Prawo Ubezpieczeń Społecznych wykłady z 2009, Prawo

PRAWO UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH - WYKŁADY

Wykład 1 - 18.10.2009 rok

Egzamin: wykaz zagadnień umieszczony jest na stronie internetowej katedry

HISTORIA UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH:

Sama idea ubezpieczeń powstała w XIX wieku a więc i same ubezpieczenia powstały w XIX wieku. Geneza ubezpieczenia społecznego sięga II połowy XIX wieku , wiąże się to z rozwojem przemysłu. Stworzenie ubezpieczeń społecznych było pewną koniecznością. Ogromne znaczenie w tym miała rewolucja francuska i upodmiotowienie ludzi, obywateli. Z drugiej strony znaczenie miał ogromny rozwój przemysłu wydobywczego itd. i to spowodowało powstanie klasy robotniczej. Rozwój ogromnych zakładów powoduje zerwanie więzi pomiędzy pracownikiem a pracodawcą - XIX i XVIII wiek.

Najpierw powstało ustawodawstwo fabryczne, następnie czas pracy, bezpieczeństwo i higiena pracy, bezpieczne zatrudnianie kobiet, zatrudnianie dzieci i młodocianych. W dużej mierze zależało to jednak od pracodawców.

W Prusach w latach 40 XVIII wieku rozwinęło się powszechne szkolnictwo co wpłynęło na Polskę. Ustawodawstwo fabryczne tylko częściowo chroniło pracownika np. ustawa z 1869 roku - ustawa fabryczna, przemysłowa która nakazywała zwolnienie młodocianych pracowników do szkoły, dawała uprawnienia co do przerw w pracy, jednak nie chroniła pracownika w związku ze starością, śmiercią czy inwalidztwem. Listopad 1918 rok - ustawa o 8 godzinnym czasie pracy. 1860 rok - ustawa antystrajkowa we Francji.

Związki zawodowe tworzyły instytucje które miały pomóc robotnikom, tworzyły kasy wzajemnej pomocy finansowej (ubezpieczenia oparte na składkach i to było do stworzenia), wspomaganie finansowe członków związków zawodowych. Pracownicy byli członkami tych kas i wpłacali składkę w sytuacjach trudnych. Brakowało instytucji publicznych. Wszystkie sprawy związane były z procesami sądowymi, bariera były koszty sądowe jeżeli pracownik chciał pozwać kierownika. Nie można pominąć zmiany świadomości społecznej. We Francji była idea że obywatelem państwa jest również pracownik. Ta idea była źródłem ustawodawstwa przemysłowego.

Ustawa ubezpieczeń od wypadków - obejmowała różne ryzyka ubezpieczeniowe np. wypadki i choroby pracowników. Nakazywała ubezpieczać wszystkich pracowników a zatem te świadczenia były oparte na ubezpieczeniu ale to pracodawca musiał ubezpieczać pracownika. Ustawa ubezpieczenia od wypadków dawała prawo do bezpłatnej opieki lekarskiej i lekarstw np. za przebywanie pracownika w szpitalu płaciła kasa chorych. Pracownik który zachorował otrzymywał zasiłek chorobowy przez 13 tygodni (3/4). Okres zasiłku chorobowego mógł być przedłużony o 3 miesiące (90 dni), gdy ubezpieczony nadal chorował a dalsze leczenie lub rehabilitacja rokowały odzyskanie zdolności do pracy (do roku na mocy indywidualnej decyzji kasy chorych). Pracownik korzystał z bezpłatnego leczenia, w czasie pobytu w szpitalu jego zasiłek otrzymywała rodzina, po zgromadzeniu odpowiedniej kwoty robotnik otrzymywał emeryturę lub świadczenie inwalidzkie jeżeli jego stan zdrowi nie pozwalał na wykonywanie pracy. W razie śmierci pracownika rodzina otrzymywała odszkodowanie lub rentę rodzinną.

Prawdziwe ubezpieczenie społeczne stworzyło państwo, stało się to w Niemczech. Bismarck stworzył instytucje jedną z najważniejszych dla pracowników. Lata 80 XIX wieku wprowadzono po raz pierwszy ustawy ubezpieczeniowe w Niemczech pod dowództwem Bismarcka. Ustawodawstwo miało zapewnić robotnikom świadczenia materialne a zatem miało zapewnić częściowo utracone zarobki a także miało zagwarantować środki utrzymania rodzinie w razie śmierci pracownika. Źródłem rekompensaty miały być fundusze gromadzone ze składek ubezpieczonych pracodawców i gwarantowane przez państwo. Ustawy te stanowiły wzorzec dla ubezpieczeń społecznych w innych państwach. Idea - ubezpieczyć robotnika od różnych skutków. U Bismarcka robotnik sam płacił składkę, jednak później weszła zasada że cześć składki płaci pracodawca. Kasy chorych nie były w stanie płacić całych składek, państwo zobowiązało się płacić połowę składek. Kasy chorych były samorządne. Ubezpieczenia Bismarcka były oparte na zasadzie ryzyka ubezpieczeniowego.

Ubezpieczenie zostało wprowadzone w Niemczech na mocy ustaw:

1. 1883 rok - ustawa dotycząca ubezpieczenia chorobowego - koncepcja na kasach związkowych

2. 1889 rok - ustawa o ubezpieczeniu emerytalnym oparta na składkach płaconych przez pracownika i pracodawcę obejmująca ryzyko inwalidztwa i świadczenia na wypadek śmierci

3. 1911 rok - ordynacja ubezpieczeniowa

4. 1911 rok - druga duża kodyfikacja - scalenie wszystkich ustawa ubezpieczeniowych

Ubezpieczenie Bismarckowskie posiadało cechę, zasadę wzajemności polegająca na uzależnieniu świadczeń (składek) od ubezpieczenia.

Podział składki wyglądał następująco:

1. W ubezpieczeniu chorobowym - 2/3 składki ubezpieczony pracownik, 1/3 składki płaci pracodawca

2. W ubezpieczeniu emerytalnym - składka była płacona po połowie

3. W ubezpieczeniu wypadkowym - całą składkę płacił pracodawca

Obowiązki pracodawców były następujące:

1. Obowiązek współpłacenia składki

2. Zgłaszanie pracowników do ubezpieczenia (do płacenia składek)

Zasada powszechności - powszechne ubezpieczenie, ustawodawca decydował kto podlega ubezpieczeniu. Odstąpienie od zasady udostępnienia. Brak uzależnienia wysokości płaconej składki od indywidualnego zagrożenia

Solidaryzm społeczny - tzn. składki ubezpieczeniowe osób młodszych o mniejszym ryzyku wypadkowym są wykorzystywane także do opłacania świadczeń osób o większym ryzyku wypadkowym

Fundusz emerytalny - był dofinansowany ze środków państwa

Tworzenie ubezpieczeń społecznych w Polsce w II RP (po II wojnie światowej).

W Polsce powstały 3 ustawodawstwa:

1. Pruskie - Prusy

2. Australijskie - Galicja - pracownicy umysłowi

3. Rosyjskie - Rosja - brak ubezpieczeń

Ujednolicenie przepisów i wprowadzenie polskich przepisów. Do momentu ustalenia ustaw utrzymano w mocy ustawodawstwo zaborcze.

1. 1916 rok - Rada Stanu przygotowuje projekt ustaw, przepisy ubezpieczeń

2. 1 stycznia 1919 rok - dekret Naczelnika państwa o obowiązkowym ubezpieczeniu na wypadek choroby

3. Ustawa z 19 maja 1920 roku o obowiązkowym ubezpieczeniu na wypadek choroby - ustawa obejmowała cały kraj, całe terytorium i ogół pracowników. Organizacja ubezpieczeń społecznych opierała się na kasach chorych (samorządności), dysponowała środkami i odpowiednimi placówkami. Ustawa zastąpiła ubezpieczenia chorobowe zaborcze. Ustawa była poprzedzona dekretem tzn. całe ustawodawstwo było już tworzone od 1916 roku.

4. 1924 rok wprowadzono ustawodawstwo ubezpieczeniowe na wypadek bezrobocia

5. 1927 rok - 1928 rok pozostałe uchwalone ubezpieczenia - Rozporządzenia Prezydenta RP - ustawa o ubezpieczeniu pracowników umysłowych, najpierw ubezpieczenie emerytalno - rentowe. Ustawa o ubezpieczeniu pracowników umysłowych obejmowała wszystkie rodzaje ryzyk ale dotyczyła jednej grupy zatrudnionych. Obejmowała ona ubezpieczenie emerytalne, chorobowe, wypadkowe i rentowe.

Ubezpieczenie emerytalne oparte było na systemie kapitałowym. Każdy ubezpieczony wpłacał składki na konto i po zebraniu odpowiedniej kwoty i innych spełnionych warunków ubezpieczenie było wypłacalne.

6. Ustawa z 23 maja 1933 roku o ubezpieczeniu społecznym zwana ustawą scaleniową - zakres podmiotowy, ustawa obejmowała ubezpieczenia społeczne wszystkich pracowników także robotników. Dotyczyła wszystkich ryzyk ubezpieczeniowych: emerytalnych, rentowych, chorobowych, na wypadek śmierci. Ubezpieczenia wypadkowe zawarte w ustawie scaleniowej objęły ustępstwa chorób zawodowych i ogół szkód pozostających w związku z pracą, ustawa ta dawała podstawy do prowadzenia działalności profilaktycznej. Ustawa scaleniowa nie były to tylko świadczenia pieniężne ale i w naturze np. świadczenia medyczne, rehabilitacyjne. Ustawa scaleniowa oparta była na systemie kapitałowym.

Ustawy ubezpieczeniowe były oparte na ubezpieczeniu pracowników ale także obejmowały inne grupy zawodowe takie jak rolników. Ustawy były realizowane przez kasy chorych.

Ubezpieczenia były oparte na składkach płaconych przez pracowników i pracodawców np. chorobowe - pracownicy, wypadkowe pracodawcy. Samodzielność oparta na samorządności. Obniżanie kosztów leczenia, własne szpitale, zakłady opiekuńcze. Zakłady Ubezpieczeń społecznych mogły inwestować środki finansowe.

Organizacja administracji ubezpieczeniowej:

1. Zakład administracji ubezpieczeniowej społecznej

2. Organy terenowe (ubezpieczenia społeczne w liczbie 61) - zajmowały się ubezpieczeniem chorobowym, udzielano świadczeń rzeczowych, organy terenowe gromadziły środki, wykonywały działania orzecznicze.

ZUS - wydawał decyzje emerytalno rentowe i sprawował nadzór

Minister ubezpieczeń społecznych - stał nad całością działalności, nad całością ubezpieczeń

Finansowanie funduszy - zasada kapitalizacji

Ustawa scaleniowa nie regulowała kwestii sporów, tę kwestię regulowała 7. ustawa z lipca 1939 roku o sądach ubezpieczeń społecznych - ta ustawa ustanowiła dwuinstancyjność i Najwyższy Trybunał Ubezpieczeniowy - 8. 1 kwietnia 1940 rok- miała wejść w życie

9. 1946 rok - uchwalono ubezpieczenia od bezrobocia

10. 1947 rok - wprowadzono ubezpieczenia rodzinne

11. 1950 rok - zlikwidowana została autonomia ubezpieczeń społecznych. Włączono wydatki ubezpieczeniowe jak i dochody ubezpieczeniowe do budżetu państwa. Dochody po stronie dochodów. ZUS stał się tylko urzędem, ubezpieczenia społeczne zostały włączone do narodowych planów społecznych i finansowych tzn. wszystkie składki były odprowadzane do budżetu państwa i wszystkie wydatki były finansowane z budżetu państwa.

12. 1951 rok - zlikwidowano odrębne lecznictwo

13. 1954 - zostały wydane nowe przepisy o ubezpieczeniu emerytalnym

14. 1955 rok - związki zawodowe objęły nadzór nad ubezpieczeniami społecznymi

- Świadczenia krótkoterminowe - zasiłki - z tytułu choroby zawodowej przysługują następujące świadczenia krótkoterminowe: zasiłek chorobowy, świadczenia rehabilitacyjne, zasiłek wyrównawczy, jednorazowe odszkodowanie

- Świadczenia długoterminowe - administrowało Ministerstwo pracy - osoba niezdolna do pracy w skutek choroby zawodowej może ubiegać się o świadczenie długoterminowe: rentę z tytułu niezdolności do pracy, renta szkoleniowa, dodatek pielęgnacyjny

15. 1960 rok - przywrócono ZUS

16. 1968 rok - ustawa emerytalna, rentowa, w drodze ustawy został powołany fundusz emerytalny, to odtwarzanie kontynuowano w drodze 17. ustawy z 1980 roku o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych. Został rozszerzony zakres podmiotowy ubezpieczeń społecznych o ubezpieczenie rolników.

18. Ustawa z 1978 roku o zaopatrzeniu emerytalnym rolników i ich rodzin

19. Zmiana ustawy z 14 grudnia 1984 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych oraz ich rodzin

20. 1990 rok - obecnie obowiązująca ustawa o ubezpieczeniu społecznym rolników

Jakie są w tej chwili rozwiązania związane z ubezpieczeniami społecznymi?

Zmiany przyniosły lata 80 reformy. Zmiany reformy z końca lat 90 - zreformowane przepisy.

Najważniejsze akty normatywne:

Po reformie ogólną podstawę ustrojową ubezpieczeń społecznych określa:

1. Ustawa z 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych tekst jednolity ustawy z 2007 roku, opublikowane w Dz. U. Nr 11 poz. 74 ze zmianami

Ustawa określa zakres podmiotowy, zakres przedmiotowy, fundamenty ubezpieczeń, podstawowe obowiązki płatnika składek, kto nie podlega ubezpieczeniom społecznym, obliczanie składki ubezpieczeniowej, ustawa mówi o zasadach funkcjonowania ZUS, funkcjonowanie ubezpieczeń społecznych, mówi o trybie przyznawania świadczeń, określa warunki ubezpieczenia, mówi o procesie przyznawania świadczeń. Ustawa ustrojowa dotyczy wszystkich rodzajów ubezpieczeń w Polsce.

2. Ustawa z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z funduszu ubezpieczeń społecznych tekst jednolity wydany w 2009 roku Dz. U. 153 poz. 1227

Ustawa ta określa: warunki nabycia prawa do emerytury, warunki nabycia świadczeń rentowych, zasady wypłaty świadczeń z I filaru a zatem prowadzonych przez ZUS, wypłaty świadczeń z II filaru czyli otwartych funduszy emerytalnych, emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy, renty rodzinne, dodatki do emerytur i rent, zasiłek pogrzebowy, świadczenia przyznawane w szczególnym trybie, przepisy wspólne dotyczące wysokości świadczeń, zasady ustalania świadczeń, dodatek pielęgnacyjny, postępowanie w sprawach świadczeń i wypłata świadczeń, przepisy zmieniające i przepisy przejściowe i końcowe

3. Ustawa z 17 grudnia 1998 roku była poprzedzona (uzupełnieniem tej ustawy jest) ustawą z 28 sierpnia 1997 roku o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych tekst jednolity Dz. U. z 2004 roku Nr 159 poz. 1667 ze zmianami

Ustawa określa: ustawa ustrojowa dla II filaru określa fundusze emerytalne, towarzystwa emerytalne, pojęcie zarządzania funduszem emerytalnym, łączenie się towarzystw emerytalnych i likwidacja funduszu emerytalnego, postanowienia antymonopolowe, członkowstwo w funduszu emerytalnym, działalność akwizycyjna otwartych funduszy emerytalnych, rachunki i przeliczanie składek, rachunki ilościowe, wypłata środków zgromadzonych na rachunku, podział środków w razie rozwodu lub unieważnienia małżeństwa, podział środków w razie śmierci członka funduszu emerytalnego, finansowanie działalności funduszu emerytalnego, działalność lokacyjna funduszy emerytalnych, kto to jest depozytariusz, wycena aktów i obliczanie stopy zwrotu funduszy emerytalnych, niedobór, fundusz gwarancyjny, obowiązki informacyjne funduszy emerytalnych, nadzór nad działalnością funduszy emerytalnych, przepisy karne, zmiany w przepisach obowiązujących, przepisy przejściowe i końcowe

3. Ustawa z 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa tekst jednolity z 2005 roku Nr 10 poz. 71 ze zmianami

Ustawa ta określa: prawo do świadczeń np. jeżeli chodzi o zasiłek chorobowy, świadczenia rehabilitacyjne, zasiłek wyrównawczy, zasiłek macierzyński i zasiłek opiekuńczy

4. Ustawa z 20 kwietnia 2004 roku o pracowniczych programach emerytalnych - III filar

Świadczenia emerytalne - ta reforma nie została zakończona do dzisiaj

5. Ustawa z 30 października 2002 roku o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych tekst jednolity Dz. U. z 2009 roku Nr 167 poz. 1322

Ustawa określa zasady: rodzaje świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, warunki nabywania prawa do świadczeń, zasady i tryb ich przyznawania, ustalanie ich wysokości oraz zasady ich wypłaty, zbieg prawa do świadczeń, zasady różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe, z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w zależności od zagrożeń zawodowych i ich skutków, zasady finansowania prewencji wypadkowej, zmiany w przepisach obowiązujących oraz przepisy przejściowe i końcowe, określa także rodzaje świadczeń tj. zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne, zasiłek wyrównawczy, jednorazowe odszkodowanie dal ubezpieczonego, jednorazowe odszkodowanie dla członków rodziny ubezpieczonego, renta z tytułu niezdolności do pracy, w tym renta szkoleniowa, renta rodzinna, dodatek pielęgnacyjny, pokrycie kosztów leczenia, dodatek do renty rodzinnej - dla sieroty zupełnej, pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne w zakresie określonym ustawą.

Inne są zasady nabywania ubezpieczenia wypadkowego jak i nieco inne są warunki uzyskania renty z tytułu wypadku przy pracy.

6. I inne przepisy odrębne np. sędziów, prokuratorów, nauczycieli, policjantów. Za nich składki ubezpieczeniowe płaci budżet państwa. System ubezpieczeń społecznych nie jest jednolity, mamy szereg wyjątków które określają inne zasady.

FILOZOFIA UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH:

Ubezpieczenie - oznacza w języku polskim urządzenie mające na celu ochronę przed czymś czy zapobiegające czemuś.

Ubezpieczenie w znaczeniu prawnym - ubezpieczenie jest to instytucja prawna mająca na celu likwidację lub przynajmniej łagodzenie negatywnych następstw zdarzeń losowych godzących w życie lub zdrowie człowieka np. śmierć, choroba, inwalidztwo, starość bądź też następstw godzących w mienie człowieka np. powodzie, klęski (ubezpieczenia prywatne i społeczne)

Ubezpieczenie - nie likwiduje wszystkich negatywnych skutków przede wszystkim likwiduje albo łagodzi skutki niektórych zdarzeń które uniemożliwiają wykonywanie pracy.

Ubezpieczenie społeczne jest jedną z metod zabezpieczenia społecznego.

Ubezpieczenie społeczne - prawo do zabezpieczenie społecznego

Zabezpieczenie społeczne - jest pojęciem szerszym, najpierw zrodziło się pojęcie zabezpieczenia społecznego, polityki społecznej. Jest to system przepisów zabezpieczających uprawnienia obywateli i odpowiadających im obowiązków, system przepisów zabezpieczających państwa w sytuacjach życiowych obywateli wynikłych z pewnych zdarzeń które powodują że ich potrzeby nie mogą być zaspokojone dochodami z pracy. Jest realizowane przez różne techniki m.in. technika zabezpieczenia. Każdy ma prawo do zabezpieczenia społecznego - gwarantuje to ustawa.

Art. 67 Konstytucji

1. Obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego. Zakres i formy zabezpieczenia społecznego określa ustawa.

2. Obywatel pozostający bez pracy nie z własnej woli i nie mający innych środków utrzymania ma prawo do zabezpieczenia społecznego, którego zakres i formy określa ustawa.

