Ekosystem wodny
wody stojące=lenityczne: tu zaliczamy: stawy morza i jeziora. Chciałabym omówić wody stojące na przykładzie jeziora. Wyróżniamy w nim poszczególne strefy biotopu - tu plakat-
W jeziorze wyróżnia sie trzy główne strefy: przybrzeżną , czyli litoralną (litoral), otwartej toni wodnej, czyli pelagiczną (pelagial), głębinową, czyli profundalną (profundal).
podstawowe czynniki abiotyczne, które mają największe znaczenie
-cisnienie
-dostępność pokarmu
-TEMPERATURA
-WARUNKI ŚWIETLNE=NASŁONECZNIENIE,
-TLEN,
-RUCHY WODY.
LITORAL - największa dostępność pokarmowa, małe ciśnienienie.Jest to część jeziora, najbardziej podatna na niestałość czynników środowiskowych. Rozciąga się od pobrzeża aż do głębokości przenikania światła. Jest obszarem płytkim, nie przekracza głębokości 6-8m. Warunki życia różnią się znacznie w tej strefie, w obrębie tego samego jeziora. Dno w różnych miejscach ma różną głębokość, różne jest falowanie. (W miejscach gdzie falowanie jest najsilniejsze bytują rośliny o mocnych korzeniach i zwierzęta dobrze znoszące ruch wody. W miejscach o mniejszym falowaniu występują organizmy charakterystyczne dla wód stojących. ) Litoral jest bardzo zróżnicowany pod względem warunków świetlnych. Drzewa i krzewy oraz roślinność wynurzona ocieniają partie litoralu przez co pogarszają warunki świetlne rosnącym tam roślinom. Poza wahaniami naświetlenia w litoralu występują wahania temperatury - dobowe i sezonowe. Latem temperatura przekracza 30ºC a zimą przeważnie zamarza; z tego powodu większość organizmów jest eurytermiczna, czyli znosząca duże wahania temperatury.
Cechą charakterystyczną są także duże wahania zawartości tlenu w wodzie. W dzień jest on dostarczany także przez rośliny zielone, które w nocy one z niego korzystają.
Płytsza część tej strefy podlega bezpośrednim wpływom lądu: dopływowi wody i substancji przez nią niesionych po deszczu oraz okresowemu opadaniu liści z drzew i krzewów.
W skrócie charakterystyczne cechy tej strefy to:
-obecność dna
-b. duża ilość tlenu, a tlen jest czynnikiem ograniczającym możliwość bytowania organizmów w wodzie. W zbiornikach wodny
-b. dużo światła,
- ruchy wodne -falowanie, odpływy, przypływy
PELAGIAL-średnia dostępność pokarmowa, średnie ciśnienie-wzrasta wraz z głębokością. Inaczej strefa otwartej toni wodnej, zajmuje środkową część jeziora. otoczony jest dookoła strefą litoralną i leży ponad strefą głębinową. Warunki środowiskowe tej strefy zmieniają się znacznie wraz z głębokością. Powierzchniowe warstwy wody są dobrze oświetlone i dobrze natlenione i podlegają dobowym i sezonowym wahaniom temperatury oraz powodowanemu przez wiatr znacznemu falowaniu.
W miarę wzrostu głębokości światła przenika coraz mniej, przeważnie obniża się temperatura i zmniejsza się ilość tlenu, ale jednocześnie stają się mniejsze wahania temperatury, a woda w coraz słabszym stopniu podlega falowaniu ; oczywiście wzrasta ciśnienie.
CECHY CHARAKTERYSTYCZNE TEJ STREFY:
-brak dna,
-mniej tlenu,
-dostępność światła,
-ruchy wodne :falowanie, prądy
-temperatura- latem-im głębiej, tym chłodniej, w zimie odwrotnie.
Profundal
największe ciśnienie, mało pokarmu. Jest to strefa obejmująca dno jeziora. Dno stanowią niezużyte i nierozłożone w pelagialu szczątki planktonu i roślin wyższych. Na dnie następuje ich intensywny rozkład przez co pogarszają się warunki tlenowe.
Temperatura wody w ciągu roku praktycznie jest stała, utrzymuje się na poziomie 4ºC.Cechy charakterystyczne tej strefy:
-obecność dna,
-gorsze warunki tlenowe,
-brak światła,
-brak ruchów wody,
-temperatura stała ok 4ºC.
