Organizacje międzynarodowe
Geneza Organizacji Międzynarodowych
Organizacje międzynarodowe jako nowa forma współpracy pierwotnych podmiotów prawa międzynarodowego, jakimi są państwa zaczęły pojawiać się w stosunkach międzynarodowych w pierwszej połowie XVIIIw. W tym okresie zaczęły dojrzewać obiektywne warunki historyczne stwarzające stopniowo realne możliwości trwałego organizowania stosunków między państwami w coraz szerszym zakresie spraw i o coraz szerszym zasięgu.
Najważniejsze przesłanki powstania i rozwoju OM:
Motywy ekonomiczne i polityczne (rozwój techniki, kształtowanie się rynku światowego, zacieśnianie współpracy międzynarodowej i wzrost współzależności)
Przekonanie o potrzebie i korzyściach współpracy w danej dziedzinie
Uświadomienie sobie przez rządy zgodności interesów w danej dziedzinie
Zdolność do osiągnięcia porozumienia
Fazy powstawania OM:
I Faza - początek XVIIIw. Kiedy utworzono Międzynarodową Komisję ds. Żeglugi na Renie, kończy się wraz z wybuchem I wojny światowej
II Faza - obejmuje lata międzywojenne i kończy się wraz z wybuchem II wojny światowej; tworzone wówczas organizacje miały wąskie, wyraźnie określone kompetencje przedmiotowe o charakterze techniczno-administracyjnym; ich rola sprowadzała się zwykle do tworzenia i obsługiwania sektorowych porządków międzynarodowych, często ograniczonych przestrzennie; w 1919r. powstała Liga Narodów, która reprezentowała nowy typ organizacji o kompetencjach wszechstronnych, obejmująca zakresem swojego działania kwestie polityczne, gospodarcze, społeczne i kulturalne
III Faza - rozpoczęły ją rozmowy angielsko amerykańskie nad utworzeniem uniwersalnej organizacji pokoju i bezpieczeństwa, jej zakończenie przypada na okres lat pięćdziesiątych; okres dekonstrukcji starego ładu międzywojennego
IV Faza - rozpoczęła się w latach sześćdziesiątych i trwa do chwili obecnej; zgodnie z kryteriami przyjętymi przez Unię Międzynarodowych Stowarzyszeń istnieje obecnie nieco ponad 1000 międzynarodowych organizacji rządowych
Klasyfikacja OM:
Za organizację o charakterze międzynarodowym można uważać organizację, której członkami są różnego rodzaju aktorzy szeroko pojmowanych stosunków międzynarodowych. Biorąc pod uwagę charakter członków organizacji należy wyróżnić dwie odmienne kategorie organizacji:
Organizacje międzyrządowe (IGOs)
Ich członkami są państwa reprezentowane przez przedstawicieli mianowanych przez rządy oraz otrzymujących od nich pełnomocnictwa i instrukcje. Do powstania takiej organizacji niezbędne są minimum 3 państwa, określona struktura działania, zasady i mechanizmy współpracy. Regularnie odbywające się sesje przygotowywane są przez stale funkcjonujący sekretariat. Podstawą prawno instytucjonalną jej istnienia i funkcjonowania jest statut, który definiuje jej cele, zadania, sposób nabywania i utraty członkostwa, strukturę organizacyjną, zakres kompetencji organów itp., do organizacji międzyrządowych zalicza się m.in. ONZ i System NZ, Wspólnoty Europejskie, NAFTA, CEFTA
Organizacje pozarządowe (INGOs)
Członkami są osoby fizyczne lub prawne, takie jak np. stowarzyszenia krajowe lub międzynarodowe o charakterze prywatnym lun publicznym. Za organizacje pozarządowe należy uznać takie, których powstanie nie jest następstwem umowy międzynarodowej. Najczęściej są to akta wewnętrzne, dobrowolnie przestrzegane przez członków tej organizacji. Organizacja musi być otwarta dla zainteresowanych stron zaś działalność musi mieć charakter międzynarodowy. Posiadają one stale funkcjonujący sekretariat, sprecyzowane procedury decyzyjne oraz odbywają w Mierę regularne sesje. Celem jest realizacja określonych zadań w sferze społecznej, kulturalnej czy gospodarczej. Przykładem takich organizacji są: Międzynarodowa Izba Handlowa, Amnesty International, Międzynarodowy Czerwony Krzyż, AIE SEC (międzynarodowa organizacja studencka)
Statut OM:
Statut organizacji międzynarodowej stanowi podstawę prawnoorganizacyją istnienia i funkcjonowania organizacji międzynawowych zawartą w umowie międzynarodowej wielostronnej wiążącej państwa będące jej członkami. Umowa taka z punktu widzenia prawa międzynarodowego ma charakter konwencji wielostronnej. Konwencjom takim nadano różną nazwę w poszczególnych organizacjach, np.: statut w Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej (IAEA), konstytucja w Międzynarodowej Organizacji Pracy (ILO), karta w ONZ, traktat w NATO, EWG (WE), układ w Organizacji Układu Warszawskiego.