Idea zabezpieczenia społecznego:

Trzy różne formy organizacyjno - finansowe:

Negatywne skutki, ochrona może przyjąć 1 z 3 form:

1. Metoda, forma ubezpieczeniowa

2. Metoda, forma opiekuńcza (opieka społeczna, pomoc społeczna)

3. Metoda, forma zaopatrzeniowa

Ad. 1 Metoda, forma ubezpieczeniowa - oparta jest na funduszu gromadzonym przede wszystkim ze składek ubezpieczonych lub środków ubezpieczającego a zatem:

1. Jest to fundusz oparty na składkach

2. Za owe składki przysługują świadczenia, ale rodzaj świadczenia i jego wysokość są ustalone ustawowo

3. W przypadku zdarzenia świadczenie jest wypłacane niezależnie od środków. Ubezpieczenie społeczne ma charakter przymusowy ma to zapobiegać brakom przezorności

4. Prawo do świadczeń powstaje ex lege - z mocy prawa po wystąpieniu zdarzenia objętego ubezpieczeniem, jeśli są spełnione warunki objęte ustawą

5. Ubezpieczenie społeczne jest realizowane przez wyspecjalizowane instytucje społeczne lub prywatne (pod nadzorem państwa)

6. Ubezpieczenie jest realizowane dla wspólnot podlegającym określonym zdarzeniom losowym

Zaspokajanie potrzeb realizuje się przez tworzenie wspólnot ubezpieczeniowych. A te wspólnoty tworzą osoby narażone na podobne zdarzenia losowe. Rodzaje i wysokość świadczeń są ustalone ustawowo. Ustawowo są również ustalane kryteria przyznawania świadczeń, ale po spełnieniu określonych kryteriów. Prawo to ma charakter podmiotowy, można go dochodzić.

Ad. 2 Metoda, forma opiekuńcza (opieka społeczna, pomoc społeczna):

1. Obejmuje całą ludność (nie tylko osoby ubezpieczone)

2. Obejmuje wszystkie osoby znajdujące się w potrzebie, ale potrzeby i kryteria określone są w ustawie, kryterium dochodowe jest określone w ustawie, świadczenia są przyznawane ze środków publicznych, zabezpieczenie potrzeb jest indywidualizowane ale według podmiotu organu który przyznaje świadczenia.

3. Wszystkie świadczenia są finansowane z budżetu państwa lub z darowizn

4. Świadczenia są z reguły jednolite

5. Prawo do świadczeń jest uzależnione od spełnienia ustawowych kryteriów - prawo do świadczenia nie przysługuje ex lege, nie mamy prawa do roszczenia.

6. Oparta jest na funkcjonowaniu podmiotów publicznych, najczęściej lokalnych

Pracownik nie otrzyma zasiłku opiekuńczego jeżeli inni członkowie rodziny pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym, a więc mogą zapewnić opiekę dziecku lub choremu członkowi rodziny. W wyjątkowo korzystnej sytuacji są ubezpieczeni których chore dziecko nie ukończyło 2 lat. Świadczenia udzielane na podstawie tej techniki opiekuńczej mają charakter uznaniowy (fakultatywny) tzn. że są one przyznawane indywidualnie, po uprzednim zbadaniu warunków życiowych osoby ubiegającej się o to świadczenie i dostosowanie do jej potrzeb. Źródłem finansowania tych świadczeń są fundusze publiczne, centralne i lokalne. Świadczenia są przyznawane ze środków publicznych bez konieczności wnoszenia jakichkolwiek opłat czy składek, zabezpieczenie potrzeb jest indywidualizowane ale wg uznania organu przyznającego świadczenie. Organ decyduje czy to mają być pieniądze czy np. bony żywnościowe.

Ad. 3 Metoda, forma zaopatrzeniowa:

1. Środki pochodzą ze środków publicznych ale prawo do zaopatrzenia jest prawem podmiotowym a świadczenia mają charakter roszczeniowy

2. System zaopatrzenia z reguły obejmuje całą ludność, świadczenia są przyznawane osobom co spełnia określone warunki,

3. System jest sprawowany przez podmioty publiczne np. renta socjalna

Obejmuje ona całą ludność kraju, środki na zaopatrzenie pochodzą z funduszy środków publicznych, świadczenia są jednolite, rodzaje tych świadczeń i ich wysokości określa ustawa, ustawa też określa kryteria przyznania tych świadczeń, świadczenia mają charakter roszczeniowy, administrowanie środków przysługuje urzędom publicznym np. zasiłki dla bezrobotnych

Pomoc społeczna - instytucja polityki społecznej państwa, mająca na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężenie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne środki, możliwości i uprawnienia.

Podstawowe pojęcia:

Zdarzenie losowe - jako przesłanka co uruchamia system ubezpieczenia społecznego

Zdarzenie - musi nastąpić bez woli człowieka

Zdarzenie - ubezpieczamy się od zdarzeń (zdarzeń losowych) - przypadek, wypadek, zajście, okoliczność które zaszło w życiu człowieka bez jego woli choć nie koniecznie bez jego udziału.

Cechą ubezpieczeń społecznych jest ochrona przed skutkami zdarzeń losowych które dotykają osoby ubezpieczone, przede wszystkim ochrona przed skutkami uniemożliwiającymi wykonywanie pracy i zarobkowania np. choroba, starość, bezrobocie. O katalogu zdarzeń decyduje państwo.

Zdarzenie losowe - w ubezpieczeniu społecznym jest pojmowane obiektywnie, wina nawet umyślna nie przeszkadza w uznaniu skutków tego zdarzenia jako tych które dają prawo do świadczeń. W ubezpieczeniu społecznym jest to prawo od skutków np. opilstwo.

Zdarzenie losowe - pojęcie to ma kluczowe znaczenie dla działalności ubezpieczeniowej i teorii ubezpieczeń. Z treści Kodeksu Cywilnego wynika że powinno to być: zdarzenie przyszłe, możliwe, ale niepewne tj. zdarzenie które w okresie trwania danego stosunku ubezpieczenia może ale nie musi nastąpić

Ryzyko ubezpieczeniowe - ryzyka w odróżnieniu od zdarzeń losowych są tworem prawnym, zdarzenie losowe staje się ryzykiem ubezpieczeniowym dopiero w momencie objęcia skutku zdarzenia losowego ochroną ubezpieczeniową np. bezrobocie. Podnosi je do kategorii prawnej a zatem ryzykiem ubezpieczeniowym jest takie zdarzenie losowe którego wystąpienie stwarza uprawnienie żądania od ubezpieczyciela wypłaty odszkodowania lub innego świadczenia.

Wykład 2 - 25.10.2009 rok

Ryzyko ubezpieczeniowe - zdarzenie losowe staje się ryzykiem ubezpieczeniowym dopiero w momencie objęcia zdarzenia ochroną ubezpieczeniową. To od ustawodawcy zależy jakie zdarzenia będą tymi ryzykami ubezpieczeniowymi np. mamy ryzyko choroby, ryzyko macierzyństwa, ryzyko niepełnosprawności.

Skutkami zdarzeń losowych mogą być np. stała niezdolność do pracy, czasowa niezdolność do pracy, zmniejszenie zdolności do pracy

Ta różnorodność sprawia że różnie są określone ryzyka i różnie są określone uprawnienia do świadczeń. Uprawnienia do świadczeń będą więc decydować także o tym jakiego rodzaju świadczenie ta nasza niezdolność do pracy będzie uzupełniała.

Ryzykiem ubezpieczeniowym objęte są stałe i czasowe niezdolności do pracy i stanowią one podstawy do wypłaty określonych świadczeń. Niezdolność do pracy może być spowodowana: ogólnym stanem zdrowia, może być skutkiem zdarzeń np. wypadkiem w drodze do pracy, wypadkiem w drodze z pracy (to nie jest wypadek przy pracy, to inne przepisy regulują wypłatę świadczeń z tytułu wypadku przy pracy).

Ustawa obejmuje też inne ryzyka np. przypadki utraty żywiciela rodziny, śmierć ubezpieczonego (osobom które bezpośrednio opłacają składki i ich rodzinom wypłacane są świadczenia). Ryzykami tymi mogą być następujące zdarzenia: kalectwo, śmierć, choroba. Skutkiem tych wydarzeń jest wypłata świadczeń z FUS np. zasiłek pogrzebowy, renta z tytułu niezdolności do pracy.

Metody (techniki) zabezpieczenia społecznego obywateli:

1. Metoda ubezpieczeniowa

2. Metoda opiekuńcza

3. Metoda zaopatrzeniowa

Cechy różniące:

1. Sposób finansowania

2. Zakres podmiotowy beneficjentów

3. Przesłanki uzyskania prawa do świadczeń

4. Charakter prawa do świadczeń np. podmiotowe, uznaniowe

5. Rodzaje podmiotów realizujących zadania

CECHY UBEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO:

1. Związane z wykonywaniem pracy zarobkowej - element który pozwala na bycie objętym ubezpieczeniem społecznym - Bismarck. Najpierw byli objęci tylko robotnicy a później osoby które nie pracują ale pod pewnymi warunkami

Zasada powszechności - oznacza z prawnego punktu widzenia objęcie obowiązkiem ubezpieczenia wszystkich podmiotów pozostających w określonej sytuacji faktycznej czyli zagrożonych tym samym ryzykiem. Pełna powszechność powstaje gdy ubezpieczeniem byli objęci jedynie pracownicy, którzy w okresie międzywojennym byli dzieleni na robotników i pracowników umysłowych a następnie ubezpieczeniem objęto inne grupy zawodowe np. 1963 r. adwokaci, 1971 r. członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych, 1973 r. twórcy, 1975 r. ajenci i zleceniobiorcy, 1976 r. rzemieślnicy, 1982 r. rolnicy indywidualni, 1989 r. duchowni. W 1999 roku zlikwidowano podział na tzw. pracownicze i niepracownicze systemy ubezpieczenia społecznego tworząc jednolity system dla wszystkich objętych ubezpieczeniem społecznym.

Podmiotem ubezpieczenia jest każda osoba fizyczna która spełnia przesłanki ustawowe określające kryteria ubezpieczenia dla poszczególnych grup społeczno zawodowych, realizację zasady powszechności gwarantuje zasada przymusu.

Art. 6 i 7 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych - są związane z tą zasadą

Rozdział 2

Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym

Art. 6. 1. Obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem ust. 3 oraz art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są:

1) pracownikami, z wyłączeniem prokuratorów,

2) osobami wykonującymi pracę nakładczą,

3) członkami rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych, zwanymi dalej "członkami spółdzielni",

4) osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, jeżeli zostały zawarte z jednym zleceniodawcą na czas dłuższy niż 14 dni, a okres przerwy między nimi wynosi mniej niż 60 dni, zwanymi dalej "zleceniobiorcami", oraz osobami z nimi współpracującymi, z zastrzeżeniem ust. 4,

5) osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi,

6) posłami i senatorami pobierającymi uposażenie, zwanymi dalej "posłami i senatorami",

7) osobami pobierającymi stypendium sportowe, zwanymi dalej "stypendystami sportowymi",

8) osobami wykonującymi odpłatnie pracę, na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,

9) osobami pobierającymi zasiłek dla bezrobotnych oraz absolwentami pobierającymi stypendium w okresie odbywania szkolenia lub stażu, na które zostali skierowani przez powiatowy urząd pracy, zwanymi dalej "bezrobotnymi",

10) duchownymi,

11) żołnierzami niezawodowymi w służbie czynnej,

12) osobami odbywającymi zastępcze formy służby wojskowej,

13) żołnierzami zawodowymi,

14) funkcjonariuszami Policji,

15) funkcjonariuszami Urzędu Ochrony Państwa,

16) funkcjonariuszami Straży Granicznej,

17) funkcjonariuszami Państwowej Straży Pożarnej,

18) funkcjonariuszami Służby Więziennej,

19) osobami przebywającymi na urlopach wychowawczych lub pobierającymi zasiłek macierzyński,

20) osobami pobierającymi świadczenia socjalne wypłacane w okresie urlopu oraz osobami pobierającymi zasiłek socjalny wypłacany na czas przekwalifikowania zawodowego i poszukiwania nowego zatrudnienia, wynikające z odrębnych przepisów lub układów zbiorowych pracy.

2. Zasady podlegania ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym osób pobierających zasiłek stały lub gwarantowany zasiłek okresowy z pomocy społecznej regulują odrębne przepisy.

3. Obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby wymienione w ust. 1 pkt 13-18, które podjęły służbę po dniu wejścia w życie ustawy.

4. Osoby określone w ust. 1 pkt 4 nie podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli są uczniami szkół ponadpodstawowych lub studentami, do ukończenia 26 lat.

Art. 7. Prawo do dobrowolnego objęcia ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi przysługuje:

1) małżonkom pracowników skierowanych do pracy w przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych, w stałych przedstawicielstwach przy Organizacji Narodów Zjednoczonych i w innych misjach specjalnych za granicą, w instytutach, ośrodkach informacji i kultury za granicą,

2) osobom, które z powodu sprawowania opieki nad członkiem rodziny spełniającym warunki do przyznania zasiłku pielęgnacyjnego nie podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułów, o których mowa w art. 6 ust. 1 i 2,

3) obywatelom polskim wykonującym pracę za granicą w podmiotach zagranicznych oraz obywatelom polskim wykonującym pracę w podmiotach zagranicznych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli podmioty te nie posiadają w Polsce swojej siedziby ani przedstawicielstwa,

4) studentom oraz uczestnikom dziennych studiów doktoranckich, jeżeli nie podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z innego tytułu,

5) alumnom seminariów duchownych, nowicjuszom, postulantom i juniorystom do ukończenia 25 roku życia.

2. Przymusowość - każdy kto należy do grupy osób wskazanych przez ustawę to podlega ubezpieczeniom niezależnie od swojej woli. Wiąże się to z zasadą automatyzmu - osoby podlegają ubezpieczeniu automatycznie

Zasada przymusu - przymus wyłącza swobodę decyzji o przystąpieniu do ubezpieczenia, ma na celu zapewnienie powszechnego udziału w ubezpieczeniach. Przymus pozwala na uniknięcie selekcji ubezpieczonych tzn. zgłaszania do ubezpieczeń tylko słabych fizycznie, chorych, starszych, mniej zarabiających i unikania ubezpieczenia przez młodych, zdrowych o wysokich dochodach.

3. Równość traktowania wszystkich ubezpieczonych - bez względu na płeć, stan cywilny, stan rodzinny. Zasada równości dotyczy:

- Warunków objęcia systemem ubezpieczeń

- Obowiązku opłacania i obliczania składek ubezpieczeniowych

- Obliczania wysokości świadczeń

- Okresu wypłaty świadczeń i zachowania prawa do świadczeń

Ta zasada deklarowana w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych nie do końca jest realizowana jeżeli chodzi o ubezpieczenia emerytalne

4. Zakres przedmiotowy - jest związany z ryzykiem ubezpieczeniowym, określa rodzaj świadczeń, warunki świadczeń

5. Charakter roszczeniowy świadczenia - świadczenia przysługują po spełnieniu przesłanek, mamy określone warunki nabywania prawa do świadczeń. Warunki są określone przepisami - im więcej warunków tym trudniej jest otrzymać świadczenie. Warunki mogą zawęzić otrzymanie świadczenia, jednak zasadą jest że warunki muszą być do spełnienia. Podstawowymi warunkami są: czas zajścia zdarzenia - musi istnieć w ramach już istniejącego ubezpieczenia, okres ochrony może trwać maksymalnie do 18 miesięcy, okres ochronny zależy od ustawodawcy

6. Formalizm i schematyzm ubezpieczenia - przepisy bardzo precyzyjnie i formalistycznie określają zasady ubezpieczenia to dotyczy nabywania prawa do świadczeń. Formalizm i schematyzm odnosi się także do postępowania w sprawach o ubezpieczenia społeczne - tylko określone dokumenty stanowią podstawę np. ważne jest zaświadczenie lekarskie nie zaświadczenie kolegi

7. Finansowanie z funduszy celowych pochodzących ze składek ubezpieczeniowych - składki ubezpieczeniowe są odprowadzane na odpowiednie fundusze np. emerytalne, rentowe, składki są rejestrowane bardzo ściśle na kontach osób ubezpieczonych i z tego płacone są świadczenia

8. Niedochodowość ubezpieczeń społecznych - ubezpieczenie gospodarcze ma charakter komercyjny, ubezpieczenia gospodarcze są oparte na zysku, ubezpieczenia społeczne nie są oparte na zysku

9. Zasada wzajemności - zależność pomiędzy opłacaniem składki i jej wysokością oraz okresem płacenia składek a prawem do świadczeń i ich wysokością. Płace składkę więc mam prawo do świadczeń ale jest to obwarowane pewnymi warunkami np. okres opłacania składki, rok gdy osoba jest młoda.

Zasada wzajemności - polega na istnieniu więzi pomiędzy obowiązkiem ubezpieczenia i opłacania składki a istnieniem ochrony ubezpieczeniowej polegającej na wypłacie świadczeń w razie realizacji określonych ryzyk chronionych.

10. Zasada solidaryzmu - składki pokrywają świadczenia dla wszystkich ubezpieczonych bez względu na ryzyko. Jest ustalona jedna składka ze względu na ryzyko, każdy płaci procentowo tą samą składkę, z naszych świadczeń płacone są świadczenia na rzecz innych

11. Zasada samorządności ubezpieczeń - wpływ ubezpieczonych na administrowanie ubezpieczeniem. Zasada Bismarcka, słabo realizowana w naszych warunkach, organy państwa nie mogą decydować co się dzieje w ubezpieczeniu społecznym. ZUS może środki finansować, inwestować, darowizny

SKŁADKA UBEZPIECZENIOWA - POJĘCIE I CECHY

Składka ubezpieczeniowa - jest świadczeniem pieniężnym o charakterze:

1. Przymusowym

2. Celowym

3. Odpłatnym

4. Bezzwrotnym

Ad. 1 Przymusowym - tzn. istnieje obowiązek płacenia składek, składka może być dochodzona, przymusowość składki określają przepisy nakładające odsetki za zwłokę art. 23 ustawy i następne

Art. 23. 1. Od nie opłaconych w terminie składek należne są od płatnika składek odsetki za zwłokę, na zasadach i w wysokości określonych w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. Nr 137 poz. 926 i Nr 160, poz. 1083 oraz z 1998 r. Nr 106, poz. 668).

2. Wyegzekwowane odsetki od części składki na ubezpieczenie emerytalne, o której mowa w art. 22 ust. 3, są odprowadzane do wybranego przez ubezpieczonego otwartego funduszu emerytalnego na jego konto.

3. Składki ściągnięte w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji lub egzekucji sądowej oraz składki wpłacone w ramach układu ratalnego, z należnymi waloryzacjami, są ewidencjonowane na koncie ubezpieczonego, jeżeli konto to nie zostało wcześniej uzupełnione w trybie art. 40.

4. Przepisy ust. 2 i 3 stosuje się do składek przekazanych z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

Art. 24. 1. W razie nieopłacenia składek lub opłacenia ich w zaniżonej wysokości, Zakład może wymierzyć płatnikowi składek dodatkową opłatę do wysokości 100% nie opłaconych składek. Od decyzji w sprawie wymierzenia dodatkowej opłaty przysługuje odwołanie do sądu według zasad określonych w art. 83.

2. Składki oraz odsetki za zwłokę, koszty egzekucyjne, dodatkowa opłata i opłata prolongacyjna, zwane dalej "należnościami z tytułu składek", nie opłacone w terminie, podlegają ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji lub egzekucji sądowej.

3. Należności z tytułu składek podlegają zaspokojeniu w drodze postępowania egzekucyjnego w administracji przed innymi wierzytelnościami, z wyjątkiem kosztów egzekucyjnych, należności za pracę, należności alimentacyjnych oraz rent z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci, jak również kosztów ostatniej choroby i kosztów pogrzebu dłużnika, w wysokości odpowiadającej miejscowym zwyczajom.

4. Należności z tytułu składek ulegają przedawnieniu po upływie 5 lat, a w przypadku przerwania biegu przedawnienia, o którym mowa w ust. 5, po upływie 10 lat licząc od dnia, w którym stały się wymagalne.

5. Bieg przedawnienia przerywa odroczenie terminu opłacenia należności z tytułu składek, rozłożenie spłaty tych należności na raty i każda inna czynność zmierzająca do ściągnięcia tych należności, jeżeli o czynności tej został zawiadomiony dłużnik.

6. Bieg przedawnienia terminów określonych w ust. 4 i 5 ulega zawieszeniu od dnia śmierci spadkodawcy do dnia uprawomocnienia się postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku, nie dłużej jednak niż do dnia, w którym upłynęły 2 lata od śmierci spadkodawcy.

