Zagadnienia na kolokwium WSP TWP


Zagadnienia na kolokwium z Psychologii Rozwojowej i Wychowawczej

  1. Okres krytyczny w rozwoju

Jest to okres w którym organizm jest bardziej wrażliwy niż w innych okresach, na występowanie lub brak określonych bodźców

  1. Zmiana rozwojowa i jej cechy.

  1. Scharakteryzuj odruchy wrodzone noworodka, ich funkcje i znaczenie ich badania.

Wyróżniamy 2 grupy:

  1. Wspólne dla noworodka i człowieka

  1. Występujące tylko u noworodka i/lub niemowlęcia

  1. Emocje i uczucia niemowlęcia radość śmiech płacz krzyk

Źródłem przeżyć dziecka są przede wszystkim jego relacje z dorosłym.

  1. Rozpoznawanie emocji przez dzieci w wieku niemowlęcym i po niemowlęcym.

Reakcje dzieci świadczące o rozpoznawaniu przez nie mimicznych wyrazów emocji u dorosłych pojawiają się w 6. miesiącu; wówczas dzieci wykazują prefe­rencje stanów emocjonalnych innych osób, a także potrafią wyrażać tę samą emoc­ję, co twarz, na którą patrzą. Pod koniec 1. r.ż. dzieci regulują własne zachowania na podstawie obserwowanego wyrazu mimicznego twarzy osoby dorosłej, np. zachęcone uśmiechem zbliżają się do nowej zabawki.

  1. Prawa rozwoju ruchowego niemowlęcia.

Cefalokaudalny kierunek rozwoju - oznacza, że rozwój postępuje od części głowowej (ruchy gałek ocznych, dowolne ruchy mięśni szyi), następnie rozwija się część tułowiowa (ruchy rąk, ruchy tułowia), a na końcu nożna (dowolne ruchy nóg, chodzenie)

Proksymodystalny kierunek rozwoju - oznacza, że zmiany postępują w kierunku od osi podłużnej ciała na boki, czyli najpierw rozwijają się mięśnie położone blisko kręgosłupa, następnie mięśnie ramion, przedramion, dłoni i palców

Łokciowo-promieniowy kierunek rozwoju - oznacza, że w osi poprzecznej ciała rozwój przebiega od piątego małego palca dłoni do kciuka.

  1. Rozwój i cechy percepcji dziecięcej.

W chwili urodzenia podstawowe systemy percepcyjne podejmują swoje funkcje. Wzrok stanowiący dla człowieka podstawowy zmysł orientacji w otoczeniu, w okresie wczesnego dzieciństwa rozwijają się bardzo intensywnie.

Noworodek reaguję na zmianę intensywności światła: zamyka otwiera powieki.

Do około 3. m proces akomodacji soczewek nie zachodzi prawidłowo, co powoduje, że niemowlę może widzieć jedynie obiekty znajdujące się w bardzo bliskiej odległości.

Między 1. a 3. miesiącem dziecko widzi nie tylko szczegóły, ale dostrzega organizację obrazu. Proces ten zależy od rodzaju obrazu wzrokowego oraz doświadczenia dziecka

Między 3. a 5. miesiącem pojawia się, a około 13. miesiąca rozwija, widzenie stereoskopowo-binokularne zapewniające widzenie głębi.

W wieku 12 miesięcy ostrość wzroku dziecka dorównuje ostrości wzroku dorosłego

Noworodki wykazują tendencję do częstego patrzenia na obiekty układające się we wzór, zaś niemowlęta patrzą dłużej na wzory złożone z gęsto umieszczonych elementów, wykazują skłonności do skupiania wzroku na brzegach przedmiotów, a następnie, przy jego poruszeniu się, przenoszą wzrok ku części środkowej. Poszukują wzrokiem wyróżniających się cech

Ruchy gałek ocznych niemowlęcia są podobne jak u człowieka dorosłego. Są to ruchy skakkadowe przy przenoszeniu wzroku z obiektu na obiekt. Początkowo niemowlę wykonuje serię takich ruchów, jeśli chce skupić wzrok na jakimś obiekcie. Płynne ruchy skakkadowe pojawiają się około 2. miesiąca życia. Noworodki odróżniają kolor czerwony od zielonego, a w wieku 3 miesięcy rozróżniają cztery podstawowe barwy, przy czym preferują barwę żółtą i czerwoną w stosunku do zielonej i niebieskiej.

