Istota rachunkowości.

1.Pojęcie rachunkowości

Ewidencja gospodarcza-jest to zorganizowany system ujmowania, pomiaru i przedstawiania zjawisk oraz procesów gospodarczych występujących w jednostce gospodarczej. Jest ona źródłem danych niezbędnym do zarządzania przedsiębiorstwem oraz do analizowania i kontroli jego działania.

System ewidencji gospodarczej składa się z trzech następujących rodzajów ewidencji: operatywnej, księgowej i statystycznej.

Ewidencja operatywna- jest to system bieżących zapisów. Są one dokonywane w jednostkach naturalnych lub pieniężnych. Służą do obserwacji, pomiaru, rejestracji, grupowania poszczególnych odcinkowych zjawisk związanych z działalnością jednostki gospodarczej. Ewidencja ta pozwala obserwować przebieg procesów produkcyjnych i działalności gospodarczej bezpośrednio w trakcie ich realizacji. Jest ona prowadzona w jednostkach organizacyjnych przedsiębiorstwa ( wydziały, magazyny, komórki zarządu, które realizują bezpośrednio założenia gospodarcze).

Ewidencja księgowa- zwana księgowością, opiera się m.in. na danych dostarczanych przez ewidencję operatywną i posługuje się specyficzną metodą bieżącego odzwierciedlenia danych gospodarczych nazwaną metodą podwójnego zapisu. Księgowość jest uporządkowanym systemem ewidencji gospodarczej, który rejestruje w odpowiednich przekrojach wyrażane wartościowo, dane liczbowe dotyczące występujących w przedsiębiorstwie zjawisk i procesów gospodarczych w zakresie:

- stanu środków gospodarczych i źródeł ich pochodzenia

- ruchu środków gospodarczych znajdujących się w dyspozycji jednostki gospodarczej

- wyników działalności jednostki gospodarczej

Ewidencja statystyczna- zajmuje się ilościowym opisem zjawisk i procesów gospodarczych zachodzących w jednostce gospodarczej. Opiera się głównie na informacjach dostarczanych przez ewidencję operatywną i księgowość. Ewidencja statystyczna dostarcza przede wszystkim informacji w postaci różnych wskaźników ekonomii, które mogą dotyczyć całego przedsiębiorstwa, jak też poszczególnych jednostek organizacyjnych.

Spośród tych trzech rodzajów ewidencji gospodarczej, ewidencja księgowa jest podstawowym systemem ewidencji gospodarczej, gdyż prowadzona jest na bieżąco na podstawie odpowiednich dokumentów stwierdzających powstanie określonych operacji gospodarczych w przedsiębiorstwie. Jednocześnie ewidencja księgowa jest najbardziej wiarygodnym źródłem informacji ekonomicznej i najważniejszą częścią systemu rachunkowości.

W systemie informacji ekonomicznej szczególna rola przypada rachunkowości. Amerykańskie stowarzyszenie księgowych określa rachunkowość jako proces identyfikacji pomiaru, przetwarzania i przekazywania informacji ekonomicznych pozwalających na sformułowanie opinii i decyzji przez użytkowników informacji. Inni autorzy definiują rachunkowość jako całościowy i zwarty system ciągłego oraz systematycznego gromadzenia i przetwarzania danych a także prezentacji informacji ekonomiczno-finansowych. W rachunkowości wykorzystuje się określone metody, reguły postępowania, urządzenia ewidencyjne umożliwiające rejestrację stanu i zmian majątku jednostki, źródeł jego finansowania (pochodzenia), dokonanych operacji gospodarczych i wyniku działalności.

Rachunkowość gospodarczo-rynkowa jest ukierunkowana na potrzeby decyzyjne oraz rozliczanie kadry zarządzającej z efektu wykorzystania majątku firmy i pomnażania kapitałów własnych oraz zachowania dobrej pozycji na rynku. Dlatego rachunkowość należy zdefiniować jako system informacji danej jednostki gospodarczej realizujący funkcje zarządcze. System informacyjny rachunkowości stanowi zasadniczy element systemu informacji jednostki gospodarczej. Jeśli system ten jest realizowany z zastosowaniem komputera to nosi miano systemu informatycznego.

2.Przedmiot i podmiot rachunkowości.

Zjawiska i procesy gospodarcze zachodzące w jednostce gospodarczej nazywamy zdarzeniami gospodarczymi. Przedmiotem rachunkowości są zdarzenia gospodarcze występujące w działalności jednostki gospodarczej, które spełniają dwa następujące warunki:

- są wyrażone w mierniku pieniężnym

- wywierają wpływ na stan majątkowy i sytuację finansową jednostki gospodarczej

Definiując przedmiot rachunkowości należy stwierdzić, że nie są to tylko zjawiska zaistniałe, ich analiza i ocena, ale także projekcje przyszłych zdarzeń, przyszłej sytuacji finansowej oraz przygotowanie informacji dla zarządzania operacyjnego i strategicznego, często w warunkach niepewności i ryzyka.

Podmiot rachunkowości to wszystkie jednostki gospodarcze prowadzące rachunkowość. Warunkiem uznania jednostki gospodarczej za podmiot rachunkowości jest jej majątkowe wyodrębnienie. Może ono mieć charakter formalno-prawny na podstawie ustaleń statutowych lub tylko umowny, przez wyodrębnienie jednostki samej rachunkowości jako samodzielnie bilansującej się. Majątkowe wyodrębnienie podmiotu rachunkowości może mieć dwa znaczenia:

1. Znaczenie ekonomiczne- oznacza oddzielenie majątku właściciela od majątku jednostki, a więc realizacja na własny rachunek przychodów i ponoszenie kosztów, zaciąganie i spłatę pożyczek, kredytów i zobowiązań

2. Znaczenie - gdyż na koncepcji podmiotu gospodarującego opiera się cała budowa rachunkowości tj. interpretacja faktów gospodarczych i kształtowanie sprawozdań finansowych.

Podmiotami rachunkowości są:

- Jednostki gospodarcze posiadające osobowość prawną (przedsiębiorstwa państwowe, spółdzielcze i spółki kapitałowe)

- Jednostki gospodarcze nie posiadające osobowości prawnej (niektóre przedsiębiorstwa państwowe i spółki osobowe )

- Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą bez względu na charakter tej działalności.

W oparciu o rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 1 stycznia 1991 roku podmiotami rachunkowości nie są:

- Osoby fizyczne i spółki cywilne prowadzące działalność gospodarczą. W mniejszym zakresie zobowiązane są one do prowadzenia uproszczonej ewidencji dla celów podatkowych. Jest to tzw. księga podatkowa przychodów i rozchodów, w której dokonywane są pojedyncze, jednostronne zapisy przychodów ze sprzedaży wyrobów, towarów i usług. Wartość zakupów towarów i materiałów oraz kosztów uzyskania przychodów.

