568


PRAWO BANKOWE

Państwowy Bank Rolny z 1919 i Pocztowy Bank Oszczędności z 1920

Termin prawo bankowe pojawił się w 1928. Użyty w rozporządzeniu Prezydenta RP z 17.III.1928. Zdefiniowano:

Przedsiębiorstwo bankowe - przedsiębiorstwo handlowe, którego głównym przedmiotem działalności były czynności bankowe.

Bank - zorganizowane w formie spółki akcyjnej przedsiębiorstwo bankowe. Bankiem mogła być spółka komandytowo - akcyjna.

Bankiem Centralnym był Bank Polski. Powstał na mocy ustawy z 11.II.1924 o naprawie Skarbu i reformie walutowej. Był on S.A. z udziałem państwa. Posiadał monopol emisyjny oprócz innych czynności bankowych.

Podstawowym zadaniem było kształtowanie polityki pieniężnej oraz dbałość o silnego złotego. Miał więc kompetencje banków komercyjnych.

Po wojnie zupełnie nowy system. Państwo w latach 50 dążyło do likwidacji wszystkich banków komercyjnych. Zostało powołanych kilka banków, które miały tematyczne zadania. Państwowa Kasa Oszczędności zajmująca się obsługą ludności. Bank Handlowy zajmował się rozliczeniami międzynarodowymi w ramach państwa. Polska Kasa Opieki S.A. - rozliczanie transakcji międzynarodowych - przedsiębiorstw.

Działały one w strukturze NBP - wydzielone funkcjonalnie i organizacyjnie.

Banki Spółdzielcze z Bankiem Gospodarki Żywieniowej.

31.I.1989 -Ustawa Prawo Bankowe

Ustawa o NBP

Zmieniły pozycję banku na rynku.

Szereg nowych zasad w prawie bankowym:

Systemy bankowe

1. Jednobankowy - monobankowy

Jednostopniowy system bankowy na czele z NBP (Bank Centralny ma kompetencje banków komercyjnych - może udzielać kredytów, przyjmować lokaty). Wszystkie banki są w strukturze BC

2. Dwubankowy - dwustopniowy.

Składa się z NBP, sprawuje nadzór nad bankami komercyjnymi i realizuje politykę pieniężną państwa. NBP nie ma kompetencji do udzielania kredytów i przyjmowania lokat. Banki komercyjne są poza strukturą NBP.

I. Podstawowym czynnikiem określającym kształt systemu bankowego jest państwo, określa warunki funkcjonowania poprzez uchwalanie aktów prawnych, powołujących do życia ten system.

II. Stopień rozwoju gospodarczego kraju. Im wyższy rozwój gospodarczy tym więcej operacji pieniężnych w gospodarce, co wymaga lepszej organizacji systemu bankowego.

III. Podział pracy w bankowości - czy przeważają w systemie banki uniwersalne, świadczące wszelkie możliwe usługi, czy banki specjalistyczne, które specjalizują się w konkretnej czynności bankowej.

W Europie przeważają banki uniwersalne, w Ameryce specjalistyczne.

IV. Stosunek między bankiem a klientem.

Czy banki nie mają ograniczeń w działalności, czy mogą w pełni konkurować o klienta.

REFORMA POLSKIEGO SYSTEMU BANKOWEGO

Rozpoczęła się na początku lat 80. Oparta na następujących założeniach:

1. Miało istnieć sprzężenie zwrotne między rozwojem gospodarczym kraju a reformą systemu bankowego (rozwój gospodarczy kraju wymuszał reformę).

2. Oddzieleni funkcji Banku Centralnego od bezpośredniej działalności kredytowej

3. Oparcie systemu bankowego na bankach uniwersalnych,

4. Zorganizowanie sieci konkurujących ze sobą banków komercyjnych oraz oparcie ich działalności na zasadach ekonomicznych - samofinansowanie i samodzielność.

5. Zapewnienie konkurencyjności między bankami. Odejście od podziału terytorialnego, branżowego i stworzenie możliwości wyboru banku.

6. NBP miał pełnić funkcję Banku Centralnego państwa, realizować politykę pieniężną państwa i refinansować banki komercyjne (udzielać im kredytów).

I etap reformy - wydzielenie ze struktury NBP Powszechnej Kasy Oszczędności, ;przejęła ona obsługę kredytową oraz oszczędnościową ludności, obsługę spółdzielni mieszkaniowych oraz niektórych podmiotów gospodarczych.

II etap - 1988

Rozpoczęto urealnianie stopy kredytowej depozytowej.

1.V.1988 - powołano 9 banków kredytowych w postaci spółek Skarbu Państwa. Powstały na mocy rozporządzenia RM. Powstały w miejsce oddziałów terenowych NBP:

III etap - Ustawa o prawie bankowym - NBP - 1984

Banki stały się podmiotami samodzielnymi, samofinansującymi się. Opierały swą działalność na statucie i na udzielaniu kredytów, przyjmowaniu depozytów i dokonywaniu rozliczeń pieniężnych

Ustawy te znosiły podmiotowe oraz terytorialne ograniczenia działalności banków.

Stworzyły podstawy do konkurencyjności między bankami i wprowadziły nowe zasady powiązań miedzy BC a bankami komercyjnymi. Nastąpiło odejście od oddziaływania metodami administracyjnymi na rzecz narzędzi ekonomicznych.

IV etap - Przekształcenie tych spółek Skarbu Państwa w podmioty całkowicie lub w dużym stopniu niezależne od państwa - prywatyzacja.

W ramach tego etapu ma miejsce prywatyzacja i konsolidacja w systemie bankowym.

Prywatyzacja - przekształcenie banku w komercyjny

Konsolidacja - połączenie banków

Konsolidacja banków

Może wynikać z decyzji odgórnych, samego państwa i oddolnych - od samych banków. W 1996 zawiązano grupę bankową - weszły tam: Bank Depozytowo - Kredytowy w Lublinie, Pomorski Bank Kredytowy w Szczecinie, Bank Kredytowy w Łodzi. Powstała grupa PKO S.A.

Pozostałe konsolidacje wynikały z inicjatywy samych banków:

Prywatyzacja

Inwestorami były najczęściej duże banki zachodnie.

RODZAJE BANKÓW:

BANK - (ust. 29.VIII.1997) Osoba prawna, utworzona zgodnie z przepisami ustaw, działająca na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych, które obciążają ryzykiem środki przeznaczone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym.

Podział banków:

1. Podmiot własności

2. Formy organizacyjne

3. Zadania banków

4. Terytorium działalności

ZASADY LICENCJONOWANIA DZIAŁALNOŚCI BANKÓW

Bank państwowy

Może być utworzony w drodze rozporządzenia RM, na wniosek M Skarbu Państwa, zaopiniowany przez Komisję Nadzoru Bankowego.

RM określa jednocześnie jego nazwę, siedzibę, przedmiot działalności, zakres działania, jego fundusze (część wydzielonego majątku Skarbu Państwa).

Bank działa w oparciu o statut nadawany w rozporządzeniu M Skarbu Państwa w porozumieniu z MF po opinii Komisji Nadzoru Bankowego.

Organami banku są zarząd i rada nadzorcza. Rada nadzorcza sprawuje ogólny nadzór nad działalnością banku. Zatwierdza sprawozdania zarządu, dokonuje podziału zysku bądź sposobu pokrywania strat. Zarząd zajmuje się bieżącą działalnością banku i w tych sprawach podejmuje uchwały.

Banki spółdzielcze

Struktura bankowości jest trójszczeblowa:

I. Bank Krajowy - BGŻ S.A.

II. 9 Banków regionalnych

III. Banki Spółdzielcze

II + III - zrzeszenia regionalne

I + II - zrzeszenia krajowe

Przynależność do zrzeszeń nie jest obowiązkowa

Utworzenie banku spółdzielczego - na mocy prawa spółdzielczego z zachowaniem przepisów prawa bankowego. BS tworzy się na wniosek założycieli (co najmniej 10). Wniosek skierowany jest do Komisji Nadzoru Bankowego, która udziela zezwolenia w porozumieniu z MF.