  1. Uzasadnij tezę, że percepcja ma charakter intermodalny.

Powiązania między modalnościami występują już od urodzenia. Powiązania te w toku rozwoju utrwalają się i modyfi­kują. Współdziałanie wzroku i słuchu pojawia się około 2. miesiąca życia, a następ­nie zanika z powodu reorganizacji systemów percepcyjnych, by znów zaznaczyć swoje istnienie około 5. miesiąca. Niemowlęta w 2 miesiącu życia są wrażliwe na brak synchronizacji ruchu warg i dźwięków, reagują na odpowiedniość miny i tonu głosu. Koordynacja słuchowo-ruchowa ma zna­czenie przy zdobywaniu kompetencji językowych. Dzieci kojarzą brzmienie głosek z ruchami warg.

  1. Rozwój motoryczny w okresie wczesnego dzieciństwa.

Lokomocja u niemowlęcia:

3.-4.m w pozycji na plecach obraca się na bok i na brzuch

5.-6.m przewraca się z brzucha na plecy; trzyma za raczki i samo unosi się do pozycji siedzącej

8.m pełza do przodu, siada samodzielnie bez trzymania i podpory

9. m raczkuje; wstaje samo, jeśli może się czegoś chwytać

12. m próbuje stawiać pierwsze samodzielne kroki

w wieku poniemowlęcym:

15. m wchodzi po schodach na czworakach

18. m ciągnie za sobą przedmioty na sznurku; wchodzi na schody za pomocą dorosłego

25.- 30. M schodzi po schodach bez trzymania stawiając nogi na przemian, skacze biega

36. m jeździ na trzykołowym rowerku; staje na palcach

Chwyt

4.-5. M ruch wahadłowy; uruchomiony staw barkowy; chwyt prosty; chwyta cała dłonią od góry; palce owijają przedmiot; wykonuje symetryczne ruchy ku przedmiotowi

5.-6. M ruch lukowaty; uruchomiony staw łokciowy; chwytanie cała dłoniom z wyjątkiem kciuka; sięga ku przedmiotowi jedną reką

6.-8. M pochylenie całego ciała ku przedmiotowi; ruch łukowaty; chwyt nożycowy, przywodzenie kciuka do pozostałych palców; sięga jedną ręką; zaznacza się przewaga jednej ręki

8.-9. M zbliżenie bezpośrednie ręki ku przedmiotowi; uruchomiony staw nadgarstka; chwyt pęsetkowy; przeciwstawienie kciuka i palca wskazującego; chwytanie opuszkami palców; chwyta jednocześnie kilka przedmiotów, angażuje obie ręce

  1. Odkrycie własnego „ja” we wczesnym dzieciństwie.

Zdaniem wielu badaczy poczucie to wiąże się ze zrozumieniem poję­cia stałości przedmiotu oraz rosnącą samodzielnością dziecka, która staje się pod­stawą poczucia sprawstwa, a więc świadomości, iż jest się autorem zdarzeń i zmian.

Pierwsze przejawy „ja” to rozpoznanie siebie w lustrze. Badanie przeprowadzone na matkach z dziećmi, Matka siedziała przed lustrem trzymając dziecko n kolanach. Kazano jej zrobić czerwona kropkę na nosie dziecka, dziecko patrząc się w lustro nie zwraca uwagi na czerwoną kropeczkę. Dzieci przywłaszczają sobie przedmioty i zaciekle bronią własnych rzeczy przed rówieśnikami. Kształtowaniu się poczucia odrębnoś­ci zarówno fizycznej, jak i psychicznej sprzyja rozwój umiejętności komunikowania się umożliwiający rozmowę o przyczynach zdarzeń, o uczuciach i potrzebach, a także częste słyszenie własnego imienia. Tworzące się poczucie „Ja" wyraża się w używaniu słowa „ja", w tzw. pędzie posiadania oraz w dziecięcym negatywizmie, czyli przeciwstawianiu się prośbom i poleceniom osób dorosłych, co przybie­ra formę oporu fizycznego lub stanowczej i konsekwentnej werbalnej odmowy.

W późniejszym rozwoju poczucie, Ja" staje się podstawą do budowania wiedzy o so­bie, czyli samowiedzy, stanowiącej według wielu koncepcji jądro osobowości dziecka.