- Grupa podatników prowadzących działalność gospodarczą na niewielką skalę. Rozliczają się z tytułu podatku w formie ryczałtu na podstawie tzw. karty podatkowej. Są oni zwolnieni z prowadzenia ewidencji rachunkowej tj. ksiąg podatkowych i składania zeznań deklaracji podatkowych. Wpłacają oni do Urzędu Skarbowego miesięczny podatek w ustalonej z góry kwocie.

3.Zakres rachunkowości i jej elementy składowe.

Rachunkowość składa się z elementów:

Księgowość- to podstawowy element rachunkowości, stanowi jej część rejestracyjną (ewidencyjną ), odzwierciedla zmiany w majątku i jego stanie, w źródłach pochodzenia majątku oraz ukazuje efekty działalności jednostki gospodarczej. Służba organizacyjna jednostki gospodarczej zajmująca się prowadzeniem ksiąg rachunkowych również określana jest mianem księgowości.

Rachunek kosztów- obejmuje ewidencję, kalkulację i analizę oraz planowanie kosztów i służy do oceny sytuacji w zakresie ponoszenia kosztów ich kontroli i podejmowanie decyzji gospodarczych. Dołączane do rachunku kosztów elementy planowania i zarządzania finansami powodują, że ta część rachunkowości coraz częściej jest traktowana jako odrębny element rachunkowości a nawet jako samodzielny system informacyjny.

Sprawozdawczość finansowa- jest to zestawienie informacji charakteryzujące stan majątkowy, sytuację majątkową oraz efekty działalności jednostki gospodarczej. Sporządzane jest ono na określony moment i w określonej formie. Zasadnicze sprawozdanie jest na koniec roku obrotowego. Sprawozdawczość finansowa jest ściśle związana z księgowością oraz rachunkiem kosztów. Ze względu na obszar zastosowania rachunkowości tj. wyróżnienie odbiorców wewnętrznych i zewnętrznych informacji dostarczanych przez system rachunkowości, występuje podział rachunkowości na: rachunkowość finansową i rachunkowość zarządczą. Te dwa rodzaje rachunkowości są bardzo mocno powiązane z innym działem rachunkowości tj. rachunkiem kosztów, który czasami jest traktowany jako podstawowy człon rachunkowości zarządczej.

Rachunkowość finansowa- inaczej nazwana transakcyjną lub zewnętrzną jest kierowana do zewnętrznych użytkowników informacji finansowych. Swoim zakresem obejmuje przede wszystkim księgowości: ogólną, syntetyczną i sprawozdawczość finansową, przekazywaną na zewnątrz jednostki i służącą ochronie interesów majątkowych skarbu państwa i kontrahentów. Prowadzenie rachunku jest formalnym obowiązkiem jednostki gospodarczej, który musi być spełniony przy zastosowaniu określonych norm prawnych dotyczących prowadzenia rozliczeń podatkowych.

Rachunkowość zarządcza- wywodzi się z rozwiniętego rachunku kosztów i przychodów wzbogaconego elementami planistycznymi i zarządzania finansami. Ma ona charakter wewnętrzny, jej celem jest zabezpieczenie przyszłości jednostki gospodarczej. Służy ona kadrze kierowniczej do podejmowania decyzji a wykorzystanie danych do zarządzania jednostką. Podstawową cechą informacji dostarczanych przez tę rachunkowość jest ich istotność i użyteczność przy podejmowaniu decyzji ekonomicznych.

Rachunkowość jako dziedzina wiedzy obejmuje:

a) podstawy rachunkowości czyli podstawowa metodologia rachunkowości

b) rachunkowość finansową- jest ona rozszerzeniem i uszczególnieniem podstaw rachunkowości. Jest to niezbędna wiedza dla pełnienia funkcji samodzielnego księgowania oraz dla zarządzania jednostkami gospodarczymi, którzy mają formalny obowiązek odpowiedzi za prawidłowe prowadzenie rachunku

c) analiza finansowa czasami wykładana jest w ramach rachunkowości finansowej

d) rachunkowość zarządcza zwana menedżerską jest skierowana do przyszłej kadry zarządzającej, obejmuje ona wykorzystywanie informacji kosztowych dla kierowania jednostką i jej działalnością, podejmowania decyzji długookresowych, budżetową metodą zarządzania itp.

4.użytkownicy informacji dostarczanych przez rachunkowość.

Wyróżniamy dwie podstawowe grupy:

1. użytkowników wewnętrznych, czyli kadra kierownicza jednostki gospodarczej sprawująca funkcje menedżerskie ze względu na majątek powierzony zarządowi przez jego właścicieli. Uzyskane dane wykorzystuje kierownictwo w procesie zarządzania podmiotem gospodarczym, w tym również dla kontroli wewnętrznej.

2. Użytkowników zewnętrznych, to przede wszystkim:

- właściciele jednostek gospodarczych, czyli udziałowcy i akcjonariusze, spółdzielcy, skarb państwa itp. Wykorzystują głównie dane zawarte w sprawozdaniu finansowym do rozliczania kadry kierowniczej z efektywności działania, kondycji majątkowej i finansowej a także wysokości zysku do podziału

- pożyczkodawcy, potrzebują przede wszystkim o wypłacalności jednostki gospodarczej, czyli o jej zdolności płatniczej i kredytowej - kontrahenci zainteresowani efektami działania jednostki gospodarczej, możliwością kontynuacji jej działania, ciągłością produkcji i sprzedaży - konkurujące jednostki tej samej branży zainteresowane poziomem kosztów cen, marż, rentownością, wykorzystaniem potencjału gospodarczego oraz możliwościami zbytu przez daną jednostkę

- urzędy skarbowe potrzebujące informacji kształtujących wynik finansowy a zarazem danych do rozliczeń podatkowych

- instytucje planistyczne i statystyczne potrzebujące informacji tworzących statystykę kraju i umożliwiających prowadzenie polityki gospodarczej i fiskalnej - pracownicy zainteresowani sprawami płacowymi, wynikami finansowymi oraz możliwością kontynuacji działania jednostki gospodarczej

- władze lokalne zainteresowane kondycją lokalną jednostki gospodarczej ze względu na podatki służące celom lokalnym a także możliwością zatrudnienia miejscowej ludności, ochroną środowiska, świadczenia na cele społeczne.

