
[3] H. Worach-Kardaś: Fazy życia zawodowego i rodzinnego, Warszawa 1988, IWZZ, s. 13.
[4] E. Rosset: Proces starzenia się ludności. Studium demograficzne, Warszawa 1959, PWG, s. 113.
[5] H. Worach-Kardas: Fazy życia zawodowego i rodzinnego, Warszawa 1988, s. 16.
[6] Tamże; s. 16.
[7] Z. Witkowski: Młodość i tożsamość w cyklu życia. Zarys koncepcji Erika H. Eriksona [w] s. 70.
RODZINA JAKO GRUPA SPOŁECZNA
- Rodzina jest to pierwotna gr. społeczna (pierwsza),
- naturalna gr. społ., która stanowi duchowe zjednoczenie szczupłego grona osób, skupionych we wspólnym ognisku domowym
- cechy: wspólne zamieszkanie, nazwisko, własność, kultura duchowa, ciągłość biologiczna,
- więź oparta na szczególnie intymnych stosunkach, na powiązaniu emocjonalnym i na trwałości tej więzi
- wiara w prawdziwą łączność biologiczną, tradycję rodzinną i społ.
- posiadają wspólne cele, podobne normy moralno - społeczne,
- odczuwają poczucie odrębności swojej grupy
- nieformalna tzn że dziecko z chwilą urodzenia naturalnie staje się członkiem rodziny;
- bez względu na liczbę dzieci jest małą grupą społeczną
- jest tą najważniejszą, niezastąpioną grupą społ. w życiu każdego człowieka,
- występuje wzajemna odpowiedzialność za siebie w sposób naturalny
- współprzeżywanie
- więź miłości jest naturalna
Rodzina jako grupa i jako instytucja społeczna
|
Wyszukiwarka