  1. Przywiązanie - rozwój, rodzaje i cechy wg teorii J. Bowlby'ego..

 Pierwsze relacje jakie nawiązuje dziecko(szczególnie z matką) są b. istotne i mają wpływ na późniejsze jego kontakty z rodzicami,  oraz na ich późniejsze związki partnerskie

FAZA I

0 - 12 tydzień życia

Przed-przywiązanie

Orientacja i sygnalizowanie bez wyróżniania figury

FAZA II

4 - 6 miesiąc życia

Przywiązanie w trakcie tworzenia

Orientacja i sygnalizowanie skierowanie do wyróżnionej figury

FAZA III

7 miesiąc - 2,5 rok życia

Wyraźnie ukształtowane przywiązanie

Utrzymanie bliskości z wyróżnioną figurą

FAZA IV

Od około 2,5 roku życia

Związek ustanowiony ze względu na cel

Kształtowanie relacji partnerskiej

CECHY WIĘZI:

•         SELEKTYWNOŚĆ - skupienie się na konkretnej osobie, która wywołuje zachowania przywiązania w sposób i zakresie nie spotykanym w relacjach z inną osobą.

 •         POSZUKIWANIE FIZYCZNEJ BLISKOŚCI - polega na staraniu się o utrzymanie bliskości z obiektem przywiązania.

 •         KOMFORT I BEZPIECZEŃSTWO - wynikające z osiągnięcia bliskości.

 •         LĘK SEPARACYJNY - pojawiający się, gdy więź zostanie zerwana i niemożliwe jest uzyskanie bliskości.

WZORCE PRZYWIĄZANIA

•         Wzorzec bezpieczny

•         wzorce poza-bezpieczne

•         wzorzec ambiwalentny

•         wzorzec unikający

•         dezorganizacja wzorca

  1. Przejawy funkcji symbolicznej.

Pierwsze jej przejawy to:


  1. Dziecięce teorie umysłu.

Dzieci w 3. r.ż. są przekonane, że rzeczy i zdarzenia są bezpośrednio odzwierciedlane przez umysł. Na tym etapie rozwoju dziecko potrafi przewidywać zachowania osób dorosłych w odpowiedzi na jego płacz, uśmiech czy negatywne zachowanie. Natomiast nie rozumie jeszcze różnic między światem umysłowym a realnością, między prawdziwą naturą przedmiotów a ich sytuacyjnym wyglądem. Nie rozumie zatem, że jego percepcja rzeczy jest odmienna od samej rzeczy i może się zmieniać.

Dzieci w 3. r.ż. mają trudności z różnicowaniem fałszywych przekonań, dobrze radzą sobie z uświadamianiem własnych wcześniejszych pragnień, wyobrażeń i percepcji. Używają one wielu określeń stanów mentalnych, takich jak: „myś­leć", „.wiedzieć", „pamiętać", „wierzyć", „marzyć". Ponadto nie rozróżniają stopnia posiadanej przez kogoś wiedzy. Uważają, że można tylko albo wiedzieć albo nie wiedzieć nic na jakiś temat.

Moment przełomowy w rozwoju dziecięcych teorii umysłu przypada na około 4. r.ż., kiedy to dziecko odróżnia przekonania na temat rzeczywistości od niej samej. Od tej pory, to czego pragniemy, to co widzimy i co wiemy, nie jest ujmowane jako rzecz sama w sobie, ale jako reprezentacja tej rzeczy w naszym umyśle.

Między 4. a 5. r.ż. dziecko potrafi odróżniać realne zdarzenia od własnych przekonań na temat tych zdarzeń. Poznaje, że poszczególne osoby mogą mieć odmienne przekonania na ten sam temat. Dostrzega, że przekonania na jakiś temat mogą być prawdziwe lub fałszywe. Dowodem tych przemian w zakresie poglądów dziecka na funkcjonowanie umysłu jest rozumienie przez nie kłamstw, żartów i meta­for, a także rozumienie i opisywanie świata wewnętrznego bohaterów literackich.

  1. Silne strony i ograniczenia myślenia przedoperacyjnego wg. Piageta.

Silne strony myślenia przedoperacyjnego:

a inteligencja reprezentacyjna jest szybsza, bardziej efektywna - nie wymaga czasochłonnych "prób i błędów";

b umożliwia ona "cofanie się" do przeszłości, przywoływanie minionych doświadczeń i wykraczanie w przyszłość; pozwala zatem uniezależnić się od "tu i teraz";

c umożliwia wymianę doświadczeń z innymi; dzielenie się zgromadzoną wiedzą;

d do osiągnięć poznawczych tego okresu należy: rozumienie tożsamości jakościowej (substancjalnej) - wiedza, że jakościowa natura rzeczy nie ulega zmianie pod wpływem zmiany w jej wyglądzie; różnicowanie pozoru-rzeczywistości (odróżnianie prawdziwej natury przedmiotu od jego sytuacyjnego wyglądu) rozwijające się stopniowo od 3. do 6. r.ż.;