7. Zwrotu od Zakładu nienależnie opłaconych składek nie można dochodzić, jeżeli od daty ich opłacenia upłynęło 5 lat.

8. Nienależnie opłacone składki odprowadzone do otwartego funduszu emerytalnego podlegają zaliczeniu na poczet przyszłej składki.

9. Odsetki za zwłokę, koszty egzekucyjne oraz dodatkowa opłata finansowane są w całości z własnych środków przez płatnika składek.

Art. 25. Należności z tytułu składek są wyłączone z postępowania układowego, określonego prawem o postępowaniu układowym.

Art. 26. 1. Zakład ma prawo do występowania z wnioskiem o założenie księgi wieczystej dla nieruchomości dłużnika zalegającego z opłatą należności z tytułu składek także wtedy, gdy dłużnikiem jest państwowa jednostka organizacyjna nie będąca jednostką budżetową.

2. Wystawione przez Zakład dokumenty stwierdzające istnienie należności z tytułu składek oraz jej wysokość są podstawą wpisu hipoteki do księgi wieczystej nieruchomości stanowiącej własność zobowiązanego. Jeżeli nieruchomość nie posiada księgi wieczystej, zabezpieczenie jest dokonywane przez złożenie tych dokumentów do zbioru dokumentów.

3. Należności z tytułu składek są zabezpieczane hipoteką ustawową na wszystkich nieruchomościach dłużnika. Hipoteka powstaje z dniem wydania przez Zakład decyzji określającej wysokość należności z tytułu składek.

4. Do hipoteki, o której mowa w ust. 3, stosuje się odpowiednio przepisy ustawy - Ordynacja podatkowa, dotyczące hipoteki ustawowej.

Art. 27. 1. Należności z tytułu składek są zabezpieczane ustawowym prawem zastawu na ruchomościach i prawach zbywalnych dłużnika.

2. Do zastawu, o którym mowa w ust. 1, stosuje się odpowiednio przepisy ustawy - Ordynacja podatkowa, dotyczące zastawów skarbowych.

3. Wypis z rejestru zastawów, o którym mowa w art. 46 § 1 ustawy - Ordynacja podatkowa, wydawany jest na wniosek Zakładu nieodpłatnie.

W razie nie opłacenia składki lub w nienależytej wysokości ZUS wymierza karę nawet do 100% nieopłaconych składek. Wszystkie koszty, odsetki za zwłokę co wiążą się ze składką wiążą się z postępowaniem egzekucyjnym np. koszty upomnienia, opłaty dodatkowe, a zatem

wszystkie należności z tytułu składek nieopłacone w terminie podlegają ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji lub egzekucji sądowej. Należności z tytułu nieopłaconych składek podlegają ściągnięciu tak jak wierzytelności według państwa przed innymi wierzytelnościami (są ściągane w pierwszej możliwej kolejności). Odsetki za zwłokę w płaceniu składek ubezpieczeniowych określane są co do zasada i wysokości w ordynacji podatkowej a zatem podlegają takim samym regułom jak podatek płacony budżetowi państwa. Jest tutaj jedna różnica mianowicie odsetek za zwłokę nie nalicza się jeśli ich wysokość nie przekracza 6, 60 zł. ZUS ma określone uprawnienia wobec płatnika składek mianowicie ma prawo wystąpienia z wnioskiem o złożenie księgi wieczystej dal nieruchomości płatnika składek zalegającymi ze składkami. Dotyczy to zarówno prywatnego podmiotu jak i podmiotu publicznego. Może być również ustalona hipoteka przymusowa.

Ad. 2 Celowym - oznacza to że składka może być wpłacona wyłącznie na fundusz gromadzący składki na określony rodzaj ubezpieczania a środki z tych funduszy mogą być przeznaczone wyłącznie na opłatę tych świadczeń obejmujących ubezpieczenie. Art. 55 ustawy wymienia fundusze

Art. 55. W ramach FUS wyodrębnia się fundusze:

1) emerytalny, z którego finansowane są wypłaty emerytur,

2) rentowy, z którego finansowane są wypłaty rent z tytułu niezdolności do pracy, rent szkoleniowych, rent rodzinnych, dodatków do rent rodzinnych dla sierot zupełnych, dodatków pielęgnacyjnych, zasiłków pogrzebowych oraz świadczenia zlecone Zakładowi do wypłaty podlegające finansowaniu z budżetu państwa, a także koszty prewencji rentowej,

3) chorobowy, z którego finansowane są świadczenia określone w odrębnych przepisach,

4) wypadkowy, z którego finansowane są świadczenia określone w odrębnych przepisach,

5) rezerwowe dla:

a) ubezpieczeń rentowych oraz chorobowego,

b) ubezpieczenia wypadkowego.

Ad. 3 Odpłatnym - odpłatność oznacza związek pomiędzy obowiązkiem opłacania składki a prawem do świadczeń (prawem do otrzymywania świadczeń)

Ad. 4 Bezzwrotnym - składka nie podlega zwrotowi jeśli nie wystąpiło ryzyko ubezpieczeniowe. Składki nie podlegają zwrotowi jeżeli zdarzenie nie zajdzie. Składka jest pewną ceną gwarancji ubezpieczeniowej, zapewnia komfort polegający na pewności że za wpłaconą składkę w razie wystąpienia ryzyka otrzymamy należne świadczenie.

KONSTRUKCJA SKŁADKI:

1. Podział w zależności od sposobu obliczania i odprowadzania składki:

- Składka łączna na wszystkie rodzaje ubezpieczeń

- Składka płacona oddzielnie na poszczególne rodzaje ryzyk

2. Podział w zależności od podmiotu płacącego składki:

- Płacona tylko przez pracodawcę (u Bismarcka ubezpieczenie wypadkowe)

- Płacona tylko przez pracownika (u Bismarcka ubezpieczenie chorobowe)

- Płacona przez oba podmioty (u Bismarcka ubezpieczenie rentowe)

3. Podział i finansowanie składki według ryzyk ubezpieczeniowych:

- Składka na ubezpieczenie emerytalne - 19,52% podstawy wymiaru, płacona po połowie przez płatnika składek i ubezpieczonego: 9,76% płatnik i 9,76% ubezpieczony

- Składka na ubezpieczenia rentowe - 6% podstawy wymiaru, 1,5% płaci ubezpieczony i 4,5% płaci płatnik składek

- Składka na ubezpieczenie chorobowe - 2,45% podstawy wymiaru płaci wyłącznie ubezpieczony

- Składka na ubezpieczenie wypadkowe - płacona wyłącznie przez płatnika składek w wysokości od 0,40% do 8,12% podstawy wymiaru, jest zróżnicowana w zależności od poziomu zagrożeń zawodowych i skutków tych zagrożeń art. 15 ustęp 2 ustawy systemowej

Art. 15. 1. Wysokości składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe wyrażone są w formie stopy procentowej, jednakowej dla wszystkich ubezpieczonych.

2. Stopa procentowa składek na ubezpieczenie wypadkowe jest zróżnicowana dla poszczególnych płatników składek i ustalana w zależności od poziomu zagrożeń zawodowych i skutków tych zagrożeń.

Decyduje tu poziom zagrożeń i skutki zagrożeń.

Składka na ubezpieczenia emerytalne podlega przekazaniu w zależności od wybranego systemu:

1. W całości do Funduszu Ubezpieczeń społecznych - FUS

2. Dzielona jest pomiędzy FUS i Otwarty Fundusz Emerytalny - OFE według proporcji:

- 7,3% do OFE

- 2,43% do ZUS

- Podstawa wymiaru na ubezpieczenia emerytalne i rentowe: art. 4 ustęp 9 ustawy systemowej 9) przychód - przychody w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu: zatrudnienia w ramach stosunku pracy, pracy nakładczej, służby, wykonywania mandatu posła lub senatora, wykonywania pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania, pobierania zasiłku dla bezrobotnych i stypendium wypłacanych bezrobotnym oraz stypendium sportowego, a także z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności oraz umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, jak również z tytułu współpracy przy tej działalności lub współpracy przy wykonywaniu umowy,

- W art. 18 ustawy systemowej są określone zasady naliczania składek ubezpieczeniowych, które mówią co, w jakim zakresie, kiedy liczone jest jako podstawa wymiaru, a także co uznać za tę podstawę wymiaru składki w sytuacji kiedy ten przychód jest trudny do określenia

(Art... 18 ustawy systemowej) a w przypadku osób prowadzących działalność gospodarczą przez pierwsze 24 miesiące - zadeklarowana kwota nie niższa niż 30% najniższego wynagrodzenia (art. 18a)

Art. 18a mówi co może być tą podstawą w przypadku ubezpieczeń dobrowolnych.

Art. 18. 1. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych wymienionych w art. 6 ust. 1 pkt 1-3, 8 i pkt 13-18 stanowi przychód, o którym mowa w art. 4 pkt 9 i 10, z zastrzeżeniem ust. 2, ust. 4 pkt 5 i ust. 13.

2. W podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1-3, nie uwzględnia się wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną oraz zasiłków.

3. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zleceniobiorców ustala się zgodnie z ust. 1, jeżeli w umowie agencyjnej lub umowie zlecenia określono odpłatność za jej wykonywanie kwotowo albo w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej.

4. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe:

1) posłów i senatorów - stanowi kwota uposażenia,

2) stypendystów sportowych - stanowi kwota stypendium,

3) bezrobotnych - stanowi kwota zasiłku lub stypendium,

4) osób, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 20 - stanowi kwota świadczenia socjalnego lub zasiłku socjalnego,

5) żołnierzy niezawodowych w służbie czynnej, z zastrzeżeniem pkt 6, i ubezpieczonych odbywających zastępcze formy służby wojskowej, a także pozostających w służbie kandydackiej funkcjonariuszy Policji, Straży Granicznej i Państwowej Straży Pożarnej oraz duchownych - stanowi kwota najniższego wynagrodzenia, ustalana przez ministra właściwego do spraw pracy na podstawie art. 77⁴ Kodeksu pracy, zwana dalej "kwotą najniższego wynagrodzenia",

6) żołnierzy odbywających nadterminową służbę wojskową - stanowi kwota uposażenia

- łącznie z kosztami uzyskania i kwotą podatku, o których mowa w przepisach o podatku dochodowym od osób fizycznych.

5. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób pobierających zasiłek stały lub gwarantowany zasiłek okresowy z pomocy społecznej oraz osób przebywających na urlopie wychowawczym stanowi kwota najniższego wynagrodzenia.

6. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób pobierających zasiłek macierzyński stanowi kwota tego zasiłku.

7. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4, oraz ubezpieczonych podlegających dobrowolnie tym ubezpieczeniom, o których mowa w art. 7 i 10, stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż kwota najniższego wynagrodzenia, z zastrzeżeniem ust. 3, 9 i 10.

8. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 5, stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale, z zastrzeżeniem ust. 9 i 10. Składka w nowej wysokości obowiązuje od trzeciego miesiąca następnego kwartału.

9. Za miesiąc, w którym nastąpiło odpowiednio objęcie ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi lub ich ustanie i jeżeli trwały one tylko przez część miesiąca, kwotę najniższej podstawy wymiaru składek zmniejsza się proporcjonalnie, dzieląc ją przez liczbę dni kalendarzowych tego miesiąca i mnożąc przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniu.

10. Zasady zmniejszenia najniższej podstawy wymiaru składek, o których mowa w ust. 9, stosuje się odpowiednio w przypadku pobierania przez część miesiąca zasiłków.

11. Na wniosek ubezpieczonych, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 10, podstawa wymiaru może być wyższa niż określona w ust. 4 pkt 5. Składkę od podstawy wymiaru w części przewyższającej kwotę najniższego wynagrodzenia finansują duchowni, instytucje diecezjalne lub zakonne.

12. Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe oraz wypadkowe pracowników skierowanych do pracy lub służby w przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych, stałych przedstawicielstwach przy Organizacji Narodów Zjednoczonych i innych misjach specjalnych za granicą stanowi kwota odpowiadająca kwocie ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy, przysługującego na podstawie odrębnych przepisów.

13. Za przychód, o którym mowa w ust. 1, w przypadku pracowników, których wynagrodzenie finansowane jest ze środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, rozumie się wynagrodzenie należne pracownikowi za okres, którego dotyczy to finansowanie.

- Ograniczenia w kwotach rocznej podstawy wymiaru składek (art. 19 ustawy systemowej) -przepisy też określają pewne granice przychodu które stanowią podstawę wymiaru składki. Roczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe nie może być wyższa od kwoty odpowiadającej 30 - krotności prognozowanego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce krajowej na dany rok (po osiągnięciu tej kwoty zaprzestaje się pobierania składek).

Art. 19. 1. Roczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób, o których mowa w art. 6, 7 i 10, w danym roku kalendarzowym nie może być wyższa od kwoty odpowiadającej trzydziestokrotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy, określonego w ustawie budżetowej, ustawie o prowizorium budżetowym lub ich projektach, jeżeli odpowiednie ustawy nie zostały uchwalone - z zastrzeżeniem ust. 2 i 9.

2. Jeżeli brak jest podstaw, o których mowa w ust. 1, dla ustalenia przeciętnego prognozowanego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej, wynagrodzenie to ustala się na podstawie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z trzeciego kwartału roku poprzedniego.

3. Do osiągnięcia kwoty, o której mowa w ust. 1, składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oblicza się i przekazuje do Zakładu od podstawy wymiaru ustalonej zgodnie z art. 18. Od nadwyżki ponad kwotę, o której mowa w ust. 1, nie pobiera się składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

4. W przypadku gdy osoba, o której mowa w ust. 1, objęta jest ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z kilku tytułów, o osiągnięciu kwoty, o której mowa w ust. 1, Zakład informuje niezwłocznie płatników składek i tę osobę za pośrednictwem płatników składek.

5. W przypadku gdy do opłacania składek za osobę, o której mowa w ust. 1, zobowiązany jest płatnik oraz z innego tytułu sam ubezpieczony, ubezpieczony po przekroczeniu rocznej podstawy wymiaru składek może złożyć oświadczenie o zaprzestaniu potrącania składek, zawiadamiając o tym Zakład za pośrednictwem płatnika. Za skutki błędnego oświadczenia odpowiada ubezpieczony.

6. Zakład dokonuje na bieżąco sprawdzenia wysokości rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Jeżeli roczna podstawa wymiaru składek została przekroczona w stosunku do kwoty, o której mowa w ust. 1, Zakład zwraca składki obliczone i przekazane od nadwyżki ponad tę kwotę. Nie dokonuje się zwrotów składek przekazanych do otwartych funduszy emerytalnych.

7. Okres nieopłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z powodu przekroczenia w trakcie roku kalendarzowego kwoty rocznej podstawy wymiaru składek, o której mowa w ust. 1, traktuje się jak okres ubezpieczenia w rozumieniu przepisów o emeryturach i rentach z FUS.

8. Przepis ust. 7 stosuje się odpowiednio do osób, których podleganie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym w myśl art. 13 i art. 14 ust. 2 w danym roku kalendarzowym ustało po opłaceniu składek od rocznej podstawy wymiaru, o której mowa w ust. 1.

9. Przepisu ust. 8 nie stosuje się przy ustalaniu podlegania ubezpieczeniom chorobowemu i wypadkowemu.

10. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego ogłasza w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" do końca poprzedniego roku kalendarzowego, w drodze obwieszczenia, kwotę ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składki, o której mowa w ust. 1.

Wykład 3 - 8.11.2009 rok

C.d. SKŁADKA UBEZPIECZENIOWA - POJĘCIE I CECHY

Art. 4 punkt 9 wskazuje co jest przychodem

9) przychód - przychody w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu: zatrudnienia w ramach stosunku pracy, pracy nakładczej, służby, wykonywania mandatu posła lub senatora, wykonywania pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania, pobierania zasiłku dla bezrobotnych i stypendium wypłacanych bezrobotnym oraz stypendium sportowego, a także z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności oraz umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, jak również z tytułu współpracy przy tej działalności lub współpracy przy wykonywaniu umowy,

Art. 18 ustęp 9 wskazuje ograniczenie

ZASADY I TRYB OPŁACANIA SKŁADEK

Art. 4 punkt 2 ustawy systemowej - definicja płatnika składek

2) płatnik składek:

a) pracodawca - w stosunku do pracowników oraz jednostka organizacyjna lub osoba fizyczna pozostająca z inną osobą fizyczną w stosunku prawnym uzasadniającym objęcie tej osoby ubezpieczeniami społecznymi,

b) jednostka wypłacająca świadczenia socjalne i zasiłki socjalne - w stosunku do osób pobierających świadczenia socjalne wypłacane w okresie urlopu oraz osób pobierających zasiłek socjalny wypłacany na czas przekwalifikowania zawodowego i poszukiwania nowego zatrudnienia,

c) podmiot, na którego rzecz wykonywana jest odpłatnie praca w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania - w stosunku do osób, które ją wykonują, na podstawie skierowania do pracy,

d) ubezpieczony wyłącznie zobowiązany do opłacenia składek na własne ubezpieczenia społeczne,

e) Kancelaria Sejmu i Kancelaria Senatu - w stosunku do posłów i senatorów,

f) duchowny diecezjalny albo przełożony domu zakonnego lub klasztoru - w stosunku do członków swych zakonów,

g) jednostka organizacyjna podległa ministrowi właściwemu do spraw obrony narodowej w stosunku do:

- żołnierzy niezawodowych w służbie czynnej lub osób odbywających zastępcze formy służby wojskowej,

- żołnierzy zawodowych,

h) jednostka organizacyjna podległa Komendzie Głównej Policji - w stosunku do funkcjonariuszy Policji,

i) jednostka organizacyjna podległa ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych - w stosunku do funkcjonariuszy oraz żołnierzy,

j) jednostka organizacyjna podległa ministrowi właściwemu do spraw sprawiedliwości - w stosunku do funkcjonariuszy Służby Więziennej,

k) ośrodek pomocy społecznej - w stosunku do osób pobierających zasiłki stałe lub gwarantowane zasiłki okresowe z pomocy społecznej,

l) Urząd Ochrony Państwa - w stosunku do funkcjonariuszy Urzędu Ochrony Państwa,

ł) powiatowy urząd pracy - w stosunku do osób pobierających zasiłek dla bezrobotnych lub stypendium,

m) Zakład - w stosunku do osób przebywających na urlopach wychowawczych lub pobierających zasiłek macierzyński,

n) podmiot wypłacający stypendium sportowe - w stosunku do osób pobierających te stypendia,

Zadania płatnika składek:

1. Obliczanie, potrącanie i odprowadzanie składki

2. Opłacanie części składek ubezpieczeniowych

3. Zaprzestanie obliczania i przekazywania składki po przekroczeniu rocznej podstawy wymiaru składek określonej w art. 19 ustawy systemowej

9. Przepisu ust. 8 nie stosuje się przy ustalaniu podlegania ubezpieczeniom chorobowemu i wypadkowemu.

Ciekawostka: orzeczenie z 2 września 2009 roku o płatniku składek

4. Odpowiedzialność płatnika składek za niewykonanie obowiązków związanych z odprowadzaniem składek:

- Odsetki za zwłokę w odprowadzaniu składek na zasadach określonych w ordynacji podatkowej art. 23 ustawy systemowej

4. Przepisy ust. 2 i 3 stosuje się do składek przekazanych z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

- Odsetek nie nalicza się jeżeli ich wysokość nie przekraczałaby 6,60 zł

Art. 4 punkt 2 Płatnik składek nie tylko wykonuje czynności ale także ponosi odpowiedzialność np. odpowiedzialność osobistą ale i majątkową. Stanowi to gwarancję że składki będą odprowadzane

- Dodatkowa opłata wymierzona przez ZUS do wysokości 100% nieopłaconych składek lub w przypadku zaniżenia wysokości składek

- Możliwość zabezpieczenia należności w drodze złożenia na wniosek ZUS księgi wieczystej dla nieruchomości dłużnika

- Wpis do księgi wieczystej hipoteki przymusowej jako zabezpieczenie należności z tytułu składek

- Prawo żądania od dłużnika wyjawienia nieruchomości i przysługujących praw majątkowych które mogą być przedmiotem hipoteki przymusowej lub zastawu

- Zabezpieczenie składek ustawowym prawem zastawu na majątku dłużnika oraz stanowiących współwłasność dłużnika i współmałżonka rzeczach ruchomych oraz zbywalnych prawach majątkowych

OBOWIĄZEK PODLEGANIA UBEZPIECZENIU SPOŁECZNEMU

Ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Najważniejsze grupy podmiotów. (Znać kilka na egzamin):

1. Ubezpieczenie obowiązkowe - art. 6 ustawy systemowej

Art. 6. 1. Obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem ust. 3 oraz art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są:

1) pracownikami, z wyłączeniem prokuratorów,

2) osobami wykonującymi pracę nakładczą,

3) członkami rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych, zwanymi dalej "członkami spółdzielni",

5) osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi,

6) posłami i senatorami pobierającymi uposażenie, zwanymi dalej "posłami i senatorami",

7) osobami pobierającymi stypendium sportowe, zwanymi dalej "stypendystami sportowymi",

8) osobami wykonującymi odpłatnie pracę, na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,

10) duchownymi,

11) żołnierzami niezawodowymi w służbie czynnej,

12) osobami odbywającymi zastępcze formy służby wojskowej,

13) żołnierzami zawodowymi,

14) funkcjonariuszami Policji,

15) funkcjonariuszami Urzędu Ochrony Państwa,

16) funkcjonariuszami Straży Granicznej,

17) funkcjonariuszami Państwowej Straży Pożarnej,

18) funkcjonariuszami Służby Więziennej,

19) osobami przebywającymi na urlopach wychowawczych lub pobierającymi zasiłek macierzyński,

2. Zasady podlegania ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym osób pobierających zasiłek stały lub gwarantowany zasiłek okresowy z pomocy społecznej regulują odrębne przepisy.

3. Obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby wymienione w ust. 1 pkt 13-18, które podjęły służbę po dniu wejścia w życie ustawy.

4. Osoby określone w ust. 1 pkt 4 nie podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli są uczniami szkół ponadpodstawowych lub studentami, do ukończenia 26 lat.

- Pracownicy - definicja pracownika art. 8 ustęp 1,2 ustawy

1. Za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy, z zastrzeżeniem ust. 2.

2. Jeżeli pracownik spełnia kryteria określone dla osób współpracujących, o których mowa w ust. 11 - dla celów ubezpieczeń społecznych jest traktowany jako osoba współpracująca.

- Osoby wykonujące pracę nakładczą - definicja art. 8 ustęp 3

3. Za osobę wykonującą pracę nakładczą uważa się osobę zatrudnioną na podstawie umowy o pracę nakładczą.

- Członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych - definicja terminów - art. 8 ustęp 4

4. Za członka spółdzielni uważa się członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej, innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną oraz spółdzielni kółek rolniczych, zajmujących się produkcją rolną, działających zgodnie z art. 138-178 oraz art. 180 § 3 ustawy z dnia 16 września 1982 r. - Prawo spółdzielcze (Dz. U. z 1995 r. Nr 54, poz. 288 i Nr 133, poz. 654, z 1996 r. Nr 5, poz. 32, Nr 24, poz. 110 i Nr 43, poz. 189 oraz z 1997 r. Nr 32, poz. 183, Nr 111, poz. 723 i Nr 121, poz. 769 i 770), który wykonuje pracę na rzecz spółdzielni na innej podstawie niż stosunek pracy lub wytwarza na jej rzecz produkty rolne w prowadzonym przez siebie gospodarstwie.

- Art. 8 ustęp 6

- Art. 8 ustęp 13

6. Za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się:

1) osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych,

2) twórcę i artystę,

3) osobę wykonującą wolny zawód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych.

13. Za osobę duchowną uważa się duchownego oraz członków zakonów męskich i żeńskich Kościoła Katolickiego, innych kościołów i związków wyznaniowych, z wyjątkiem alumnów seminariów duchownych, nowicjuszów, postulantów i juniorystów, którzy nie ukończyli 25 roku życia.

2. Ubezpieczenia dobrowolne - art. 7 ustawy systemowej (zapamiętać kilka grup na egzamin)- nie są to osoby z mocy prawa objęte ubezpieczeniem, one mogą być objęte ubezpieczeniem

Art. 7. Prawo do dobrowolnego objęcia ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi przysługuje:

4) studentom oraz uczestnikom dziennych studiów doktoranckich, jeżeli nie podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z innego tytułu,

5) alumnom seminariów duchownych, nowicjuszom, postulantom i juniorystom do ukończenia 25 roku życia.

ZBIEG TYTUŁÓW UBEZPIECZENIA

1. Zasada pierwszeństwa albo rangi

- Zasada pierwszeństwa - objęcie ubezpieczeniem obowiązkowo z tego tytułu, który powstał najwcześniej

- Zasada rangi (ważności) - pierwszeństwo tytułu ubezpieczenia np. z tytułu zatrudnienia

2. Art. 9 ustęp 1 - w przypadku zbiegu tytułów - zastosowana zasada rangi (ważności): objęcie ubezpieczeniem tylko z tytułu stosunku pracy, umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług albo umowy o dzieło, możliwość objęcia ubezpieczeniem z innych tytułów ale dobrowolnie

Art. 9. 1. Osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1, 3, 10 i 12-18, spełniające jednocześnie warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z innych tytułów, są obejmowane ubezpieczeniami tylko z tytułu stosunku pracy, członkostwa w spółdzielni lub służby. Mogą one dobrowolnie, na swój wniosek, być objęte ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi również z innych tytułów.

3. Art. 9 ustęp 2

2. Osoba spełniająca warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z kilku tytułów, jest objęta obowiązkowo ubezpieczeniami z tego tytułu, który powstał najwcześniej. Może ona jednak dobrowolnie, na swój wniosek, być objęta ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi także z pozostałych, wszystkich lub wybranych tytułów lub zmienić tytuł ubezpieczeń.

PODLEGANIE UBEZPIECZENIU CHOROBOWEMU

Art. 11 ustawy systemowej

Art. 11. 1. Obowiązkowo ubezpieczeniu chorobowemu podlegają osoby wymienione w art. 6 ust. 1 pkt 1, 3 i 12.

2. Dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu podlegają na swój wniosek osoby objęte obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi, wymienione w art. 6 ust. 1 pkt 2, 4, 5, 8 i 10.

1. Ubezpieczenie obowiązkowe:

- Pracownicy (z wyłączeniem prokuratorów)

- Członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych

- Osoby odbywające służbę zastępczą

2. Ubezpieczenie dobrowolne - osoby objęte obowiązkowo ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym

- wykonujące pracę nakładczą

- Pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenie albo innej umowy o świadczenie usług oraz osoby z nimi współpracujące

- Osoby prowadzące pozarolniczą działalność oraz osoby z nimi współpracujące

- Osoby wykonujące odpłatnie pracę na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawieni wolności lub tymczasowego aresztowania

- duchowni

PODLEGANIE UBEZPIECZENIU WYPADKOWEMU

Art. 12 ustawy systemowej

Art. 12. 1. Obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3, osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

2. Nie podlegają ubezpieczeniu wypadkowemu bezrobotni pobierający zasiłek dla bezrobotnych oraz osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 2, 11 i 13-20 oraz art. 7 i 10.

3. Nie podlegają ubezpieczeniu wypadkowemu osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4, jeżeli wykonują pracę poza siedzibą lub miejscem prowadzenia działalności zleceniodawcy.

1. Obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają wszystkie osoby podlegające ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu poza:

- bezrobotnymi pobierającymi zasiłek dla bezrobotnych lub świadczenie integracyjne; nie są wyłączeni bezrobotni pobierający stypendium w okresie odbywania szkolenia art. 6 punkt 9

- Osobami wykonującymi pracę nakładczą

- Osobami pobierającymi stypendium na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia (...) w okresie odbywania studiów podyplomowych i nie pozostawania w zatrudnieniu

- Żołnierzami niezawodowymi pełniącymi czynną służbę art. 6 pkt. 11

11) żołnierzami niezawodowymi w służbie czynnej,

- Osobami przebywającymi na urlopach wychowawczych lub pobierającymi zasiłek macierzyński lub zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego

- Obami pobierającymi świadczenia socjalne wypłacone w okresie urlopu oraz osoby pobierające zasiłek socjalny wypłacany na czas przekwalifikowania zawodowego i poszukiwania nowego zatrudnienia a także osoby pobierające wynagrodzenie przysługujące w okresie korzystania za świadczenia górniczego albo stypendium wynikającego z odrębnych przepisów

CZAS PODLEGANIA UBEZPIECZENIU SPOŁECZNEMU

1. Podleganie ubezpieczeniu obowiązkowemu - art. 13 ustawy systemowej

Art. 13. Obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu podlegają osoby fizyczne w następujących okresach:

1) pracownicy - od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku,

2) osoby wykonujące pracę nakładczą oraz zleceniobiorcy - od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy,

3) członkowie spółdzielni - od dnia rozpoczęcia wykonywania pracy na rzecz spółdzielni do dnia zakończenia jej wykonywania,

4) osoby prowadzące działalność pozarolniczą - od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności,

5) osoby współpracujące - od dnia rozpoczęcia współpracy przy prowadzeniu pozarolniczej działalności lub wykonywaniu umowy agencyjnej albo umowy zlecenia do dnia zakończenia tej współpracy,

6) posłowie i senatorowie - od dnia nabycia prawa do uposażenia do dnia utraty tego prawa,

7) stypendyści sportowi - od dnia spełnienia warunków, o których mowa w art. 8 ust. 12, do dnia zaprzestania spełniania tych warunków,

8) osoby wykonujące odpłatnie pracę, na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania - od dnia rozpoczęcia wykonywania pracy do dnia zakończenia wykonywania tej pracy,

9) bezrobotni - od dnia nabycia prawa do zasiłku lub stypendium do dnia utraty prawa do nich,

10) duchowni - od dnia przyjęcia do stanu duchownego do dnia wystąpienia z tego stanu,

11) żołnierze niezawodowi w służbie czynnej oraz osoby odbywające zastępcze formy służby wojskowej - od dnia powołania lub skierowania do tej służby do dnia zwolnienia z tej służby,

12) osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 13-18 - od dnia nawiązania stosunku służbowego do dnia zwolnienia ze służby,

13) osoby pozostające na urlopach wychowawczych lub pobierające zasiłek macierzyński - od dnia spełnienia warunków, o których mowa w art. 9 ust. 6, do dnia zaprzestania spełniania tych warunków,

14) osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 20 - od dnia nabycia prawa do świadczenia socjalnego lub zasiłku socjalnego do dnia utraty tego prawa.

- Pracownicy - od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku

- Osoby wykonujące pracę nakładczą od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia umowy (...) itd.

2. Objęcie ubezpieczeniem dobrowolnym - art. 14 ustawy systemowej

Art. 14. 1. Objęcie dobrowolnie ubezpieczeniami emerytalnym, rentowymi i chorobowym następuje od dnia wskazanego we wniosku o objęcie tymi ubezpieczeniami, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został zgłoszony.

2. Ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz chorobowe, o których mowa w ust. 1, ustają:

1) od dnia wskazanego we wniosku o wyłączenie z tych ubezpieczeń, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został złożony,

2) z powodu nieopłacenia składek na te ubezpieczenia należnych za jeden pełny miesiąc; w uzasadnionych przypadkach, na wniosek zainteresowanego, Zakład może przywrócić termin do opłacenia składki,

3) od dnia ustania tytułu podlegania tym ubezpieczeniom.

3. Za okres opłacania składek uważa się także okres pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną oraz zasiłków.

3. Objęcie ubezpieczeniem a ochrona ubezpieczeniowa (od skutków)

Ubezpieczenie obowiązkowe - podleganie rozpoczyna się z momentem nawiązania stosunku pracy - tu mamy automatyzm

Przy ubezpieczeniu dobrowolnym - nie ma tutaj automatyzmu, ważna jest data

Wykład 4 - 15.11.2009 rok

Momentem zawarcia umowy o pracę jest moment rozpoczęcia pracy i data rozpoczęcia ubezpieczenia. Koniec to zakończenie pracy.

WARUNKI NABYCIA PRAWA DO ŚWIDCZEŃ - Na podstawie ustawy o emeryturach i renach

Prawo do świadczeń rzadko występuje w przypadku wystąpienia zdarzenia. Jeżeli tak jest to dotyczy to skutków czyli śmierci, wypadków. Ten jeden rodzaj ubezpieczenia sprawia że samo wystąpienie negatywnych skutków wywołuje przesłanki do świadczeń. W odniesieniu do innych rodzajów ubezpieczenia nabycie prawa do świadczeń zależy od innych warunków określonych przepisami prawa.

Przepisy określają różne warunki prawa do świadczeń np. wiek, staż ubezpieczeniowy, im więcej warunków tym trudniej nabyć prawo do świadczeń. Warunki stawiane przez ustawodawcę muszą być możliwe do spełnienia. Nie mogą być niezależne od ubezpieczonego.

W teorii prawa ubezpieczeniowego pod pojęciem Warunki uznaje się tylko te „przeszkody” które ustawodawca stawia konkretnie ubezpieczonemu w danym rodzaju ubezpieczenia.

Dwa podstawowe warunki:

1. Czas zajścia zdarzenia

2. Staż ubezpieczeniowy

Ad. 1 CZAS ZAJŚCIA ZDARZENIA - Ogólna obowiązująca zasada dotycząca tego że obowiązek spełnienia świadczenia może powstać w ramach już istniejącego stosunku ubezpieczenia, świadczenia. Data zdarzenia musi być późniejsza niż data powstania stosunku ubezpieczeniowego, świadczenia. Są odstępstwa od tej zasady. Odstępstwa te muszą wynikać z przepisów i to przepisy określają w jakim zakresie w stosunku do jakich świadczeń nastąpiło przedłużenie obowiązku ubezpieczyciela do przyznania świadczenia. Przepisy mogą obejmować ochroną ubezpieczeniową samo zdarzenie, nie tylko skutki zdarzenia ale i samo zdarzenie. Ten okres ochrony może obejmować od kilku tygodni do kilkunastu miesięcy zależy to od rangi ryzyka.

Ustawa przewiduje jedną ogólną zasadę mianowicie obowiązek spełnienia świadczenia może powstać tylko w ramach już istniejącego stosunku ubezpieczeniowego. A zatem jeżeli nie ma istniejącego stosunku ubezpieczeniowego, jeżeli zdarzenie nastąpiło wcześniej albo jeżeli zdarzenie nastąpiło później (od obu tych warunków mogą być wyjątki) to nie ma obowiązku spełnienia świadczenia. Dlatego ważne jest ustalenie od kiedy zaczyna się ubezpieczenie. Przy ubezpieczeniu dobrowolnym od kiedy obowiązuje umowa, od daty wskazanej we wniosku, ale nie wcześniej niż data złożenia wniosku.

To rozciąganie w czasie jest cechą ubezpieczenia społecznego.

Ad. 2 STAŻ UBEZPIECZENIOWY - Oznacza to że prawo do ubezpieczenia, do świadczeń jest prawem przysługującym za czas podlegania ubezpieczeniu i opłacania składki ubezpieczeniowej. Czyli jest to prawo za składkę, z drugiej jednak strony wiąże się nierozerwalnie z wykonywaniem określonej działalności zawodowej co oznacza że samo opłacanie składek bez uznanego w przepisach tytułu prawnego nie byłoby możliwe.

Zasadą ubezpieczenia społecznego jest spełnienie warunku w postaci określonego stażu ubezpieczeniowego. Staż ubezpieczeniowy co do zasady oznacza prawo ubezpieczonego do świadczeń za opłaconą określoną składkę. Pojęcie stażu ubezpieczonego jest zmodyfikowane. Staż ubezpieczeniowy to związek pomiędzy działalnością zawodową lub działalnością określoną przepisami jako podstawę do nabycia prawa do świadczeń.

Podstawa nabycia prawa do świadczeń - przesłanki:

Ustawa o emeryturach i rentach

Kiedyś: staż ubezpieczeniowy - uznawano okresy zatrudnienia - a zatem okresy pozostawania w stosunku pracy, okresy równorzędne - praca wykonywana na innej podstawie niż stosunek pracy, okresy zaliczone do okresów zatrudnienia - nie miały samodzielnego znaczenia prawnego np. praca przymusowa.

Obecnie: w tej chwili ustawodawca odszedł od okresów określających staż ubezpieczeniowy, natomiast w przypadku ubezpieczeń jeżeli chodzi o emerytury i renty jako okresy uwzględnione do prawa do świadczeń uznaje się okresy składkowe i nieskładkowe.

Art. 5 Ustawy o emeryturach i rentach z FUS

Definicje Art. 6 Ustawy o emeryturach i rentach z FUS

Art. 5. 1. Przy ustalaniu prawa do emerytury i renty i obliczaniu ich wysokości uwzględnia się, z zastrzeżeniem ust. 2-5, następujące okresy:

1) składkowe, o których mowa w art. 6,

2) nieskładkowe, o których mowa w art. 7.

2. Przy ustalaniu prawa do emerytury i renty oraz obliczaniu ich wysokości okresy nieskładkowe uwzględnia się w wymiarze nie przekraczającym jednej trzeciej udowodnionych okresów składkowych.

3. Przy ustalaniu prawa do emerytury lub renty okresy:

1) działalności kombatanckiej oraz działalności równorzędnej z tą działalnością, a także okresy zaliczane do okresów tej działalności oraz okresy podlegania represjom wojennym i okresu powojennego, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 5,

2) pracy przymusowej, o której mowa w art. 6 ust. 2 pkt 2

- uwzględnia się w wymiarze podwójnym.

4. Przy ustalaniu prawa do emerytury lub renty dla płatników składek, zobowiązanych do opłacania składek na własne ubezpieczenia emerytalne i rentowe, nie uwzględnia się okresu, za które nie zostały opłacone składki, mimo podlegania obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym w tym okresie.

5. Wobec ubezpieczonych zobowiązanych do opłacania składek na własne ubezpieczenie społeczne za okres przypadający przed dniem wejścia w życie ustawy - przepis ust. 4 stosuje się odpowiednio.

Art. 6. 1. Okresami składkowymi są następujące okresy:

1) ubezpieczenia,

2) opłacania składek na ubezpieczenie społeczne w wysokości określonej w przepisach o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych, w przepisach wymienionych w art. 195 pkt 1-4 i 8, w przepisach o adwokaturze, w przepisach o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu oraz w przepisach o pomocy społecznej,

3) zaliczone do okresów ubezpieczenia społecznego duchownych:

a) okresy pozostawania duchownymi przed dniem 1 lipca 1989 r., pod warunkiem opłacania składek na ubezpieczenie społeczne za cały okres podlegania temu ubezpieczeniu,

b) okresy przebywania duchownych na misjach oraz okresy prowadzenia przez duchownych działalności duszpasterskiej wśród Polonii, przypadające po dniu 14 listopada 1991 r., do dnia wejścia w życie ustawy,

4) czynnej służby wojskowej w Wojsku Polskim lub okresy jej równorzędne albo okresy zastępczych form tej służby,

5) działalności kombatanckiej, działalności równorzędnej z tą działalnością, a także okresy zaliczane do okresów tej działalności oraz okresy podlegania represjom wojennym i okresu powojennego, określone w przepisach o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego,

6) pełnionej w Polsce służby:

a) w Policji (Milicji Obywatelskiej),

b) w Urzędzie Ochrony Państwa (w organach bezpieczeństwa publicznego),

c) w Straży Granicznej,

d) w Służbie Więziennej,

e) w Państwowej Straży Pożarnej,

7) pobierania zasiłku macierzyńskiego,

8) przebywania w więzieniach polskich na mocy skazania albo bez wyroku po dniu 31 grudnia 1956 r. za działalność polityczną,

9) zatrudnienia za granicą osób, które w tym czasie nie były obywatelami polskimi, jeżeli osoby te powróciły do kraju po dniu 22 lipca 1944 r. i zostały uznane za repatriantów,

10) świadczenia pracy po 1956 r. na rzecz organizacji politycznych i związków zawodowych, nielegalnych w rozumieniu przepisów obowiązujących do kwietnia 1989 r.

