Socjologia kultury
26.10.2008r
Socjologią kultury zajmują się także inne dyscypliny naukowe.
Filozofia, Platon, Sofiści. Podejmowali różne kwestie ale także kulturowe.
Filozofia - dużo zawdzięczamy jeśli chodzi o kulturę a także pomocna jest historia do wiedzy o kulturze. Dużo uwagi zwraca na źródła. Dla socjologa wiedza historyczna jest niezmiernie ważna.
Wiedza historyczna jest tłem na którym możemy zobaczyć siebie.
Antropologia - zawdzięczamy sprecyzowanie pojęcie kultury.
Kulturoznawstwo - próbuje znaleźć swoją tożsamość. Syntetyzuje różne dziedziny.
Socjologia kultury - jest to nauka zajmująca się badaniem wzajemnych związków pomiędzy życiem społecznym a kulturą, ich uwarunkowaniami, zróżnicowaniem oraz ich zmianami. A także jednostkami ludzkimi pod kątem tego jak są one uwarunkowane przez kulturę i jak w niej funkcjonują. Jak zbiorowe życie ludzi wpływa na kulturę i jak ona wpływa na każdego z nas.
Obszary zainteresowań:
Sfera teoretyczna, refleksja nad pojmowaniem kultury
Geneza kultury w odniesieniu do ludzkości i każdej jednostki
Związek kultury i osobowości, kultura wpływa na osobowość, osobowość wpływa na kulturę
Uczestnictwo w kulturze
Zróżnicowanie społeczne ludzi a zróżnicowanie kulturowe
Ocena i porównywanie
Dynamika kultury
Wzajemne powiązania w sferze kultury
Zaplecze teoretyczne
Paradygmat - taki sposób myślenia którego nie da się przełożyć na inne paradygmaty.
Koncepcje:
Ewolucjonizm - zmiany, poszukiwanie uniwersalnych cech
Marksizm
Szkoła frankfurdzka
Szkoła durkheimowska
Historyzm
Dyfuzjonizm
Funkcjonalizm
Myślenie systemowe
Strukturalizm
Psychokulturalizm - badanie osobowości ludzi pod wpływem kultury
Kognitywistyka - jak ludzki świat kultury jest odbity w naszych mózgach
„Studia kulturowe” - chodzi o pewną konkretną brytyjską koncepcję
Postmodernizm
2 stanowiska
Paideia - z gr. wychowanie dzieci. W VIII w słowo upowszechnione w V wieku - odnosiło się do humanizacji.
Rozróżnienie na to ca naturalne i na to co nabyte.
W greckiej myśli pojawiło się rozróżnienie na physei - to co zależne od przyrody i od bogów. Thesei - to co człowiek sam wybierze, określa.
Sofiści byli myślicielami - dziś relatywiści - wszystko co jest obowiązujące w życiu ludzkim jest wynikiem swoistej umowy, to co dotyczy religii, moralności. Sofiści pierwsi zwrócili na to uwagę.
Starożytna łacina „cultus” - uprawa ziemi, hodowla, pielęgnowanie tego co rośnie. Przeniesienie tego słowa zawdzięczamy Cyceronowi - po raz pierwszy użył tego określenia. Cultura animi - kultura ducha była w dużym stopniu synonimem kultury. Była użyta przypadkowo - nie przyjęła się.
W średniowieczu - zapomniano o określeniu które użył Cyceron.
Renesans - podkreślano rolę człowieka, także słowo kultura.
1510 - pierwsza definicja kultury w słowniku angielskim
„Kultura oznacza rozmyślny wysiłek zmierzający do rozwinięcia jakości jakiegoś przedmiotu”
Dalsze refleksje zawdzięczamy Niemcom
Samuel - 1688 wydał książkę użył terminu cultura animi
- lata 80-te XVIII wieku Johan Heider napisał książkę o filozofii dziejów, zwrócił uwagę na język, struktura komunikowania się
- połowa XIX wieku Gustaw Gleem definiował słowo kultura, obyczaje, wierzenia, ważna jako pewien etap. W latach 70 - tych XIX wieku ta definicją zainteresował się antropolog Taylor (z antropologii). Brakiem jest nieumieszczenie języka, nadmiarem jest to że Taylor umieszcza w tej definicji zdolności - to co odziedziczone genetycznie. 1871 - powstała wzorcowa definicja, wielu antropologów posługiwało się nią.