Organy Banku Spółdzielczego:

1 - Rada Nadzorcza - Powoływana spośród członków spółdzielni poprzez wybranie tych członków. Sprawuje ogólny nadzór nad działalnością banku.

2 - Zarząd - Bieżąca działalność banku. Powoływany przez RN.

3 - Komitet Kredytowy - Jest organem opiniodawczym. Skład i zasady działania określa RN. Zajmuje się opiniowaniem udzielania wysokich kredytów

Poszczególne banki spółdzielcze - działają w formie spółdzielni, Banki Regionalne S.A. (Banki spółdzielcze posiadają akcje banku regionalnego). Bank krajowy - S.A. banków regionalnych i Skarbu Państwa.

Dwa banki regionalne nie są zrzeszone w Banku Krajowym:

Bank w formie S.A.

Tworzone są zgodnie z k.s.h. przy zachowaniu przepisów Prawa Bankowego. Utworzony na podstawie zezwolenia Komisji Nadzoru Bankowego wydanego w uzgodnieniu z MF. Bank taki mogą utworzyć co najmniej 3 osoby fizyczne lub prawne. Wyjątek: Bank może być utworzony przez inny bank.

Organami banku są:

1. Zgromadzenie akcjonariuszy - ma największe znaczenie. Zbiera się co najmniej raz w roku na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy:

2. Rada Nadzorcza - co najmniej 5 osób powołanych przez walne zgr. Sprawuje ogólny nadzór nad działalnością banku.

3. Zarząd - co najmniej 3 osoby. Powołanie 2 osób (w tym prezesa) musi odbyć się za zgodą Komisji Nadzoru Bankowego. Zajmuje się bieżącą działalnością banku.

Warunki, jakie muszą być spełnione przy tworzeniu banków

1. Odpowiednio wysoki kapitał własny (nie może pochodzić z kredytów, pożyczek bądź innych źródeł nieudokumentowanych). Nie może być w jakikolwiek sposób obciążony zobowiązaniami. Część kapitału może być wniesiona w formie aportów.

(wyposażenie, nieruchomość). Kapitał wnoszony w formie pieniężnej musi wynosić co najmniej równowartość 5000000 €. Dodatkowo kapitał w formie niepieniężnej nie może przekraczać 15% całej wartości kapitału. Jeden założyciel nie może wnieść więcej niż połowę kapitału (nie funkcjonuje jeśli założycielem banku jest inny bank).

2. Bank musi dysponować odpowiednimi pomieszczeniami, przystosowanych do realizacji jego funkcji. Należy zabezpieczyć środki pieniężne w banku. Pomieszczenia powinny być wyposażone w odpowiednie urządzenia techniczne, które będą służyć prowadzeniu działalności bankowej i zabezpieczą przechowywane wartości pieniężne.

3. Założyciele banku oraz członkowie zarządu muszą dawać rękojmię działania w sposób należycie zabezpieczający interesy klientów. Wymóg niekaralności (sprawy karnoskarbowe oraz przeciwko mieniu).

4. Co najmniej 2 osoby, które mają pełnić funkcję członków zarządu posiadają wykształcenie i doświadczenie zawodowe, potrzebne do kierowania bankiem,

5. Założyciele przedstawią 3 - letni plan działalności banku, który będzie wykazywał, że działalność będzie bezpieczna dla środków bankowych.

Utworzenie banku jest możliwe po uzyskaniu zezwolenia Komisji w porozumieniu z MF. Wniosek składa zarząd banku (osoby, które nim będą):

1. Nazwa oraz siedziba banku.

2. Czynności bankowe, które będą wykonywane przez bank.

3. Dane o przedmiocie i zakresie działalności.

4. Dane dotyczące założycieli i osób które mają pełnić funkcje zarządu.

5. Dane dotyczące kapitałów własnych grona założycielskiego.

Do wniosku dołącza się:

Wniosek składa się do Komisji Nadzoru Bankowego. Komisja wyda zezwolenie, gdy spełnione są wszystkie powyższe warunki. Bank może rozpocząć działalność po uzyskaniu zezwolenia. Ma 1 rok od daty wydania zezwolenia na rozpoczęcie działalności.

Zezwolenie może zostać cofnięte, gdy:

  1. bank przestał spełniać wymogi, określone w zezwoleniu;

  2. bank działa niezgodnie z prawem;

  3. bank ma trudności finansowe;

  4. na wniosek samego banku.

BANK HIPOTECZNY

Typ banku specjalistycznego. Jego głównym zadaniem jest dostarczanie gospodarce kapitału inwestycyjnego w formie długoterminowego kredytu zabezpieczonego hipoteką.

Cecha charakterystyczna: emituje on listy zastawne zabezpieczone bezpośrednio lub pośrednio hipotekami (a nie kapitałami własnymi) i w ten sposób gromadzi środki finansowe - przez sprzedaż emitowanych listów zastawnych.

Działa na podstawie ustawy z 29 VIII 1997 o bankach hipotecznych i listach zastawnych. Ustawa ta wprowadziła nowy instrument - list zastawny (rodzaj zapisu długu na okaziciela).

Konstrukcja listu zastawnego i jego wymogi formalne:
Wyróżnia się 2 rodzaje listu zastawnego:

CD. Banku hipotecznego

Cechą charakterystyczną jest związek skuteczności metod zabezpieczeń udzielanych kredytów z pewnością znajdującego się w obrocie gospodarczym listu zastawnego. Istnieje szereg ograniczeń odnośnie przedmiotu zabezpieczenia hipoteką, sposobu wyceny nieruchomości oraz przyjmowania relacji wartości nieruchomości do wartości udzielonego kredytu. Działalność banków hipotecznych została ograniczona do czynności o niskim stopniu ryzyka. Banki mogą udzielać kredytów zabezpieczonych tylko hipoteką i emitować na tej podstawie listy zastawne.

(Bank hipoteczny udziela kredytu zabezpieczonego hipoteką, wycenia nieruchomość, kredyt jest równy jakiemuś odsetkowi wartości nieruchomości; następnie emituje listy zastawne równe wartości udzielonego kredytu i na końcu nabywane są one przez dowolne podmioty).

List zastawny znajduje się w obrocie i może być sprzedawany i nabywany przez dowolną osobę. Osoba, która posiada list zastawny jest wierzycielem osoby, która wzięła kredyt. Wysokość udzielonych kredytów może być refinansowana listami zastawnymi do wysokości 60% wycenionej nieruchomości. Pojedynczy kredyt nie może przewyższać 80 % wartości nieruchomości.

Bezpieczeństwu służy możliwość tworzenia rezerw w bankach w celu zabezpieczenia listów zastawnych. Bank hipoteczny ma obowiązek zatrudnić powiernika, który sprawdza czy wartość nominalna znajdujących się w obrocie listów zastawnych w każdym czasie jest zrównoważona wierzytelnościami hipotecznymi, przynajmniej w takiej samej wysokości i zapewniającymi przynajmniej taki sam przychód z odsetek (w każdym czasie wartość nieruchomości nie może być niższa niż wartość nominalna listów zastawnych).

OPERACJE BANKOWE

Są to wszelkiego rodzaju czynności bankowe. Wyróżnia się 3 rodzaje operacji bankowych:

  1. Czynne (udzielanie kredytów oraz lokowanie środków własnych i klientów),

  2. Bierne (gromadzenie wkładów i lokat, emitowanie papierów wartościowych bądź inne czynności powiększające środki pieniężne w banku) - podstawową czynnością bierną jest przyjmowanie depozytów,

  3. Usługowe (pośredniczące) (wykonywane na zlecenie i ryzyko klientów) - prowadzenie rachunków bankowych oraz dokonywanie przelewów i rozliczeń pieniężnych. I ewidencyjno-rozliczeniowe.