Statut organizacji jako element trwały i w zasadzie niezmienny w pewnym okresie, podlega z reguły skomplikowanej procedurze rewizyjnej. Zgodnie z ogólną zasadą prawa międzynarodowego każda zmiana konwencji wymaga zgody wszystkich stron, chyba że konwencja przewiduje inaczej. Jako normy statutowe traktuje się postanowienia umowy, które określają cele i zadania organizacji międzynarodowych oraz jej ramy instytucjonalne.
Struktura:
Utworzenie struktury jest jednym z warunków koniecznych dla istnienia zarówno organizacji międzynarodowej o charakterze rządowym jak i pozarządowym. Stały charakter organów oznacza, że zostały one utworzone na czas nieokreślony oraz , że stały jest ich byt prawny. Organy główne tworzone na mocy statutu zazwyczaj wyposażone są w kompetencje do powoływania organów dodatkowych. Ta formuła pozawala na rozbudowę koniecznej struktury organizacji w postaci ciał doradczych lub pomocniczych niezbędnych dla sprawnego funkcjonowania organów głównych.
Organy organizacji międzynarodowych:
a) Organy międzyrządowe - członkami są państwa reprezentowane przez swych przedstawicieli, można je podzielić na:
• plenarne (naczelne), w których skład wchodzą wszyscy członkowie organizacji; dla organów plenarnych zastrzega się sprawy najważniejsze, takie jak ustalanie ogólnych kierunków działalności i polityki organizacji, wytyczanie programu działania, ogólny nadzór nad działalnością pozostałych organów, uchwalanie budżetu, przyjmowanie nowych członków, wykluczanie państw z organizacji, a także zawieszanie w prawach członkowskich i decydowanie o wprowadzeniu poprawek do umowy założycielskiej; w większości organizacji organ plenarny zbiera się raz lub od 2 do 4 razy w roku
• organy o ograniczonym składzie, które skupiają tylko niektórych członków organizacji (organy zarządzająco- wykonawcze), funkcjonują we wszystkich międzynarodowych organizacjach rządowych, przykładem mogą być: Rada Wykonawcza UNESCO, Rada Bezpieczeństwa ONZ, Rada Wykonawcza WHO itp.
b) Organy parlamentarne - w skład organów parlamentarnych wchodzą osoby wybrane przez parlamenty państw członkowskich (wyjątek stanowi Parlament Europejski, który wybierany jest w wyborach powszechnych i bezpośrednich); zadaniem organów parlamentarnych jest przede wszystkim analizowanie działalności organizacji oraz wykonywanie funkcji kontrolnych, ponadto niektóre parlamenty wyposażone są w funkcje doradcze (Zgromadzenie Rady Europy), szersze uprawnienia posiada Parlament Europejski - bierze udział w procesie legislacyjnym i sprawuje funkcje kontrolne, opiniodawcze i doradcze oraz funkcje związane z powoływaniem innych organów; Zgromadzenie Północnoatlantyckie NATO jest pozastatutowym organem tej organizacji, pełni funkcje forum konsultacyjnego
c) Organy administracyjne - składają się z funkcjonariuszy międzynarodowych, których status prawny zastrzega przy wykonywaniu zadań służbowych niezależność od wszelkiej władzy poza organizacją, dotychczas panuje zasada jednoosobowego kierownictwa organów administracyjnych, które sprawuje Sekretarz lub Dyrektor Generalny albo Wykonawczy; funkcje mają głównie charakter techniczno-usługowy, oraz informacyjno-badawczy; organy administracyjne coraz częściej prowadzą działalność operacyjną (np. w organizacjach wyspecjalizowanych ONZ - programy pomocy technicznej i finansowej), wzrost roli sekretariatów w procesie podejmowania decyzji i organizacji
d) Organy pokojowego rozstrzygania sporów:
• Organy rozstrzygania sporów (organy sądowe w ścisłym tego słowa znaczeniu, trybunały arbitrażowe i trybunały administracyjne)
• Organy załatwiania sporów (ograny koncyliacyjne, mediacyjne i badawcze)
Osobowość prawna:
Rodzaje członkostwa:
a) Członkostwo pierwotne - państwa, które założyły organizację, tzn. spełniły następujące warunki: uczestniczyły w konferencji założycielskiej; podpisały i ratyfikowały statut przed wejściem w życie i ukonstytuowaniem się organizacji
b) Członkostwo nabyte - posiadają państwa, którym nie przysługiwało prawo członkostwa pierwotnego i które zostały przyjęte do organizacji po jej ukonstytuowaniu się
c) Członkostwo stowarzyszone - oznacza mniej niż członkostwo pełne, a więcej niż status obserwatora; warunki członkostwa stowarzyszonego mogą być określone
Bank Światowy:
Globalna instytucja finansowa powstała podczas Konferencji Monetarnej i Finansowej w Bretton Woods w 1944 roku. BŚ odpowiedzialny jest za wspieranie rozwoju ekonomicznego państw, na początku działalności koncentrował się na odbudowie krajów zniszczonych przez wojnę.