Postęp
- wysubtelnienie kultury
- stopniowe tworzenie coraz bardziej wnikliwych koncepcji
- stopniowe rozszerzanie dziedzin ludzkiej aktywności
- postęp widoczny w stopniu przyjmowania założenia że kultura jest jedną z najważniejszych aspektów naszego istnienia
- wyrażał się w tym że myślenie o kulturze wchodziło do szerszej świadomości potocznej, myślenia o człowieku.
Termin kultura jest odnoszony do rożnych zjawisk
Rozróżnienie
Kultura w szerokim i wąskim znaczeniu
a) w szerokim - wszystko co wytworzył człowiek w procesie życia społecznego, gospodarka, medycyna, ludzka aktywność, nazywana w rozumieniu antropologicznym.
b) w wąskim - jest ten fragment, podzbiór, zaliczamy to co wiąże się z symbolicznym komunikowaniem się ludzi - język, sztuka, obyczaje. Mogą być różne przejawy - mowa, malowanie, patrzenie na kogoś, granie. Coś nie musi łączyć się z dokładnym komunikowaniem się.
Film, piosenka.
Symboliczne komunikowanie się ludzi polega na posługiwaniu się znakami. Znakiem jest postrzegalne zmysłowo zjawisko, przedmiot lub zachowanie zawierające cechy:
- symboliczność
- umowność
- intencjonalność - znak ma odbiorcę ale nie ma nadawcy
Kultura - zespół różnego rodzaju znaków.
2. Kultura w ujęciu atrybutywnym i dystrybutywnym
a) atrybutywnym - kultura jest cechą - atrybutem całego naszego gatunku, nie wnikamy jaka ona jest. Charakteryzuje to co wspólne dla kultur.
b) dystrybutywnym - podział ogólnoludzkiej kultury na wiele innych. Charakteryzuje to co różne, odrębne dla zbiorowości.
3. Kultura a cywilizacja - 6 sposobów dostrzegania relacji wzajemnych:
- traktowane jak synonimy np. u Taylora
- traktowanie kultury jako sferę duchową, cywilizacja sfera materialna umowny podział.
- traktowanie kultury jako sfery intelektualnej a cywilizacji jako sfery obyczajowej
- traktowanie cywilizacji jako zaawansowanego stadium rozwoju kultury
- traktowanie cywilizacji jako schyłkowej fazy rozwoju kultury (Spengler)
- uznanie że cywilizacja jest też kulturą tylko kulturą specyficzną - czyli taką która posiada następujące cechy:
- rozciąga się na dużym obszarze
- obejmuje swoim zasięgiem duże populacje
- przejawia trwałość w czasie (w skali wieków)
Cywilizacje powstały się przez rozszerzanie się kultur albo przez scalanie. Człowiek żyje w kulturze i cywilizacji jednocześnie.
Pojęcie kultury jest logicznie szersze, fizycznie cywilizacja jest czymś szerszym.
4. Kultura w ujęciu potocznym i naukowym
a) potocznym - własna kultura traktowana (doczytać w książce)
b) naukowym- rożne sfery objęte mianem, nie ma dystansu
5. Kultura kulturalna i niekulturalna
a) kulturalna - służy rozwojowi człowieka, integralna
b) niekulturalna - służy agresji, destrukcja, dezorganizacja
Cechy socjologicznego pojmowania kultury
Kultura jest pojęciem abstrakcyjnym, sama realnie nie istnieje
Kultura składa się z 3 aspektów:
- wzory zachowań
- samych zachowań
- wytworów zachowań
Kultura nie jest natura chociaż przetwarza ja
Kultura posiada zdolność oderwania się od jej wynalazcy i przejęcia przez innych ludzi, inne zbiorowości
Kultura jest nabywana przez innych ludzi w procesie wychowywania i współdziałania
Kultura opiera się na społecznym dziedziczeniu
Kultura jest sferą otaczającą człowieka ze wszystkich stron, i niemal każde ludzkie zachowanie jest wyznaczone przez kulturę
Kultura jest zawsze wspólna dla pewnej zbiorowości
Kultura obowiązuje w naszej zbiorowości - stopień obowiązywalności jest różnym
Kultura posiada zdolność zmiany w czasie jak i zdolność zmieniania się w miarę zmieniających się potrzeb
Kultura tworzy względnie zintegrowaną całość która ciągle jest naruszana i przekształcana
Możemy stwierdzić iż kulturą jest układ wzorów zachowań, samych zachowań, wytworów które są tworzone, nabywane, stosowane i przekształcane w procesie życia społecznego.