Rodzaje czynności bankowych

  1. Przyjmowanie wkładów pieniężnych

  2. Prowadzenie rachunków bankowych

  3. Udzielanie kredytów

  4. Udzielanie gwarancji bankowych

  5. Emitowanie bankowych papierów wartościowych

  6. Przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych

  7. Udzielanie pożyczek pieniężnych

  8. Operacje czekowe i wekslowe

  9. Wydawanie kart płatniczych i operacje na nich

  10. Terminowe operacje finansowe

  11. Nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych

  12. Przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych oraz udostępnianie skrytek sejfowych

  13. Wykonywanie czynności obrotu dewizowego

  14. Udzielanie poręczeń

  15. Wykonywanie zleceń związanych z emisją papierów wartościowych

  16. Inne czynności, jeśli wynikają z odrębnych ustaw

Udzielanie kredytów

Umowa kredytu
Przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy, na czas oznaczony w umowie kredytu, kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, natomiast kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, do zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz do zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

3 cechy umowy kredytu:

  1. umowa konsensualna

  2. dwustronnie zobowiązująca

  3. odpłatna (zawsze występuje element odsetek)

Jest zawierana na piśmie i powinna zawierać następujące elementy:

Porównanie kredytu z pożyczką

*Cechy wspólne:

*Różnice:

  1. Inne źródła prawa regulujące każdą umowę (kredyt jest z punktu widzenia prawa cywilnego umową nienazwaną)

  2. Charakter świadczeń, do których spełniania zobowiązany jest udzielający pożyczkę i kredyt:
    a) pożyczkodawca zobowiązuje się przenieść na pożyczkobiorcę własność określonej ilości pieniędzy lub rzeczy oznaczonych co do gatunku
    b) kredytodawca zobowiązuje się oddać do dyspozycji określoną ilość środków pieniężnych

  3. Przedmiot umowy:
    a) pożyczka - środki pieniężne lub rzeczy oznaczone co do gatunku
    b) kredyt - tylko środki pieniężne

  4. Kredyt udzielany jest na określony cel. Wykorzystanie pożyczki leży w gestii pożyczkobiorcy.

  5. Kredyt jest zawsze odpłatny. Pożyczka może być nieodpłatna.

  6. Kredyt jest zawarty z chwilą podpisania. Pożyczka przy wydaniu środków pieniężnych lub rzeczy oznaczonych co do gatunku.

  7. Odmienne uregulowanie kwestii przedterminowego rozwiązania umowy:
    a) umowę kredytu można wypowiedzieć
    b) od umowy pożyczki można odstąpić
    Przesłanki odstąpienia od umowy pożyczki nie są określone tak szeroko jak przesłanki wypowiedzenia umowy kredytu. Dający pożyczkę może odstąpić od umowy, co ma skutek ex tunc. Odstępuje, jeżeli zwrot pożyczki jest wątpliwy z powodu złego stanu majątkowego drugiej strony. Może to zrobić przed wydaniem przedmiotu pożyczki i tylko wówczas, gdy nie wiedział i nie mógł się dowiedzieć o złym stanie majątkowym pożyczkobiorcy. Po wydaniu przedmiotu pożyczki, pożyczkodawca nie może uwolnić się od ciążących na nim zobowiązań, może tylko żądać zwrotu przedmiotu pożyczki przed terminem płatności, jeżeli pożyczkobiorca stał się niewypłacalny oraz zabezpieczenie pożyczki uległo znacznemu zmniejszeniu z winy biorącego.

    Kredytobiorca może wypowiedzieć umowę w razie stwierdzenia faktu niedotrzymania warunków udzielenia kredytu lub zagrożenia terminowej jego spłaty z powodu złego stanu majątkowego kredytobiorcy. Kredytodawca może wypowiedzieć umowę przed, jak i po oddaniu przedmiotu kredytu do dyspozycji.

Rodzaje kredytów

Przedmiot kredytu

  1. Obrotowy (przeznaczony na bieżące potrzeby związane z prowadzeniem działalności gospodarczej)

  2. Inwestycyjny (na finansowanie nakładów gospodarczych - stworzenie nowych bądź powiększenie istniejących środków trwałych)

  3. Konsumpcyjny (na finansowanie potrzeb ludności)

Okres udzielenia kredytu

  1. Krótkoterminowy (udzielany do 1 roku) - taki charakter mają kredyty obrotowe i część konsumpcyjnych

  2. Średnioterminowy (udzielany do 3 lat) - część kredytów konsumpcyjnych oraz inwestycyjnych

  3. Długoterminowy (udzielany na okres powyżej 3 lat) - część inwestycyjnych

Forma kredytu

  1. Kredyt w rachunku bieżącym (towarzyszy rachunkowi bieżącemu)

  2. Kredyt w rachunku pożyczkowym (branie kredytu niezależnie od rachunków posiadanych w banku)

Waluta kredytu

  1. Kredyt w walucie krajowej

  2. Kredyt w walucie obcej

Szczególne rodzaje kredytów

Umowa kredytu konsorcjalnego:

Banki biorące udział w konsorcjum ponoszą ryzyko związane z kredytem proporcjonalnie do wysokości wniesionych środków pieniężnych do wspólnie udzielonego kredytu.

Bank, udzielając kredytu, bierze pod uwagę wiele czynników - w szczególności ryzyko kredytowe. Ryzyko kredytowe jest bezpośrednio związane z udzieleniem kredytu, który nie zostanie spłacony. Podstawowym instrumentem, służącym ograniczeniu ryzyka kredytowego jest ocena zdolności kredytowej podmiotu ubiegającego się o kredyt. Ta ocena pozwala wyeliminować podmioty, które ubiegają się o kredyt, a nie posiadają tej zdolności.

Przesłanką, od której spełnienia uzależnia udzielenie kredytu, jest posiadanie przez kredytobiorcę zdolności kredytowej.

Zdolność kredytowa (art. 70 Prawa bankowego) - zdolność do spłaty zaciągniętego kredytu, wraz z odsetkami, w terminach określonych w umowie.

Posiadanie zdolności kredytowej jest warunkiem sine qua non, od spełnienia którego uzależniona jest decyzja banku odnośnie udzielenia kredytu. Zdolność kredytowa decyduje o wysokości kredytu, o jego cenie, żądanych zabezpieczeniach. Jest również podstawą indywidualizowania warunków umowy kredytowej. Analiza zdolności kredytowej pozwala ocenić ryzyko kredytowe i przyczynia się do wyeliminowania złych dłużników. Jest podstawowym elementem prawnym, zabezpieczającym bank przed niewypłacalnością dłużników. Wymaga ona zawarcia w umowie kredytu takich rozwiązań, które zagwarantują, iż kredytobiorca w przyszłości pokryje pełną wierzytelność banku - spłaci kredyt z odsetkami.

Bank dokonuje oceny zdolności kredytowej samodzielnie. Jest to decyzja ostateczna i bezwzględnie wiążąca. Bank nie ma prawa udzielić kredytu podmiotowi, który nie posiada zdolności kredytowej. Wyjątek: (Bank może takiej osobie udzielić kredytu, jeśli spełni ona 2 warunki:

  1. ustanowi zabezpieczenie kredytu, które zminimalizuje ewentualną stratę banku

  2. przedstawi program naprawy swojej sytuacji finansowej (program musi być wiarygodny, jego realizacja ma zapewnić uzyskanie zdolności kredytowej przed terminem spłaty kredytu)

Zdolność kredytową bank bada zarówno przed udzieleniem kredytu, jak i w trakcie jego wykorzystania. Ocena taka ma 3 etapy:

  1. ocena bieżącej zdolności kredytowej. Jest przeprowadzana w trakcie badania wniosku kredytowego. Chodzi o ustalenie aktualnej sytuacji finansowej podmiotu przed udzieleniem kredytu (etap najważniejszy)

  2. badanie zdolności kredytowej perspektywicznej. Dotyczy okresu od pozostawienia środków pieniężnych do dyspozycji, do spłaty kredytu (okresu kredytowania)

  3. kontrola utrzymania przez kredytobiorcę zdolności kredytowej w okresie kredytowania

Czynniki decydujące o zakresie badania zdolności kredytowej:

  1. moment, w którym pytamy o zdolność kredytową podmiotu. (przed udzieleniem kredytu bada się najszerzej, potem tylko co do tych, którzy zalegają ze spłatą)

