Urlop wypoczynkowy

Maciej Nałęcz

1. Rodzaje urlopu wypoczynkowego

Rodzaj urlopu wypoczynkowego	Pojęcie	Wymiar	Podstawa prawna
Urlop w pierwszym roku kalendarzowym zatrudnienia	pracownik podejmujący pracę po raz pierwszy w życiu, w roku kalendarzowym, w którym podjął pracę, uzyskuje prawo do urlopu z upływem każdego miesiąca pracy	za każdy miesiąc pracy - 1/12 wymiaru urlopu przysługującego po przepracowaniu roku	art. 153 § 1 KP
Urlop kolejny	w kolejnych latach zatrudnienia pracownik nabywa prawo do urlopu „z góry” z dniem 1 stycznia danego roku lub z dniem przystąpienia do pracy w ciągu roku	w zależności od stażu pracy - 20 lub 26 dni	art. 153 § 2 i 154 KP
Urlop w dodatkowym miejscu pracy	dla każdego stosunku pracy urlop liczony jest odrębnie	w zależności od stażu pracy - 20 lub 26 dni	art. 153 § 2 i 154^1 § 2 KP
Urlop proporcjonalny	występuje w przypadku zmiany pracodawcy w trakcie roku kalendarzowego albo w razie korzystania z przerwy w zatrudnieniu trwającej dłużej niż 1 miesiąc	proporcjonalny do okresu przepracowanego w danym roku kalendarzowym	art. 155^1 i 155^2 KP
Urlop uzupełniający	powstaje w terminie podwyższenia wymiaru z 20 do 26 dni	6 dni	art. 158 KP
Urlop zaległy	urlop niewykorzystany w roku kalendarzowym, w którym pracownik nabył do niego prawo	liczba dni niewykorzystanego urlopu za poprzedni rok	art. 161 KP
Urlop dodatkowy	dla szczególnych grup pracowników, np. niepełnosprawnych, kombatantów, inwalidów wojennych, sędziów, nauczycieli, urzędników służby cywilnej, pracowników socjalnych itd.	najczęściej 10 dni; zwykle przysługuje po uzyskaniu określonego stażu pracy	przepisy szczególne
Urlop pracownika niepełnoetatowego	uzależniony jest od wymiaru czasu pracy pracownika	proporcjonalny do wymiaru czasu pracy; niepełny dzień urlopu zaokrągla się w górę	art. 154 § 2 KP
Urlop w okresie wypowiedzenia	udzielany jednostronnie przez pracodawcę	przysługujący pracownikowi	art. 167^1KP
Urlop na żądanie	udzielany w terminie określonym przez pracownika; zgłoszenie najpóźniej przed rozpoczęciem pracy w danym dniu	4 dni	art. 167^2-3 § 2 KP

2. Wymiar urlopu wypoczynkowego

Pełny wymiar etatu
jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat	20 dni	160 godzin
jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat	26 dni	208 godzin

Wymiar etatu	20 dni		26 dni
		dni	godz.	dni	godz.
1/2	10	80	13	104
1/3	7	56	9	72
1/4	5	40	7	56
1/5	4	32	6	48
1/6	4	32	5	40
1/7	3	24	4	32
1/8	3	24	4	32
Wymiar etatu	20 dni		26 dni
		dni	godz.	dni	godz.
2/3	14	112	18	144
2/4	10	80	13	104
2/5	8	64	11	88
2/6	7	56	9	72
2/7	6	48	8	64
2/8	5	40	7	56

Wymiar etatu	20 dni		26 dni
		dni	godz.	dni	godz.
3/4	15	120	20	160
3/5	12	96	16	128
3/6	10	80	13	104
3/7	9	72	12	96
3/8	8	64	10	80
Wymiar etatu	20 dni		26 dni
		dni	godz.	dni	godz.
4/5	16	128	21	168
4/6	14	112	18	144
4/7	12	96	15	120
4/8	10	80	13	104

3. Najczęściej zaliczane okresy stażu w zakresie wymiaru urlopu wypoczynkowego

1) okresy poprzedniego zatrudnienia (art. 154¹ KP),

2) okres nauki w szkole (art. 155 § 1 KP),

Rodzaj szkoły	Okres zaliczany do stażu pracy w zakresie wymiaru urlopu
zasadnicza lub inna równorzędna szkoła zawodowa	przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 3 lata
średnia szkoła zawodowa	przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 5 lat
średnia szkoła zawodowa dla absolwentów zasadniczych (równorzędnych) szkół zawodowych	5 lat
średnia szkoła ogólnokształcąca	4 lata
szkoła policealna	6 lat
szkoła wyższa	8 lat