BIOCENOZA
Plankton jest to zespół zamieszkujący toń wodną. Składa się z organizmów nie mogących się skutecznie przeciwstawiać silnym ruchom wody.(UNOSZĄCE SIĘ NA POWIERZCHNI WODY) Jest więc przemieszczany przez prądy i fale. W wodach słodkich są to organizmy drobne, o wymiarach najczęściej nie przekraczających kilku milimetrów. Plankton przystosowany jest ewolucyjnie do życia w toni wodnej. Niektóre z przystosowań to: maksymalna redukcja szkieletu, małe wymiary ciała (i wynikający z tego większy stosunek powierzchni do objętości, spowalniający opadanie), komplikacja kształtu (różne wyrostki, wypustki, otoczki śluzowe). Główne grupy fitoplanktonu w wodach powierzchniowych to - zielenice, sinice, okrzemki, złotowiciowce, eugleniny, kryptofity. Podstawowe grupy zooplanktonu to: pierwotniaki, wrotki, skorupiaki (wioślarki i widłonogi). Z reguły zooplankton rzek jest mniej różnorodny i uboższy niż w zbiornikach (tworzą go te same grupy, ale mniejsza liczba gatunków). Rola planktonu w ekosystemie: fitoplankton jest jednym z głównych źródeł substancji organicznej w ekosystemie. Substancja organiczna wyprodukowana przez fitoplankton służy za pokarm konsumentom (głównie wrotkom i skorupiakom) oraz destruentom (bakteriom i grzybom). Zwierzęta planktonowe niedrapieżne służą jako pokarm drapieżnym wrotkom i skorupiakom. Zooplankton niedrapieżny i drapieżny jest wyżerany przez ryby planktonożerne (stynka, sieja, sielawa, tołpyga, peluga, ukleja) oraz stadia młodociane wszystkich gatunków ryb. Część zooplanktonu odżywia się filtracyjnie.
Nekton to zbiorowisko organizmów poruszających się w wodzie w sposób czynny. W naszych wodach nekton tworzą głównie ryby, ale również gady, płazy, ptaki, ssaki wodne. Najpospolitsze i najczęściej dominujące w naszych wodach naturalnych są ryby z rodziny karpiowatych: leszcz i płoć. Gatunki typowo hodowlane, w wyspecjalizowanych gospodarstwach - to karp i pstrąg i karp tęczowy. Ryby, odżywiając się, powodują nieraz w znacznym stopniu, redukcję liczebności i biomasy konsumowanego pokarmu. Przy tym odżywiając się selektywnie decydują nie tylko o ilości, ale także o stosunkach ilościowych między gatunkami, a nawet o występowaniu niektórych z nich w ekosystemie. Np. ryby odżywiające się filtracyjnie (sielawa, tołpygi, peluga), wyjadają seston powyżej określonej wielkości cząsteczek, tym samym eliminują większe organizmy, pozostawiając mniejsze, a przy tym stwarzają im korzystniejsze warunki przez usunięcie drapieżców bezkręgowych (zwykle są to organizmy stosunkowo większe) oraz ewentualnych konkurentów. Ryby bentożerne, a takich mamy większość, intensywnie penetrują dno w poszukiwaniu pokarmu. Powodują przez to mieszanie powierzchniowej warstwy dna i jego lepsze natlenienie. Zmieniają również sytuację gatunków bentosowych - zmieniają ich warunki pokarmowe, ich kryjówki, wytworzone mikrosiedliska; przez to zwiększają dostępność tych organizmów dla drapieżców oraz zmieniają stosunki konkurencyjne.
Neuston tworzą organizmy błonki powierzchniowej - granicy wody i atmosfery. Wyróżnia się epineuston- organizmy bytujące na błonce powierzchniowej i hiponeuston bytują w wodzie pod błonką powierzchniową. Do epineustonu zaliczamy owady, które skaczą i ślizgają się po uginającej się pod nimi błonce. Zwierzęta te przystosowane są do silnego naświetlenia.
Hyponeuston stanowi zespół mieszkańców błonki powierzchniowej od strony wody: bakterie, pierwotniaki i niektóre mięczaki, skorupiaki, owady, larwy niektórych gatunków ryb. W tej warstwie charakterystyczne są duże różnice temperatur, panujące na granicy wody i powietrza, duże ilości tlenu i substancji organicznych. Organizmy hyponeustonu są do tych warunków przystosowane.