  2. rodzaj udzielonego lub wykorzystanego kredytu. Im okres, na jaki udzielamy jest dłuższy, tym szerszy zasięg badania. Im wyższa kwota, tym szerszy zasięg oceny zdolności kredytowej. Najszerzej bada się zdolność kredytową przy długoterminowych, inwestycyjnych - najwęziej przy kredytach bieżących, krótkoterminowych, konsumpcyjnych

  3. status prawny badanego podmiotu. Osoby fizyczne - badanie obejmuje tu otrzymywane wynagrodzenie, zatrudnienie, zaleganie z płatnością świadczeń publicznoprawnych oraz czy dana osoba posiada już kredyt, czy nie i czy go spłaciła w terminie. Osoby prawne - badane są dokumenty finansowe podmiotów gospodarczych. Chodzi o bilans zysków i strat oraz cash flow, czyli sprawozdanie przepływów pieniężnych (określa się płynność finansową podmiotu), stopień spełniania świadczeń publicznoprawnych (podatki, świadczenia ubezpieczeniowe, świadczenia na fundusz pracy), kredyty, jakie podmiot otrzymał i rozmiar działalności gospodarczej, prowadzonej przez dany podmiot - im większy rozmiar, tym większa szansa otrzymania kredytu

  4. stopień ogólnej znajomości kredytobiorcy (stały klient dostanie kredyt szybciej)

Elementy określające cenę kredytu:

  1. Oprocentowanie - odsetki naliczane od kwoty wykorzystanego kredytu. Oprocentowanie liczone w walucie kredytu, powinno pokrywać koszty uzyskania środków na kredyt oraz marżę banku.

  2. Prowizja - obliczana jest od kwoty udzielonego kredytu. Oprócz wysokości prowizji w umowie kredytu powinien być też termin i sposób jej spłaty. Sposób wynika z umowy, bank określa go dowolnie. Prowizja jest płacona w całości przed udzieleniem kredytu.

  3. Odsetki od zadłużenia przeterminowanego - powinny być określone w umowie; zwykle są to te same odsetki, jak oprocentowanie kredytu, ale bank może określić wyższe odsetki.

  4. Inne koszty - opłaty związane z ustanowieniem zabezpieczenia kredytu. Np. opłata skarbowa z tytułu wpisu hipoteki do księgi wieczystej, ubezpieczenie nieruchomości, obciążonej hipoteką.

Zabezpieczenia kredytu

Jest to najważniejsza część umowy kredytowej. Prawo bankowe pozwala bankowi, dla zapewnienia zwrotu kredytów, żądać od kredytobiorcy zabezpieczenia, przewidzianego prawem cywilnym i wekslowym. Zabezpieczenie może nastąpić zarówno przed udzieleniem kredytu, jak i w trakcie jego wykorzystywania. Wyróżnia się 2 grupy zabezpieczeń:

Rodzaje zabezpieczeń osobistych

  1. Poręczenie

  2. Gwarancja

  3. Cesja wierzytelności

  4. Przystąpienie do długu wynikają z prawa cywilnego

  5. Pełnomocnictwo

  6. Przejęcie długu

  7. Weksel

  8. Poręczenie wekslowe wynikają z prawa wekslowego

Rodzaje zabezpieczeń rzeczowych

  1. Hipoteka

  2. Zastaw

  3. Przewłaszczenie na zabezpieczenie

  4. Kaucja

  5. Blokada środków na rachunku bankowym

  6. Potrącenie

  7. Ubezpieczenie kredytu

  1. Poręczenie - art. 876-887 k.c.
    Poręczyciel zobowiązuje się wobec wierzyciela (banku) wykonać zobowiązanie, w przypadku niewykonania go przez dłużnika (kredytobiorcę).
    Umowa poręczenia powinna być zawarta na piśmie. Poręczenie może być terminowe i bezterminowe (gdy w umowie termin nie jest określony). Poręczenie stosuje się głównie do kredytów konsumpcyjnych dla osób fizycznych.

  2. Gwarancja - art. 392-393 k.c., art. 80-83 pr. bankowego
    Pisemne zobowiązanie gwaranta do spłaty kredytu wraz z odsetkami, w przypadku niewykonania zobowiązania w terminie przez kredytobiorcę.
    Zobowiązanie gwaranta jest niezależne od kredytobiorcy, a zobowiązanie poręczyciela jest ściśle związane ze zobowiązaniem kredytobiorcy. Gwarancja nie może być uzależniona od bezskuteczności dochodzenia roszczenia przeciwko kredytobiorcy.

  3. Cesja (przelew wierzytelności) - polega na przeniesieniu przez kredytobiorcę na bank posiadanej wierzytelności wobec osoby trzeciej. Bank może uzyskać zabezpieczenie na tej wierzytelności w przypadku niespłacenia kredytu.
    a) cesja konkretna - dotyczy oznaczonej wierzytelności lub kilku takich wierzytelności.
    b) cesja globalna - dotyczy wielu wierzytelności obecnych lub przyszłych.
    Przelew następuje w drodze pisemnej umowy. Dla skuteczności umowy trzeba poinformować dłużnika o cesji - musi on potwierdzić uzyskanie zawiadomienia.

  4. Przystąpienie do długu - art. 366-376 k.c.
    Osoba trzecia przystępuje do długu w charakterze dłużnika solidarnego.
    Dochodzenie roszczeń może nastąpić niezależnie od dochodzenia roszczeń od kredytobiorcy.

  5. Pełnomocnictwo - art. 95-109 k.c.
    ogólne - obejmuje czynności zwykłego zarządu, szczególne - obejmuje czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu. Czynności te muszą być dokładnie określone.
    Pełnomocnictwo musi być udzielone na piśmie. Co do zabezpieczenia kredytu stosuje się pełnomocnictwo do dysponowania rachunkiem bankowym. Kredytobiorca daje pełnomocnictwo bankowi do dysponowania swoim rachunkiem bankowym.

  6. Przejęcie długu - osoba trzecia przejmuje dług kredytobiorcy na podstawie umowy pisemnej. Ta osoba staje się nowym kredytobiorcą.

  7. Weksel - ustawa Prawo wekslowe z 28 IV 1936
    Pisemne zobowiązanie wystawcy weksla do bezwarunkowego spełnienia świadczenia po terminie ważności weksla.
    Suma wekslowa jest określona przez wystawcę. Wierzycielem jest osoba posiadająca weksel. W wekslu musi być określony termin spełnienia świadczenia. Jako zabezpieczenie kredytu stosuje się weksel własny in blanco. Jest on zaopatrzony tylko w podpis jego wystawcy (kredytobiorcy). Nie ma wypełnionego formularza wekslowego, nie ma podanej sumy wekslowej. Wierzycielem jest bank, to on posiada ten weksel. Na wekslu nie ma też terminu płatności weksla, istnieje zwykle termin wystawienia weksla.
    Bank, posiadając weksel, w sytuacji gdy kredyt nie zostaje spłacony, wypełnia weksel in blanco - podaje sumę wekslową i termin spełnienia świadczenia. Potem zawiadamia kredytobiorcę o wypełnieniu weksla, podając wysokość sumy wekslowej i termin płatności.
    Gdy kredytobiorca nie spełni świadczenia z weksla, bank może dochodzić swoich roszczeń i należności w trybie postępowania nakazowego. W tym celu wnosi pozew do sądu gospodarczego o wydanie nakazu zapłaty za weksel. Procedura przy wekslu jest bardzo prosta i skuteczna.

  8. Poręczenie wekslowe (awal) - udzielany jest za osobę zobowiązaną wekslowo. Może go udzielić dowolna osoba oprócz wystawcy weksla. Na wekslu dana osoba pisze wyraz "poręczam" i składa podpis. Poręczenie wekslowe dotyczy całej sumy wekslowej bądź jej części (jeśli nie ma wpisanej kwoty, to dotyczy całej sumy wekslowej). Poręczenie nie ma zastosowania pod jakimkolwiek warunkiem - tylko bezwarunkowo.