Zadania:
1. Poprzez zasoby finansowe, techniczne, know how pomaga krajom członkowskim
wkroczyć na ścieżkę stabilnego i zrównoważonego rozwoju
2. Inwestowanie w zasoby ludzkie
3. Inkluzja, rozwój społeczny, rozwój instytucji nakierowanych na redukcję ubóstwa
4. Wzmacnianie rządów i administracji państw, jako dostarczycieli dobrej jakości dóbr publicznych
5. Ochrona środowiska naturalnego
6. Wspieranie i zachęcanie do podejmowania prywatnej działalności gospodarczej
7. Promowanie reform sprzyjających powstaniu stabilnego otoczenia makroekonomicznego
Bank Światowy realizuje swoje cele poprzez:
1. Dostarczanie krajom środków umożliwiających rozwój ekonomiczny
2. Gwarantowanie inwestycji i środków finansowych
3. Pomoc o charakterze technicznym, doradczym i organizacyjnym
4. Harmonizowanie pomocy finansowej pochodzącej z różnych źródeł
5. Wspieranie przedsięwzięć, które nie mogą być finansowane ze środków prywatnych inwestorów
IBRD liczy 184 członków
1. Uczestnictwo wymaga złożenia przez dany kraj wniosku, następnie są one konsultowanie z władzami państw i dotyczą wysokości kwoty udziałowej
2. Niezbędnym warunkiem przystąpienia do Banku Światowego jest wcześniejsze uczestnictwo w MFW, a uczestnictwo w organizacji Grupy BŚ uzależnione jest od podpisania statutu IBRD
Organy:
1. Rada Gubernatorów (organ naczelny, decyduje o przyjmowaniu nowych członków, umowach z innymi organizacjami, powiększeniu kapitału zakładowego, zawieszeniu w prawach członkowskich, podziale dochodów)
2. Rada Dyrektorów Wykonawczych (Prezes i 24 Dyrektorów Wykonawczych; bieżąca działalność, nadzór nad operacjami prowadzonymi przez Bank, zatwierdzanie budżetu, alokacja zasobów finansowych, dokonywanie przeglądu sytuacji gospodarczej państw członkowskich, wybór Prezesa)
3. Prezes Banku (przewodniczy Radzie Dyrektorów, bieżące zarządzanie Bankiem)
4. Departamenty funkcjonalne i operacyjne
Polska w BŚ:
Na początku pomoc dotyczyła wsparcia rozwoju sektora prywatnego, stabilizacji makroekonomicznej, odbudowy wiarygodności kredytowej, poprawy systemu zabezpieczeń społecznych, infrastruktury, energetyki, ochrony środowiska.
Wraz z poprawą sytuacji ekonomicznej, zmienił się charakter aktywności Banku Światowego. Głównym celem pomocy stało się wspieranie reform w kraju w kontekście akcesji naszego kraju do WE. Pomoc dotyczyła: społecznego ugruntowania podjętych reform, inkluzji i redukcji strefy ubóstwa, wdrażania polityki koniecznej do osiągnięcia trwałego wzrostu gospodarczego, reform i wsparcia tych dziedzin gospodarki, które mogą doświadczyć negatywnych zmian lub strat w wyniku integracji europejskiej ( rolnictwo, przemysł ciężki).
Na początku XXI wieku pomoc związana jest z restrukturyzacją górnictwa, tworzeniem miejsc pracy na terenach wiejskich, ochroną środowiska, reformą zabezpieczeń społecznych, służby zdrowia i edukacji.
Międzynarodowy Fundusz Walutowy:
Powstał w wyniku konferencji w Bretton Woods. Wraz z Bankiem Światowym i WTO miał kreować kształtujący się międzynarodowy ład ekonomiczny. Głównym przesłaniem było utworzenie takiego systemu walutowego, który umożliwiłby rozwój handlu i pełne zatrudnienie przy zachowaniu równowagi zewnętrznej. W 1946 Fundusz rozpoczął działalność.
Cele MFW:
1. Popieranie i koordynowanie międzynarodowej współpracy walutowej
2. Dążenie do stabilizacji kursów walutowych
3. Popieranie i koordynacja międzynarodowej współpracy gospodarczej
4. System regulowania należności między członkami MFW
5. Wspieranie państw członkowskich środkami finansowymi Funduszu w razie problemów z równowagą płatniczą
Funkcje:
1. Kontrolna (mechanizm monitorowania polityk ekonomicznych państw)
2. Operacyjna (dostarczanie środków finansowych w celu utrzymania równowagi w bilansie płatniczym)
3. Regulacyjna
Do 1946 głównymi środkami rezerwowymi było złoto i dolar, w 1969 utworzono nowy środek rezerwowy SDR (Specjalne Prawa Ciągnienia) w celu zapewnienia większej płynności finansowej.