Ograniczenia myślenia przedoperacyjnego:

a jest synpraktyczne, dominuje transdukcja; jest zdominowane przez percepcję;

b cechuje je realizm - tendencja do przypisywania wszystkim zjawiskom, także niematerialnym, bytu realnego, rzeczywistego; wynika z głębokiej wiary w prawdziwość, obiektywizm, niepodważalność doświadczeń zmysłowych;

c ma charakter intuicyjny, prelogiczny - nie jest oparte na logicznych przesłankach; brak tu potrzeby sprawdzania, weryfikowania poprawności danych odbieranych zmysłami; traktowanie ich jako prawd ostatecznych, jedynie słusznych; jest sztywne, nieplastyczne, nieodwracalne;

d  centracja (koncentracja na jednym, najbardziej wyrazistym aspekcie rzeczy z pominięciem innych, równie istotnych), egocentryzm(w mowie, myśleniu i działaniu; tendencja do myślenia, że inni postrzegają świat z tej samej perspektywy; ograniczona umiejętność podejmowania roli), animizm(tendencja do przypisywania przedmiotom nieożywionym cech życia), antropomorfizm ("uczłowieczanie", przypisywanie ludzkich intencji, przeżyć i myśli),artyficjalizm (przekonanie, że cały wszechświat został skonstruowany przez człowieka lub działalność boską podobną do ludzkiej wytwórczości);

e brak: zdolności do decentracji, niezmienników (pojęć stałości np. masy, ciężaru, objętości), umiejętności dokonywania operacji umysłowych; myślenia transformacyjnego, przekształceniowego; potrzeby i zdolności udowadniania twierdzeń;

  1. Zachowania prospołeczne i aspołeczne w wieku przedszkolnym.


PROSPOŁECZNE zachowanie dla innych a nie bezpośrednio dla osoby czyniącej dobro:

ASPOŁECZNE


  1. Rozwój emocjonalny w okresie średniego dzieciństwa, cechy emocji.

Miedzy 2. a 6. r. ż. Dziecko coraz lepiej rozumie emocje własne i innych osób, zdobywa zdolności regulowania ekspresji własnych emocji. J. Dunn zauważa ze od 2 r.ż. zaczyna się wyraźny wzrost zdolności i skłonności do mówienia o emocjach i refleksji nad nimi. Rozwój poznawczy a także rozwój własnej osoby pozwala na pojawienie się takich emocji jak: duma, wstyd, wina, zakłopotanie. Duma czy zazdrość powstają wskutek tych interakcji z otoczeniem, które są istotne do samooceny i oceny przez innych. Wina pojawia się w odniesieniu do norm moralnych. Wstyd w odniesieniu do ideałów osobowych.

  1. Moralność dziecka w okresie średniego dzieciństwa wg. J. Piageta.

Początki moralnego rozwoju człowieka wiąże się z poznaniem reguł obowiązujących w grupie, odróżniania dobra od zła oraz z doświadczeniem poczucia winy i wstydu. W wieku przedszkolnym dziecko jest pod wpływem zakazów i nakazów ze strony dorosłych, początkowe je akceptuje aby uniknąć kary, stara się być posłuszne osobom które mają władz. Piaget uważa że pierwsza moralność oparta jest na posłuszeństwie. Dziecko podporządkowuje się normom, zasadom narzuconym przez dorosłych, których obdarza szacunkiem. To właśnie szacunek powoduje jednostronne wartościowanie i prowadzi do moralności polegającej na niewolniczym dostosowaniu się do narzuconych przez innych reguł, moralności heteronomicznej. W okresie moralności heteronomicznej dziecko kieruje się zasadą realizmu moralnego. Zgodnie z ta zasadą należy postępować zgodnie z litera a nie z duchem prawa; nie są dopuszczalne żadne odstępstwa od reguł. Stad dziecko może czasem postępować nielogicznie np. „nie należy innemu dziecku zabierać zabawek” nie odbiera młodszemu bratu nożyczek, które wziął do zabawy, mimo ze może zrobić sobie krzywdę. Dla dziecka liczy się wielkość materialna czynu. Stąd w badaniach Piageta nad ocenami moralnymi, dzieci uważały ze gorsze jest to dziecko które stłukło kilka filiżanek niechcący niż te które chcąc ukraść konfiturę stłukło tylko jedna filiżankę. Dziecko nie bierze pod uwagę intencje sprawcy. Uważa że każde odstępstwo od reguł powinno zostać ukarane. Wielkość kary powinna być dostosowana do wielkości materialnej szkody. Kara powinna mieć formę sankcji ekspiacyjnej prowadzącej do odpokutowania za niezgodne z normą zachowanie.