Pleuston - to zespół organizmów o większych rozmiarach, związanych z powierzchnią wody, głównie roślin pływających. Część ich ciała znajduje się w wodzie, część na powierzchni. W wodach śródlądowych są to głównie rośliny wodne o łodygach i liściach pływających, nie związane z dnem korzeniami. Oddychają one zrówno tlenem z powietrza, jak i rozpuszczonym w wodzie. Tu zaliczamy: różne gatunki rzęsy, salwinia pływająca, żabiściek, kożuchy glonów. Pleuston związany jest ze środowiskiem zacisznym - małe zbiorniki (sadzawki, starorzecza, glinianki, kałuże), spokojne zatoki większych zbiorników, strefy otwartej wody w rozległych trzcinowiskach. Przy bujnym rozwoju pleuston może jednolicie pokrywać znaczne przestrzenie-setek i tysięcy m 2. Odcina wtedy dostęp światła, prowadząc zwykle do pełnych deficytów tlenowych z wszelkimi ich konsekwencjami.
Bentos - . organizmy związane z dnem np.małże.
-fitobentos-rośliny związane z dnem (glony przyczepione do dna),
-zoobentos- zwierzęta związane z dnem(małże, ślimaki)
Peryfiton jest zespołem drobnych organizmów roślinnych i zwierzęcych przyczepiających się do ciał stałych w wodzie. Podłoże mogą stanowić większe kamienie, rośliny, budowle wodne, jednostki wodne itp. np. : małże, ślimaki czy glony.
PSAMMON- organizmy żyjące zakopane w piasku (wilgotnym) oblewanym wodą. Z KARTKI
Makrofity są to przytwierdzone do dna rośliny naczyniowe i ramienice. Jak wskazuje ich budowa i sposób życia są one głównie pochodzenia lądowego, ale dzięki specjalnym przystosowaniom zaadoptowały się do życia w wodzie.
JEŚLI CHODZI O ROŚLINNOŚĆ TO
LITORAL-Litoral jest najbardziej zróżnicowanym siedliskiem w jeziorze. Stwierdza się tu największą różnorodność gatunkową organizmów.
W litoralu mamy do czynienia ze strefowością występowania organizmów. Zależy to od różnych głębokości i związanych z tym odmiennymi warunkami środowiskowymi w różnych częściach litoralu, poczynając od brzegu i posuwając się w głąb jeziora.
Rozmaite gatunki roślin wymagają bowiem różnych głębokości, odmiennego oświetlenia, natlenienia i innego ruchu wody.
Wzdłuż brzegów ciągnie się pas roślin ziemno-wodnych
- rośliny :
błotne (mchy, skrzypy, babka wodna ):
następnie strefa roślinności wynurzonej, czyli pas oczeretów do głębokości 1-2m
oczerety (oczeret jeziorny, pałka szerokolistna, tatarak zwyczajny)
Następny pas tworzą rośliny zakorzenione o lisciach pływających na powierzchni wody. Występuje tu
o pływających liściach (grzybień biały, grążel żółty )
Czwarta strefa to pas roślin o liściach zanurzonych; w małym stopniu narażone na falowanie ; często tworzą zwarte zgrupowania zwane łąkami podwodnymi. Występują tu:
o zanurzonych liściach (wywłóczniki, rogatki, moczarka kanadyjska, rdestnice);
Najgłębszą część strefy litoralnej porastają:
bezkwiatowe (ramienice, mchy );
Ogólnie przeważa w litoralu roślinność zanurzona nad wynurzoną
Świat zwierząt litoralu jest równie bogaty. W tej strefie żyje:
- plankton: zwierzęcy i róślinny,
bentos,
neuston,
nekton,
pleuston,
makrofity,
peryfiton
nad brzegami jezior żyją: wydry; norki; bobry=nekton )
Na dnie między roślinami licznie występują małże . W oczeretach czatują drapieżne szczupaki oraz roślinożerna płoć, małże)
Na dennych liściach natomiast i pędach roślin podwodnych żyją skorupiaki : wioślarki, widłonogi, wrotki.
PELAGIAL
plankton: zwierzęcy i róślinny,
nekton,
czasami neuston,
pleuston
W okresie masowego rozwoju glonów planktonowych powierzchnia jeziora nabiera charakterystycznego zabarwienia, a przeźroczystość wody wyraźnie się zmniejsza. Jest to okres zakwitu. Przyczyną ich powstawania jest odpowiedni układ warunków środowiskowych, głównie pokarmowych( odpowiednia koncentracja soli mineralnych : azotowych i fosforowych), a także termicznych i świetlnych. Wskutek wyczerpania się soli pokarmowych następuje zahamowanie dalszego rozwoju glonów i ich obumieranie. Równocześnie rozwijają się inne gatunki planktonu roślinnego o innych wymaganiach pokarmowych. Rozkład bakteryjny masy glonów powoduje niedobory tlenu, których następstwem bywa niekiedy śnięcie ryb. Zakwity ponadto powodują pogorszenie smaku pitnej wody i zmieniają smak mięsa ryb, dlatego prowadzi się walkę biologiczną i chemiczną z zakwitami.