Upadek systemu stałych kursów walutowych. 1978, porozumienia jamajskie, które legalizowały praktykę płynnych kursów walut, swoboda w wyborze polityki kursowej, ale pod kontrolą MFW.
Organizacja uniwersalna licząca 184 członków.
Podstawowy warunek przyjęcia: sprostanie wymogom statutowym (wpłacanie kwot).
Obowiązki państwa: kierowanie się wybranymi regułami kursowymi, informowanie MFW o sytuacji gospodarczej . Każdy może wystąpić z organizacji dobrowolnie lub w razie niespełnienia warunków zostać wykluczony.
Organy MFW:
1. Rada Gubernatorów (organ naczelny, wyznacza kierunki polityki Funduszu, nadzór)
2. Rada wykonawcza (bieżąca działalność Funduszu, decyduje o polityce kredytowej MFW, reguluje kwestie zadłużenia międzynarodowego)
3. Dyrektor Zarządzający (kieruje bieżącą pracą MFW)
4. Biuro Ewaluacji ( niezależna ocena przedmiotu działalności Funduszu)
5. Ponadto : Sekretariat, Komitet Tymczasowy, Komitet Rozwoju i departamenty
Podejmowanie decyzji: za każde 100 SDR państwo ma jeden głos, sam fakt członkostwa oznacza możliwość dysponowania 250 głosami. Decydujący głos mają państwa, które tworzą największą pulę finansową Funduszu.
Działalność operacyjna polega na użyczaniu środków finansowych w celu wspierania realizacji programów gospodarczych, zmierzających do przeciwdziałania pogłębiającej się nierównowadze w bilansie płatniczym.
ONZ
• Powstała 24 października 1945 r.
• 24 października obchodzi się Dzień Narodów Zjednoczonych
• 25 kwietnia 2945 roku zwołano pierwszą konferencję ONZ w San Francisco
• Za członków pierwotnych uznanych jest 51 państw w tym Polska
• Siedziba główna ONZ mieści się w Nowym Jorku
• W lipcu 2006 r. do ONZ należały 192 państwa
Zadania ONZ:
1. Utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego
2. Rozwijanie i umacnianie przyjaznych stosunków między narodami, opartych na zasadach suwerennej równości i prawie do stanowienia narodów
3. Popieranie rozwoju gospodarczego i społecznego wszystkich narodów oraz współpracy państw w celu rozwiązywania problemów społecznych, gospodarczych, humanitarnych i kulturalnych
4. Popieranie podstawowych wolności i praw człowieka
W myśl Karty - ONZ nie jest organizacją ponadnarodową czy swoistym rządem światowym. Nie ma ona władzy nad państwami i nie posiada własnych, niezależnych od państw prerogatyw i środków działania. ONZ została skonstruowana tak, że jej możliwości działania zależą od dobrej woli i chęci współpracy państw członkowskich.
Struktury:
• Zgromadzenie Ogólne
Uprawnienia:
1. rozpatrywanie i udzielanie rekomendacji we wszelkich sprawach wchodzących w zakres Karty Narodów Zjednoczonych oraz dotyczących kompetencji i funkcji któregokolwiek organu przewidzianego w Karcie ONZ,
2. rozpatrywanie i formułowanie rekomendacji dotyczących zasad współpracy w dziedzinie utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa,
3. inicjowanie badań i przekazywanie zaleceń w celu rozwijania współpracy międzynarodowej w dziedzinie politycznej i popierania rozwoju i kodyfikacji prawa międzynarodowego,
4. inicjowanie badań i przekazywanie zaleceń w celu rozwijania współdziałania międzynarodowego w dziedzinie gospodarczej, społecznej, kulturalnej, oświaty, ochrony zdrowia, praw człowieka i podstawowych wolności bez różnicy rasy, płci, języka czy wyznania,
5. rozpatrywanie raportów Rady Bezpieczeństwa i innych organów ONZ,
6. rozpatrywanie i zatwierdzanie budżetu ONZ, także umów finansowych i budżetowych z organizacjami wyspecjalizowanymi
7. wybieranie niestałych członków Rady Bezpieczeństwa, Rady Gospodarczej i Społecznej, Rady Powierniczej, Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości (wspólnie z RB), mianowanie Sekretarza Generalnego ONZ (z rekomendacji RB)
Rada Bezpieczeństwa
Charakterystyka ogólna:
1. 15 państw, z czego pięć posiada status stałych członków (ChRL, Francja, Rosja, USA i Wielka Brytania)
2. 10 państw wybieranych jest przez Zgromadzenie Ogólne na kadencję dwuletnią, przy czym co roku wybieranych jest pięciu niestałych członków
3. Rada Bezpieczeństwa funkcjonuje w systemie ciągłym, w związku z czym przedstawiciele jej członków muszą być zawsze obecni w siedzibie Rady w Nowym Jorku
Kompetencje:
1. utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa
2. badanie sporów i sytuacji zagrażających pokojowi oraz rekomendowanie sposobów ich rozwiązania,
3. stwierdzanie istnienia zagrożeń dla pokoju lub agresji,
4. decydowanie o zastosowaniu odpowiednich środków w celu przywrócenia międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa, w tym zastosowania sankcji ekonomicznych lub użycia siły,
5. rekomendowanie Zgromadzeniu Ogólnemu NZ kandydata na Sekretarza Generalnego NZ, wybór (wraz ze Zgromadzeniem Ogólnym NZ) sędziów Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości
6. formułowanie planów ustanowienia systemu kontroli zbrojeń
7. podejmowanie akcji militarnej przeciw agresorowi
8. rekomendowanie przyjęcia nowych członków do ONZ
9. wykonywanie funkcji powiernictwa ONZ w "obszarach strategicznych"
Komitety przy RB:
1. Komitety stałe
2. Komitety ad-hoc
• Rada Gospodarcza i Społeczna
Zadania:
1. promocja lepszych warunków życia, pełnego zatrudnienia oraz postępu i rozwoju gospodarczego i społecznego
2. wskazywanie rozwiązań międzynarodowych problemów gospodarczych, społecznych i zdrowotnych
3. ułatwianie międzynarodowej współpracy kulturalnej i oświatowej
4. zachęcanie do powszechnego przestrzegania praw człowieka i podstawowych wolności
Agencje wyspecjalizowane (samodzielne organizacje współpracujące z ONZ); np.