Zabezpieczenia rzeczowe

  1. Hipoteka
    Dotyczy nieruchomości. Jest to obciążenie nieruchomości prawem, na mocy którego bank będzie mógł dochodzić swoich roszczeń z nieruchomości, bez względu na to , czyją stała się własnością i z pierwszeństwem przed innymi wierzycielami kredytobiorcy.
    Może dotyczyć całej nieruchomości, jej części, użytkowania wieczystego, spółdzielczego, własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego, wierzytelności zabezpieczonej hipoteką.
    Obciąża poza nieruchomością także jej przynależności. Aby mogła powstać, konieczny jest wpis do księgi wieczystej nieruchomości. Wniosek o wpis składa kredytobiorca bądź bank, przeprowadza go sąd okręgowy. Hipoteka musi być wyrażona w sumie pieniężnej.
    Nie może być założona na nieruchomościach Skarbu Państwa, gruntach rolnych i na nieruchomościach nie mających księgi wieczystej.
    Jest zabezpieczeniem najbardziej pewnym.

  2. Zastaw - art. 306-325 k.c.
    Można go ustanowić na zbywalnych rzeczach ruchomych. Na jego mocy bank będzie mógł dochodzić zaspokojenia swoich roszczeń bez względu na to, czyją stały się one własnością i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi kredytobiorcy.
    Przedmiot zastawu może być własnością kredytobiorcy bądź osoby trzeciej. Umowa między kredytobiorcą, a bankiem - pisemna oraz musi przewidywać wydanie rzeczy bankowi.
    Bankowy zastaw rejestrowy - zastaw na rzeczach ruchomych z pozostawieniem przedmiotu zastawu w użytkowaniu kredytobiorcy. Umowa musi być pisemna. Bank jest obowiązany prowadzić rejestr zastawów.
    Zastaw na prawach - dotyczy praw zbywalnych. Może być ustanowiony na wkładach oszczędnościowych, na papierach wartościowych (akcjach, obligacjach, wekslach), na prawach autorskich (patentach, licencjach, wynalazkach), na udziałach w sp. z o.o.
    Obowiązuje umowa pisemna z datą pewną.
    Zastaw ustawowy - Powstaje ex lege. Umowa jest zbędna. Dotyczy głównie sprzedaży ratalnej.

  3. Przewłaszczenie na zabezpieczenie
    Dotyczy rzeczy ruchomych. Polega na przeniesieniu na bank przez kredytobiorcę posiadanych przez niego rzeczy ruchomych. Odbywa się ono na mocy umowy (pojawia się zapis, że w przypadku spłacenia kredytu, rzeczy te z powrotem staja się własnością kredytobiorcy).
    Zawarciu tej umowy towarzyszy cesja praw. Właścicielem jest bank, a użytkownikiem kredytobiorca. (W przypadku zastawu właścicielem jest kredytobiorca, posiadaczem bank).
    Do przewłaszczenia na zabezpieczenie stosuje się odpowiednio przepisy o przeniesieniu własności, przechowaniu i użyczeniu.

  4. Kaucja
    Złożenie przez kredytobiorcę w banku, jako zabezpieczenia, środków pieniężnych w postaci gotówki bądź wkładów oszczędnościowych.
    Jest zawierana na mocy pisemnej umowy, konieczne jest złożenie w banku przedmiotu kaucji.

  5. Blokada środków pieniężnych na rachunku bankowym
    Dokonywana na pisemne zlecenie kredytobiorcy, który posiada w banku kredytującym swój rachunek bankowy.

  6. Potrącenie
    Upoważnienie banku przez kredytobiorcę do potrącenia wymagalnych wierzytelności kredytowych z wpływów, jakie posiada kredytobiorca na rachunku bankowym, w banku kredytującym. (Bank może sam regulować płatności kredytobiorcy).

Czynności bierne banku

Mają głównie za przedmiot gromadzenie środków pieniężnych przez bank. Podstawową czynnością bierną banku jest przyjmowanie wkładów pieniężnych (depozytów). Depozyty dzielą się na 2 grupy:

  1. Wkłady płatne na każde żądanie (a vista)
    Klient nie zobowiązuje się do utrzymania wkładów przez jakikolwiek okres.

  2. Terminowe
    Klient zobowiązuje się do utrzymania gotówki przez określony czas.

Coraz większego znaczenia nabierają konta osobiste (rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowe). Służą oszczędzaniu i rozliczeniom pieniężnym (w pewnym sensie są depozytem).

Sposób gwarantowania środków pieniężnych, gromadzonych przez bank (bo są to głównie środki obce)
Obecnie Skarb Państwa nie gwarantuje środków pieniężnych, zgromadzonych w depozytach. Miało to miejsce do końca 1999 - dotyczyło PKO BP, PKO S.A. i BGŻ.
Podmiotem, który obecnie gwarantuje depozyty, złożone w bankach, jest Bankowy Fundusz Gwarancyjny. Zadaniem jego jest gwarantowanie środków pieniężnych, zgromadzonych na rachunkach bankowych. Udziela również pomocy bankom, które znajdują się w trudnej sytuacji finansowej.

Obecnie powyżej 17000 EURO, nie ma żadnej gwarancji.

Fundusz działa w oparciu o statut, nadawany przez Radę Ministrów, na wniosek Min. Finansów i Prezesa NBP.
Statut określa zadania Funduszu, jego organizację i zasady gospodarki finansowej. Nadzór nad jego działalnością sprawuje Min. Finansów (nadzór opiera się na kryterium legalności i zgodności... ).

Organami Funduszu są:

  1. Rada Funduszu - 10 osób + przewodniczący

  2. Zarząd Funduszu - 5 osób

ad. 1) Przewodniczącego powołuje Prezes RM na wniosek Min. Finansów i Prezesa NBP. 3 członków Funduszu powołuje Min. Finansów, 4 - Prezes NBP, pozostałych - Związek Banków Polskich.
Rada sprawuje kontrolę i nadzór nad działalnością Funduszu. Podejmuje uchwały, które są realizowane przez Zarząd Funduszu.

ad. 2) Powoływany przez Radę Funduszu na okres 3 lat. Kieruje Funduszem, jego bieżącą działalnością. Podstawowym zadaniem jest spełnienie warunków gwarancyjnych, w razie upadłości jakiegoś banku. Środki Fundusz posiada ze składek, które są przekazywane przez wszystkie banki.

Czynności usługowe banku

Są to czynności wykonywane na zlecenie i ryzyko klientów.

  1. Prowadzenie rachunków bankowych

  2. Prowadzenie rozliczeń pieniężnych

Prowadzenie rachunków bankowych

Bank może prowadzić rachunki na rzecz osób fizycznych, prawnych i jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej.

Umowa rachunku bankowego jest umową cywilnoprawną - art. 725-733 k.c. Otwarcie, posiadanie i likwidacja rachunku bankowego następuje w drodze tej umowy. Umowa określa prawa i obowiązki stron; bank przez umowę rachunku bankowego zobowiązuje się do przechowywania środków pieniężnych klienta oraz do przeprowadzania na jego zlecenie rozliczeń pieniężnych. Ma charakter imienny i zawiera:

  1. oznaczenie stron umowy

  2. rodzaj rachunku

  3. okres, na jaki rachunek został założony

  4. walutę, w jakiej rachunek jest prowadzony

  5. zasady oprocentowania i jego zmiany

  6. sposób dysponowania środkami zgromadzonymi na rachunku

  7. terminy płatności odsetek

  8. terminy realizacji zleceń posiadacza rachunku

  9. odpowiedzialność banku za terminowe i prawidłowe rozliczanie

  10. warunki zmiany umowy

  11. warunki wypowiedzenia umowy i rozwiązania umowy

Kodeks cywilny: "bank może obracać czasowo środkami pieniężnymi zgromadzonymi na rachunku, na potrzeby swojej gospodarki finansowej z obowiązkiem ich zwrotu posiadaczowi rachunku na każde żądanie lub zgodnie z umową".

Bank posiada uprawnienie do dysponowania środkami pieniężnymi, zdeponowanymi na rachunku bankowym.