15.11.2008r
Procesy nabywania kultury
Nabywanie kultury to proces w wyniku którego ludzkość jako całość oraz poszczególne jednostki przyjmują i współtworzą cechy specyficznie ludzkie, odróżniające ludzi od innych gatunków przede wszystkim specyficznie ludzkie sposoby przetrwania.
Nabywanie kultury trwa począwszy od początków antropogenezy w aspekcie filogenetycznym.
Nabywanie kultury trwa począwszy od pierwszych momentów życia dziecka w aspekcie ontogenetycznym.
Proces filogenetyczny - zmiany klimatyczne które zaczęły się pod wpływem ruchów kontynentów, nasłonecznienia, wybuchy wulkanów, zmienia się on w niewielkim stopniu, doprowadziły do przeobrażenia klimatycznego w Afryce.
Australopitek - 5 mln lat temu
Homo habilis - 3 mln lat temu - człowiek zręczny, Droca w Paryżu badał ludzkie mózgi i odkrył że w mózgu istnieje sfera która jest odpowiedzialna za umiejętność ruchu i mowy.
Homo erectus - 2 mln lat temu - człowiek wyprostowany
Homo sapiens 250 tys. lat temu - człowiek myślący
Homo neandertalski - 250 tys. lat temu - człowiek neandertalski miał zbyt wysoko uniesioną krtań i szczękę aby mógł mówić, przystosowany do zlodowacenia. Gatunek który pojawił się we wschodniej Afryce powoli zaczął opuszczać Afrykę, z Afryki do Euro Azji do Ameryki do Australii.
Wytworzenie kultury
Duża objętość mózgu. Zdolność mózgu do uczenia się zaraz po urodzeniu. Zdolność oceniania tego co się dzieje w środowisku, na świecie, zapamiętywania reakcji i przekazywania ich innym. Zdolność poruszania się na dwóch kończynach, duża objętość mózgu wytworzyła się poprzez jedzenie warzyw i mięsa bogatego w minerały. Konsumowanie szpiku kostnego. Zdolność do szybkiego poruszania się wyprostowana postawa dawała możliwość lepszego lokalizowania wczesny podział ról płci. Bardzo szybko rozpoczęła się współpraca kobiet i mężczyzn miłość jest spowodowana oksytocyną - taki hormon odpowiadający za poczucie że kogoś się kocha. Kobieta musiała „wymyślić” nowe sposoby wabienia. Obniżenie się krtani i pojawienie się języka mówionego u homo sapiens. Pojawienie się myślenia, mówienie, myślenie przyczynowo - skutkowe. Krótko żyli. Nasz gatunek wytworzył kulturę, naukę i sztukę.
Koncepcja A. Froidinga
Rozwój ewolucyjny dokonuje się poprzez serię wyzwań i odpowiedzi (kultura) każda nowa kultura jest wyzwaniem. Aby powstała kultura wyzwania nie mogą być ani za łatwe ani za trudne.
Proces nabywanie kultury
kultura była i jest środkiem przystosowania się człowieka do środowiska jego walki o byt, o przetrwanie.
kultura była i jest źródłem zaspokajania potrzeb. Kultura - to wzory i instytucja zaspakajająca potrzeby.
kultura była i jest sposobem powstrzymywania według Freuda popędów miłości, twórczy - eros, śmierci, zniszczenia - tanatos. Bezceremonialne zaspokajanie potrzeb doprowadzało do destrukcji, kultura służy pohamowaniu popędu, człowiek kultury zamienił możliwość odczuwania szczęścia na poczucie bezpieczeństwa. Dystyngia - niemożność odczuwania szczęścia, kultura powodowała że człowiek odchodził od zwierzęcych popędów.