1. ILO (Międzynarodowa Organizacja Pracy)
2. UNESCO
3. WHO (Światowa Organizacja Zdrowia)
• Rada Powiernicza
• Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości
1. 15 sędziów z tym, że nie może w nim zasiadać 2 obywateli tego samego państwa
2. sędziowie Trybunału wybierani są przez Zgromadzenie Ogólne NZ i Radę Bezpieczeństwa na 9 letnią kadencję i mogą ubiegać się reelekcję
3. co 3 lata wymianie podlega 1/3 składu MTS
4. w czasie sprawowania funkcji członkom Trybunału nie wolno zajmować jakichkolwiek stanowisk politycznych lub administracyjnych, ani oddawać się innym zajęciom o charakterze zawodowym
• Sekretariat
1. na czele Sekretariatu stoi Sekretarz Generalny
2. pracownicy Sekretariatu są urzędnikami międzynarodowymi w służbie NZ
3. Sekretariat pełni funkcję usługową w stosunku do innych organów ONZ, zajmuje się zabezpieczeniem ich pracy, a także nadzoruje i realizuje uchwalone przez nie programy. Zajmuje się także administrowaniem operacji pokojowych przeprowadzanych pod auspicjami ONZ oraz pośredniczy w rozwiązywaniu sporów międzynarodowych.
Cele Rozwoju ONZ: (do 2015)
1. Zlikwidowanie skrajnego ubóstwa i głodu
2. Zapewnienie powszechnego nauczania na poziomie podstawowym,
3. Wspieranie zrównoważenia w prawach mężczyzn i kobiet oraz wzmocnienie pozycji kobiet
4. Zmniejszenie wskaźnika umieralności dzieci
5. Poprawa stanu zdrowia kobiet ciężarnych
6. Zwalczanie AIDS, malarii i innych chorób
7. Zapewnienie stanu równowagi ekologicznej środowiska
8. Rozwijanie i wzmacnianie światowego partnerstwa w sprawach rozwoju:
a. Dalsze rozwijanie otwartego, opartego na ustalonych regułach, przewidywalnego, niedyskryminującego systemu handlu i finansów, łącznie ze zobowiązaniem do prawidłowego sposobu rządzenia, rozwoju i zmniejszania ubóstwa - zarówno w skali krajów, jak i skali międzynarodowej,
b. Uwzględnienie szczególnych potrzeb krajów najmniej rozwiniętych, a zwłaszcza: umożliwienie tym krajom dokonywania eksportu bez ceł i kontyngentów; rozszerzenie programu redukcji zadłużenia najbardziej zadłużonych biednych krajów oraz umorzenie długów zaciągniętych w ramach pomocy bilateralnej; hojniejsza rządowa pomoc rozwojowa dla krajów zaangażowanych ograniczanie ubóstwa,
c. Uwzględnienie szczególnych potrzeb krajów śródlądowych i małych rozwijających się państw wyspiarskich (w ramach Programu Działania na rzecz Zrównoważonego Rozwoju Małych Wyspiarskich Krajów Rozwijających się oraz zaleceń XXII Sesji Nadzwyczajnej Zgromadzenia Ogólnego ONZ,
d. Wszechstronne zajmowanie się problemami zadłużenia krajów rozwijających się przez przedsięwzięcie w skali krajowej i międzynarodowej niezbędnych środków w calu utrzymania długookresowej zdolności do spłaty zadłużenia,
e. Stworzenie i wprowadzenie w życie, we współpracy z krajami rozwijającymi się, strategii zapewniających młodzieży możliwość uczciwej i wydajnej pracy,
f. Zapewnienie, we współpracy z firmami farmaceutycznymi, dostępu krajów rozwijających się do w miarę tanich, podstawowych leków,
g. Udostępnienie, we współpracy z sektorem prywatnym, korzyści z nowych technologii, zwłaszcza w dziedzinie informacji i łączności.