Bank może prowadzić i otwierać następujące rodzaje rachunków:

  1. Bieżący

  2. Pomocniczy

  3. Lokat terminowych

  4. Oszczędnościowy

Rachunek bieżący
Podstawowy rachunek bankowy dla podmiotów prowadzących działalność gospodarczą. Wpływają na niego środki ze sprzedaży towarów i usług. Wypłacane są środki na pokrycie zobowiązań z tytułu dostaw towarów lub usług, na pokrycie zobowiązań publicznoprawnych (podatki, cła, ubezpieczenia). Z tego rachunku finansowane są również wynagrodzenia.

Rachunek pomocniczy
Przeznaczony dla podmiotów gospodarczych. Zakładany w innym banku lub w innym oddziale banku, w którym znajduje się rachunek bieżący (nie mogą być w tym samym banku). Przeznaczone są do obsługi wyodrębnionych kategorii transakcji gospodarczych.

Rachunek lokat terminowych
Przeznaczony dla osób fizycznych i prawnych. Sprowadza się do gromadzenia środków pieniężnych przez czas określony w umowie z bankiem. Wykorzystywany do pomnażania oszczędności przez inwestorów.

Rachunek oszczędnościowy
Przeznaczony tylko dla osób fizycznych. Występuje kilka jego form:

  1. oszczędnościowo-rozliczeniowy - służy do gromadzenia środków i przeprowadzania rozliczeń pieniężnych.

  2. oszczędnościowo-kredytowy - służy do gromadzenia środków pieniężnych i umożliwia wzięcie kredytu. Brany na zasadzie debetu, ustalonego z bankiem.

  3. rachunek płatny na każde żądanie - typ rachunku a vista. Brak wymogu minimalnej wpłaty, w okr. terminie.

  4. lokat terminowych - umożliwia zakładanie na nim lokat terminowych.

Rozliczenia pieniężne

Zdefiniowane w art. 63 prawa bankowego.

Są to operacje, polegające na dokonywaniu zmian w stanie środków pieniężnych na rachunku bankowym, na zlecenie klienta bądź w wyniku czynności, która z mocy prawa powoduje zmiany w stanie rachunku.

2 podstawy rozliczeń:

Rodzaje rozliczeń bezgotówkowych

  1. Polecenie przelewu - najpopularniejsze i najprostsze

  2. Polecenie zapłaty

  3. Czek rozrachunkowy

  4. Akredytywa

  5. Weksel

Polecenie przelewu
Stanowi udzieloną bankowi dyspozycję dłużnika obciążenia jego rachunku (wypłata środków z rachunku) określoną kwotą i uznania (wpłynięcie środków na rachunek) tą kwotą rachunku wierzycieli.

Polecenie zapłaty
Jest to udzielona bankowi dyspozycja wierzyciela obciążenia określoną kwotą rachunku bankowego dłużnika i uznania tą kwotą rachunku wierzyciela. Dyspozycję wydaje wierzyciel - środki są przelewane z rachunku dłużnika na rachunek wierzyciela. Jest możliwe przy następujących warunkach:

Czek rozrachunkowy
Dyspozycja wystawcy czeku, udzielana płatnikowi do obciążenia jego rachunku kwotą, na którą czek został wystawiony oraz uznania tą kwotą rachunku posiadacza czeku. Płatnikiem jest bank. Może on gwarantować czeki (czeki gwarantowane). Gwarantując czeki stwierdza, że określona na czeku kwota znajduje się na rachunku wystawcy czeku.

Akredytywa
Polega na wyodrębnieniu przez bank, na wniosek dłużnika, środków na jego rachunku w tym banku i przekazaniu ich do banku wierzyciela, w celu dokonywania zapłaty za spełnione przez wierzyciela świadczenia.

Blokuje określoną ilość środków pieniężnych na rachunku dłużnika i za to jest odpowiedzialny sam bank. Jeżeli wierzyciel spełni świadczenie, faktura wysyłana jest do banku dłużnika, który z tej zablokowanej kwoty przesyła do banku wierzyciela. Bank wierzyciela uznaje tą kwotą rachunek wierzyciela.

Akredytywa jest rozliczeniem pewnym - jest stosowana w rozliczeniach międzynarodowych oraz w przypadku, gdy kontrahenci nie znają się. Forma dosyć skomplikowana i kosztowna.

Weksel
Papier wartościowy, który oznacza bezwarunkowe polecenie, wydane przez osobę wystawiającą go, skierowane do płatnika - banku, do wypłacenia kwoty określonej na wekslu (sumy wekslowej), osobie określonej na wekslu. Bank jest płatnikiem - trasatem. Osoba, która otrzymuje środki pieniężne z weksla jest remitentem.

Karta płatnicza

Karta identyfikująca wydawcę oraz posiadacza karty, uprawniająca do wypłaty gotówki, dokonywania zapłaty i w przypadku kart wydanych przez instytucje finansowe - również do zapłaty z wykorzystaniem kredytu.

NADZÓR BANKOWY

Uzasadnienie istnienia nadzoru bankowego:

Cele nadzoru bankowego

  1. dbałość o zapewnienie bezpieczeństwa wkładów pieniężnych, złożonych przez klientów banku

  2. dbałość o przestrzeganie przez banki prawa (wszystkie przepisy prawne, dotyczące banku, w szerokim rozumieniu (Prawo bankowe, k.s.h., k.c. itd.))

Nadzór bankowy można rozpatrywać w różnych aspektach:

Organy nadzoru będą dbać o płynność finansową banku, jego wypłacalność. Będą korzystać z kompetencji nadzorczych, jeżeli bank będzie działał nieefektywnie bądź nieekonomicznie.

Komisja Nadzoru Bankowego

Jest organem uchwałodawczym. W skład Komisji wchodzi, jako przewodniczący - Prezes NBP, zastępcą jest Min. Finansów bądź delegowany przez niego Wiceminister Finansów. Oprócz nich w skład Komisji wchodzą:
* przedstawiciel Prezydenta, * Przewodniczący Komisji Papierów Wartościowych, * Prezes Zarządu Bankowego Funduszu Gwarancyjnego, * przedstawiciel Min. Finansów i * Generalny Inspektor Nadzoru Bankowego.

Komisja podejmuje decyzje w formie uchwał większością głosów, w obecności co najmniej połowy członków.

Komisja może upoważniać Przewodniczącego do podejmowania działań w okresie między posiedzeniami Komisji, z wyjątkiem następujących czynności:

  1. zezwolenia na otworzenie banku

  2. zawieszenia działalności banku i wnioskowania o jego upadłość

  3. nakładania kar przewidzianych prawem bankowym

Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego

Jest organem wykonawczym. Stanowi instytucję wydzieloną w strukturze NBP, jest odrębną komórką.

Kieruje nim Generalny Inspektor Nadzoru Bankowego, powoływany i odwoływany przez Prezesa NBP, w porozumieniu z Min. Finansów.

Nadzorowi podlega działalność banków polskich oraz oddziałów i przedstawicielstw banków zagranicznych.

Czynności nadzoru bankowego

  1. Badanie wypłacalności, płynności płatniczej i wyników ekonomicznych banku (Komisja bada stan finansowy banku).

  2. Badanie zgodności udzielania przez bank kredytów, pożyczek, gwarancji i poręczeń z obowiązującym prawem.

  3. Badanie zabezpieczenia i terminowości spłaty kredytów i pożyczek.

  4. Badanie stosowanego oprocentowania kredytów, pożyczek i rachunków bankowych.

  5. Dokonywanie oceny sytuacji finansowej banku.

Uprawnienia Komisji Nadzoru Bankowego

Ma prawo nakładać sankcje na banki. Mają one zróżnicowany ciężar gatunkowy, w zależności od sytuacji banku, jego winy.

Najłagodniejszą formą są zalecenia - do podjęcia konkretnych kroków (przywrócenia płynności płatniczej, zwiększenia funduszy własnych oraz zaniechania określonych form reklamy). Surowsze sankcje są praktykowane, gdy bank nie wykona poprzednich zaleceń, kiedy działa z naruszeniem prawa bądź statutu oraz kiedy działalność banku stwarza zagrożenie dla posiadaczy rachunków bankowych. Bank stosuje następujące sankcje:

Wybór sankcji należy do Komisji. Zazwyczaj następują one kolejno.