  1. Dojrzałość szkolna (definicja, kryteria: rozwój fizyczny, poznawczy, społeczno - emocjonalny).

Szuman definiuje dojrzałość szkolną jako: "osiągnięcie przez dzieci takiego poziomu rozwoju fizycznego, społecznego i psychicznego, który czyni je wrażliwymi i podatnymi na systematyczne nauczanie i wychowanie w klasie pierwszej szkoły podstawowej

W zakresie dojrzałości fizycznej \

-ogólnie sprawne ruchowo,
-posiada sprawność manualną,
-nie ma zaburzonej koordynacji wzrokowo-ruchowej,
-charakteryzuje się poprawnym funkcjonowaniem zmysłów: wzroku, słuchu itp.
-odporne na choroby i zmęczenie.

-posiada dobrą orientację w otoczeniu oraz określony zasób wiedzy ogólnej o świecie;

-posiada na tyle rozwinięte zdolności komunikacyjne, aby móc porozumiewać się w sposób zrozumiały dla rozmówcy (zarówno dorosłego jak i rówieśnika);

W zakresie dojrzałości emocjonalno - społecznej dziecko jest:
-w znacznym stopniu samodzielne,
-chętnie i łatwo nawiązuje kontakty z nauczycielem i kolegami,
-posiada umiejętności podporządkowania się niezbędnym wymaganiom dyscypliny,
-potrafi uczestniczyć w pracach społecznych,
-obowiązkowe, wytrwałe i wrażliwe na opinię nauczyciela,
-cechuje się takim stanem równowagi nerwowej, która umożliwia opanowanie niepożądanych zachowań-reakcji emocjonalnych, których stopień nasilenia jest adekwatny do sytuacji.

-jest uspołecznione w stopniu pozwalającym na zgodne i przyjazne współdzia­łanie z rówieśnikami, liczenie się z chęciami i życzeniami innych oraz wykony­wanie poleceń kierowanych przez dorosłych do całej grupy dzieci;

-jest na tyle dojrzałe emocjonalnie, aby rozstać się z matką na czas pobytu w szkole oraz kontrolować doświadczane emocje (lęk, złość i inne) nie uzewnętrzniając ich w sposób zbyt gwałtowny.

  1. Lateralizacja - rozwój lateralizacji, modele

Rozwój:

Modele:

  1. Trudności dziecka uwarunkowane nieprawidłową lateralizacją.

Dzieci leworęczne już w przedszkolu mają więcej trudności w opanowaniu umiejętności pisania niż dzieci praworęczne. Dzieje się tak, ponieważ naturalnym kierunkiem pisania dla tych dzieci byłoby pisanie od strony prawej ku lewej. Bardzo często dzieci leworęczne zaczynają pisać wyrazy od prawej do lewej strony, czy też stosują tzw. lustrzane odbicie. W takim przypadku silna tendencja do pisania i czytania od prawej ku lewej stronie, a także odwracanie położenia liter i cyfr w przestrzeni powodują prawdziwe trudności w czytaniu i pisaniu oraz błędne wyniki w matematyce.

Trudnym zadaniem dla dziecka leworęcznego w pierwszym etapie nauki jest właściwe ułożenie ręki i zeszytu podczas pisania, ustawienie zeszytu pod właściwym kątem oraz pisanie piórem. Te techniczne trudności wpływają na poziom graficzny pisma. Szczególnie w pierwszym okresie nauki litery nie są okrągłe ani równe, bywają źle połączone ze sobą, pismo jest mało czytelne i nieestetyczne. Dzieci leworęczne piszą wolno, nie nadążają za pozostałymi dziećmi. Niepowodzenia w początkowej nauce czytania - niezadowolenie ze strony nauczyciela i rodziców, to źródło przykrych emocji. Napięcie emocjonalne o ujemnym zabarwieniu wzmaga często podwyższone napięcie mięśniowe i tym samym wpływa dezorganizująco na czynność pisania, jeszcze bardziej pogarszając jego poziom graficzny. Dziecko traci wiarę we własne siły i możliwości, zniechęca się do nauki pisania i nauki w ogóle. Pojawiają się trudności wychowawcze np. kłamstwa, mające na celu uniknięcie wykonywania zadań pisemnych. Procesowi temu towarzyszą niekorzystne zmiany osobowości jak: obniżenie motywacji, poczuci niższej wartości, wytwarzanie się postawy lękowej wobec szkoły, a w rezultacie pojawienie się zaburzeń nerwicowych.