Liga Państw Arabskich
Geneza:
Panarabizm - od tej doktryny politycznej należy wyjść aby zrozumieć ruch jednoczenia się państw arabskich. Jej początki wiążą się z rozwojem arabskiego nacjonalizmu w XIX wieku. Dzięki panarabizmowi w 1945 roku powstała Liga Państw Arabskich.
Państwa arabskie chciały wyzwolić się spod zależności kolonialnej od Francji i Wielkiej Brytanii, a także panowania tureckiego. Aby wzmocnić siłę arabskiego ruchu narodowowyzwoleńczego oraz wykazać wspólnotę interesów, elity przywódcze i intelektualne głosiły ideę jedności świata arabskiego
Cele LPA:
Zapewnienie współpracy państw członkowskich w sprawach:
1. gospodarczych i finansowych - wymiana handlowa, zagadnienia celne, monetarne, przemysłowe i rolnicze,
2. komunikacyjnych - kolejnictwo, drogi, poczty, telegrafy, lotnictwo, żegluga,
3. intelektualnych,
4. obywatelskich,
5. społecznych,
6. sanitarnych.
Każde państwo członkowskie posiada 1 głos, więc obowiązuje zasada równości. Zakazano stosowania siły do załatwiania sporów oraz postanowiono, że w razie zagrożenia natychmiast zwołuje się zebranie Rady Ligi.
Siedzibą Ligi Państw Arabskich jest Kair.
Liga Państw Arabskich to organizacja regionalna (dostępna dla państw arabskich powiązanych ze sobą wspólnotą języka, historii, kultury i religii) oraz wszechstronna (ogólna, uniwersalna), mająca rozległe kompetencje przedmiotowe.
Członkiem Ligi Państw Arabskich może być każde niepodległe państwo arabskie, które podpisze Pakt. Państwo kandydujące musi złożyć podanie w Sekretariacie Generalnym, które następnie trafia pod obrady Rady na najbliższej sesji.
Organy:
1. Rada Ligi (organ naczelny)
2. Rada Gospodarcza
3. Rada Wspólnej Obrony (celem jej powołania była próba eliminacji błędów popełnionych przez kraje arabskie w zakresie współdziałania militarnego w wojnie z Izraelem w 1948)
4. Sekretariat Generalny ( bieżąca działalność Ligi, główny organ administr. i finans.)
Działalność:
Na przełomie XX i XXI wieku działalność Ligi Państw Arabskich skupiała się na problemie pokoju na Bliskim Wschodzie, sprawie powstania państwa palestyńskiego oraz interwencji Stanów Zjednoczonych i ich sojuszników w Iraku w 2003 roku. Z biegiem czasu nastąpiła normalizacja stosunków z Izraelem. Jeśli chodzi o Irak to można zauważyć zmianę stosunku Ligi to swego członka w zależności od sytuacji:
• potępienie próby aneksji Kuwejtu (1990 rok),
• potępienie aktów międzynarodowego terroryzmu,
• solidarność z Irakiem podczas akcji militarnej Stanów Zjednoczonych i ich sojuszników (2003 rok).
Liga Państw Arabskich jako organizacja regionalna o charakterze ogólnym nie jest tak ważna jak być powinna. Organizacja ta jest krytykowana przez znawców w dziedzinie stosunków międzynarodowych. Jest nieskuteczna i nie może znacząco wpływać na wydarzenia w tym regionie
Współpraca gospodarczo - społeczna i kulturalna na rzecz integracji państw arabskich w ramach Ligi Państw Arabskich ma istotne znaczenie. Już w 1953 roku podczas konferencji ministrów gospodarki i finansów w Bejrucie powołano Arabską Radę Ekonomiczną. W 1964 roku powstała Arabska Rada Wspólnoty Gospodarczej, a w 1965 roku powołano Wspólny Rynek Arabski. W ramach LPA odnoszono lepsze efekty w organizowaniu współpracy kulturalnej i społecznej, w mniejszym stopniu gospodarczej. W 1945 roku przyjęto konwencję o ujednoliceniu systemów i programów nauczania. Dzięki współpracy państw arabskich islam odnosił sukcesy w Afryce.
Rada Europy
Statut RE podpisany został 5maja 1949 r. w Londynie, celem organizacji jest „osiągnięcie większej jedności miedzy jej członkami, aby chronić i wcielać w życie ideały i zasady, stanowiące ich wspólne dziedzictwo, oraz aby ułatwić ich postęp ekonomiczny i społeczny”.
powstała 5 maja 1949 roku w wyniku podpisania przez 10 państw (Belgię, Danię, Francję, Holandię, Irlandię, Luksemburg, Norwegię, Szwecję, Wielką Brytanię i Włochy) Traktatu Londyńskiego. Obecnie liczy 47 członków. Jej siedzibą jest Strasburg.