  1. Komisja ma również uprawnienia w stosunku do każdego członka zarządu. Może go zawiesić w czynnościach, gdy jest prowadzone postępowanie karne przeciwko niemu albo postępowanie o spowodowanie znacznych strat finansowych

  2. Komisja odwołuje członka zarządu, jeżeli zostaje on skazany prawomocnym wyrokiem sądu

  3. Może nałożyć kary pieniężne na członków zarządu, jeżeli bank narusza przepisy prawa

Rola Komisji Nadzoru Bankowego w:

  1. Tworzeniu banków,

  2. Łączeniu ich,

  3. Postępowaniu naprawczym,

  4. Likwidacji i upadłości banku oraz przy

  5. Prowadzeniu gospodarki finansowej przez bank

Tworzenie banków:

Komisja wydaje zezwolenie na utworzenie banku, w uzgodnieniu z Min. Finansów (rola podstawowa). Dotyczy to banków w formie spółki akcyjnej lub banków spółdzielczych.

Wyraża zgodę na powołanie 2 członków zarządu banku, w tym prezesa. Wyraża zgodę na nabycie większej ilości akcji przez osobę. Zgoda Komisji jest wymagana, gdy nabywa akcje, umożliwiające przekroczenie następującej liczby głosów na walnym zgromadzeniu: 10%, 20%, 25%, 33%, 50%, 66%, 75%.

Komisja nie wyraża zgody, gdy dana osoba nie zapewnia rękojmi prawidłowego prowadzenia banku.

Grupowanie banków:

Komisja musi być informowana w przypadku powołania bankowej grupy kapitałowej. Każda zmiana umowy powołującej tę grupę musi być przekazywana.

Musi być również informowana o jakichkolwiek zrzeszeniach banku.

Łączenie banków:

Wyraża zgodę na łączenie banków w formie spółki akcyjnej.

Postępowanie naprawcze:

Rozpoczyna się, gdy bank uzyskuje stratę bilansową bądź istnieje groźba jej powstania oraz gdy istnieje groźba powstania niebezpieczeństwa niewypłacalności banku. Komisja jest niezwłocznie informowana i może nałożyć na bank obowiązek realizacji konkretnych procedur naprawczych i wyznaczyć termin ich realizacji.

Kiedy sytuacja banku nie poprawia się, Komisja może zaliczać wypłaty z zysku za poprzednie okresy, może ograniczyć oraz zakazać udzielania kredytów i pożyczek osobom blisko związanym z bankiem (właścicielom, członkom zarządu, rady nadzorczej i pracownikom).

Komisja może żądać zwołania nadzwyczajnego walnego zgromadzenia, które ma być poświęcone sytuacji banku. Jeżeli to nie przyniesie efektu - może powołać kuratora bądź wprowadzić zarząd komisaryczny w banku. Od tej pory wszelkie decyzje są podejmowane przez nich.

Likwidacja banku:

Ma miejsce wtedy, gdy postępowanie naprawcze nie przyniesie pożądanych skutków. Decyzja likwidacyjna może być podjęta, jeśli strata banku wynosi co najmniej połowę funduszy własnych banku. Istnieją 3 formy likwidacji banku:

  1. przejęcie banku przez inny bank - Komisja wydaje zezwolenie na przejęcie banku

  2. formalna likwidacja banku

  3. złożenie wniosku przez Komisję do RM o likwidację banku w drodze rozporządzenia (tylko banki państwowe)

ad.2 i 3) - Komisja powołuje likwidatora, który zajmuje się likwidacją banku. Likwidator obejmuje zarząd nad majątkiem banku i przejmuje wszelkie uprawnienia organów banku.

Upadłość banku:

Komisja jest jedynym organem, który może żądać ogłoszenia upadłości banku. Upadłość ogłasza sąd i on też przeprowadza procedurę upadłościową.

Upadłość banku może być ogłoszona jeżeli jego środki - aktywa nie wystarczają na zaspokojenie zobowiązań. Komisja w tej sytuacji podejmuje decyzję o zawieszeniu działalności banku i:

NARODOWY BANK POLSKI

Jest to bank centralny kraju. Posiada osobowość prawną, ma prawo używania pieczęci z godłem, działa tylko na terenie RP i ma oczywiście siedzibę w Warszawie.

Cele działalności NBP:

Podstawowym celem jest utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP.

Innym podstawowym celem jest uzyskanie minimalnej inflacji (w ustawie z 1989 tym podstawowym celem było umacnianie polskiego pieniądza - dbanie o samą walutę). Realizacja jego jest sprzeczna ze strategicznymi działaniami RM, czyli uzyskaniem możliwie najwyższego wskaźnika wzrostu gospodarczego (wskaźnika PKB). Wysokie stopy procentowe przeciwdziałają wysokiemu wzrostowi gospodarczemu.

Funkcje NBP:

  1. Emisyjna - NBP posiada monopol emisyjny znaków pieniężnych, które są prawnym środkiem płatniczym w RP.
    NBP ustala wszelkie kwestie techniczne, związane z emisją bilonu. Prezes NBP ustala wzory i wartości nominalne banknotów oraz wzory, wartość nominalną, stopę, próbę i masę monet. Określa również wielkość emisji banknotów i bilonu. Prezes NBP postanawia również odnośnie wycofywania znaków pieniężnych z obiegu - określa termin, w którym będą one prawnym środkiem płatniczym i po upływie którego przestają nim być. Po tym terminie mogą być wymienione na nowe znaki pieniężne. Prezes NBP postanawia też odnośnie uszkodzonych, zużytych i fałszywych znaków pieniężnych. Zużyte bądź uszkodzone podlegają wymianie. Fałszywe znaki nie podlegają wymianie - podlegają zatrzymaniu bez możliwości zwrotu.

  2. Jako bank państwa - współdziała z RM w kształtowaniu polityki gospodarczej państwa:
    - kształtuje politykę pieniężno-kredytową
    - współdziała z RM w kształtowaniu i realizację polityki dewizowej
    - bierze udział w tworzeniu bilansu płatniczego (odzwierciedlającego saldo połączeń Polski z zagranicą) -
    odzwierciedla eksport, import i wymianę przygraniczną.

  3. Jako bank banków - kształtuje politykę monetarną (pieniężną) państwa. Oddziałuje bezpośrednio na banki, pośrednio na całą gospodarkę (poprzez banki). Oddziałuje na działalność banków komercyjnych - sprawuje nadzór nad ich działalnością. Określa szczegółowe reguły odnośnie działalności banków (pożyczek, depozytów, ryzyka).

Organy NBP

  1. Prezes NBP

  2. Rada Polityki Pieniężnej

  3. Zarząd NBP

Prezes NBP

Powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta na 6 lat. Dana osoba może być Prezesem przez 2 kadencje. Prezes może zostać odwołany, gdy:

  1. Nie wypełnia swoich obowiązków z powodu długotrwałej choroby

  2. Trybunał Stanu orzeknie o zakazie pełnienia przez niego kierowniczych funkcji w państwie

  3. Wydany zostanie prawomocny wyrok sądu za popełnione przez niego przestępstwo

Mandat Prezesa wygasa w razie:

  1. upływu okresu, na jaki został mianowany

  2. śmierci

  3. odwołania go

  4. złożenia rezygnacji

Można zaryzykować stwierdzenie, że Prezes NBP jest praktycznie nieodwoływalny.

Funkcje Prezesa NBP

Funkcja Prezesa ma charakter raczej prestiżowy. Jako podmiot nie podejmuje samodzielnie ważnych decyzji.

Rada Polityki Pieniężnej (zwana dalej Radą)

Składa się z przewodniczącego - Prezesa NBP i 9 członków. Wybierani są oni przez Sejm, Senat i Prezydenta po 3 osoby. Powoływani na okres 6-letni. Mogą być odwołani w razie:
- choroby, rezygnacji i prawomocnego wyroku sądu za popełnione przestępstwo. Dana osoba może zostać tylko 1 raz wybrana na członka Rady (wyjątek: jeżeli osoba zostanie wybrana na krócej niż 3 lata, może jeszcze raz być wybrana na 6-letnią kadencję).