Plankton zwierzęcy występuje przy niższej temperaturze i braku światła i jest uboższy niż w płytszych warstwach wody. Przykładami są m.in.
pierwotniaki, larwy wodzieni
Ponadto występują
-ryby (sielawa, stynka, ukleja, drapieżny sandacz, sieja) i
-ptaki (mewy, rybitwy, kaczki, perkozy, łabędzie), które mają swe gniazda w strefie przybrzeżnej a w toni wodnej szukają jedynie pożywienia
Profundal
plankton: zwierzęcy
-nekton,
-bentos zwierzęcy.
obejmuje dno jeziora i kontaktującą się z nią warstwę wody. Tutaj na dno jeziora spadają niezużyte i nierozłożone w pelagialu szczątki planktonu oraz roślin wyższych palagialu. Na dnie odbywa się więc dość intensywny rozkład materii organicznej, co pogarsza wyraźnie warunki tlenowe.
Rzeki.
1.Bieg górny
-bardzo szybki nurt,
-bardzo duże natlenienie,
-dno kamieniste,
-temp. Najniższa,
-dużo światła.
2.Bieg środkowy:
-wolniejszy nurt,
-mniej dostępu światła,
-dno piaszczyste i żwirowate,
-średnia zawartość tlenu, średnia temperatura.
3.Bieg dolny:
-bardzo wolny nurt,
- bardzo małe natlenienie,
-dno muliste,
-najcieplejsza woda.
4.Ujście:
-wpływ wody morskiej= WPŁYWKA-zaczynają się pojawiać zwierzęta morskie
-nurt może być wsteczny,
-podłoże -muł
-najmniej tlenu,
-temperatura zmienna,
-najmniej światła.
BICENOZA RZEK:
GÓRNY BIEG:
-brak roślin, występują glony, mchy,
-brak planktonu.
BIEG ŚRODKOWY:
-NEKTON: płotka, okoń.
-może występować plankton,
-roślinność przybrzeżna.
BIEG DOLNY:
-biocenoza analogiczna do jeziora
ujście :
-mogą być organizmy morskie(bo się cofa)np. Kraby.
Nieustanny ruch płynącej wody powoduje jej mieszanie i napowietrzenie . Woda jest zawsze dobrze natleniona , a temperatura i zawartość biogenów wszędzie taka sama . Nawet przy dnie nie zdarzają się braki tlenu .
W górnym biegu wód górskich woda jest chłodna , czysta i silnie natleniona ,żyją pstrągi a z morza przybywają łososie. Są także liczne bezkręgowce : wypławek alpejski i wielooczka rogata .
W dolnym biegu rzek życie ich przypomina życie jezior.
Rzeki i potoki są ekosystemami wód płynących.
Ekosystem rzeczny ulega drastycznym zmianom od jego źródeł do ujścia. Potok jest wąski i płytki, a jego woda bardzo dobrze natleniona i bardzo zimna. Rzeka w dolnym biegu staje się szeroka i głęboka, a jej wody są odtlenione i ciepłe. Mieszkańcy bystrych potoków charakteryzują się przystosowaniami służącymi do przeciwstawienia się siłom szybko płynącej wody. Mogą to być najrozmaitsze przyssawki umożliwiające przylgnięcie do omywanych prądem kamieni, może to być silne spłaszczenie ciała umożliwiające wciśnięcie się pod kamienie. Organizmy występujące w wolno płynących rzekach adaptacji takich nie potrzebują, choć większość gatunków zachowuje swe aerodynamiczne kształty ciała ułatwiające poruszanie się w środowisku wodnym. W dolnym biegu rzeki zespoły organizmów upodobniają się do tych, jakie spotykamy w jeziorach i stawach. Obecność prądu nie jest jedyną cechą odróżniającą ekosystemy rzeczne od ekosystemów wód stojących. Drugą cechą jest “cudzożywność” ekosystemów rzecznych, w których produkcja pierwotna jest niewielka,ale duża jest ilość materii organicznej. W bystrych potokach aż 99% energii wykorzystywanej przez organizmy heterotroficzne dopływa z zewnątrz w postaci zwiewanych przez wiatr liści i spłukiwanych z lądu szczątków organicznych. Organizmy autotroficzne znajdują się w niższym biegu rzeki, a organizmy heterotroficzne korzystają z produkcji pierwotnej “własnego” ekosystemu.
Wyszukiwarka