5.Funkcje rachunkowości

rachunkowość jako całościowy system informacji ma do spełnienia wiele funkcji. Podstawową i najbardziej ogólną funkcją rachunkowości jest funkcja informacyjna. Polega ona na tworzeniu informacji dotyczących zachodzących zjawisk i procesów gospodarczych. Informacje dostosowane są do potrzeb informacyjnych odbiorców i służą do podejmowania decyzji i formułowania opinii. W zależności od tego, kto jest odbiorcą informacji rozróżniamy wewnętrzne funkcje informacyjne. Rachunkowość dostarcza danych ekonomiczno-finansowych na potrzeby finansowania przedsiębiorstwa na różnych szczeblach hierarchii organizacyjnej przedsiębiorstwa. Dane te są przekazywane w postaci sprawozdań i raportów sporządzanych okresowo oraz tworzonych ad hoc. Spełniając tę funkcję rachunkowość zapewnia obsługę informacyjną wszystkich funkcji zarządzania tj. planowania, organizowania i kontrolowania. Informacje te są ważnym elementem, gdyż pozwalają na syntetyczne wyrażanie celów i efektów działalności jednostki gospodarczej w kategoriach finansowych. Jednocześnie ukazany jest obraz całości przedsiębiorstwa i jego sytuacji finansowo-majątkowej. Zewnętrzna funkcja informacji - dostarcza informacji zewnętrznym użytkownikom tj. jednostkom z otoczenia przedsiębiorstwa a zwłaszcza akcjonariuszom, udziałowcom, kontrahentom, bankom, interesantom - zawarte są one w sprawozdaniach finansowych.

Spełnianie przez rachunkowość ogólnej funkcji informacyjnej wymaga realizacji trzech szczegółowych funkcji związanych z przebiegiem przetwarzania danych w systemie rachunkowości. Są to następujące funkcje:

I. Rejestracja - w ramach tej funkcji rachunkowość jako system ewidencyjny zajmuje się dokumentacją operacji gospodarczych będących przedmiotem ewidencji oraz ujmowanie skutków tej operacji. Następuje to przez chronologiczny zapis w księgach rachunkowych (dzienniku) na odpowiednich kontach.

II. klasyfikacja - związana jest z realizacją zasad metody bilansowej. Konsekwencją tej metody jest dokonywanie zapisów księgowych związanych z operacjami gospodarczymi na odpowiednich kontach, wyszczególnionych w zakładowym planie kont przez zapis operacji na odpowiednim koncie ma miejsce przyporządkowanie(klasyfikacja) skutków operacji gospodarczej przyjętym układom.

III. Sprawozdawcza - dotyczy końcowego produktu procesu przetwarzania danych, którym jest sporządzanie raportów, sprawozdań finansowych i sprawozdań statystycznych dostarczanych do potrzeb odbiorców wewnętrznych i zewnętrznych. Informacje te są przedstawione w sprawozdaniach pokazujących całokształt działalności jednostki (np. bilans, rachunek zysków i strat), jak również w raportach oraz sprawozdaniach dotyczących wycinkowo wybranych problemów.

Z punktu widzenia potrzeb zarządzania można wskazać inne funkcje szczegółowe:

1. Funkcja analityczna - wyraża się badaniem i interpretacją informacji przekazywanych przez system rachunkowości w celu oceny sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyników finansowych i efektywności działalności jednostki gospodarczej.

2. funkcja optymalizacyjna - stwarza podstawy do dokonywania wyboru optymalnych wariantów działania poprzez dostarczanie informacji opisujących różne sytuacje decyzyjne w jednostkach gospodarczych. koszty przychodu i wyniki finansowe stanowią często kryterium wyboru lub parametr modelu decyzyjnego. Czasami kategorie te służą do najkorzystniejszej relacji między nakładami a efektami.

3. Funkcja motywacyjna - wyraża się w dostarczaniu informacji o kosztach, które dają możliwość stworzenia mierników, ocen i bodźców dla ośrodków odpowiedzialności w celu większego ich zaangażowania w realizację celów i zadań.

4. Funkcja kontrolna - przekazuje różnym szczeblom zarządzania (ośrodki odpowiedzialności) informacje o kosztach, przychodach i wynikach w celu oceny stopnia osiągnięcia wyznaczonych zadań i stopnia wykorzystania środków będących w dyspozycji oraz poniesionych kosztów. Na tej podstawie formułowane są wnioski dotyczące przyszłych zadań. Funkcja kontrolna może być realizowana w postaci trzech rodzajów kontroli:

a) kontroli wstępnej - przeprowadzana jest przed rozpoczęciem działalności gospodarczej czyli przed poniesieniem kosztów, osiągnięciem przychodów i zysków

b) kontrola bieżąca - ma miejsce w procesie ponoszenia kosztów i osiągania przychodów i zysków tj. w trakcie prowadzenia działalności gospodarczej

c) kontrola wynikowa - dotyczy kosztów faktycznie poniesionych oraz przychodów i zysków faktycznie osiągniętych podczas realizacji określonego zakresu działalności.

Poza wyżej wymienionymi funkcjami występują dwie równie ważne funkcje jak:

1. Funkcja rozliczeniowa - polega na tym, że zapisy księgowe umożliwiają ścisłe ustalenie kwot pieniężnych stanowiących należności i zobowiązania w stosunku do innych jednostek uczestniczących w społecznym procesie gospodarowania. Każde przedsiębiorstwo ma obowiązek rozliczenia się z:

- budżetem państwa z tytułu wykorzystania przydzielonych mu środków produkcyjnych oraz tytułu osiągniętych wyników finansowych

- innymi jednostkami gospodarczymi z tytułu dostaw usług i innych świadczeń

- innymi jednostkami finansowymi z tytułu udostępnienia środków finansowych niezbędnych do prowadzenia działalności gospodarczej (kredyty, pożyczki, udziały itp.)

- własnymi pracownikami z tytułu wykonywanej przez nich pracy oraz powierzenia im innych obowiązków

2. Funkcja dowodowa - wyraża się w takim sposobie prowadzenia rachunkowości, który umożliwia wykorzystanie różnych urządzeń księgowych (dokumentów, ksiąg rachunkowych, sprawozdań) jako wiarygodnych dowodów w postępowaniach sądowych i podatkowych przez sądy lub urzędy kontroli skarbowej czy też urzędy ścigania. Archiwowanie dokumentów księgowych daje możność odnalezienia dowodów każdego zdarzenia gospodarczego zaistniałego w przedsiębiorstwie. Spełnianie tak różnorodnych funkcji jest możliwe dzięki dobrze zorganizowanemu systemowi rachunkowości. Stwarza możliwość generowania wieloprzekrojowych informacji sprawozdawczych dostosowanych do specyficznych potrzeb procesu zarządzania przedsiębiorstwem.