  1. Leworęczność - przyczyny i konsekwencje

Przyczyny:

Konsekwencje: 

  1. Okres operacji konkretnych w myśleniu dziecka.

Okres ten przypada na wiek 7-11 lat. W tym wieku procesy rozumowania stają się logiczne. W tym stadium dziecko rozwija procesy myślenia logicznego, mogące mieć zastosowanie przy rozwiązywaniu problemów, które są konkretne. Zadania dotyczące zachowania stałości nie sprawiają już problemu. Gdy natrafia na sprzeczność między myśleniem a percepcją, jak np. w problemach dotyczących niezmienników, opiera swoje rozstrzygnięcia na rozumowaniu a nie na percepcji. W tym czasie dziecko przestaje być uzależnione od percepcji i staje się zdolne do rozwiązywania większości problemów poznawczych (np. do zachowania stałości), z którymi nie mogły sobie poradzić wcześniej. Dziecko potrafi decentrować swoje spostrzeżenia i zwraca uwagę na przekształcenia, a co najważniejsze- posiada zdolność odwracania operacji umysłowych. Dziecko w fazie operacji konkretnych staje się ponadto bardziej uspołecznione i mniej egocentryczne w posługiwaniu się mową niż wcześniej.

Myślenie na poziomie operacji konkretnych przewyższa myślenie przedoperacyjne pod względem jakości. Pojawiają się schematy operacji logicznych takich jak seriacja (porządkowanie) i klasyfikacja. Rozwijają się pojęcia przyczynowości, przestrzeni, czasu, prędkości.

 W tej fazie dziecko dochodzi do funkcjonalnych zastosowań rozumowania logicznego, to nie osiąga jeszcze najwyższego poziomu zastosowań operacji logicznych. Dzieci w widoczny sposób rozwijają operacje logiczne, to jednak operacje te (odwracalność, klasyfikacja i inne) są pomocne jedynie w rozwiązywaniu problemów dotyczących konkretnych ( rzeczywistych, obserwowalnych) przedmiotów i zdarzeń, z którymi dziecko się styka. Na tym poziomie rozwoju dzieci przeważnie nie potrafią jeszcze zastosować logiki do rozwiązywania hipotetycznych, czysto słownych lub abstrakcyjnych problemów. 

  1. Rozwój w okresie późnego dzieciństwa.

  2. Skok pokwitaniowy.

Czyli szybki wzrost ciała, który u chłopców występuje przeciętnie między 12. a 15. r.ż. i powoduje przyrost wysokości o około 20 cm, towarzyszy mu przyrost wagi ciała ok 20 kg. U dziewcząt skok rozpoczyna się ok 2 lata wcześniej niż u chłopców, trwa krócej i jest mniej nasilony. SP dotyczy zarówno układu kostnego jak i mięśniowego jak i pozostałych części ciała.

  1. Cechy emocji w okresie dorastania i ich uwarunkowania.

Dostrzegane przez dorastających zmiany w wyglądzie i czynnościach ciała wpływają na ich obraz własnej osoby oraz na związane z nimi emocje. Niektóre zmiany mogą być źródłem radości np. wyraźny wzrost siły mięśni u chłopców. Zazwyczaj jednak w fazie dorastania dominują uczucia ambiwalentne (przeżywanie różnych uczuć w jednym czasie np. miłość i nienawiść) a niekiedy dezaprobata dla zmian. Zmiany w zakresie emocji nie są jedynie związane ze zmieniającym się obrazem własnej osoby. Procesy neurohormonalne przekształcające organizm przyczyniają się do występowania zwiększonego pobudzenia emocjonalnego oraz do chwiejności emocji. Często nasila się lękowość, szczególnie lęki społeczne (lęk przed niepowodzeniem).