2. Za okresy składkowe uważa się również przypadające przed dniem 15 listopada 1991 r. następujące okresy, za które została opłacona składka na ubezpieczenie społeczne albo za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne:

1) zatrudnienia po ukończeniu 15 lat życia:

a) na obszarze Państwa Polskiego - w wymiarze nie niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy, jeżeli w tych okresach pracownik pobierał wynagrodzenie lub zasiłki z ubezpieczenia społecznego: chorobowy, macierzyński lub opiekuńczy albo rentę chorobową,

b) obywateli polskich za granicą - w polskich przedstawicielstwach dyplomatycznych i urzędach konsularnych, w stałych przedstawicielstwach przy Organizacji Narodów Zjednoczonych i w innych misjach lub misjach specjalnych, a także w innych polskich placówkach, instytucjach lub przedsiębiorstwach, do których zostali delegowani lub skierowani; dotyczy to również członków rodziny delegowanego lub skierowanego tam pracownika, którzy podjęli zatrudnienie w tych placówkach w czasie pobytu za granicą,

c) obywateli polskich za granicą - w organizacjach międzynarodowych, zagranicznych instytucjach i w zakładach, do których zostali skierowani w ramach współpracy międzynarodowej lub w których byli zatrudnieni za zgodą właściwych władz polskich; zgoda nie jest wymagana w stosunku do pracowników, którzy wyjechali za granicę przed dniem 9 maja 1945 r.,

d) obywateli polskich za granicą - u innych pracodawców zagranicznych, jeżeli w okresie pracy za granicą były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne w Polsce,

2) pracy przymusowej:

a) wykonywanej na rzecz hitlerowskich Niemiec w okresie II wojny światowej,

b) wykonywanej na obszarze Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich w okresie od dnia 17 września 1939 r. do dnia 31 grudnia 1956 r.,

c) wykonywanej na rozkaz władz alianckich do dnia 31 grudnia 1945 r.,

d) wykonywanej w kopalniach węgla, kamieniołomach oraz zakładach pozyskiwania i wzbogacania rud uranu podczas odbywania służby wojskowej w Wojsku Polskim,

3) zatrudnienia młodocianych na obszarze Państwa Polskiego na warunkach określonych w przepisach obowiązujących przed dniem 1 stycznia 1975 r.,

4) pracy wykonywanej w czasie odbywania na obszarze Państwa Polskiego kary pozbawienia wolności, kary aresztu za wykroczenie oraz w czasie tymczasowego aresztowania - w wymiarze czasu pracy nie niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy określonego dla takiej pracy,

5) niewykonywania pracy po ustaniu zatrudnienia, jeżeli za te okresy na podstawie przepisów Kodeksu pracy zostało wypłacone wynagrodzenie lub odszkodowanie,

6) czasowego pozostawania bez pracy na obszarze Państwa Polskiego z powodu niemożności jej otrzymania lub niemożności podjęcia szkolenia zawodowego, w tym okresy pobierania zasiłków z funduszu aktywizacji zawodowej, zasiłków dla bezrobotnych oraz zasiłków szkoleniowych wypłaconych z Funduszu Pracy,

7) sprawowania mandatu posła lub senatora w Państwie Polskim,

8) internowania na podstawie art. 42 dekretu z dnia 12 grudnia 1981 r. o stanie wojennym (Dz. U. Nr 29, poz. 154, z 1982 r. Nr 3, poz. 18 oraz z 1989 r. Nr 34, poz. 178),

9) wykonywania działalności twórczej lub artystycznej na obszarze Państwa Polskiego:

a) objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, za które opłacono składkę na ubezpieczenie społeczne lub w których ubezpieczony był zwolniony od opłacania składki,

b) przypadającej przed dniem 1 stycznia 1974 r., uznane przez Komisję do Spraw Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców, działającą przy ministrze właściwym do spraw kultury, pod warunkiem że twórca lub artysta opłacał składki na ubezpieczenie społeczne po dniu 31 grudnia 1973 r.,

10) pracy adwokatów wykonywanej na obszarze Państwa Polskiego:

a) objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, za które opłacono składkę na ubezpieczenie społeczne lub w których występowało zwolnienie od opłacania składki,

b) przed dniem objęcia obowiązkiem ubezpieczenia społecznego z tego tytułu,

11) wykonywania na obszarze Państwa Polskiego pracy nakładczej:

a) objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, za które opłacono składkę na to ubezpieczenie lub w których występowało zwolnienie od opłacania składki,

b) przed dniem objęcia obowiązkiem ubezpieczenia z tego tytułu,

jeżeli w tych okresach osoba wykonująca taką pracę uzyskiwała wynagrodzenie w wysokości co najmniej połowy obowiązującego najniższego wynagrodzenia, określonego na podstawie przepisów Kodeksu pracy,

12) pracy na obszarze Państwa Polskiego w rolniczych spółdzielniach produkcyjnych i w innych spółdzielniach zrzeszonych w Centralnym Związku Rolniczych Spółdzielni Produkcyjnych, w zespołowych gospodarstwach rolnych spółdzielni kółek rolniczych zrzeszonych w Krajowym Związku Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych oraz pracy na rzecz tych spółdzielni:

a) objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, za które opłacono składkę na to ubezpieczenie lub w których występowało zwolnienie od opłacania składki,

b) przed dniem objęcia obowiązkiem ubezpieczenia społecznego z tego tytułu,

13) pracy na obszarze Państwa Polskiego wykonywanej na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia oraz współpracy przy wykonywaniu takiej umowy:

a) objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego i okresy kontynuowania tego ubezpieczenia, za które opłacono składkę na to ubezpieczenie lub w których występowało zwolnienie od opłacania składki,

b) wykonywanej przed dniem 1 stycznia 1976 r., jeżeli umowa odpowiadała warunkom ubezpieczenia obowiązującym w tym dniu,

14) pozarolniczej działalności gospodarczej na obszarze Państwa Polskiego:

b) prowadzonej przed dniem objęcia obowiązkiem ubezpieczenia z tego tytułu, jeżeli prowadzenie działalności gospodarczej odpowiadało warunkom ubezpieczenia,

15) współpracy przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej na obszarze Państwa Polskiego objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego oraz okresy kontynuowania tego ubezpieczenia, za które opłacono składkę na to ubezpieczenie lub w których występowało zwolnienie od opłacania składki,

16) ubezpieczenia społecznego duchownych na obszarze Państwa Polskiego, za które opłacono składkę na to ubezpieczenie lub w których występowało zwolnienie od opłacania składki,

17) pobierania stypendium sportowego z tytułu wyczynowego uprawiania sportu na obszarze Państwa Polskiego po ukończeniu 15 roku życia, z wyjątkiem okresów pobierania stypendium przez osoby uczące się lub studiujące w systemie studiów dziennych.

3. Za okresy zatrudnienia i okresy pracy na obszarze Państwa Polskiego, o których mowa w ust. 2, uważa się:

1) okresy zatrudnienia i okresy pracy wykonywanej na terenach wchodzących w skład Rzeczypospolitej Polskiej w obecnych granicach oraz

2) okresy zatrudnienia i okresy pracy wykonywanej na terenach wchodzących w skład Rzeczypospolitej Polskiej przed ustaleniem jej obecnych granic.

Art. 7. Okresami nieskładkowymi są następujące okresy:

1) pobierania:

a) wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wypłaconego na podstawie przepisów Kodeksu pracy,

b) zasiłków z ubezpieczenia społecznego: chorobowego lub opiekuńczego,

c) świadczenia rehabilitacyjnego,

d) świadczeń wymienionych w lit. b) i c) po ustaniu obowiązku ubezpieczenia,

2) pobierania renty chorobowej po ustaniu zatrudnienia w wymiarze czasu pracy nie niższym niż połowa obowiązującego w danym zawodzie lub po ustaniu obowiązku ubezpieczenia społecznego z innego tytułu,

3) niewykonywania pracy po ustaniu zatrudnienia, jeżeli za te okresy, na podstawie przepisów Kodeksu pracy, zostało wypłacone odszkodowanie,

4) niewykonywania pracy w okresie przed dniem 4 czerwca 1989 r. na skutek represji politycznych, nie więcej jednak niż 5 lat,

5) przypadające przed dniem nabycia prawa do emerytury lub renty okresy urlopu wychowawczego, urlopu bezpłatnego udzielonego na podstawie przepisów w sprawie bezpłatnych urlopów dla matek pracujących opiekujących się małymi dziećmi, innych udzielonych w tym celu urlopów bezpłatnych oraz okresy niewykonywania pracy - z powodu opieki nad dzieckiem:

a) w wieku do lat 4 - w granicach do 3 lat na każde dziecko oraz łącznie - bez względu na liczbę dzieci - do 6 lat,

b) na które ze względu na jego stan fizyczny, psychiczny lub psychofizyczny przysługuje zasiłek pielęgnacyjny - dodatkowo w granicach do 3 lat na każde dziecko,

6) przypadające przed dniem nabycia prawa do emerytury lub renty okresy opieki pielęgnacyjnej nad inwalidą wojennym zaliczonym do I grupy inwalidów lub uznanym za całkowicie niezdolnego do pracy oraz do samodzielnej egzystencji, sprawowanej przez członka jego rodziny w wieku powyżej 16 lat, który w okresie sprawowania opieki nie osiągnął przychodu przekraczającego miesięcznie połowę najniższego wynagrodzenia,

7) przypadające przed dniem nabycia prawa do emerytury lub renty okresy niewykonywania pracy, w granicach do 6 lat, spowodowane koniecznością opieki nad innym niż dziecko członkiem rodziny zaliczonym do I grupy inwalidów lub uznanym za całkowicie niezdolnego do pracy oraz do samodzielnej egzystencji albo uznanym za osobę niepełnosprawną w stopniu znacznym, sprawowanej przez członka jego rodziny w wieku powyżej 16 lat, który w okresie sprawowania opieki nie osiągnął przychodu przekraczającego miesięcznie połowę najniższego wynagrodzenia,

8) urlopu bezpłatnego oraz przerw w zatrudnieniu w razie nieudzielenia urlopu bezpłatnego małżonkom pracowników skierowanych do pracy w przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych, w stałych przedstawicielstwach przy Organizacji Narodów Zjednoczonych i w innych misjach specjalnych za granicą, w instytutach, ośrodkach informacji i kultury za granicą,

9) nauki w szkole wyższej na jednym kierunku, pod warunkiem ukończenia tej nauki, w wymiarze określonym w programie studiów,

10) dokształcania zawodowego lekarzy w klinikach akademii medycznych i oddziałach instytutów naukowych w charakterze wolontariusza - w granicach do 1 roku,

11) pobierania zasiłku przedemerytalnego i świadczenia przedemerytalnego,

12) udokumentowanej niezdolności do pracy, za które wypłacone zostały z Funduszu Pracy: zasiłki dla bezrobotnych, zasiłki szkoleniowe lub stypendia.

Znać na egzamin kilka okresów składkowych i nieskładkowych.

Okresy traktowane jak okresy składkowe - Art. 10 Ustawy o emeryturach i rentach z FUS

Art. 10. 1. Przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również następujące okresy, traktując je, z zastrzeżeniem art. 56, jak okresy składkowe:

1) okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono przewidziane w odrębnych przepisach składki,

2) przypadające przed dniem 1 lipca 1977 r. okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego po ukończeniu 16 roku życia,

3) przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia,

jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych w art. 5-7, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu.

2. Okresy wymienione w ust. 1 pkt 1 uwzględnia się także przy ustalaniu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe ustalone na zasadach określonych w art. 5-7 są krótsze od okresu wymaganego do przyznania renty, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu.

3. Okresów, o których mowa w ust. 1 i 2, nie uwzględnia się, jeżeli zostały one zaliczone do okresów, od których zależy prawo do emerytury lub renty, na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników.

WIEK JAKO WARUNEK NABYCIA PRAWA DO ŚWIADCZENIA EMERYTALNEGO:

1. Wiek emerytalny jako element ryzyka emerytalnego - przeciętny wiek emerytalny to 60 lat kobiety i 65 lat mężczyźni (będzie się to zmieniać)

2. Kryteria zróżnicowania wieku emerytalnego:

- Ze względu na wykonywanie określonego zawodu np. nauczyciele, profesorowie szkół wyższych, sędziowie itd. na podstawie odrębnych ustaw np. ustawy o szkolnictwie wyższym, ustawy o prokuraturze np. tancerze 40 - 45 lat, akrobaci, gimnastycy 40 - 45 lat

3. Wiek jako jedna z przesłanek nabycia prawa do świadczenia quasi - emerytalnego (emerytury pomostowej) ze względu na rodzaj wykonywanych prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze - ustawa z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych Dz. U. Nr 237, poz. 1656

Wiek emerytalny - kiedyś - niższy czyli przejście na emeryturę w niższym wieku niż wiek podstawowy ze względu na pracę w szkodliwych warunkach lub pracę o szczególnym charakterze określało Rozporządzenie Rady Ministrów z 1983 roku

Teraz: Została wydana Ustawa o emeryturach pomostowych z 19. 12. 2008 roku ustawa ta na nowo określiła status pracowników którzy powinni mieć obniżony wiek emerytalny ze względu na szczególne warunki pracy.

W Ustawie mamy zawartą definicję pracy w szczególnych warunkach i o szczególnym charakterze - Art. 3 tej ustawy definiuje pracę w szczególnych warunkach:

Art. 3. 1. Prace w szczególnych warunkach to prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku; wykaz prac w szczególnych warunkach określa załącznik nr 1 do ustawy.

2. Czynniki ryzyka, o których mowa w ust. 1, są związane z następującymi rodzajami prac:

1) w szczególnych warunkach determinowanych siłami natury:

a) prace pod ziemią,

b) prace na wodzie,

c) prace pod wodą,

d) prace w powietrzu;

2) w szczególnych warunkach determinowanych procesami technologicznymi:

a) prace w warunkach gorącego mikroklimatu - prace wykonywane w pomieszczeniach, w których wartość wskaźnika obciążenia termicznego WBGT wynosi 28 °C i powyżej, przy wartości tempa metabolizmu pracownika powyżej 130 W/m²,

b) prace w warunkach zimnego mikroklimatu - prace wykonywane w pomieszczeniach o temperaturze powietrza poniżej 0 °C,

c) bardzo ciężkie prace fizyczne - prace powodujące w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny u mężczyzn - powyżej 8.400 kJ, a u kobiet - powyżej 4.600 kJ,

d) prace w warunkach podwyższonego ciśnienia atmosferycznego,

e) ciężkie prace fizyczne związane z bardzo dużym obciążeniem statycznym wynikającym z konieczności pracy w wymuszonej, niezmiennej pozycji ciała; przy czym ciężkie prace fizyczne to prace powodujące w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny u mężczyzn - powyżej 6.300 kJ, a u kobiet - powyżej 4.200 kJ, a prace w wymuszonej pozycji ciała to prace wymagające znacznego pochylenia i (lub) skręcenia pleców przy jednoczesnym wywieraniu siły powyżej 10 kG dla mężczyzn i 5 kG dla kobiet (wg metody OWAS pozycja kategorii 4) przez co najmniej 50% zmiany roboczej.

3. Prace o szczególnym charakterze to prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się; wykaz prac o szczególnym charakterze określa załącznik nr 2 do ustawy.

4. Za pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach uważa się pracowników wykonujących po dniu wejścia w życie ustawy, w pełnym wymiarze czasu pracy, prace, o których mowa w ust. 1.

5. Za pracowników wykonujących prace o szczególnym charakterze uważa się pracowników wykonujących po dniu wejścia w życie ustawy, w pełnym wymiarze czasu pracy, prace, o których mowa w ust. 3.

6. Za pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach uważa się także ubezpieczonych z tytułu działalności twórczej lub artystycznej tancerzy zawodowych, wykonujących po dniu wejścia w życie ustawy prace związane z bardzo ciężkim wysiłkiem fizycznym.

7. Za pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze uważa się również osoby wykonujące przed dniem wejścia w życie ustawy prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Art. 3 ustęp 1 - 2 elementy tej definicji:

1. Położenie nacisku na warunki wykonywania pracy

2. Negatywne oddziaływanie na organizm

Definicja Art. 3 ustęp 1 została uzupełniona - praca pod wodą, pod ziemią, na wodzie, praca w warunkach gorącego mikroklimatu, praca w warunkach zimnego mikroklimatu, praca w warunkach podwyższonego mikroklimatu i wymuszonej niezmiennej pozycji ciała.

Ustawa nie mówi wprost tylko mówi o otoczce wykonywania pracy. Każda praca w negatywnych warunkach może stanowić podstawę do nabycia quasi prawa do świadczeń.

Praca o szczególnym charakterze - Art. 3 ustęp 3 Ustawy - prace wymagające szczególnej odpowiedzialności

PRAWO DO EMERYTURY POMOSTOWEJ

Wiek - granice wieku są ustalone także dla ustalonych grup Art. 4 ustawy pomostowej

Art. 4. Prawo do emerytury pomostowej, z uwzględnieniem art. 5-12, przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1) urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r.;

2) ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat;

3) osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn;

4) ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5-9 i art. 11 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn;

5) przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS;

6) po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;

7) nastąpiło z nim rozwiązanie stosunku pracy.

Przykład - Art. 5 Ustawy pomostowej - pracownik pracujący w powietrzu

Art. 5. Pracownik wykonujący w powietrzu na statkach powietrznych pracę w szczególnych warunkach wymienioną w pkt 25 załącznika nr 1 do ustawy lub o szczególnym charakterze wymienioną w pkt 1 załącznika nr 2 do ustawy, który spełnia warunki określone w art. 4 pkt 1, 4-7, nabywa prawo do emerytury pomostowej, jeżeli:

1) osiągnął wiek wynoszący co najmniej 50 lat dla kobiet i co najmniej 55 lat dla mężczyzn;

2) ma okres pracy w szczególnych warunkach wymienionej w pkt 25 załącznika nr 1 do ustawy lub okres pracy o szczególnym charakterze wymienionej w pkt 1 załącznika nr 2 do ustawy, wynoszący co najmniej 15 lat;

3) uzyskał orzeczenie o niezdolności do wykonywania pracy w szczególnych warunkach wymienionej w pkt 25 załącznika nr 1 do ustawy lub o szczególnym charakterze wymienionej w pkt 1 załącznika nr 2 do ustawy, w rozumieniu art. 105-107 ustawy z dnia 3 lipca 2002 r. - Prawo lotnicze

Dla niektórych grup osób ten wiek został zróżnicowany. Dla niektórych kategorii osób ten wiek jest jeszcze niższy bądź równy dla kobiet i mężczyzn.

Quasi emerytalne - emerytura pomostowa to świadczenie które przysługuje w okresie do nabycia prawa do świadczenia emerytalnego. Jest to świadczenie okresowe które ma określony termin ustania.

Prawo do emerytury pomostowej ustaje z dniem - osiągnięcia 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn, również z dniem śmierci uprawnionego

Wykład 5 - 22.11.2009 rok

NABYWANIE PRAWA DO EMERYTURY

Ustawa o emeryturach i rentach z FUS tekst jednolity z 26 sierpnia 2009 roku Dz. U. 153 poz. 1227

Im więcej warunków tym trudniej jest nabyć prawo do świadczeń.

Dwa ważne warunki:

Te 2 warunki muszą być spełnione łącznie.

1. Wiek

2. Staż ubezpieczeniowy

Do roku 1998 obowiązywał 1 system który określał prawo do świadczeń emerytalnych. Ważny był wiek i okresy ubezpieczenia. Po roku 1998 przepisy się zmieniły. Ta zmiana znalazła odzwierciedlenie w Ustawie o emeryturach i rentach z FUS.

Ustawa mówi o sposobach nabywania prawa do świadczenia emerytalnego osób starszych.

Emerytury dla osób ubezpieczonych, urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949 roku. Osoby urodzone przed tą datą nie mają możliwości wyboru prawa do świadczeń. Uzależniane jest to od tych 2 warunków czyli wieku i stażu ubezpieczeniowego.

Sytuacja 1

Art. 27 Ustawy o emeryturach i rentach z FUS

Art. 27. Ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r. przysługuje emerytura, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki:

1) osiągnęli wiek emerytalny wynoszący co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn;

2) mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 27a.

Definicje okresów składkowych, nieskładkowych i okresy traktowane jak składkowe są opisane na wykładzie 4 ustawa o emeryturach i rentach z FUS art. 6 i 7

Inne sytuacje które określa Ustawa to np. Ustawa o emeryturach pomostowych dopuszcza inny wiek emerytalny.