Metody rachunkowości

Metody poznawcze rachunkowości należy utożsamiać z działaniem myślowym pozbawionym charakteru instrukcyjnego. Stanowią one sformułowane prawidłowości. Działania o ogólnym nadrzędnym zakresie stosowania w obszarze ewidencji księgowej są sposobem myślowego postrzegania i rozpatrywania przedmiotu ewidencji. Mają charakter obiektywny i ponadczasowy. Szczególnie istotnymi metodami poznawczymi rachunkowości są:

- metoda podmiotowa - wszelkie fakty gospodarcze są rejestrowane i interpretowane zawsze z punktu widzenia jednostki gospodarczej, której te fakty dotyczą. Metoda ta stanowi o jednostkowym charakterze ewidencji dotyczących danego podmiotu gospodarczego i celu jej prowadzenia

- metoda bilansowa - decyduje o istocie rachunkowości oraz o jej nieprzemijającej roli w zakresie odzwierciedlania rzeczywistości gospodarczej. Istota metody bilansowej polega na podwójnej równoważącej się interpretacji ilościowych cech przedmiotu, teorii ewidencji księgowej czyli polega ona na poszukiwaniu i ustalaniu równowagi między ilościowymi cechami przedmiotu i zjawisk objętych badaniem. Metoda ta stosowana jest także w planowaniu i statystyce. W rachunkowości metoda ta jest podstawowym elementem twórczym tej teorii stanowiącym o jej odrębności. Najistotniejszym elementem zastosowania metody bilansowej w rachunkowości jest specyficzne rzeczowo finansowe ujmowanie operacji gospodarczych, prowadzenie rachunku (kont), zmianie każdego składnika majątku.

Zasady rachunkowości

Reguły prawidłowego prowadzenia rachunkowości określone zasadami rachunkowości gwarantują otrzymywanie informacje wiarygodnych i użytecznych. Normują one sposób prowadzenia rachunkowości w jednostkach gospodarczych. Zasady te odnoszą się najczęściej do sporządzania i prezentacji sprawozdań finansowych w celu ich ujednolicenia w skali międzynarodowej. Są one powszechnie akceptowane ale nie skodyfikowane przez normy prawne. Wynikają one z ogólnej metodologii i tradycji rachunkowości oraz z międzynarodowych standardów rachunkowości. Aktami prawnymi jest unormowany sposób prezentowania w sprawozdaniu finansowym informacji o funkcjonowaniu jednostek gospodarczych. Są to dyrektywy EWG w zakresie rachunkowości oraz obowiązująca w Polsce ustawa o rachunkowości. Nadrzędną zasadą prawidłowej rachunkowości jest zasada biernego obrazu według której rachunkowość jednostki gospodarczej, w tym sprawozdawczość finansowa, powinna odzwierciedlać prawidłowy i wierny obraz sytuacji majątkowej i finansowej jednostki gospodarczej, a także jej wyniki finansowe i rentowność. Jest to warunek użyteczności informacji dla jej odbiorców wewnętrznych i zewnętrznych. Realizacja tej zasady zapewnia przestrzeganie wielu innych zasad.

Podstawowymi zasadami rachunkowości są:

- zasada memoriałowa - jest to fundamentalna zasada rachunkowości wg której przychody i koszty są rejestrowane memoriałowo tzn. uważa się je za osiągnięte lub poniesione w momencie ich powstania (wystąpienia) a nie w momencie wpływu lub wydatku pieniężnego. (Jest to przeciwieństwo zasady kasowej; która nie jest stosowana w rachunkowości, a w której koszt jest równoznaczny z wydatkiem gotówki, a przychód z jej przyjęciem)

- zasada współmierności przychodów i kosztów - związana jest bezpośrednio z zasadą memoriałową dla zapewnienia współmierności przychodów i kosztów. do aktywów i pasywów danego okresu sprawozdawczego należy zaliczyć przychody i związane z nimi koszty dotyczące przyszłych okresów oraz przypadające na ten okres koszty, które nie zostały jeszcze poniesione. Zasada współmierności oznacza, że koszty związane z danymi przychodami powinny być przyznane do tego samego okresu sprawozdawczego

- zasada ostrożności - związana jest z wyceną składników aktywów i pasywów jednostki gospodarczej, aby nie został zniekształcony jej wynik finansowy. Zgodnie z tą zasadą nie należy jednakowo traktować zdarzenia powodujące polepszenie lub pogorszenie wyniku finansowego. Zysk może być zaliczany dopiero po jego zrealizowaniu, natomiast koszty winny być wykazywane już po ich uprawdopodobnieniu. Składniki majątku jednostki gospodarczej należy wyceniać nie wyżej niż wg ich aktualnej wartości (cen sprzedaży netto). Istotą tej zasady jest nie podwyższanie wyniku finansowego i wartości majątku.

- zasada kontynuacji działania - jej istotą jest przyjęcie założenia, że dana jednostka gospodarcza będzie nadal prowadzić swoją działalność w dającej się przewidzieć przyszłości. Jednocześnie zostanie przyjęte założenie, że jednostka nie zamierza w istotny sposób ograniczać rozmiarów działania. Zasada ta nie ma zastosowania w przypadku likwidacji jednostki lub zmiany jej formy prawnej. Realizacja tej zasady to przedstawienie w sprawozdaniach finansowych informacji umożliwiających ocenę prowadzenia kontynuacji działania.

- zasada ciągłości - znajduje swoje odzwierciedlenie w stosowaniu jednakowych zasad i sposobów prowadzenia rachunku w poszczególnych latach. Zasada ta wymaga, aby przyjęte w jednostce gospodarczej zasady księgowania, informacji wyceny aktywów i pasywów ustalanie wyniku finansowego i sporządzanie sprawozdań finansowych były takie same w każdych latach. Zasada ciągłości wyraża się zgodnością aktywów i pasywów bilansu zamknięcia danego roku obrotowego ze stanami aktywów i pasywów bilansu otwarcia dla następnego roku.

- zasad periodyzacji - oznacza podział czasu działalności jednostki gospodarczej na okresy, którymi są rok obrotowy i okresy sprawozdawcze.

- rok obrotowy - rok kalendarzowy lub inny okres trwający 12 kolejnych miesięcy stosowany również do celów podatkowych

- okres sprawozdawczy - obejmuje kolejne miesiące roku obrotowego i wyznacza maksymalne granice łączenia operacji gospodarczych do zaksięgowania ich zapisem zbiorczym. Przekroczenie miesięcznego okresu sprawozdawczego stanowi naruszenie zasad prawidłowego prowadzenia działań rachunkowości. Dzięki podziałowi na okresy gospodarcze można dokonać porównań z okresami wcześniejszymi.