Rada podejmuje uchwały większością głosów. W razie różnej liczby decyduje głos przewodniczącego.

Podstawową funkcją Rady jest realizowanie założeń polityki pieniężnej państwa. Ustala te założenia i przedkłada je Sejmowi wraz z projektem składanego budżetu przez RM.

Składa również sprawozdanie Sejmowi z wykonania polityki pieniężnej za dany rok. Składane wraz ze sprawozdaniem z wykonania budżetu (do końca maja danego roku).

W ramach realizacji polityki pieniężnej podejmuje następujące uchwały:

  1. ustala podstawowe stopy procentowe NBP

  2. ustala zasady i stopy rezerwy obowiązkowej banków podst.

  3. ustala zasady przeprowadzania operacji otwartego rynku

  4. określa granice zobowiązań przy zaciąganiu przez NBP pożyczek i kredytów w międzynarodowych instytucjach finansowych

  5. zatwierdza plan finansowy NBP wew.

  6. zatwierdza sprawozdanie finansowe NBP

Kiedyś wszystkie te funkcje leżały w gestii Prezesa - do 1998.

Zarząd NBP

Kieruje działalnością NBP. Przewodniczącym jest Prezes NBP. Składa się z 6-8 członków (w tym 2 wiceprezesów).

Realizuje uchwały Rady. Podejmuje wszelkie decyzje w sprawach nie zastrzeżonych dla innych organów.

Zajmuje się m.in.:

Realizowanie polityki pieniężnej przez NBP

Jest jednocześnie środkiem oddziaływania NBP na banki komercyjne (funkcja banku banków)

Polityka pieniężna - definicja: Polityka wpływająca na podaż pieniądza w gospodarce (na ilość pieniądza znajdującego się w obiegu).

NBP realizuje politykę pieniężną za pomocą środków finansowych, przez które oddziałuje na decyzje banków komercyjnych. Rodzaje instrumentów NBP w realizacji polityki pieniężnej:

  1. Instrumenty o charakterze administracyjnym - ustalane odgórnie przez NBP
    * Podstawowym jest stopa rezerwy obowiązkowej

  2. Instrumenty rynkowe - ustalane przez rynek finansowy (inwestorów), głównie przez same banki
    * Operacje otwartego rynku

  3. Instrumenty mieszane - zawierają w sobie cechy administracyjnych i rynkowych
    * Podstawowe stopy procentowe NBP

Stopa rezerwy obowiązkowej

Rezerwą obowiązkową NBP jest wyrażona w złotych część środków pieniężnych banków, zgromadzonych na rachunkach bankowych w postaci lokat bądź pozyskana ze sprzedaży papierów wartościowych, która musi zostać odprowadzona do NBP, przez bank komercyjny. Są one nie oprocentowane.

Stopa rezerwy obowiązkowej oznacza odsetek środków pieniężnych zgromadzonych przez bank odprowadzanych do NBP. Górna granica stopy rezerwy obowiązkowej wynosi 30% dla wkładów a vista, 20% dla wkładów terminowych. Obecnie faktyczna stopa rezerwy obowiązkowej wynosi 5% (ustala ją Rada).

Operacje otwartego rynku

Polegają na sprzedaży i zakupie przez NBP bonów pieniężnych NBP oraz bonów skarbowych i obligacji skarbowych. Podstawowe znaczenie ma zakup i sprzedaż bonów pieniężnych NBP.

3 rodzaje operacji otwartego rynku:

  1. podstawowe- polegają na emisji raz w tygodniu bonów pieniężnych NBP z 28-dniowym terminem zapadalności

  2. dostrajające- emisja bonów pieniężnych NBP o terminie zapadalności od 1 do 7 dni. Zakup od banków w trybie przetargowym skarbowych papierów wartościowych (bonów skarbowych oraz obligacji skarbowych) na okres od 1 do 7 dni. Oznacza przedterminowy wykup bonów pieniężnych NBP

  3. strukturalne- bezwarunkowa sprzedaż przez NBP obligacji skarbowych (nie ma tutaj przedterminowego wykupu). Odnosi się do obligacji konwersyjnych (te, które zostały przekazane przez Skarb Państwa NBP)

Bony pieniężne NBP

Bon jest papierem wartościowym na okaziciela. Istnieją 3 wartości nominalne bonu pieniężnego:

Są one sprzedawane przez NBP na przetargach cotygodniowych. Bon jest sprzedawany z dyskontem. Wykup bonu jest znany i po okresie jego życia wypłaca się wartość nominalną. Kupuje się je poniżej wartości. Różnica jest zyskiem, czyli dyskontem. Nie występują odsetki.

Przetarg bonów pieniężnych (składa się z 3 części):

  1. Inwestorzy (banki) składają oferty. Zawiera ona proponowaną cenę nabycia bonu i ilość bonów, które inwestor chce nabyć.

  2. Wybór najkorzystniejszych ofert. Jest wybieranych tyle ofert, aby zrealizować podaż bonów, która jest ustalana wcześniej.

  3. Rozliczenie. Inwestor otrzymuje bon pieniężny, a NBP środki pieniężne.

Rentowność bonów:

Procentowy zysk inwestora zainwestowanych środków pieniężnych w skali roku. Nie może być niższa od tzw. stopy referencyjnej NBP. Ustala ją Rada. Obecnie stopa referencyjna wynosi 10% w skali roku (zysk jest co najmniej 10% w skali roku z każdego bonu). Ustalenie cen determinuje zysk.

Podstawowe stopy procentowe NBP

Może udzielać kredytów bankom komercyjnym - refinansowanie banków. Udziela 3 rodzajów kredytów:

  1. refinansowy (stopa refinansowa)

  2. redyskontowy (stopa redyskontowa)

  3. lombardowy (stopa lombardowa)

Refinansowy

Może być udzielany bankowi, który posiada zdolność do spłaty tego kredytu - posiada zdolność kredytową. Może udzielić kredytu refinansowego w postępowaniu naprawczym banku. Bank może wystąpić o kredyt i jeśli ma odpowiednią sytuację finansową, otrzyma go. Kredyt ten od 1993 nie jest w praktyce udzielany. Przyczyny:

Na rynku międzybankowym banki pożyczają sobie wzajemnie pieniądze. Bank nie musiał się starać pożyczać środków od innych banków.

Obecnie stopa kredytu refinansowego jest równa stopie kredytu lombardowego, powiększonego o 1% - czyli wynosi 14,5%. Wyjątek: kredyt refinansowy przeznaczony na finansowanie inwestycji centralnych, objętych poręczeniami Skarbu Państwa, jest równy stopie kredytu lombardowego - 13,5%

Redyskontowy

Polega na zakupie przez NBP weksli handlowych przed terminem ich płatności. Kiedy kupuje te weksle, potrąca sobie tzw. stopę dyskontową za okres od zakupu weksla do jego wykupu. Ta stopa oznacza stopę redyskontową. Skupując te weksle, udziela bankom kredytu. Kredyt redyskontowy jest kredytem pod zastaw weksli handlowych (wykupując weksel bank komercyjny spłaca zaciągnięty kredyt).



Stopa redyskontowa wynosi 12% w skali roku.

Lombardowy

Kredyt krótkoterminowy, udzielany bankom pod zastaw papierów wartościowych do wysokości określonej części wartości tych papierów (zazwyczaj jest to 75% - 80% ich wartości).

Restrykcyjna polityka pieniężna

Ekspansywna polityka pieniężna

17

Przykład: weksel półroczny: 1 III - 1 IX (termin wykupu), cena jest znana - 100

18 IV: skup weksla przez NBP: po cenie 80: stopa dyskontowa: za okres 18 IV - 1 IX

1 IX: NBP otrzymuje 100 od banku komercyjnego: wykup weksla przez bank komercyjny

W kwocie 80 musi się zawierać również stopa dyskontowa


Wyszukiwarka