Wiek: 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn

Okresy składkowe i nieskładkowe: 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn

Sytuacja 2 Niższy wiek emerytalny o 5 lat:

Art. 29 Ustawy o emeryturach i rentach z FUS

Art. 29. 1. Ubezpieczeni urodzeni przed dniem 1 stycznia 1949 r., którzy nie osiągnęli wieku emerytalnego określonego w art. 27 pkt 1, mogą przejść na emeryturę:

1) kobieta - po osiągnięciu wieku 55 lat, jeżeli ma co najmniej 30-letni okres składkowy i nieskładkowy albo jeżeli ma co najmniej 20-letni okres składkowy i nieskładkowy oraz została uznana za całkowicie niezdolną do pracy,

2) mężczyzna - po osiągnięciu wieku 60 lat, jeżeli ma co najmniej 35-letni okres składkowy i nieskładkowy albo jeżeli ma co najmniej 25-letni okres składkowy i nieskładkowy oraz został uznany za całkowicie niezdolnego do pracy.

2. Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje ubezpieczonym, którzy:

1) ostatnio, przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę, byli pracownikami oraz

2) w okresie ostatnich 24 miesięcy podlegania ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym pozostawali w stosunku pracy co najmniej przez 6 miesięcy, chyba że w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę są uprawnieni do renty z tytułu niezdolności do pracy.

3. Spełnienia warunków, o których mowa w ust. 2, nie wymaga się od ubezpieczonych, którzy przez cały wymagany okres, o którym mowa w ust. 1 pkt 1 i 2, podlegali ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu pozostawania w stosunku pracy.

Urodzeni przed dniem 1 stycznia 1949 roku mogą przejść na emeryturę w wieku o 5 lat wcześniej.

Wiek: 55 lat kobieta i 60 lat mężczyzna

Okresy składkowe i nieskładkowe: 30 lat dla kobiet oraz została uznana za całkowicie niezdolną do pracy i 35 lat dla mężczyzn oraz został uznany za całkowicie niezdolnego do pracy

Sytuacja 3 Wiek emerytalny jest a nie ma okresów składkowych i nieskładkowych:

Art. 28 Ustawy o emeryturach i rentach z FUS

Art. 28. Ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., którzy nie osiągnęli okresu składkowego i nieskładkowego, o którym mowa w art. 27 pkt 2, przysługuje emerytura, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki:

1) osiągnęli wiek emerytalny wynoszący co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn;

2) mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 15 lat dla kobiet i co najmniej 20 lat dla mężczyzn.

Wiek: 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn

Okres składkowy i nieskładkowy: 15 lat dla kobiet i 20 lat dla mężczyzn

Odrębne przepisy określają przejście na emeryturę np. inwalidów, kombatantów wojennych, pracowników urzędów państwowych itd.

Art. 30 Ustawy o emeryturach i rentach z FUS

Art. 30. Odrębne przepisy określają zasady wcześniejszego przechodzenia na emeryturę dla osób, określonych w art. 27, które są:

1) inwalidami wojennymi i wojskowymi oraz kombatantami;

2) pracownikami urzędów państwowych;

3) pracownikami samorządowymi;

4) żołnierzami zastępczej służby wojskowej przymusowo zatrudnianymi w kopalniach węgla, kamieniołomach i zakładach wydobywania rud uranu;

5) nauczycielami akademickimi.

Inne sytuacje Art. 31 Ustawy o emeryturach i rentach z FUS

Art. 31. Osoby urodzone przed dniem 1 stycznia 1949 r., uprawnione do renty z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy, wypadkiem przy wykonywaniu pozarolniczej działalności gospodarczej, działalności twórczej lub artystycznej, umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo przy wykonywaniu przez osoby duchowne i zakonne czynności religijnych lub czynności związanych z powierzonymi funkcjami duszpasterskimi lub zakonnymi, wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy zaistniałym do dnia 31 grudnia 2002 r., albo wskutek choroby zawodowej, mogą przejść na emeryturę:

1) kobieta - po osiągnięciu wieku 55 lat, jeżeli ma co najmniej 20-letni okres składkowy i nieskładkowy;

2) mężczyzna - po osiągnięciu wieku 60 lat, jeżeli ma co najmniej 25-letni okres składkowy i nieskładkowy.

Odrębne przepisy dotyczą emerytury pomostowej. Ustawa o emeryturach pomostowych określa szczególne warunki przechodzenia na emeryturę, osób pracujących, zatrudnionych w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.

Art. 32 Ustawy o emeryturach i rentach z FUS - ważny ustęp 2

Art. 32. 1. Ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1.

1a. Przy ustalaniu okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze nie uwzględnia się:

1) okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po dniu 14 listopada 1991 r. wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa,

2) (uchylony).

2. Dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa w ust. 1, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych.

3. Dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa w ust. 1, za pracowników zatrudnionych w szczególnym charakterze uważa się:

1) pracowników organów kontroli państwowej;

2) pracowników organów administracji celnej;

3) pracowników wykonujących działalność twórczą lub artystyczną;

4) dziennikarzy zatrudnionych w redakcjach dzienników, czasopism, w radiu, telewizji oraz w organach prasowych, informacyjnych, publicystycznych albo fotograficznych, objętych układem zbiorowym pracy dziennikarzy;

5) nauczycieli, wychowawców lub innych pracowników pedagogicznych wykonujących pracę nauczycielską wymienioną w art. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2003 r. Nr 118, poz. 1112, Nr 137, poz. 1304, Nr 203, poz. 1966 i Nr 213, poz. 2081);

6) żołnierzy zawodowych, funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Służby Celnej, Służby Więziennej i Państwowej Straży Pożarnej;

7) pracowników jednostek ochrony przeciwpożarowej, o których mowa w art. 15 pkt 1a-5 i 8 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. z 2002 r. Nr 147, poz. 1229 oraz z 2003 r. Nr 52, poz. 452).

4. Wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, z uwzględnieniem ust. 4a.

4a. (utracił moc).

5. Odrębne przepisy określają zasady przechodzenia na emeryturę, bez względu na wiek, nauczycieli urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949 r.

Kto jest zaliczany do pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach określa art. 3 Ustawy pomostowej

Art. 3. 1. Prace w szczególnych warunkach to prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku; wykaz prac w szczególnych warunkach określa załącznik nr 1 do ustawy.

2. Czynniki ryzyka, o których mowa w ust. 1, są związane z następującymi rodzajami prac:

1) w szczególnych warunkach determinowanych siłami natury:

a) prace pod ziemią,

b) prace na wodzie,

c) prace pod wodą,

d) prace w powietrzu;

2) w szczególnych warunkach determinowanych procesami technologicznymi:

b) prace w warunkach zimnego mikroklimatu - prace wykonywane w pomieszczeniach o temperaturze powietrza poniżej 0 °C,

c) bardzo ciężkie prace fizyczne - prace powodujące w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny u mężczyzn - powyżej 8400 kJ, a u kobiet - powyżej 4600 kJ,

d) prace w warunkach podwyższonego ciśnienia atmosferycznego,

e) ciężkie prace fizyczne związane z bardzo dużym obciążeniem statycznym wynikającym z konieczności pracy w wymuszonej, niezmiennej pozycji ciała; przy czym ciężkie prace fizyczne to prace powodujące w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny u mężczyzn - powyżej 6300 kJ, a u kobiet - powyżej 4200 kJ, a prace w wymuszonej pozycji ciała to prace wymagające znacznego pochylenia i (lub) skręcenia pleców przy jednoczesnym wywieraniu siły powyżej 10 kG dla mężczyzn i 5 kG dla kobiet (wg metody OWAS pozycja kategorii 4) przez co najmniej 50 proc. zmiany roboczej.

3. Prace o szczególnym charakterze to prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się; wykaz prac o szczególnym charakterze określa załącznik nr 2 do ustawy.

4. Za pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach uważa się pracowników wykonujących po dniu wejścia w życie ustawy, w pełnym wymiarze czasu pracy, prace, o których mowa w ust. 1.

5. Za pracowników wykonujących prace o szczególnym charakterze uważa się pracowników wykonujących po dniu wejścia w życie ustawy, w pełnym wymiarze czasu pracy, prace, o których mowa w ust. 3.

6. Za pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach uważa się także ubezpieczonych z tytułu działalności twórczej lub artystycznej tancerzy zawodowych, wykonujących po dniu wejścia w życie ustawy prace związane z bardzo ciężkim wysiłkiem fizycznym.

7. Za pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze uważa się również osoby wykonujące przed dniem wejścia w życie ustawy prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Ustawa o emeryturach i rentach z FUS wymienia kategorie pracowników - Art. 32 ustęp 3 - artykuł wyżej

Siedem grup pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach. Osoby te zgodnie z art. 32 posiadają prawo do emerytury w wieku niższym niż emerytura bazowa.

Odrębne przepisy określają również emerytury górnicze i kolejowe.

Art. 50 i 50a Ustawy o emeryturach i rentach z FUS

Art. 50. 1. Prawo do emerytury kolejowej, o której mowa w art. 40, przysługuje pracownikom kolejowym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r., a przed dniem 1 stycznia 1969 r., jeżeli spełniają łącznie następujące warunki:

1) nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego;

2) warunki do uzyskania emerytury określone w tym przepisie spełnią do dnia 31 grudnia 2007 r.;

3) (uchylony).

2. Przepis art. 46 ust. 2 stosuje się odpowiednio.

Art. 50a. 1. Górnicza emerytura przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1) ukończył 55 lat życia;

2) ma okres pracy górniczej wynoszący łącznie z okresami pracy równorzędnej co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, w tym co najmniej 10 lat pracy górniczej określonej w art. 50c ust. 1.

2. Wiek emerytalny wymagany od pracowników: kobiet mających co najmniej 20 lat, a mężczyzn co najmniej 25 lat pracy górniczej i równorzędnej, w tym co najmniej 15 lat pracy górniczej, o której mowa w art. 50c ust. 1, wynosi 50 lat.

Emerytury dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 a przed dniem 1 stycznia 1969 r.

Warunek główny, przesłanka:

1. Osiągnięcie wieku emerytalnego

Wiek: 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn

Ustawa przewiduje także wyjątki zatrudnionych w szczególnych warunkach i o szczególnym charakterze - ustawa pomostowa:

Wyjątki

1. Możliwość wyboru sposobu nabywania świadczeń emerytalnych przez osoby które znajdują się w wieku przejściowym po 1 stycznia 1949 roku a 1 stycznia 1969 roku. Ustawa zrównuje status wszystkich urodzonych po 1949 roku.

Art. 46 Ustawy o emeryturach i rentach z FUS

Art. 46. 1. Prawo do emerytury na warunkach określonych w art. 29, 32, 33 i 39 przysługuje również ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. a przed dniem 1 stycznia 1969 r., jeżeli spełniają łącznie następujące warunki:

1) nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego;

2) warunki do uzyskania emerytury określone w tych przepisach spełnią do dnia 31 grudnia 2007 r.;

3) (uchylony).

2. Jeżeli ubezpieczony, o którym mowa w ust. 1, nie zawrze umowy o przystąpieniu do otwartego funduszu emerytalnego w terminie do dnia 31 grudnia 1999 r., uważa się, że ubezpieczony nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego.

Możliwość wyboru systemu emerytalnego, każdy może wybrać albo stare przepisy albo nowe przepisy. Różnicowanie statusu

Osoby urodzone przed 1 stycznia 1949 r. nie są objęte nowym systemem w zakresie obliczania emerytur, natomiast składki płacą według nowych zasad( oczywiście mogą także przystąpić do III filara).
Osoby urodzone między 1.01.1949 r., a 31.12.1968 r. (w wieku 31 - 50 lat) przejdą obowiązkowo do nowego systemu, ale będą mogły zdecydować, czy zostawić wszystkie pieniądze w I filarze, czy inwestować także w II filarze. Można, a może nawet powinno się przystąpić do filara III.
Osoby urodzone po 31 grudnia 1968 r. (do 30 lat) obowiązkowo objęte są I i II filarem nowego system oraz dobrowolnie filarem III.

Podstawę emerytury stanowi kwota stawek na ubezpieczenie emerytalne z uwzględnieniem waloryzacji składek. Waloryzacja stanowi Art. 88 i 89 Ustawy o emeryturach i rentach z FUS

Art. 88. 1. Emerytury i renty podlegają okresowej waloryzacji od dnia 1 marca roku kalendarzowego następującego po roku kalendarzowym, w którym wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych w okresie od roku kalendarzowego, w którym była przeprowadzona ostatnio waloryzacja, wynosi co najmniej 105,0 %.

2. Waloryzacja polega na pomnożeniu kwoty świadczenia i podstawy jego wymiaru przez wskaźnik waloryzacji.

3. Waloryzacji podlega kwota świadczenia i podstawa jego wymiaru w wysokości przysługującej ostatniego dnia lutego roku kalendarzowego, w którym przeprowadza się waloryzację.

4. Waloryzacja obejmuje emerytury i renty przyznane przed terminem waloryzacji.

5. Jeżeli przez okres 2 lat kalendarzowych następujących po roku kalendarzowym, w którym przeprowadzono ostatnią waloryzację, wskaźnik, o którym mowa w ust. 1, nie osiągnął co najmniej 105,0 %, waloryzację przeprowadza się od dnia 1 marca następnego roku kalendarzowego.

Art. 89. 1. Wskaźnik waloryzacji jest równy co najmniej wskaźnikowi cen towarów i usług konsumpcyjnych w okresie od roku kalendarzowego, w którym przeprowadzono ostatnią waloryzację, do roku poprzedzającego termin waloryzacji, z uwzględnieniem realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia.

2. Wskaźnikiem cen towarów i usług konsumpcyjnych, o którym mowa w ust. 1, jest wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych dla gospodarstw domowych emerytów i rencistów albo wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem, jeżeli jest on wyższy od wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych dla gospodarstw domowych emerytów i rencistów.

3. Zwiększenie wskaźnika waloryzacji ponad wskaźnik cen, o którym mowa w art. 88 ust. 1, jest przedmiotem negocjacji w ramach Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych.

4. Jeżeli Trójstronna Komisja do Spraw Społeczno-Gospodarczych w termine 14 dni od dnia przekazania przez Radę Ministrów propozycji zwiększenia, o którym mowa w ust. 3, uzgodni zwiększenie wskaźnika ponad wskaźnik cen, zwiększenie wskaźnika podlega ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski", w drodze komunikatu ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego.

4a. Rada Ministrów przekazuje Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych propozycję zwiększenia wskaźnika waloryzacji nie później niż do dnia 31 października roku poprzedzającego waloryzację.

5. Jeżeli nie nastąpi uzgodnienie stanowiska Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych w trybie określonym w ust. 3 i 4, Rada Ministrów w terminie 7 dni od zakończenia negocjacji w Komisji określi, w drodze rozporządzenia, zwiększenie wskaźnika waloryzacji, ponad wskaźniki cen, o których mowa w ust. 1 i 2.

6. Jeżeli termin kolejnej waloryzacji przypada w 24 miesiące po terminie ostatnio przeprowadzonej waloryzacji, to wskaźnik waloryzacji emerytur i rent przyznanych lub przeliczonych w myśl art. 110 w okresie ostatnich 12 miesięcy poprzedzających tę waloryzację ulega ustaleniu przez podzielenie wskaźnika waloryzacji przez wskaźnik wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych w roku, w którym przeprowadzono ostatnią waloryzację.

7. Jeżeli termin kolejnej waloryzacji przypada w 36 miesięcy po terminie ostatnio przeprowadzonej waloryzacji, to wskaźnik waloryzacji emerytur i rent przyznanych lub przeliczonych w myśl art. 110:

1) w okresie ostatnich 12 miesięcy poprzedzających tę waloryzację ulega ustaleniu przez podzielenie wskaźnika waloryzacji przez wskaźnik wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych, licząc łącznie z roku ostatniej waloryzacji oraz w roku następnym;

2) w okresie od 24 miesiąca do 13 miesiąca poprzedzającego tę waloryzację ulega ustaleniu przez podzielenie wskaźnika waloryzacji przez wskaźnik wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych z roku ostatniej waloryzacji.

Kapitał początkowy - Art. 173 i 174 Ustawy o emeryturach i rentach z FUS

Art. 173. 1. Dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy.

1a. Kapitał początkowy ustala się także dla zwolnionych ze służby: żołnierzy zawodowych i funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej oraz Służby Więziennej, urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., jeżeli przed dniem 1 stycznia 1999 r. pozostawali oni w służbie i nie mają ustalonego prawa do świadczeń określonych w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym tych osób.

2. Kapitał początkowy stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art. 174 pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia ustalone zgodnie z art. 26 ust. 3 dla osób w wieku 62 lat.

3. Wartość kapitału początkowego ustala się na dzień wejścia w życie ustawy.

4. Pierwszej waloryzacji kapitału początkowego dokonuje się od dnia 1 czerwca 2000 r. przez pomnożenie tego kapitału wskaźnikiem wzrostu przeciętnego wynagrodzenia z 1999 r., pomniejszonego o naliczone i potrącone od ubezpieczonego składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe, w stosunku do przeciętnego wynagrodzenia za 1998 r.

5. Drugiej waloryzacji przeprowadzanej od dnia 1 czerwca 2001 r. dokonuje się na zasadach określonych w art. 25 ust. 3-5, 9 i 10 oraz w art. 25a.

5a. Trzeciej waloryzacji przeprowadzanej od dnia 1 czerwca 2002 r. oraz kolejnych dokonuje się na zasadach określonych w art. 25 ust. 3-8 i 10 oraz w art. 25a.

6. Kapitał początkowy ewidencjonowany jest na koncie ubezpieczonego.

6a. W wyniku przeprowadzonej waloryzacji kapitał początkowy nie może ulec obniżeniu.

Art. 174. 1. Kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12.

2. Przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6,

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5,

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-4 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

3. Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu od dnia 1 stycznia 1980 r. do dnia 31 grudnia 1998 r.

3a. Przepis art. 17 ust. 1 stosuje się odpowiednio, jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru kapitału początkowego w myśl art. 15 ust. 1 dla ubezpieczonego urodzonego przed dniem 31 grudnia 1968 r. z powodu nauki w szkole wyższej, o której mowa w art. 7 pkt 9.

4. Do obliczenia kapitału początkowego dla osoby mającej ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy przyjmuje się, na jej wniosek, wskaźnik wysokości podstawy wymiaru renty przyjęty w decyzji ustalającej prawo do renty po raz pierwszy lub ponownie ustalającej jej wysokość. W przypadku gdy renta została przyznana przed dniem 15 listopada 1991 r., do ustalenia kapitału początkowego przyjmuje się wskaźnik wysokości podstawy wymiaru ustalony w wyniku rewaloryzacji, chyba że po tej dacie ponownie była ustalana jego wysokość.

5. Jeżeli z powodu niemożności ustalenia podstawy wymiaru renty jej wysokość została ustalona w kwocie najniższej renty, do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego przyjmuje się najniższe wynagrodzenie pracowników obowiązujące w okresie przyjętym do obliczenia podstawy wymiaru renty.

6. Przepisy ust. 5 stosuje się odpowiednio do ustalenia kapitału początkowego osób uznanych za repatriantów.

7. Do obliczenia kapitału początkowego przyjmuje się kwotę bazową wynoszącą 100 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w II kwartale kalendarzowym 1998 r.

8. Przy obliczaniu kapitału początkowego część kwoty bazowej wynoszącej 24 % tej kwoty mnoży się przez współczynnik proporcjonalny do wieku ubezpieczonego oraz okresu składkowego i nieskładkowego osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 r. Współczynnik ten oblicza się według następującego wzoru:

gdzie:

"p" - oznacza współczynnik;

wiek ubezpieczonego - oznacza wiek w dniu 31 grudnia 1998 r.;

wiek emerytalny - oznacza 60 - dla kobiet i 65 - dla mężczyzn;

staż ubezpieczeniowy - oznacza udowodniony okres składkowy i nieskładkowy,

wymagany staż - oznacza 20 - dla kobiet i 25 - dla mężczyzn;

z zastrzeżeniem ust. 12.

9. Staż ubezpieczonego, o którym mowa w ust. 8, określa się w pełnych latach, z tym że jeżeli ubezpieczony ma więcej niż 6 miesięcy tego stażu ponad pełne lata, staż ten zaokrągla się w górę.