- zasada podmiotowości - oznacza traktowanie jako podmiotu gospodarczego takiej jednostki, która decyduje o swoim działaniu. W przypadku spółek kapitałowych podmiotami są nie tylko pojedyncze przedsiębiorstwa czy zakłady, ale cała organizacja finansowa; stąd obowiązek sporządzania skonsolidowanych sprawozdań finansowych

- zasada porównywalności - zakłada możliwość dokonywania porównań między różnymi jednostkami gospodarczymi. Znajduje to swoje odzwierciedlenie w ujednoliceniu metod sporządzania i prowadzenia sprawozdań finansowych. Uzupełniającymi są:

- zasada istotności - nakazuje jednostkom gospodarczym wykazywanie w sprawozdaniach finansowych tych wszystkich informacji, które mają istotne znaczenie dla oceny sytuacji jednostki i zdarzeń, oraz są niezbędne do podejmowania decyzji ekonomicznych. Są one wykazywane w tzw. dodatkowej informacji, będącej obligatoryjnym elementem sprawozdania finansowego jednostki gospodarczej

- zasada wyższości treści nad formą - analizuje wykazywanie w księgach rachunkowych operacji gospodarczych zgodnie z ich treścią i rzeczywistością gospodarczą. Nawet jeśli forma odbiega od ogólnie przyjętych rozwiązań są dopuszczalne pewne uproszczenia, jeśli to nie wpływa negatywnie na obraz jednostki gospodarczej. Jest to obowiązek rzetelnego i zgodnego z rzeczywistością oraz jasnego ukazywania sytuacji majątkowej i finansowej jednostki gospodarczej oraz jej wyniku finansowego i rentowności. Przestrzeganie zasad prawidłowej rachunkowości umożliwia dokonywanie różnych zadań stojących przed rachunkowością. Naczelnym zadaniem jest dostarczanie użytecznych informacji odbiorcom, w oparciu o które formułowane są opinie i podejmowane decyzje. Stopień realizacji tego zadania w dużej mierze zależy od przestrzegania zasad prawidłowej rachunkowości.

Cechy rachunkowości

- istotność - informacja rachunkowa w sposób istotny ma wpływać na podejmowane decyzje ekonomiczne przez użytkowników. Ma ona ułatwić ocenę przeszłych, teraźniejszych i przyszłych zdarzeń gospodarczych.

- zrozumiałość - informacja ma być czytelna dla osób, które z niej korzystają

- użyteczność - informacja jest niezbędna dla tych, którzy muszą z niej korzystać

- wiarygodność - informacja rachunkowa musi być bezbłędna tzn. dokładnie, wiernie odzwierciedlać rzeczywistość

- neutralność - informacja nie może być stronnicza

- terminowość - informacja musi być przekazywana na bieżąco zgodnie z ustalonymi terminami, licząc się z kosztami jej uzyskania

- kompletność - zbiór danych musi być kompletny, co oznacza, że żadna użyteczna informacja nie może być pominięta

- porównywalność - informacje rachunkowe muszą być porównywalne w następujących po sobie okresach sprawozdawczych, dlatego muszą być przedstawione w jednakowej formie i wykazywane wg tych samych zasad, zwłaszcza zasad wyceny.

Przetwarzanie danych w systemie rachunkowości.

Rachunkowość może być postrzegana jako proces przetwarzania danych, obejmuje on ciąg następujących po sobie czynności, poczynając od obserwacji i pomiaru zdarzeń gospodarczych, przez gromadzenie danych, ich rejestrowanie, grupowanie i agregowanie. Końcowym etapem tego procesu jest przekazanie informacji użytkownikom. Aby informacje mogły być przekazywane użytkownikom, muszą być wcześniej pierwotne dane wyrażające zdarzenia gospodarcze i procesy gospodarcze w postaci nieuporządkowanych zbiorów liczb, poddane obróbce tak, aby stały się one użyteczne dla odbiorcy. Rachunkowość można traktować jako system, gdyż posiada wszystkie cechy przypisane temu pojęciu. Ma wytyczony cel tj. dostarczenie informacji, a także wyraźnie określone podsystemy, które są ze sobą wyraźnie powiązane. Ponadto rachunkowość spełnia typowe czynności systemów obejmując wejście, przetwarzanie i wyjście.

Tabelki

Na wejściu do systemu rachunkowości znajdują się zebrane pierwotne dane księgowe, które w następnym etapie podlegają przetworzeniu i zostają przekształcone w informacje ekonomiczne, stanowiące wyjście z systemu. Informacje te są wykorzystywane przez określone grupy decydentów i instytucje podejmujące decyzje na podstawie tych informacji. System rachunkowości tak jak każdy inny system działa w pewnych granicach identyfikujących go. Taką granicą jest proces filtrowania danych, gdzie pierwotne dane stają się danymi wyjściowymi do systemu. Jest to podstawowa granica. Inne granice są ustanawiane przez specyficzne potrzeby informacyjne użytkowników informacji. Potrzeby te są w pewnym stopniu określone przez informacje wyjściowe. Należy pamiętać, że potrzeby w zakresie informatyki powinny być określone przy uwzględnieniu relacji koszty, korzyści pozyskania informacji z punktu widzenia podejmowania decyzji. Informacje ekonomiczne które otrzymujemy w punkcie wyjścia z systemu rachunkowości są wynikiem procesu przetwarzania, który można przedstawić następująco:

Identyfikacja zdarzeń gospodarczych (obserwacje i pomiar)

↓

Rejestracja zdarzeń gospodarczych (zapisy chronologiczne w dzienniku)

↓

Klasyfikacja zdarzeń gospodarczych (zapisy systematyczne na kontach)

↓

Inwentaryzacja (weryfikacja stanu aktywów i pasywów)

↓

Agregacja zapisów księgowych (zestawienie obrotów i sald)

↓

Sprawozdawczość finansowa (generowanie informacji finansowych)

Proces przetwarzania danych księgowych przebiega etapami:

1. Identyfikacja zdarzeń gospodarczych występuje w przedsiębiorstwie, ich obserwacja i pomiar wartościowy. Wynik odzwierciedlany jest w dokumentacji źródłowej będącej podstawą wszelkich zapisów księgowych.

2. Rejestracyjna funkcja księgowości skutki operacji gospodarczych są ujmowane chronologicznie wg dat ich powstawania. Odbywa się to na urządzeniu księgowym zwanym dziennikiem wchodzącym w skład ksiąg rachunkowych.

3. Klasyfikacyjna funkcja rachunkowości wynikająca z metody bilansowej, wyraża się ona w systematycznych zapisach księgowych na kontach wykazanych w przyjętym planie kont. Zbiór wszystkich kont syntetycznych wykorzystanych w przedsiębiorstwie stanowi księgę główną.

4. Inwentaryzacja stanu składników majątku oraz źródeł ich pochodzenia. Istota inwentaryzacji polega na spisaniu z natury rzeczywistego składu składników majątku i kapitału, i porównaniu ze stanem wynikającym z ksiąg rozbieżności. Może zaistnieć konieczność skorygowania zapisów księgowych.

5. Sporządzenie zestawienia obrotów i sald kont syntetycznych zwanego bilansem próbnym oraz zestawień obrotów i sald analitycznych. Celem jest uzgodnienie stanów wykazanych w obu tych zestawieniach. Zestawienie obrotów i sald kont syntetycznych to forma agregacji szczegółowych danych zarejestrowanych na tych kontach. Stanowi końcową fazę problemów przetwarzania danych w rachunkowości czyli generowanie informacji księgowych przez sporządzanie sprawozdań. Jest to sprawozdanie finansowe stanowiące zamknięcie roczne obejmujące bilans, rachunek zysków i strat, informacje dodatkowe oraz sprawozdawczość z przepływu środków pieniężnych.