W Deklaracji Szczytu Wiedeńskiego (1993r) państwa członkowskie zobowiązały się m.in. do:
-rozwijania współpracy w dziedzinie ochrony praw człowieka, demokracji i praworządności
-koordynacji działań RE z innymi organizacjami zaangażowanymi w budowę demokratycznej i bezpiecznej Europy
-wspierania transformacji politycznej i ekonomicznej w państwach Eur. Śr.-Wsch. Poprzez ustanowienie odpowiednich struktur prawnych oraz szkolenie personelu administracyjnego
-współpracy w dziedzinie poszanowania praw mniejszości narodowych
-rozwijania współpracy trans granicznej pomiędzy władzami lokalnymi i regionalnymi
-rozwoju współpracy w dziedzinie integracji socjalnej legalnie zamieszkałych migrantów oraz kontroli ruchów migracyjnych
-wzmocnienia więzi z państwami pozaeuropejskimi dzielącymi te same wartości
-promowania pokoju i demokracji
Członkowstwo w RE
Zgodnie z art. 3 Statutu każde państwo członkowskie zobowiązane jest do uznania zasady praworządności oraz zasady że wszystkie osoby pozostające pod jego jurysdykcją korzystają z podstawowych praw wolności .Członkiem organizacji może zostać państwo europejskie, które jest w stanie wypełnić te zasady. Państwo członkowskie musi zostać uznane za kraj demokratyczny.
Wniosek o członkowstwo składany jest Sekretarzowi Generalnemu, a następnie przekazywany Komitetowi Ministrów (decyduje o uznaniu państwa za zdolne do spełnienia kryteriów). KM zobowiązany jest do zasięgnięcia opinii Zgromadzenia Parlamentarnego. W Zgromadzeniu odbywa się debata plenarna oraz głosowanie zakończone wydaniem opinii. Ostateczna decyzje o przyjęciu nowego członka podejmuje Komitet Ministrów większością 2/3 głosów.
Struktura instytucjonalna
• Komitet Ministrów - organ zarządzający, składający się z ministrów spraw zagranicznych państw członkowskich lub ich przedstawicieli (tzw. zastępców ministrów)
• Zgromadzenie Parlamentarne - organ doradczy składający się z parlamentarzystów delegowanych przez parlamenty narodowe
• Kongres Władz Lokalnych i Regionalnych Europy - organ doradczy
• Sekretariat / Sekretarz Generalny Rady Europy - wybierany przez Zgromadzenie Parlamentarne
Działalność Polski w RE
Pierwsze kontakty zostały nawiązane na przełomie lat 80. I 90. Współpraca ta była jednak sporadyczna. Uzyskanie pełnego członkowstwa poprzedzone było nadaniem w czerwcu 89' statusu gościa specjalnego w Zgromadzeniu Parlamentarnym. Wniosek o członkowstwo złożony został 30 stycznia 90'. Polska przystąpiła do RE 26 listopada 91', a 4 maja 92' rozpoczęło funkcjonowanie Stałe Przedstawicielstwo RP przy RE. Poprzez członkowstwo w RE Polska pragnie osiągnąć następujące cele: integracje z Europą Zach., stabilizację polityczną w regionie, zwiększenie znaczenia w środowisku międzynarodowym.
NATO
Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego, w skrócie NATO, potocznie Pakt Północnoatlantycki, organizacja polityczno-wojskowa powstała w wyniku podpisania 4 kwietnia 1949 roku Traktatu Północnoatlantyckiego przez 10 krajów europejskich: państw-członków Unii Zachodniej (Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Wielka Brytania) wraz z pięcioma dodatkowymi krajami (Dania, Islandia, Norwegia, Portugalia, Włochy) oraz USA i Kanadę. Początkowym celem istnienia organizacji, na mocy traktatu waszyngtońskiego, była obrona militarna przed atakiem ZSRR.
Traktat Waszyngtoński
Podstawowy cel sojuszu sformułowano w preambule tj. „ochraniać wolność, wspólne dziedzictwo i cywilizację swych narodów, oparte na zasadach demokracji, wolności jednostki i praworządności”.
W kolejnych artykułach państwa zobowiązują się do:
Art. 1 i 2 współpracy gospodarczej, rozwijania przyjaznych stosunków, rozwiązywania sporów metodami pokojowymi.
Art. 3 i 4 nakładają obowiązek rozwijania zdolności obronnych oraz wzajemnych konsultacji w wypadku zagrożenia.
Art. 5 zobowiązanie do pomocy w razie ataku zbrojnego na któregoś z członków.
W dalszej części strony potwierdzają rolę Rady Bezpieczeństwa ONZ w utrzymaniu pokoju i bezpieczeństwa, zobowiązują się do niezaciągania zobowiązań sprzecznych z Traktatem oraz ustanawiają najważniejszy organ Sojuszu- Radę Północnoatlantycką.
Art. 10 reguluje zagadnienie przyjmowania do sojuszu nowych członków.