10. Wiek ubezpieczonego, o którym mowa w ust. 8, określa się w pełnych latach, z tym że jeżeli w dniu 31 grudnia 1998 r. ubezpieczony ma więcej niż 6 miesięcy ponad wiek ustalony, to przyjmuje się pełne lata po zaokrągleniu w górę.

11. W przypadku gdy w momencie objęcia ubezpieczeniem po raz pierwszy, ubezpieczony nie ukończył 18 roku życia, we wzorze, o którym mowa w ust. 8, liczbę 18 zastępuje się faktycznym wiekiem, w którym powstał obowiązek ubezpieczenia.

12. Współczynnik, o którym mowa w ust. 8:

1) zaokrągla się do setnych części procenta;

2) nie może być wyższy od 100 %.

13. Wartość współczynnika, obliczonego na podstawie ust. 8, w zależności od płci, wieku ubezpieczonego oraz stażu ubezpieczeniowego w dniu 31 grudnia 1998 r., przedstawiona jest w tabeli, stanowiącej załącznik do ustawy.

Zgodnie z art. 173. ust. 1. ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych¹ kapitał początkowy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po 31 grudnia 1948 r., którzy przed 1 stycznia 1999 r. opłacali składki na ubezpieczenia społeczne lub za których składki te opłacali płatnicy składek.

Kapitał początkowy stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art. 174. cytowanej ustawy¹,które zostaną omówione później, pomnożonej przez wyrażone w miesiącach, ustalone wspólnie dla mężczyzn i kobiet średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku 62 lat.

Na ustalenie kapitału początkowego ustawodawca przewidział okres 5 lat od wejścia w życie ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Do tego czasu, tj. do końca 2003 r. płatnicy składek, którzy przed 1 stycznia 1999 r. zatrudniali powyżej 20 pracowników i wypłacali świadczenia z ubezpieczenia chorobowego muszą w terminie i trybie ustalonym przez organ rentowy przekazać do ZUS dokumentację umożliwiającą ustalenie kapitału początkowego. Kapitał początkowy ma wynosić 209 tysięcy.

Osoby które nabyły prawo do emerytury na nowych zasadach musiały ustalać ten kapitał podstawowy.

Ważna jest ilość odprowadzanych dotychczas składek. Zasada solidaryzmu.

Dopełnieniem emerytury z FUS jest tzw. dożywotnia emerytura prowadzona przez OFE.

OFE:

Udział w OFE (Otwarty Fundusz Emerytalny) jest dobrowolny dla osób urodzonych po 1 stycznia 1949 roku i przed 1 stycznia 1969 roku. System ten jest obowiązkowy dla osób urodzonych po 1 stycznia 1969 roku.

Przepisy mówią o dobrowolności wyboru. Przystąpienie do OFE jest nieodwracalne. Po przystąpieniu do OFE na otwartym funduszu i osobie która do niego przystąpiła ciążą uprawnienia i obowiązki. Umowę z OFE może zawrzeć osoba która podlega obowiązkowi ubezpieczenia emerytalnego. Przystąpienie obowiązkowe i dobrowolne dotyczy osób objętych obowiązkiem ubezpieczeniowym.

CHARAKTER PRAWNY CZLONKOWSTWA W OFE:

Jakie są to podmioty: podmioty cywilno - prawne

Sposoby nawiązania członkowstwa - 3 formy:

1. Zawarcie umowy - nie jest to umowa dobrowolna, jej treść, forma jest ściśle określona w przepisach, jest pewien przymus co do zawarcia umowy, umowa ma charakter mieszany np. administracyjno - prawny lub cywilno - prawny. Umowa zawiera szereg warunków między innymi co do samej treści: muszą być w niej zawarte dane osoby przystępującej do OFE (imię i nazwisko, NIP, adres itd., umowa musi być zawarta pisemnie, zawarte jest w niej imienne wskazanie osoby lub osób w razie śmierci, wtedy zostaną wypłacone środki z OFE tym osobom, oświadczenia o stosunkach majątkowych, zawarte są oświadczenia majątkowe małżonków i data deklaracji czyli moment przystąpienia do OFE, data i podpis akwizytora i osoby przystępującej.

Dla osób które korzystały z możliwości a nie obowiązku przystąpienia do OFE określone są przepisami pewne warunki np. 1949 rok a 1953 rok - osoby musiały złożyć oświadczenie o zapoznaniu się z ustawą o emeryturach i rentach i zapoznaniu się z zasadami ii filaru.

Decyzja o przystąpieniu do OFE jest nieodwołalna. Fundusz emerytalny nie może odmówić zawarcia umowy jeżeli osoba spełnia wszystkie warunki.

Członek funduszu może należeć tylko i wyłącznie do 1 funduszu emerytalnego. Umowa z OFE powinna być zawarta zgodnie z przepisami lub w drodze losowania.

Poprzez zawarcie umowy pomiędzy osobą spełniającą kryteria objęcia nowym systemem emerytalnym i otwartym funduszem emerytalnym. Umowa powinna mieć formę pisemną pod rygorem nieważności.

Terminy zawarcia umowy z OFE: Osoby urodzone po 31 grudnia 1949 roku - mogą wybrać fundusz emerytalny same, jeżeli tego nie zrobią to ZUS wzywa osobę do zawarcia umowy, jeżeli osoba się nie zgłosi to ZUS wyznacza fundusz w drodze losowania.

2. Losowanie - jest 2 sposobem nabycia członkowstwa w OFE

Losowanie odbywa się wśród funduszy które uzyskały pewną stopę zwrotu (ZUS nie wybiera funduszu co ma najlepsze wyniki ani nie wybiera tego funduszu co ma najgorsze wyniki). ZUS wybiera te fundusze które uzyskały średnie stopy zwrotu podane do wiadomości publicznej.

W drodze losowania przeprowadzonego przez ZUS. Dotyczy to osób, które nie dopełnią obowiązku zawarcia umowy członkowstwa z OFE. Losowanie jest jednocześnie sposobem uzyskania członkostwa w wylosowanym OFE, nie jest więc potrzebne zawieranie umowy.

3. Otwarcie rachunku przez małżonka w razie zawierania umowy z OFE

Poprzez otwarcie rachunku. Umożliwia nabycie uczestnictwa w OFE przez małżonka w razie ustania małżeńskiej wspólności majątkowej lub śmierci współmałżonka a także przez byłego małżonka w razie unieważnienia małżeństwa lub rozwodu. Wynika to z zasady stanowiącej, że środki gromadzone w funduszu przez ubezpieczonego, pochodzą w całości z jego przychodów, a więc stanowią przedmiot małżeńskiej wspólności majątkowej.

Wykład 6 - 06.12.2009 rok

C. d. OFE

1. Osoby urodzone przed 1.01.1949 r. na starych zasadach

2. Osoby urodzone po31.12.1948r. a przed 01.01.1969 miały możliwość wyboru gdzie chcą należeć czy do ZUS czy do OFE

3. Osoby urodzone po 01.01.1969r. musiały przystąpić do OFE. Obowiązkowo uczestniczą w I i II filarze.

Sposoby nabywania uczestnictwa w OFE:

1. Podpisanie umowy

2. Na podstawie losowania

3. Otwarcie rachunku - dotyczy tylko członkowstwa małżonków w OFE lub członka w OFE w razie ustania wspólnoty majątkowej

Osoba wstępująca do OFE musi podać jakie są stosunki majątkowe między małżonkami, Musi wskazać osobę która ewentualnie nabywa prawo do części kapitału z OFE.

Ustawa z dnia 28.08.1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych - art. 126

Art. 126. Jeżeli małżeństwo członka otwartego funduszu uległo rozwiązaniu przez rozwód lub zostało unieważnione, środki zgromadzone na rachunku członka funduszu, przypadające byłemu współmałżonkowi w wyniku podziału majątku wspólnego małżonków, są przekazywane w ramach wypłaty transferowej na rachunek byłego współmałżonka w otwartym funduszu.

We wszystkich przypadkach ustania wspólnoty majątkowej małżonek dostaje połowę środków (50%) jeżeli była wspólnota majątkowa.

Z chwilą otwarcia rachunku małżonek otrzymuje członkowstwo w funduszu.

Ad. 3 Dotyczy otwarcia rachunku.

Osoby, którym otwarty fundusz emerytalny otworzył rachunek w związku z wypłatą transferową części środków zgromadzonych na rachunku byłego współmałżonka, mają prawo do jednorazowej wypłaty wszystkich środków zgromadzonych na tym rachunku, w terminie 14 dni od daty złożenia wniosku, w razie:

Osoba która nabyła w ten sposób uczestnictwo w OFE nabyła własność do wypłaty środków w formie jednorazowej gdy:

1. Nie nabyła prawa do emerytury ale nabyła wiek emerytalny (60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn)

2. Złożenia wniosku wraz z decyzją przyznającą emeryturę, zaopatrzenie emerytalne, emeryturę dla rolników lub uposażenie w stanie spoczynku;
3. Złożenia wniosku przez osoby urodzone przed dniem 1 stycznia 1969 r., jeżeli zgromadzone na ich rachunku środki w kwocie ustalonej w dniu złożenia wniosku nie są wyższe od kwoty stanowiącej
- 50% przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim kwartale, ogłaszanego dla celów emerytalnych, jeżeli otwarcie rachunku nastąpiło przed dniem 1 stycznia 2002 r.,
- 150% przeciętnego wynagrodzenia, o którym mowa wyżej, jeżeli otwarcie rachunku nastąpiło po dniu 1 stycznia 2002 r. Tak stanowi art. 129a ust. 1 ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych.

Art. 129a Ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych.

1. Osoby, którym na podstawie art. 128 otwarty fundusz emerytalny otworzył rachunek, mają prawo do jednorazowej wypłaty wszystkich środków zgromadzonych na rachunku, w terminie 14 dni od daty złożenia wniosku, w razie:

1) złożenia wniosku wraz z decyzją przyznającą emeryturę, zaopatrzenie emerytalne, emeryturę dla rolników lub uposażenie w stanie spoczynku,
2) nienabycia prawa do emerytury, o ile ukończyły 60 lat w przypadku kobiet i 65 lat w przypadku mężczyzn,
3) złożenia wniosku przez osoby urodzone przed dniem 1 stycznia 1969 r., jeżeli zgromadzone na ich rachunku środki w kwocie ustalonej w dniu złożenia wniosku nie są wyższe od kwoty stanowiącej:

a) 50 % przeciętnego wynagrodzenia, o którym mowa w art. 20 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jeżeli otwarcie rachunku nastąpiło przed dniem 1 stycznia 2002 r.,
b) 150 % przeciętnego wynagrodzenia, o którym mowa w art. 20 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jeżeli otwarcie rachunku nastąpiło po dniu 1 stycznia 2002 r.

2. Osoby, które mają prawo do wcześniejszej emerytury na podstawie odrębnych przepisów, a którym otwarty fundusz emerytalny otworzył rachunek na podstawie art. 128, nie tracą prawa do wcześniejszej emerytury.

Podział środków w przypadku śmierci w OFE:

1. Jeżeli w chwili śmierci członek otwartego funduszu pozostawał w związku małżeńskim, fundusz dokonuje wypłaty transferowej połowy środków zgromadzonych na rachunku zmarłego na rachunek małżonka zmarłego w otwartym funduszu, w zakresie, w jakim środki te stanowiły przedmiot małżeńskiej wspólności majątkowej.

2. Jeżeli środki zgromadzone na rachunku OFE nie zostaną przekazane wdowie lub wdowcowi to przekazane są osobie upoważnionej wskazanej która nabyła prawo do tych środków

3. Jeżeli członek wskazał kilka osób a nie wskazał osoby upoważnionej to wypłata następuje w częściach równych lub członek może wskazać w jakich częściach i komu maja być środki wypłacone

4. W przypadku braku osób wymienionych i wskazanych kapitał wchodzi w spadek

5. OFE dokonuje wypłaty na rzecz osoby która nabyła spadek

Otwarty fundusz dokonuje wypłaty środków należnych osobie wskazanej przez zmarłego w terminie 3 miesięcy od dnia przedstawienia funduszowi urzędowego dokumentu stwierdzającego tożsamość osoby uprawnionej, z tym że wypłata środków przypadających małżonkowi zmarłego może być przekazana na jego żądanie na rachunek w otwartym funduszu.

W razie śmierci członka pracowniczego funduszu, środki zgromadzone na jego rachunku są wypłacane osobie wskazanej przez członka funduszu jako uposażonej do odbioru świadczenia na wypadek jego śmierci. W przypadku braku rozrządzenia na wypadek śmierci zgromadzone środki wchodzą w skład spadku.

Wypłata środków następuje bezpośrednio na rzecz osób uprawnionych, w terminie 1 miesiąca od dnia przedstawienia funduszowi dowodu, że środki te przypadły tym osobom. Przedstawienie dokumentów upoważniających do spadku.

6. Wypłata dokonywana bezpośrednio na rzecz osoby wskazanej przez zmarłego następuje w formie wypłaty jednorazowej lub w formie wypłaty w ratach płatnych przez okres nie dłuższy niż 2 lata, zgodnie z pisemną dyspozycją osoby uprawnionej.

Zasady wypłaty w ratach określa statut otwartego funduszu.

Bez względu na kapitał zgromadzony w OFE lub składki w ZUS państwo musi dopłacić do minimalnej emerytury.

Obowiązki członków OFE wynikające z członkowstwa w OFE:

1. Obowiązek przekazywania składki ubezpieczeniowej, obowiązek ten realizowany jest przez płatnika składek, składki wynoszą: 7,3% do OFE i 2,43% do ZUS

2. Niezwłoczne powiadomienie na piśmie o danych osobowych również o wszelkiego rodzaju zmianach jak nastąpią

3. Powiadomienie dotychczasowego OFE o wstąpieniu do innego OFE, do innego funduszu

Obowiązki osoby ubezpieczonej:

4. Otwarcie rachunku na nazwisko uczestnika, OFE ma nam otworzyć rachunek

5. Zachowanie w tajemnicy danych osobowych i o otwartych rachunkach

6. Równe traktowanie członków

7. Obowiązek wypłaty transferowej w przypadku zmiany funduszu

8. Obowiązek informacyjny - dostarczenie nie rzadziej niż raz na 12 miesięcy informacji o środkach zgromadzonych na rachunku, o wpłatach i wypłatach dokonywanych w ciągu roku

9. Obowiązek informacyjny realizowany na wniosek członka OFE o środkach zgromadzonych na rachunku

Nie można wystąpić z OFE ale można zmienić OFE.

Przyczyny zmiany OFE (funduszu):

1. Z wyboru:

- Możliwość wyboru funduszu, możliwość migracji z funduszu - obowiązek zawiadomienia na piśmie OFE o zmianie funduszu, OFE może pobrać opłatę, gdy migracja nastąpi w ciągu 24 miesięcy od dnia zawarcia umowy z OFE. Gdy migracja nastąpi po 24 miesiącach następuje transfer środków do innego funduszu. Członkostwo z OFE kończy się z dniem wypłaty transferowej.

Terminy wypłaty transferowej:

Wypłaty transferowe między OFE odbywają się w ostatnim dniu roboczym lutego, maja, sierpnia i listopada. Transfery odbywają się za pośrednictwem Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych, który dokonuje rozliczenia finansowego wypłat transferowych.

2. Z przyczyn organizacyjnych:

- Przejęcie zarządzania funduszem przez inny podmiot, inny fundusz czego następstwem jest likwidacja funduszu. Nowy fundusz wstępuje we wszystkie obowiązki funduszu likwidowanego, a członkowie wstępują do nowego funduszu ale członkowie mogą również wstąpić do innego funduszu bez pobierania opłaty.

Ustanie członkowstwa:

1. Następuje w związku z osiągnięciem wieku emerytalnego - maksymalnie do dnia przejścia na emeryturę, następuje przeniesienie środków do wskazanego zakładu ubezpieczeń społecznych

2. Śmierć członka OFE - następuje podział i wypłata środków ale tylko 50%, ta pozostała część z chwilą śmierci zostaje utracona

OBLICZANIE EMERYTURY I WYMIAR EMERYTURY

Art. 15 Ustawy o emeryturach i rentach z FUS

Art. 15. 1. Podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176.

2. W przypadku gdy zainteresowany w ciągu 20 lat poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłosił wniosek o emeryturę, pobierał przez więcej niż 10 lat zasiłek przedemerytalny, podstawę wymiaru emerytury stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zainteresowany nabył prawo do tego zasiłku.

3. Do podstawy wymiaru emerytury lub renty, o której mowa w ust. 1 i 2, dolicza się kwoty przysługujących ubezpieczonemu w danym roku kalendarzowym wynagrodzeń za czas niezdolności do pracy oraz kwoty zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku wyrównawczego, świadczenia wyrównawczego lub dodatku wyrównawczego, a także wartość rekompensaty pieniężnej ustaloną zgodnie z pkt 3 załącznika do ustawy z dnia 6 marca 1997 r. o zrekompensowaniu okresowego niepodwyższania płac w sferze budżetowej oraz utraty niektórych wzrostów lub dodatków do emerytur i rent. Do podstawy wymiaru wlicza się również kwoty zasiłków dla bezrobotnych, zasiłków szkoleniowych lub stypendiów wypłaconych z Funduszu Pracy za okres udokumentowanej niezdolności do pracy, z zastrzeżeniem ust. 3a.

3a. Przy ustalaniu podstawy wymiaru emerytury lub renty uwzględnia się kwoty wynagrodzeń za czas niezdolności do pracy, oraz kwoty zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, przysługujących ubezpieczonemu w roku kalendarzowym przypadającym po 2004 r., z tym że łączna kwota podstaw wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz wynagrodzeń i zasiłków nie może przekroczyć maksymalnej kwoty rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

4. W celu ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty:

1) oblicza się sumę kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w ust. 3, w okresie każdego roku z wybranych przez zainteresowanego lat kalendarzowych;

2) oblicza się stosunek każdej z tych sum kwot do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach, z zaokrągleniem do setnych części procentu;

3) oblicza się średnią arytmetyczną tych procentów, która, z zastrzeżeniem ust. 5, stanowi wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury lub renty, oraz

4) mnoży się przez ten wskaźnik kwotę bazową, o której mowa w art. 19.

5. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru nie może być wyższy niż 250 %.

6. Na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu.

7. Przepisy ust. 1-6 stosuje się odpowiednio do osoby, która osiągała uposażenie.

8. Do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty przysługującej duchownym przyjmuje się przeciętną podstawę wymiaru składek z pełnych lat kalendarzowych ubezpieczenia przypadających po dniu 1 lipca 1989 r. do dnia, w którym zgłoszono wniosek o świadczenie, z tym że z okresu nie dłuższego niż określony w ust. 1; na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru ustala się w myśl ust. 1.

Sposoby obliczania podstawy wymiaru emerytury:

1. Podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę.

2. Do podstawy wymiaru emerytury zalicza się, dolicza się:

- Wynagrodzenie i wszystkie pochodne od wynagrodzenia: premie, dodatki i stażowe itp.

- Kwoty przysługujące za czas niezdolności do pracy, a także kwoty wszystkich zasiłków

Przy ustalaniu podstawy wymiaru emerytury lub renty uwzględnia się kwoty wynagrodzeń za czas niezdolności do pracy, oraz kwoty zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, przysługujących ubezpieczonemu w roku kalendarzowym przypadającym po 2004 r., z tym że łączna kwota podstaw wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz wynagrodzeń i zasiłków nie może przekroczyć maksymalnej kwoty rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

3. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru nie może być wyższy niż 250 %.

Na czym polega SYSTEM KAPITAŁOWY:

System kapitałowy - pracownik przez cały czas swojej aktywności zawodowej odkłada składki, które są lokowane na oprocentowanych rachunkach bankowych. Po przejściu na emeryturę pracownik może dysponować całym kapitałem wraz z odsetkami, lub tylko comiesięcznymi świadczeniami pochodzącymi z odsetek od kapitału, wypłacanymi dożywotnio. Po śmierci kapitał może być dziedziczony przez rodzinę pracownika.

Pytania na EGZAMIN!!!