Porządek formalno-prawny prowadzenia rachunkowości

Rachunkowość w Polsce jest prowadzona wg zasad wzorowanych na międzynarodowych standardach rachunkowości i dyrektywach Unii Europejskiej zawartych w rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 15. I 1991 r. W sprawie zasad prowadzenia rachunkowości w przepisach pozostały ustalone następujące problemy:

- Zasady prowadzenia ksiąg rachunkowych

- Zasady inwentaryzacji

- Ustalanie aktywów i pasywów oraz wyniku finansowego

- Sprawozdanie finansowe

- Przechowywanie dowodów księgowych dokumentów inwentaryzacyjnych , ksiąg rachunkowych , sprawozdań finansowych oraz przepisy końcowe . Jednostki gospodarcze są zobowiązane prowadzić rachunkowość zgodnie z wyżej wymienionymi przepisami i innymi prywatnymi przepisami dając rzetelny i jasny obraz ich stanu majątkowego i sytuacji finansowej.

Porządek chronologiczny i systematyczny w rachunkowości .

Ewidencja operacji gospodarczych musi być dokonywana w rachunkowości wg dwóch porządków

- chronologicznego

- systematycznego

Porządek chronologiczny - operacje gospodarcze są ujmowane w księgach rachunkowych na bieżąco w kolejności dat i dokonywania co najmniej z podziałem na poszczególne okresy. Porządek chronologiczny musi być przestrzegany dla :

- rzeczowego majątku trwałego i obrotowego zmiany muszą być ujmowane wg kolejności dni przychodów i rozchodów

- gotówki dla której wpłaty i wypłaty muszą być ujmowane w kolejnych dniach dla bieżąco wprowadzonym w tym celu raporcie kasowym za poszczególne dni lub części okresu sprawozdawczego.

- towarów, opakowań i gotówki w punktach sprzedaży detalicznej i gastronomicznej, które muszą być ujmowane na bieżąco w raporcie sklepowym za poszczególne dni lub części okresu sprawozdawczego

- porządek systematyczny to możliwość uzyskania informacji w odpowiednich przekrojach tzn. z wyodrębnieniem kategorii rachunkowych, szczególnie ważnych dla oceny sytuacji majątkowych i finansowych, z odpowiednią ich szczegółowością.

Podstawowe przekroje informacji w rachunkowości powinny zapewnić uzyskanie takich informacji jak:

- stan środków pieniężnych

- stan rzeczowego majątku trwałego i obrotowego

- należności i zobowiązań, kredytów i kapitałów

- wysokość poniesionych kosztów, osiągniętych przychodów, strat i zysków nadzwyczajnych oraz elementu wyniku finansowego

- inne dane dla przedstawienia rzetelnego i jasnego obrazu stanu instytucji finansowych jednostki gospodarczej z przeznaczeniem dla opinii publicznej, właścicieli, kredytodawców, organu statystyki finansowej oraz dane do wszelkich rozliczeń finansowych ze skarbem państwa, budżetami oraz kontrahentami, jak również do sprawdzenia sprawozdania finansowego czyli bilansu i rachunku wyników.

Organizacja rachunkowości.

Rachunkowość jednostki gospodarczej obejmuje zespół czynności, procedur i urządzeń księgowych, które powinny stanowić spójną całość. Całość powinna być tak zorganizowana, aby realizowała wyznaczane jej zadania w możliwie najwyższym stopniu. Kierownik jednostki gospodarczej pełni odpowiedzialność za organizację i prowadzenie rachunkowości zgodnie z ustawą o rachunkowości. Kierownikiem jednostki gospodarczej jest osoba lub organ wieloosobowy tzw. zarząd, który zgodnie z obowiązującymi jednostkę przepisami, statusem i umową lub na mocy prawa własności, jest uprawniony do zarządzania jednostką z wyłączeniem pełnomocnictw, ustanowionych przez jednostkę w przypadku spółki jawnej i spółek cywilnych oraz osób fizycznych. Za kierownika jednostki uważa się również likwidatora.

Ustawa o rachunkowości określa również zakres rachunkowości jednostki gospodarczej. Każda jednostka powinna posiadać dokumentację opisującą przyjęte przez nią zasady rachunkowości. Powinna ona obejmować:

1. Zakładowy plan kont który zawiera:

- wykaz kont księgi głównej, ewidencja syntetyczna

- przyjęte zasady księgowania operacji gospodarczej na kontach księgi głównej

- przyjęte zasady aktywów i pasywów

- zasady prowadzenia kont pomocniczych (ewidencja analityczna) i ich powiązań z kontami księgi głównej

2. Wykaz stosowanych ksiąg rachunkowych lub w przypadku zastosowania komputera, wykaz zbiorów stanowiących księgi rachunkowe na nośnikach czytelnych dla komputera

3. Dokumentacje systemu przetwarzania przy ujęciu komputera i jej zmiany.

Zakładowy plan kont powinien spełniać następujące warunki:

- określać sposób prowadzenia ksiąg rachunkowych w danej jednostce gospodarczej zgodnie z planem finansowym

- zapewnić takie zorganizowanie ewidencji księgowej aby księgi rachunkowe były prowadzone w sposób usystematyzowany i rzetelny

- umożliwić sporządzenie sprawozdań finansowych zgodnie z określonymi zasadami rachunkowości

- uwzględnić zapotrzebowanie jednostki gospodarczej na informacje ekonomiczne.

Podstawowym elementem zakładowego planu kont jest wykaz kont księgi głównej służący w ewidencji syntetycznej stanu i zmian składników majątku i źródeł ich pochodzenia oraz procesów gospodarczych zachodzących w jednostce gospodarczej. W wykazie tym w sposób usystematyzowany są podobne nazwy kont i ich symbole, wykaz kont jest uzupełniony komentarzem do niego, który stanowi integralną część zakładowego planu kont. Komentarz określa zasady funkcjonowania poszczególnych kont oraz ich korespondencje czyli powiązania między różnymi kontami. Dla ułatwienia prac jednostki gospodarczej nad opracowywaniem zakładowego planu kont, opracowane są wzorowe plany kont np. przez Ministerstwo Finansów (nie dotyczy to banków, ubezpieczycieli, jednostek i zakładów budżetowych). Wzorcowy plan kont jest ogólną propozycją planu kont dostosowanego do konstrukcji rocznego sprawozdania finansowego. Ze względu na fakultatywny charakter tego planu, jednostki gospodarcze mogą korzystać z niego w dowolnym zakresie. Zakładowy plan kont jest ustalony i aktualizowany przez kierownika jednostki gospodarczej.

Księgi rachunkowe to drugi bardzo istotny element rachunkowości w jednostce gospodarczej, bowiem w nich są dokumentowane operacje gospodarcze podlegające ewidencji księgowej. Są to:

1. Dziennik - jest to urządzenie księgowe, służące do zapisywania operacji gospodarczych w ujęciu chronologicznym tj. dzień po dniu. Zapisy są numerowane kolejno a sumy sald (obrotów) liczone w sposób ciągły. Dziennik może służyć do rejestracji wszystkich operacji gospodarczych występujących w jednostce, bądź mieć charakter dziennika złożonego z części, gdzie każda część jest wykorzystywana do zapisów określonych grup rodzajowych operacji.