  1. Wpływ dojrzewania biologicznego na sferę emocjonalno - społeczną i samoocenę.

Zmieniający się obraz samego siebie dotyczący cech fizycznych, zderza się z wyidealizowanymi normami dotyczącymi wyglądu i sprawności. Porównywanie siebie z lansowanymi przez środki masowego przekazu wzorami, zazwyczaj wypada negatywnie szczególnie jeżeli chodzi o sylwetkę. W pierwszej fazie adolescencji ważną rolę odgrywają właściwości fizyczne. W dalszych latach ulega to zmianie ważniejsze stają się właściwości intelektualne i społeczne. Na image własnego ciała wpływają nie tylko obserwowane w nim zmiany, ale także wcześniejsze, ukształtowane się w dzieciństwie przekonanie o własnej atrakcyjności i poczuciu własnej wartości.

  1. Różnice w dojrzewaniu płciowym dziewcząt i chłopców.

Bezpośrednio po skoku pokwitaniowym organizm uzyskuje dojrzałość płciową. Charakterystyczne zmiany organizmu związane z jego dojrzewaniem występują indywidualnie w różnicowanym tempie, ale zawsze w tej samej kolejności. Dotyczą one każdego organu z wyjątkiem mózgu.

Chłopcy:

Faza dziecięca: 0- 11 r. ż nie stwierdza się zwiastunów pokwitowania.

Faza przedpokwitaniowa: 11-13 r.ż powiększenie jąder towarzyszące temu zmiany fizjologicznej skóry moszny- początek rozwoju włosienia lonowego. Zmiany proporcji ciała związane z przyspieszeniem wzrastania, sylwetka wyrostka.

Faza pokwitania właściwego: 13-15 dalszy intensywny rozwój narządów płciowych, dalsze zaawansowanie rozwoju włosienia łonowego, początek owłosienia pachowego, mutacja głosu, mniejszy przyrost wysokości, zgrubienie rysów twarz, często występuje trądzik młodzieńczy.

Faza młodzieńcza: 15-17 r.ż zakończenie rozwoju narządów płciowych, owłosienie łonowe przybiera kształt rombu,, owłosienie pachowe osiąga ostateczna postać. Glos męski, pojawia się jabłko Adama, często pojawia się owłosienie na twarzy

Dziewczęta:

Faza dziecięca 0-10 r.ż nie stwierdza się

Faza przedpokwitaniowa - 10-12 r ż - rozwój piersi do postaci paczka, początek owłosienia łonowego, zmiany proporcji ciała związane z przyspieszeniem wzrastania, sylwetka podlotka.

Faza pokwitanie właściwe: 12-14 r.ż - dalsze zawansowanie rozwoju piersi. Dalsze zawansowanie włosienia łonowego, początek owłosienia pachowego, pierwsza miesiączka, mniejszy wzrost ciała, zaczyna się sylwetka kobieca, zgrubienie rysów ciała, często występuje trądzik.

Faza młodzieńcza 14-16 lat dalszy rozwój piersi, owłosienie łonowe przybiera kształt trójkąta. Owłosienie łonowe osiąga ostateczna postać. Regularne miesiączki, zwolnienie przyrostu

ciężaru ciała. Zaznacz się kobieca topografia podściółki tłuszczowej. Sylwetka traci wygląd podlotka i przybiera wygląd typowo kobiecy. Następuje wysubtelnienie rysów ciała.

  1. Potrzeby biologiczne i psychiczne w okresie dorastania.



  1. Rozwój myślenia w okresie dorastania.

Szczególne znaczenie w rozwoju umysłowym młodzież odgrywają procesy myślenia. Pogłębia się zdolność analizy i syntezy, rozwija myślenie abstrakcyjne i logiczno - dedukcyjne. Przechodzenie od myślenia konkretnego i obrazowego do myślenia abstrakcyjnego. Duże znaczenie w tej przemianie mają wymagania jakie stawiają młodzieży programy szkolne. 
Zdolność myślenia logicznego staje się źródłem tak charakterystycznego dla młodzieży w tym okresie krytycyzmu. Obiektem krytyki stają się zarówno ludzie z bliższego jak i dalszego otoczenia, fakty i zjawiska z otaczającej rzeczywistości. Młodzież łatwo dostrzega sprzeczność między postępowaniem ludzi a głoszonymi przez nich zasadami, między teorią i praktyką w programach społecznych, między nauką a religią. Zdobyta wiedza o świecie dostarcza młodzieży wiele materiału, który poddaje ona analizie, wyszukując sprzeczności i niekonsekwencje. Wobec narastania krytycyzmu i żywości umysłowej powstaje skłonność młodzież do stawiania problemów, prowadzenia, często „zażartych” dyskusji i sporów, do dociekań myślowych i tzw. filozofowania. Zwiększa się orientacja młodzieży w różnych dziedzinach kultury i nauki doprowadzając do powstawania zainteresowań i ich specjalizacji. Dorastająca młodzież często i chętnie sięga po pióro i próbuje swoich sił w twórczości, szczególnie literackiej. Młodzi piszą wiersze do ukochanego, ukochanej i nie tylko, nowele, dramaty, czy pamiętniki. Wiąże się to z żywą w tym okresie wyobraźnią, potrzebą wypowiadania się oraz z rozwojem uczuć estetycznych.