3) okres czynnej służby wojskowej (art. 120 ustawy z 21.11.1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej),

4) okres urlopu wychowawczego (art. 186⁵ KP),

5) okres zatrudnienia za granicą u pracodawców zagranicznych (art. 86 ustawy z 20.4.2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy),

6) okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych i stypendium (art. 79 ww. ustawy z 20.4.2004 r.),

7) okres prowadzenia indywidualnego gospodarstwa rolnego (na warunkach określonych w art. 1 ustawy z 20.7.1990 r. o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy).

4. Urlop w wymiarze proporcjonalnym

Proporcja do wymiaru	Wymiar urlopu w dniach roboczych
		20 dni		26 dni
		obliczenie wymiaru	zaokrąglenie do pełnych dni	obliczenie wymiaru	zaokrąglenie do pełnych dni
1/12	1,66	2	2,16	3
2/12	3,33	4	4,33	5
3/12	5	5	6,5	7
4/12	6,66	7	8,66	9
5/12	8,33	9	10,83	11
6/12	10	10	13	13
7/12	11,66	12	15,16	16
8/12	13,33	14	17,33	18
9/12	15	15	19,5	20
10/12	16,66	17	21,66	22
11/12	18,33	19	23,83	24

5. Udzielanie urlopu wypoczynkowego

Udzielanie urlopu	Komentarz	Podstawa prawna
Termin udzielenia urlopu	Urlop wypoczynkowy powinien być udzielony w roku kalendarzowym, w którym pracownik nabył do niego prawo przed rozpoczęciem pracy.	art. 152 i 161 KP
Podział urlopu na części	Możliwe tylko na wniosek pracownika, przy czym co najmniej jedna część urlopu powinna obejmować nie mniej niż 14 kolejnych dni kalendarzowych.	art. 162 KP
Ustalenie terminu udzielenia urlopu	Co do zasady urlopy powinny być udzielane zgodnie z planem urlopów. Przy ustalaniu planu pracodawca nie jest związany wnioskami pracowników.	art. 163 § 1 i 2 KP
		Urlopy mogą być udzielane w terminie ustalonym w porozumieniu z pracownikiem jeśli pracodawca nie ustala planu urlopów.	art. 163 § 1^1 KP
	Obowiązek udzielenia urlopu w terminie ustalonym przez pracownika	Pracownik może zażądać 4 dni urlopu w konkretnym terminie. Żądanie powinno być zgłoszone najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu.	art. 167^2 KP
		W przypadku wniosku o urlop wypoczynkowy złożony bezpośrednio po urlopie macierzyńskim.	art. 163 § 3 KP
		Młodocianemu wnioskującemu o urlop wypoczynkowy w okresie ferii szkolnych.	art. 205 § 3 KP
Obowiązek wykorzystania urlopu w terminie określonym przez pracodawcę	W okresie wypowiedzenia umowy o pracę. W zakresie urlopu zaległego do końca pierwszego kwartału kolejnego roku.	art. 167^1 KP
Zmiana terminu rozpoczęcia urlopu	Możliwa z inicjatywy pracodawcy, jak i pracownika w razie zaistnienia szczególnie uzasadnionych potrzeb. Decyzja należy do pracodawcy.	art. 164 KP
		Konieczna w przypadku gdy pracownik nie może rozpocząć urlopu z przyczyn usprawiedliwiających jego nieobecność w pracy.	art. 165 KP
Przesunięcie okresu wykorzystywania urlopu	W terminie późniejszym należy udzielić część urlopu niewykorzystaną w związku z: chorobą pracownika, odosobnieniem w związku z chorobą zakaźną, urlopem macierzyńskim, odbywaniem ćwiczeń wojskowych albo przeszkolenia wojskowego przez czas do 3 miesięcy.	art. 166 KP
Odwołanie pracownika z urlopu	Możliwa gdy wystąpiły szczególne okoliczności nieprzewidziane w chwili rozpoczynania urlopu, a obecność pracownika jest niezbędna.	art. 167 KP
Najpóźniejszy termin wykorzystania urlopu	W razie niemożności udzielenia urlopu zgodnie w terminie ustalonym w planie lub porozumieniu urlopu należy udzielić do końca pierwszego kwartału następnego roku. Nie dotyczy to 4 dni urlopu na żądanie pracownika.	art. 168 KP
Przedawnienie prawa do urlopu	Urlop przedawnia się po upływie 3 lat od dnia, w którym stał się on wymagalny (czyli od dnia 1 kwietnia następnego roku).	art. 291 KP

6. Wynagrodzenie urlopowe

Zasada. Wynagrodzenie za czas urlopu wypoczynkowego przysługuje pracownikowi w takiej wysokości, w jakiej by otrzymał, gdyby w okresie urlopu pracował (art. 172 KP).