2. Konta księgi głównej służą ewidencji syntetycznej, zapisy operacji gospodarczych są dokonywane w porządku systematycznym na kontach przewidzianych w zakładowym planie kont. Operacje zapisywane są zgodnie z obowiązującą zasadą podwójnego zapisu operacji gospodarczych na kontach księgi głównej, dokonuje się chronologicznie na podstawie zapisów zarejestrowanych uprzednio lub równocześnie w dzienniku. Zapisy na kontach księgi głównej są podstawą zamknięcia 2 podstawowych elementów rocznego sprawozdania finansowego tj. bilansu i rachunku zysków i strat.

3. Konta ksiąg pomocniczych służą ewidencji analitycznej, mają na celu uszczególnienie i uzupełnienie zapisów dokonywanych na kontach księgi głównej. Konta ksiąg pomocniczych mogą występować jako:

- wyodrębnione księgi w ramach księgi głównej

- wyodrębnionych systemów kont uwzględnionych z zapisami kont księgi głównej

4. Inwentarz to szczegółowy wykaz składników aktywów i pasywów potwierdzonych przez inwentaryzację. Inwentarz jest sporządzany przez te jednostki gospodarcze, które uprzednio prowadziły księgi rachunkowe w sposób określony przez ustawę o rachunkowości. Pozycje zawarte w inwentarzu powinny odpowiadać pozycjom wykazanym w bilansie otwarcia lub stanowić ich uszczególnienie. W jednostkach gospodarczych kontynuujących działalność i prowadzenie ksiąg rachunkowych, ideę inwentarzy spełnia zestawienie obrotów i sald.

5. Zestawienie obrotów i sald jest sporządzane na koniec każdego miesiąca w oparciu o zapisy na kontach księgi głównej. Na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych jest sporządzone zestawienie sald wszystkich kont ksiąg pomocniczych, natomiast na dzień inwentaryzacji zostanie opracowane zestawienie sald grupy składników majątkowych, które zostały poddane inwentaryzacji.

Sposób prowadzenia ksiąg rachunkowych powinien być zgodny z wymaganiami określonymi przez ustawę o rachunkowości. Podstawowe wymagania to:

a) rzetelność czyli zgodność dokonywanych zapisów operacji gospodarczych ze stanem faktycznym

b) bezbłędność- oznacza to, że dokonywanie zapisów operacji gospodarczych w sposób kompletnie udokumentowany i ciągły, przy zastosowaniu prawidłowości działających procedur obliczeniowych. Sprawdzalność oznacza stworzenie możliwości stwierdzenia poprawności dokonywanych zapisów i stanów (sald) oraz działania stosowanych procedur obliczeniowych.

c) bieżące prowadzenie oznacza to, że informacje zawarte w księgach rachunkowych umożliwiają terminowe sporządzenie sprawozdań, deklaracji podatkowych i rozliczeń finansowych oraz zestawienie obrotów i sald kont księgi głównej, a także zapis operacji gospodarczych ustalonych w danym czasie.

Dane ukazane w księgach rachunkowych dotyczące stanu składników majątku jednostki (aktywów) oraz źródeł ich finansowania (pasywów), podlegają okresowej weryfikacji przez inwentaryzację. Jej celem jest ustalenie lub sprawdzenie rzeczywistego stanu aktywów i pasywów. Inwentaryzacja polega na spisaniu z natury rzeczywistego stanu poszczególnych składników majątku jednostki gospodarczej i źródeł ich pochodzenia, porównaniu ich stanu faktycznego ze stanem wykazanym w księgach rachunkowych oraz ewentualnej korekcie danych zawartych w ewidencji księgowej. W przypadku stwierdzenia różnic inwentaryzacyjnych pociągane są do odpowiedzialności osoby materialnie odpowiedzialne za powierzone składniki majątku. Dlatego inwentaryzacja jest jednym z ważnych instrumentów bieżącej kontroli wewnętrznej.

W bilansie wykazywane są składniki majątku jednostek i źródła ich pochodzenia. Powinny być one wykazywane z zachowaniem określonych zasad i przy zastosowaniu prawidłowych metod wyceny. Najważniejszą stosowaną tutaj zasadą jest zasada ostrożnej wyceny, ponadto należy przestrzegać szczegółowych przepisów dotyczących wyceny poszczególnych składników aktywów i pasywów. Wierny i prawdziwy obraz sytuacji finansowej jednostki gospodarczej uzależniony jest także w dużym stopniu od prawidłowego ustalenia wyniku finansowego i jego najważniejszych składników tj. osiągniętych przychodów i poniesionych kosztów oraz zysków i strat.

Sprawozdania finansowe oraz inne sprawozdania sporządzane w jednostce gospodarczej są oparte na danych wynikających z ksiąg rachunkowych. Najważniejszym sprawozdaniem jest obligatoryjne sprawozdanie finansowe będące zamknięciem rocznych sprawozdań finansowych. Składa się z czterech elementów:

1. bilans

2. rachunek zysków i strat

3. informacje dodatkowe

4. przepływ środków pieniężnych

Do obligatoryjnie sporządzanych sprawozdań należą sprawozdania statystyczne. Oparte są na danych wynikających z ksiąg rachunkowych. Wiele sprawozdań i raportów sporządzanych na wewnętrzne potrzeby oraz jej jednostki gospodarcze niższego szczebla oparte są na danych zaczerpniętych z ksiąg rachunkowych.

Ważnym elementem prowadzenia rachunkowości jest gromadzenie i przechowywanie dokumentacji księgowej określonej przez ustawę o rachunkowości. Obowiązek przechowywania w należyty sposób dotyczy:

- dokumentacji przyjętych zasad rachunkowości

- ksiąg rachunkowych

- dokumentów inwentaryzacyjnych

- sprawozdań finansowych

Dokumentacja księgowa, która podlega gromadzeniu i przechowywaniu nazywana jest zbiorami dokumentów. Okres przechowywania dokumentów jest różny. Zatwierdzane roczne sprawozdanie finansowe musi być przechowywane trwale. Ustawa o rachunkowości określa okresy przechowywania pozostałych zbiorów. Wszystkie zbiory myszą być zabezpieczone przed: niedozwolonymi zmianami, nieupoważnionym rozpowszechnianiem, uszkodzeniem lub zniszczeniem. Badanie i ogłoszenie sprawozdań finansowych należy do zakresu rachunkowości jednostki gospodarczej. Ustawa o rachunkowości określa, które jednostki gospodarcze mają obowiązek poddania rocznego sprawozdania finansowego badaniu przez biegłych rewidentów. Są to przede wszystkim jednostki gospodarcze prowadzące działalność na większą skalę. Również do ich obowiązków należy ogłaszanie sprawozdań finansowych zgodnie z przepisami ustawy. Spółki z o.o., towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych, spółki akcyjne i spółdzielnie są zobowiązane do udostępniania rocznego sprawozdania finansowego wspólnikom, akcjonariuszom i członkom.