  1. Charakterystyka związków z rówieśnikami w okresie dorastania - funkcje grupy rówieśniczej.

Funkcje grup rówieśniczej

Zastępowanie rodziny - w grupie dorastający czuje się bezpiecznie i ma określony status

Stabilizacji osobowości - w okresie gwałtownych przemian grupa wpływa stabilizująco na osobowość ich członków.

Rozbudzanie poczucia własnej wartość - przyjęcie do grupy rówieśniczej staje się źródłem poczucia własnej wartości

określenia standardów zachowania w grupie kształtują się nowe odniesieni i powstają nowe formy zachowań, co przygotowuje dorastających do funkcjonowania w szerszym społeczeństwie

Zapewnienia bezpieczeństwa wynikającego z liczebności - grupa do pewnego stopnia chroni przed przymusem ze strony dorosłych, a mianowicie pozwala na podanie argumentu skoro im wolno to czemu nie mnie

Rozwijanie społecznych kompetencji - uczestnictwo w imprezach, dyskutowanie, podejmowanie zbiorowych form aktywności staje się praktycznym ćwiczeniem społecznego funkcjonowania

Przyjęcie wzorców i ich naśladowanie - wielu dorastającym grupa rówieśnicza dostarcza jedynych wzorów np. dla młodzież z niższych warstw społecznych w przeciwieństwie do tej z warstw wyższych rodzice nie są wzorami.

  1. Emocjonalno - społeczne konsekwencje przedwczesnego i opóźnionego dojrzewania.

Konsekwencje przedwczesnego dojrzewania:

Dziewcząt:

Chłopcy:


Konsekwencje opóźnionego dojrzewania


Dziewczęta:

Chłopcy:


  1. Zadania rozwojowe wczesnej i późnej adolescencji.

Dawanie nowego życia - wczesna adolescencja - sterowane głównie genetycznie i jest zależne od woli dorastającego

Samodzielne kształtowanie życia własnego - późna adolescencja - realizowana dzięki aktywnemu udziałowi i chęci jednostki

Zadania wg R. J. Havighurst


  2. Osiągnięcie nowych bardziej dojrzałych więzi z rówieśnikami

  3. Ukształtowanie roli męskiej lub kobiecej

  4. Akceptacja swojego wyglądu i skuteczne posługiwanie się własnym, ciałem

  5. Osiągniecie niezależności uczuciowej od rodziców i innych osób dorosłych

  6. Przygotowanie do małżeństwa i życia w rodzinie

  7. Przygotowanie do kariery zawodowej

  8. Rozwijanie ideologii i systemu etycznego kierującego zachowaniem

  9. Dążenie i rozwijanie postepowania akceptowanego społecznie


  1. Istota kryzysu tożsamości.

Okres w rozwoju tożsamości, podczas którego młody człowiek musi dokonywać wyborów miedzy ważnymi dla siebie alternatywami. Młodzieńczy kryzys tożsamości nie zawsze ma miejsce, a przechodzenie z jednej fazy w drugą może przebiegać niezauważalnie. Dla jednych okresem burzliwym jest wczesna adolescencja inni przechodzą ten etap bez wstrząsów.

Jest to w dużej mierze czas tworzenia samego siebie, czas w którym na skutek nieznanych wcześniej doznań uczuciowych i nowych sposobów intelektualnego ujmowania zjawisk, kształtuje się osobowość- -czas „smakowania” życia.

  1. Przyczyny tzw. konfliktu pokoleń.

Sprzeczności wg Duvalla:

Kontrola ze strony rodziców - potrzeba swobody u dorastającego

Odpowiedzialność rodziców - dzielenie się nią z dorastającymi

Przykładanie dużej wagi przez rodziców do nauki - poświęcanie czasu na inne rodzaje aktywności przez dorastającego

  1. Zadania rozwojowe wczesnej i średniej dorosłości.

0x01 graphic


Wyszukiwarka