Kultura powstała z zabawy, homo ludens, kreator Johann Huizing. Zabawa jest starsza od kultury bo ma fizjologiczne podłoże impuls o podłożu zwierzęcym o cechach współzawodnictwa, reguły, zasady których nie można przekroczyć.
Kultura powstała z tendencji do naśladowania o mimetyzmie, powszechnie się naśladowało, przyczyniało się do niszczenia, poszukiwanie kozła ofiarnego lub zabijanie ofiar dla bogów. Procesy tworzenia się religii
J.J. Rousseau kultura wyrasta z wad człowieka z walki o prestiż, popisywania się (Rousseau nie znał człowieka, on sobie wyobrażał naturę człowieka) z lęku przed śmiercią kultura towarzyszy naszemu gatunkowi ponieważ jest najlepszym sposobem na przetrwanie, kultura autonomizowała się.
Procesy ontogenetyczne
Enkulturacja, wychowanie, socjalizacja. Rodzina odgrywa najważniejszą rolę, alkoholizm, narkomania doprowadzają do kryzysu rodziny. Rodzina przekazuje najwięcej cech. Monopolistyczna postawa rodziny jest tak do ok. 10 roku życia jest nawet przyzwolenie społeczne. Wtedy główną rolę zaczynają odgrywać grupy rówieśnicze, dopełniają socjalizację której nie dokonali rodzice. Dziecko uczy się współpracy, radzenia sobie. Grupy rówieśnicze nie monopolizują życia dziecka. Życie sąsiedzkie zanika, kiedyś działały z ogromną mocą, wymuszało konformizm kulturowy. Typowe instytucje wychowawcze szkoły, internaty, więzienia. Kultura - książki, religia, filmy, piosenki, kultura masowa doprowadziła do sytuacji że odwieczne role rodzica, nauczyciela czy sąsiadki którzy mieli wyższą pozycję w stosunku do wychowanków, kultura masowa zachwiała tą hierarchię, presja oglądalności sprawia zatrucie. Zabawa dotyczy wzajemnie spędzanego czasu. Stopień przemysłu to na ile wychowanek ma być kopią wychowawcy, to środowisko które w człowieku funkcjonuje. Treści przekazywanych wzorców jest bardzo wiele, to co się przekazuje można poddać w jakiś sposób manipulacji, trwałość przekazywanych wzorów na ile się stosuje te wzory. Funkcjonalność nabytych wzorów czy to co się przekazuje, przydaje się czy przeszkadza w życiu codziennym. Czy kulturę którą się wpaja człowiekowi jest dobra czy zła. Próby całościowego ujęcia tych kryteriów.
Koncepcja Margaret Mead - 3 typy
Typ postfiguratywny - cechuje się nastawieniem do przeszłości (zawsze tak było) w kulturach o tym typie dominującą rolę odgrywają ludzie najstarsi. Brak dystansu do innych, brak tolerancji wobec odmienności kultur, grup
Typ konfiguratywny - pojawia się w sytuacjach w których dawne przestaje obowiązywać. Do głosu dochodzą ludzie w średnim wieku, pojawienie się instytucji wychowawczych.
Typ prefiguratywny - dominującą pozycję mają dzieci i nastolatki.
Cechy, mechanizmy i funkcje enkulturacji
Bourdieu „przemoc symboliczna”
Jednostka stawia opór nieustannie (opór jest uzasadniony)
Konieczność zmiany informacyjnej
Pewne zachowania reguluje mózg
Ambiwalencja stosowanych wzorów
Niemal wyłącznie przejaw życia społecznego gatunku ludzkiego
Jest to proces stopniowy i towarzyszy rozwojowi jednostki
Proces selektywny
Proces częściowo uświadomiony
Współcześnie przebiega on bez wyraźnych algorytmów
Funkcje procesu
Jednostka wrasta w kulturę danego społeczeństwa
Dostarcza wzorów zachowań
Dostarcza jednostce kompetencji kulturowej
Jest warunkiem przystosowania się jednostki do życia w danym społeczeństwie
Jest czynnikiem przekazywania kultury w czasie
Współtworzy osobowość człowieka
1