Formy prowadzenia kont i techniki ewidencyjne

Zapisy w księgach rachunkowych mogą być dokonywane w tradycyjnej technice maszynowej i komputerowej. W ramach techniki ręcznej powszechnie stosowanymi formami prowadzenia ewidencji są następujące formy księgowości: włoska, tabelaryczna, przebitkowa i rejestrowa. Przez formę księgowości, która nazywana jest również formą ewidencji księgowej rozumiemy zespół celowo dobranych i wzajemnie powiązanych urządzeń księgowych, takich jak: dziennik, konta, tablice, rejestry w których dokonuje się zapisów księgowych wg ustalonych zasad.

Forma włoska jest to najstarsza forma ewidencji księgowej, polegająca na odrębnym dokonywaniu ręcznych zapisów w dwóch urządzeniach księgowych: dzienniku i księdze głównej. Dziennik w postaci oprawionej księgi jest wykorzystywany do zapisów w porządku chronologicznym, natomiast w księdze głównej są dokonywane zapisy w układzie systematycznym.

Forma tabelaryczna polega na stosowaniu jednego urządzenia zwanego dziennikiem - główna. Jest to połączenie dwóch urządzeń ewidencyjnych występujące w formie włoskiej; dziennika przeznaczonego do zapisu w porządku chronologicznym oraz księgi głównej stosowanej do ewidencji w układzie systematycznym. W dzienniku głównym zapisy operacji gospodarczych dokonywane są dwóch częściach. W porządku chronologicznym I części, tj. w dzienniku w układzie systematycznym, w II części obejmującej konta księgi głównej (tzw. amerykanka). Liczba kont syntetycznych w dzienniku głównym jest ograniczona, dlatego tabelaryczna forma księgowości nie może mieć zastosowania tylko w małych jednostkach gospodarczych, gdzie nie zachodzi konieczność stosowania wielu kont. Zbiór wszystkich kont stanowi zwartą księgę i może być obsługiwany tylko przez jedną osobę. Na podstawie uwzględnionych obrotów debet i kredyt z główną sumą dziennika w zestawieniu obrotów i sald sporządza się bilans końcowy.

Forma przebitkowa w odróżnieniu od dwóch poprzednich form, można przy zastosowaniu tej formy księgowań dokonywać zarówno ręcznie jak i maszynowo księgowań. Jest ona stosowana w jednostkach gospodarczych, w których dokonuje się dużej liczby operacji gospodarczych wymagających stosowania większej liczby kont księgowych. Forma przebitkowa polega na stosowaniu dwóch urządzeń ewidencyjnych: dziennika oraz zbioru kartotek, kont syntetycznych i ewentualnie analitycznych. W tego typu księgowości zwarte księgi zostały zastąpione luźnymi kartotekami kontowymi tworzącymi kartotekę. W związku z powyższym ilość kont może być dowolna w zależności od potrzeb. Dla księgowości przebitkowej charakterystyczne jest księgowanie przez kalkę, czyli przebitkowo. Na kartach kontowych, a więc w kartotece dokonywany jest zapis oryginalny (syntetyczny), natomiast przez kalkę w dzienniku dokonuje się zapisu skopiowanego, przebitkowego w porządku chronologicznym( równoczesne zapisy operacji gospodarczych przez kalkę na obu urządzeniach). Układ graficzny dziennika i konta jest identyczny. Aby powiązać wzajemnie karty kontowe z dziennikiem na koncie przebitkowo, wpisuje się numer dziennika, zaś w dzienniku nie przebitkowo wpisuje się numer konta, na którym dokonano księgowania. Podstawową zaletą równorzędnych zapisów jest zmniejszenie pracochłonności czynności księgowych oraz zapewnienie identyczności zapisów chronologicznych z zapisami systematycznymi. W praktyce zostało wypracowanych wiele odmian księgowości przebitkowej. Może być jeden lub wiele dzienników i w różny sposób można wiązać ewidencję syntetyczną z analityczną.

Forma rejestrowa podstawowym urządzeniem księgowym jest rejestr, stosowana jest dla operacji o charakterze masowym i rozróżniamy tutaj rejestr prosty- jest to rejestr dla jednego rodzaju dokumentów; oraz rejestr złożony - dla dwóch lub więcej dokumentów (np. rejestr zakupu czy sprzedaży). Rejestr odzwierciedla w pełni przebieg danej operacji gospodarczej w czasie.

Rejestrowa forma księgowości rozpiska

Rachunkowość komputerowa odmienna forma techniki ewidencyjnej zarówno pod względem organizacji proceduralnej i systemowej. Jest to zastosowanie informatyki w procesie przetwarzania danych. Stosowanie są tu odpowiednie programy umożliwiające przetwarzanie danych w zasadzie bez ograniczeń pod względem szczegółowości ujęcia danych oraz szybkości ich przetwarzania. Jest to nowoczesny system rachunkowości nazywany systemem rachunkowości informatycznej. Dostarcza informacji o różnej szczegółowości w różnej formie i szybko, co jest niezbędnie ważne przy podejmowaniu decyzji. W technice komputerowej odmienna jest organizacja zbioru danych. Główne zbiory danych są przechowywane w dyskowych lub taśmowych pamięciach, oraz pamięci wewnątrz komputera, gdzie poddawane są przetwarzaniu. Postacią zewnętrzną ksiąg rachunkowych są tabulogramy. Informatyzacja rachunkowa ze względu na zakres i funkcje systemu realizowana jest jako:

- kompleksowe przetwarzanie danych rachunkowych , obejmuje całokształt płac ewidencyjnych rachunku, kosztów i sprawozdawczości

- zintegrowane przetwarzanie danych wykorzystujące technologię baz danych, dzięki czemu funkcjonują systemy informacyjne zarządzania

Przepisy prawne w rachunkowości - tabelka

Ze względu na znaczne różnice w dziedzinie rachunkowości istniejące w poszczególnych krajach w II połowie XX wieku podjęto próby ukształtowania międzynarodowego języka gospodarczego oraz ujednolicenie zasad rachunkowości sprzyjające tworzeniu międzynarodowych wyników kapitałowych. W tym celu powołano międzynarodowe instytucje i organizacje, a następnie przystąpiono do opracowania zasad harmonizacji rachunkowości i ich wprowadzenia w poszczególnych krajach. W tworzeniu ponadpaństwowych reguł rachunkowości istotną rolę odgrywają organizacje przedstawione w poniższej tabeli.

Wykaz kont syntetycznych

Konta księgi głównej

---