1. Na czym polega system kapitałowy

2. Źródła finansowania świadczeń

3. Zasady nabywania świadczeń do emerytury w starym systemie

4. Warunki dotyczące stażu ubezpieczeniowego

5. Sytuacje osób będących w wieku pośrednim

6. Konsekwencje OFE: prawa, obowiązki i uprawnienia członków OFE

UBEZPIECZENIE RENTOWE:

Ubezpieczenie rentowe gwarantuje świadczenia pieniężne, w przypadku utraty dochodów pieniężnych związanej z wystąpieniem ryzyka inwalidztwa (niezdolność do pracy lub śmierć żywiciela). W takiej sytuacji osoby opłacające składki na ubezpieczenie rentowe otrzymują rentę, która zastępuje im utracone wynagrodzenie lub dochód a w przypadku śmierci ubezpieczonego żywiciela wypłacane są renty rodzinne.

Podleganie ubezpieczeniu - podleganie ubezpieczeniu rentowemu jest takie same jak przy ubezpieczeniu emerytalnym Art. 6 i 7 Ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych

Rozdział 2

Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym

Art. 6. 1. Obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem ust. 3 oraz art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są:

1) pracownikami, z wyłączeniem prokuratorów,

2) osobami wykonującymi pracę nakładczą,

3) członkami rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych, zwanymi dalej "członkami spółdzielni",

5) osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi,

6) posłami i senatorami pobierającymi uposażenie, zwanymi dalej "posłami i senatorami",

7) osobami pobierającymi stypendium sportowe, zwanymi dalej "stypendystami sportowymi",

8) osobami wykonującymi odpłatnie pracę, na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,

10) duchownymi,

11) żołnierzami niezawodowymi w służbie czynnej,

12) osobami odbywającymi zastępcze formy służby wojskowej,

13) żołnierzami zawodowymi,

14) funkcjonariuszami Policji,

15) funkcjonariuszami Urzędu Ochrony Państwa,

16) funkcjonariuszami Straży Granicznej,

17) funkcjonariuszami Państwowej Straży Pożarnej,

18) funkcjonariuszami Służby Więziennej,

19) osobami przebywającymi na urlopach wychowawczych lub pobierającymi zasiłek macierzyński,

2. Zasady podlegania ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym osób pobierających zasiłek stały lub gwarantowany zasiłek okresowy z pomocy społecznej regulują odrębne przepisy.

3. Obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby wymienione w ust. 1 pkt 13-18, które podjęły służbę po dniu wejścia w życie ustawy.

4. Osoby określone w ust. 1 pkt 4 nie podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli są uczniami szkół ponadpodstawowych lub studentami, do ukończenia 26 lat.

Art. 7. Prawo do dobrowolnego objęcia ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi przysługuje:

4) studentom oraz uczestnikom dziennych studiów doktoranckich, jeżeli nie podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z innego tytułu,

5) alumnom seminariów duchownych, nowicjuszom, postulantom i juniorystom do ukończenia 25 roku życia.

Przedmiotem ochrony są sytuacje: trwałej lub długotrwałej niezdolności do pracy wynikającej z ogólnego stanu zdrowia lub stanu zdrowia wynikającego z wypadku w drodze do pracy lub z pracy czyli inne zdarzenie zewnętrzne.

Ubezpieczenie rentowe zapewnia świadczenia w przypadku gdy niezdolność do pracy ma charakter relatywnie trwały, czyli trwa dłużej niż następuje wypłata świadczeń z ubezpieczenia chorobowego.

Są to świadczenia też w przypadku utraty żywiciela rodziny bądź koszty śmierci ubezpieczonego.

Katalog ryzyk:

Ubezpieczenie rentowe zapewnia ochronę ubezpieczonym i ich rodzinom w razie określonych skutków takich zdarzeń losowych jak: choroba, kalectwo, śmierć. Skutkami tymi (ryzykami są):

1. Trwała lub długotrwała (okresowa) niezdolność do pracy,

2. Utrata żywiciela,

3. Koszty związane ze śmiercią ubezpieczonego lub członka jego rodziny.

Świadczenia:

Z tytułu umowy ubezpieczenia świadczenie wypłacane jest w postaci świadczeń rentowych na rzecz ubezpieczonego do dnia jego zgonu lub na rzecz osoby wskazanej przez ubezpieczonego w przypadku jego zgonu przed końcem gwarantowanego okresu wypłat świadczeń rentowych.

Dodatkowo w przypadku wyboru rozszerzonego zakresu ochrony ubezpieczeniowej zostanie wypłacone świadczenie osobie uprawnionej do świadczenia w wysokości sumy ubezpieczenia obowiązującej w dniu zgonu osoby ubezpieczonej. Suma ubezpieczenia równa jest wysokości rocznej renty.

W zależności od postanowień umowy ubezpieczenia, świadczenie rentowe może być wypłacane:

- miesięcznie

- kwartalnie

- półrocznie

- rocznie.

Katalog świadczeń z ubezpieczenia rentowego:

1. Renta z tytułu niezdolności do pracy (renta: stała, okresowa, szkoleniowa)

2. Renta rodzinna

3. Zasiłek pogrzebowy

Świadczenia te mogą być uzupełnione:

1. Dodatkiem pielęgnacyjnym

2. Dodatkiem dla sierot rodzinnych

Renta rodzinna - świadczenie to przysługuje również ze świadczenia wypadkowego.

RENTA Z TYTUŁU NIEZDOLNOŚCI DO PRACY

Przysługuje ubezpieczonemu który łącznie spełnił 3 warunki:

1. Jest niezdolny do pracy

2. Ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy;

3. Niezdolność do pracy powstała w czasie wymienionych w ustawie okresów składkowych ( o których mowa w art. 6 ust. co to jest okres składkowy punkty 1 pkt 1 i 2, pkt 3 lit. b, pkt 4, 6, 7 i 9, ust. 2 pkt 1, 3-8 i 9 lit. a, pkt 10 lit. a, pkt 11-12, 13 lit. a, pkt 14 lit. a i pkt 15-17 oraz art. 7 pkt 1-4, 5 lit. a, pkt 6 i 12),ale nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów chyba że ubezpieczony udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy.

Elementy przesłanek nabycia renty z tytułu niezdolności do pracy:

1. Niezdolność do pracy - Za niezdolną do pracy uważa się osobę, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do wykonywania pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania tej zdolności do pracy po przekwalifikowaniu.
Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła całkowicie zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy.

Częściowo niezdolną do pracy uważa się osobę, która utraciła - w znacznym stopniu - zdolność do pracy zgodnej z posiadanym przez nią poziomem kwalifikacji.

W przypadku stwierdzenia naruszenia sprawności organizmu w stopniu powodującym konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych orzeka się niezdolność do samodzielnej egzystencji.

Lekarz orzecznik ustala przewidywany okres niezdolności do pracy, może także orzec o konieczności przekwalifikowania osoby niezdolnej do pracy.

Orzekanie o niezdolności do pracy dla celów ustalania uprawnień do świadczeń, do których prawo uzależnione jest od stwierdzenia niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji - należy do zadań lekarzy orzeczników i komisji lekarskich Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Lekarze orzecznicy działają w każdym oddziale Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Lekarz orzecznik ZUS wyda orzeczenie.
W orzeczeniu lekarz orzecznik dokonuje oceny niezdolności do pracy, jej stopnia oraz ustala m.in. datę powstania niezdolności do pracy, przewidywany okres niezdolności do pracy, związek przyczynowy niezdolności do pracy lub śmierci z określonymi okolicznościami.

2. Wymagany okres składkowy i nieskładkowy wymieniony w art. 6 i 7 Ustawy o emeryturach i rentach z FUS

Art. 6. 1. Okresami składkowymi są następujące okresy:

1) ubezpieczenia;

3) zaliczone do okresów ubezpieczenia społecznego duchownych:

a) okresy pozostawania duchownymi przed dniem 1 lipca 1989 r., pod warunkiem opłacania składek na ubezpieczenie społeczne za cały okres podlegania temu ubezpieczeniu,

4) czynnej służby wojskowej w Wojsku Polskim lub okresy jej równorzędne albo okresy zastępczych form tej służby;

6) pełnionej w Polsce służby:

a) w Policji (Milicji Obywatelskiej),

b) w Urzędzie Ochrony Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencji Wywiadu, Służbie Kontrwywiadu Wojskowego i Służbie Wywiadu Wojskowego oraz Centralnym Biurze Antykorupcyjnym (w organach bezpieczeństwa publicznego),

c) w Straży Granicznej,

d) w Służbie Więziennej,

e) w Państwowej Straży Pożarnej,

f) w Służbie Celnej,

g) w Biurze Ochrony Rządu;

7) pobierania zasiłku macierzyńskiego;

8) osadzenia w więzieniach lub innych miejscach odosobnienia na terytorium Polski na mocy skazania albo bez wyroku po dniu 31 grudnia 1956 r. za działalność polityczną;

9) zatrudnienia za granicą osób, które w tym czasie nie były obywatelami polskimi, jeżeli osoby te powróciły do kraju po dniu 22 lipca 1944 r. i zostały uznane za repatriantów;

10) świadczenia pracy po 1956 r. na rzecz organizacji politycznych i związków zawodowych, nielegalnych w rozumieniu przepisów obowiązujących do kwietnia 1989 r.

1) zatrudnienia po ukończeniu 15 lat życia:

d) obywateli polskich za granicą - u innych pracodawców zagranicznych, jeżeli w okresie pracy za granicą były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne w Polsce;

2) pracy przymusowej:

a) wykonywanej na rzecz hitlerowskich Niemiec w okresie II wojny światowej,

b) wykonywanej na obszarze Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich w okresie od dnia 17 września 1939 r. do dnia 31 grudnia 1956 r.,

c) wykonywanej na rozkaz władz alianckich do dnia 31 grudnia 1945 r.,

d) wykonywanej w kopalniach węgla, kamieniołomach, zakładach pozyskiwania i wzbogacania rud uranu oraz batalionach budowlanych podczas odbywania służby wojskowej w Wojsku Polskim;

3) zatrudnienia młodocianych na obszarze Państwa Polskiego na warunkach określonych w przepisach obowiązujących przed dniem 1 stycznia 1975 r.;

5) niewykonywania pracy po ustaniu zatrudnienia, jeżeli za te okresy na podstawie przepisów Kodeksu pracy zostało wypłacone wynagrodzenie lub odszkodowanie;

7) sprawowania mandatu posła lub senatora w Państwie Polskim;

8) internowania na podstawie art. 42 dekretu z dnia 12 grudnia 1981 r. o stanie wojennym (Dz. U. Nr 29, poz. 154, z 1982 r. Nr 3, poz. 18 oraz z 1989 r. Nr 34, poz. 178);

9) wykonywania działalności twórczej lub artystycznej na obszarze Państwa Polskiego:

a) objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, za które opłacono składkę na ubezpieczenie społeczne lub w których ubezpieczony był zwolniony od opłacania składki,

10) pracy adwokatów wykonywanej na obszarze Państwa Polskiego:

a) objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, za które opłacono składkę na ubezpieczenie społeczne lub w których występowało zwolnienie od opłacania składki,

b) przed dniem objęcia obowiązkiem ubezpieczenia społecznego z tego tytułu;

11) wykonywania na obszarze Państwa Polskiego pracy nakładczej:

a) objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, za które opłacono składkę na to ubezpieczenie lub w których występowało zwolnienie od opłacania składki,

b) przed dniem objęcia obowiązkiem ubezpieczenia z tego tytułu,

a) objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, za które opłacono składkę na to ubezpieczenie lub w których występowało zwolnienie od opłacania składki,

b) przed dniem objęcia obowiązkiem ubezpieczenia społecznego z tego tytułu;

13) pracy na obszarze Państwa Polskiego wykonywanej na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia oraz współpracy przy wykonywaniu takiej umowy:

b) wykonywanej przed dniem 1 stycznia 1976 r., jeżeli umowa odpowiadała warunkom ubezpieczenia obowiązującym w tym dniu;

14) pozarolniczej działalności gospodarczej na obszarze Państwa Polskiego:

b) prowadzonej przed dniem objęcia obowiązkiem ubezpieczenia z tego tytułu, jeżeli prowadzenie działalności gospodarczej odpowiadało warunkom ubezpieczenia;

16) ubezpieczenia społecznego duchownych na obszarze Państwa Polskiego, za które opłacono składkę na to ubezpieczenie lub w których występowało zwolnienie od opłacania składki;

3. Za okresy zatrudnienia i okresy pracy na obszarze Państwa Polskiego, o których mowa w ust. 2, uważa się:

1) okresy zatrudnienia i okresy pracy wykonywanej na terenach wchodzących w skład Rzeczypospolitej Polskiej w obecnych granicach oraz

2) okresy zatrudnienia i okresy pracy wykonywanej na terenach wchodzących w skład Rzeczypospolitej Polskiej przed ustaleniem jej obecnych granic.

Art. 7. Okresami nieskładkowymi są następujące okresy:

1) pobierania:

a) wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wypłaconego na podstawie przepisów Kodeksu pracy,

b) zasiłków z ubezpieczenia społecznego: chorobowego lub opiekuńczego,

c) świadczenia rehabilitacyjnego,

d) świadczeń wymienionych w lit. b i c po ustaniu obowiązku ubezpieczenia;

3) niewykonywania pracy po ustaniu zatrudnienia, jeżeli za te okresy, na podstawie przepisów Kodeksu pracy, zostało wypłacone odszkodowanie;

4) niewykonywania pracy w okresie przed dniem 4 czerwca 1989 r. na skutek represji politycznych, nie więcej jednak niż 5 lat;

a) w wieku do lat 4 - w granicach do 3 lat na każde dziecko oraz łącznie - bez względu na liczbę dzieci - do 6 lat,

b) na które ze względu na jego stan fizyczny, psychiczny lub psychofizyczny przysługuje zasiłek pielęgnacyjny - dodatkowo w granicach do 3 lat na każde dziecko;

9) nauki w szkole wyższej na jednym kierunku, pod warunkiem ukończenia tej nauki, w wymiarze określonym w programie studiów;

9a) studiów doktoranckich i aspirantury naukowej w wymiarze określonym w decyzji o ich utworzeniu;

9b) asystenckich studiów przygotowawczych;

10) dokształcania zawodowego lekarzy w klinikach akademii medycznych i oddziałach instytutów naukowych w charakterze wolontariusza - w granicach do 1 roku;

11) pobierania zasiłku przedemerytalnego i świadczenia przedemerytalnego;

12) udokumentowanej niezdolności do pracy, za które wypłacone zostały z Funduszu Pracy: zasiłki dla bezrobotnych, zasiłki szkoleniowe lub stypendia.

Minimalne okresy składkowe i nieskładkowe:

Wymagany do przyznania renty okres składkowy i nieskładkowy różni się w zależności od wieku ubezpieczonego, w którym powstała niezdolność do pracy. Okresy te przedstawiają się następująco - Art. 58 Ustawy o emeryturach i rentach z FUS

Art. 58. 1. Warunek posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony osiągnął okres składkowy i nieskładkowy wynoszący łącznie co najmniej:

1) 1 rok - jeżeli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 lat;

2) 2 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 20 do 22 lat;

3) 3 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 22 do 25 lat;

4) 4 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 25 do 30 lat;

5) 5 lat - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat.

2. Okres, o którym mowa w ust. 1 pkt 5, powinien przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy; do tego dziesięcioletniego okresu nie wlicza się okresów pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej lub renty rodzinnej.

3. Jeżeli ubezpieczony nie osiągnął okresu składkowego i nieskładkowego, o którym mowa w ust. 1, warunek posiadania wymaganego okresu uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony został zgłoszony do ubezpieczenia przed ukończeniem 18 lat albo w ciągu 6 miesięcy po ukończeniu nauki w szkole ponadpodstawowej, ponadgimnazjalnej lub w szkole wyższej oraz do dnia powstania niezdolności do pracy miał, bez przerwy lub z przerwami nieprzekraczającymi 6 miesięcy, okresy składkowe i nieskładkowe.

Wykład 7 - 20.12.2009 rok

EGZAMIN - jeżeli chce ktoś ustnie odpowiadać to można iść na dyżur który jest w poniedziałek od 8:15 - 9:30, można też odpowiadać po wykładzie niedzielnym w pokoju 3.95 lub w niedziele zjazdową po godz. 14:00. Jeżeli chce ktoś pisemnie to terminy będą wyznaczone w sesji, daty egzaminów będą w Usosie i trzeba będzie się rejestrować przez Usos. Na egzaminie będą 3 pytania. Na 2 trzeba odpowiedzieć dobrze.

C. d. UBEZPIECZENIE RENTOWE

Ubezpieczenie rentowe - jest to jeden z rodzajów ubezpieczenia. Przedmiotem ubezpieczenia rentowego jest trwała lub długotrwała niezdolność do pracy wynikła w drodze do pracy lub z pracy, w razie czasowej niezdolności wypłaca się ubezpieczenie chorobowe.Ubezpieczenie rentowe obejmuje także inne sytuacje np. śmierć żywiciela rodziny wtedy świadczenia przysługują członkom rodziny w przypadku określonych skutków zdarzeń (śmierć członka rodziny, trwała lub długotrwała niezdolność do pracy).

Ubezpieczenie rentowe - 2 grupy:

1. Świadczenia przysługujące ubezpieczonemu

2. Świadczenia przysługujące członkom rodziny po śmierci ubezpieczonego.

Przesłanki uzyskania prawa do świadczeń określa Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( t.j. Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 355 z późn. zmianami)

Świadczenia z tytułu niezdolności do pracy:

1. Renta z tytułu niezdolności do pracy:

- Renta stała

- Renta okresowa

- Renta szkoleniowa

Pozostałe świadczenia to:

2. Renta rodzinna

3. Zasiłek pogrzebowy

4. Świadczenia uzupełniające czyli dodatek pielęgnacyjny

5. Oraz dodatek dla sieroty zupełnej

RENTA Z TYTUŁU NIEZDOLNOŚCI DO PRACY

Renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu który łącznie spełnił następujące warunki - art. 57 Ustawy o emeryturach i rentach z FUS

Art. 57. 1. Renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnił łącznie następujące warunki:

1) jest niezdolny do pracy;

2) ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy;

3) niezdolność do pracy powstała w okresach, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 i 2, pkt 3 lit. b, pkt 4, 6, 7 i 9, ust. 2 pkt 1, 3-8 i 9 lit. a, pkt 10 lit. a, pkt 11-12, 13 lit. a, pkt 14 lit. a i pkt 15-17 oraz art. 7 pkt 1-4, 5 lit. a, pkt 6 i 12, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

2. Przepisu ust. 1 pkt 3 nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy.

1. Jest niezdolny do pracy:

Niezdolność do pracy określa Art. 12 Ustawy o emeryturach i rentach z FUS

Art. 12. 1. Niezdolną do pracy w rozumieniu ustawy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu.

2. Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy.

3. Częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.

Art. 12 ustęp 2 Musi tutaj być uwzględniona sytuacja zdrowotna osoby, przesłanki zdrowotne

Art. 12 ustęp 3 Z uwzględnieniem możliwości przekwalifikowania zawodowego

Oceny zdolności do pracy czyli stopnia i daty a także trwałości lub przewidywanego okresu niezdolności do pracy jak też celowości dokonuje lekarz orzecznik ZUS. Ustawa określa procedury. Jest też rozporządzenie w sprawie orzekania o niezdolności do pracy. Samo rozporządzenie określa szczegółowo całą procedurę.

Zasadą jest że orzeczenie i decyzję która jest kierowana do sądu ma wydać lekarz orzecznik danej specjalności.

2. Ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy

Art. 6, art. 7 i art. 58 Ustawy o emeryturach i rentach z FUS - tylko te okresy

Art. 6. 1. Okresami składkowymi są następujące okresy:

1) ubezpieczenia;

3) zaliczone do okresów ubezpieczenia społecznego duchownych:

a) okresy pozostawania duchownymi przed dniem 1 lipca 1989 r., pod warunkiem opłacania składek na ubezpieczenie społeczne za cały okres podlegania temu ubezpieczeniu,

4) czynnej służby wojskowej w Wojsku Polskim lub okresy jej równorzędne albo okresy zastępczych form tej służby;

6) pełnionej w Polsce służby:

a) w Policji (Milicji Obywatelskiej),

c) w Straży Granicznej,

d) w Służbie Więziennej,

e) w Państwowej Straży Pożarnej,

f) w Służbie Celnej,