Ustalenie podstawy wymiaru
Składniki wynagrodzenia pracownika		Sposób uwzględniania w wynagrodzeniu urlopowym	Podstawa prawna
Przysługujące za okresy nie dłuższe niż jeden miesiąc	określone w stałej stawce miesięcznej w stałej wysokości	w wysokości należnej w miesiącu wykorzystywania urlopu	§ 7 rozp. MPiPS z 8.1.1997 r. w sprawie urlopu wypoczynkowego
		określone w inny sposób niż w stałej stawce miesięcznej w stałej wysokości	jako średnią z okresu 3 (a przy znacznych wahaniach - 12) miesięcy	§ 8 ust. 1 i 2 rozp. MPiPS z 8.1.1997 r.
Wypłacane za okresy dłuższe niż jeden miesiąc		okres urlopu traktowany jest na równi z okresem wykonywania pracy	§ 12 rozp. MPiPS z 8.1.1997 r.

W podstawie wymiaru nie uwzględnia się (§ 6 rozp. MPiPS z 8.1.1997 r.):

1. jednorazowych lub nieperiodycznych wypłat za spełnienie określonego zadania bądź za określone osiągnięcie,

2. wynagrodzenia za czas gotowości do pracy oraz za czas niezawinionego przez pracownika przestoju,

3. gratyfikacji (nagród) jubileuszowych,

4. wynagrodzenia za czas urlopu wypoczynkowego, a także za czas innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy,

5. ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy,

6. dodatkowego wynagrodzenia radcy prawnego z tytułu zastępstwa sądowego,

7. wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną,

8. nagród z zakładowego funduszu nagród, dodatkowego wynagrodzenia rocznego, należności przysługujących z tytułu udziału w zysku lub w nadwyżce bilansowej,

9. odpraw emerytalnych lub rentowych albo innych odpraw pieniężnych,

10. wynagrodzenia i odszkodowania przysługującego w razie rozwiązania stosunku pracy

Wzór obliczenia wynagrodzenia urlopowego:

w = (P : x) * y

P - podstawa wymiaru ustalona wg przedstawionych powyżej zasad,

x - liczbę godzin, w czasie których pracownik wykonywał pracę w okresie, z którego została ustalona podstawa wymiaru,

y - liczba godzin, jakie pracownik przepracowałby w czasie urlopu w ramach normalnego czasu pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, gdyby w tym czasie nie korzystał z urlopu,

w - należne wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy.

7. Ekwiwalent za urlop wypoczynkowy

Zasada: Należy się wyłącznie w przypadku niemożności wykorzystania urlopu w postaci dni wolnych od pracy z powodu wypowiedzenia lub rozwiązania stosunku pracy (art. 171 KP).

Wzór obliczania ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy:

e = {[a + b/3 + c/12] : [(366 - x) : 12]} * y

8

a - kwota wynagrodzenia określonego w stałej stawce miesięcznej w wysokości należnej w miesiącu nabycia prawa do ekwiwalentu,

b - suma składników wynagrodzenia przysługujących pracownikowi za okresy nie dłuższe niż jeden miesiąc, które nie są określone w stałej stawce miesięcznej, wypłaconych w okresie 3 miesięcy poprzedza­jących miesiąc nabycia prawa do ekwiwalentu,

c - suma składników wynagrodzenia przysługujących za okresy dłuższe niż 1 mie­siąc wypłaconych w okresie 12 miesięcy bezpośrednio poprzedzających miesiąc nabycia prawa do ekwiwalentu,

x - łączna liczba przypadających w danym roku niedziel i świąt oraz dni wolnych od pracy wynikających z rozkładu czasu pracy w pięciodniowym tygodniu pracy, o których mowa w art. 129 KP,

y - liczba dni niewykorzystanego urlopu,

e - kwota należnego ekwiwalentu.

Współczynnik ekwiwalentowy [(366 - x) : 12]; w 2007 r. wynosi 21.

---