Zadania Sojuszu
-wzmacnianie szeroko pojmowanego potencjału obronnego państw członkowskich
-koordynacja działań personelu cywilnego i wojskowego, właściwą wymianę informacji między członkami, tworzenie odpowiedniej infrastruktury na terytorium państw członkowskich, standaryzację uzbrojenia, koordynację badań naukowych, utrzymywanie systemu łączności.
-kształtowanie środowiska międzynarodowego w sposób korzystny dla członków Paktu, rozwijanie wspólnych inicjatyw
Struktura NATO
Rada Północnoatlantycka podstawowy organ decyzyjny NATO , w skład której wchodzą przedstawiciele państw członkowskich w randze ambasadorów.
W Radzie omawiane są najistotniejsze decyzje i działania Sojuszu. Zazwyczaj zbiera się ona celem przedyskutowania spraw istotnych dla wszystkich członków , lub też wymagających wspólnych decyzji . Nie istnieją jednak ograniczenia tematyczne dla spraw wnoszonych pod obrady Rady. Każde państwo członkowskie ma prawo zwołać jej posiedzenie celem przedyskutowania spraw , które jego zdaniem winny znaleźć się w polu uwagi Sojuszu .
Rada zbiera się stosunkowo rzadko , na co dzień działa Sekretariat Generalny w Brukseli .
Komitet Planowania Obrony zajmuje się planowaniem obronnym oraz opracowaniem wytycznych dla wojskowych funkcjonariuszy Paktu. Tworzą go stali przedstawiciele. Spotkania na szczeblu ministrów obrony 2razy do roku.
Grupa Planowania Nuklearnego zajmuje się polityką nuklearną Sojuszu. Spotkania na szczeblu ministrów obrony.
Sekretarz Generalny przewodniczący KPO i GPN, oraz innych komitetów. Mianują go państwa członkowskie. Reprezentant w stosunkach zewnętrznych .
Sekretariat Międzynarodowy wspiera organizacyjnie pracę Rady Północnoatlantyckiej i jej komitetów.
Komitet Wojskowy najważniejsza władza wojskowa Sojuszu. Składa się z szefów sztabów państw członkowskich. Komitet przedkłada władzom politycznym propozycje podejmowania określonych działań. Prowadzi współpracę z państwami partnerskimi NATO. Przewodniczą mu rotacyjnie państwa członkowskie.
Zintegrowana Struktura Dowodzenia składa się z dowództw wojskowych rozmieszczonych na całym obszarze NATO. Tworzy system łączności, informacji, obrony powietrznej, zaplecza logistycznego.
Międzynarodowy Sztab Wojskowy wspomaga prace Komitetu Wojskowego oraz czuwa nad realizacją jego decyzji. Składa się z przedstawicieli wojskowych państw członkowskich oraz personelu pomocniczego.
Struktura sił zbrojnych
Siły zbrojne NATO składają się z 3 części:
1.Siły reagowania
2.Główne siły obrony
3.Siły wzmocnienia
Obecny kształt NATO zaczął powstawać po 1991 roku . Miał na to wpływ upadek bloku komunistycznego i zredukowanie zagrożenia konfliktem o dużej skali i intensywności walk .
Pojawiły się jednak nowe wyzwania polegające na wspieraniu działań pokojowych .
Przykładem takiej operacji było wysłanie kontyngentu w celu nadzorowania porozumienia pokojowego zawartego w Dayton między stronami konfliktu , które były reprezentowane przez prezydentów Bośni , Chorwacji i Serbii .
Pierwszą samodzielną akcją zbrojną NATO była interwencja w Kosowie (24 marzec 1999 - 10 czerwiec 1999).
Po 11 września 2001 roku pojawiła się jeszcze kwestia walki z terroryzmem . Siły NATO tworzą trzon Międzynarodowych Sił Wsparcia Bezpieczeństwa (ISAF) w Afganistanie . NATO zgodziło się wesprzeć ISAF w wybranych dziedzinach, co jest potwierdzeniem wsparcia dla międzynarodowych działań w Afganistanie.
Organizacja Państw Amerykańskich
Organizacja Państw Amerykańskich utworzona w 1948 roku na konferencji w Bogocie jako sukcesorka istniejącej od 1889 roku Międzynarodowej Unii Republik Amerykańskich. Członkami organizacji są łącznie 34 państwa, w tym Ameryki Łacińskiej (od 1962 bez Kuby) oraz USA i Kanada. W roku 1951 ogłoszono postanowienia tzw. Karty z Bogoty, która określa cele OPA.
Zadania OPA: umacnianie pokoju i bezpieczeństwa na kontynencie, pokojowe rozstrzyganie sporów, wspólne działania w przypadku agresji, wspólny rozwój gospodarczy, społeczny, kulturalny.
Państwa OPA w realizacji tych celów muszą przestrzegać 12 zasad: uznanie prawa międzynarodowego za podstawę stosunków, poszanowanie osobowości, suwerenności, i niepodległości państw, przyjęcie zasady dobrej wiary w stosunkach międzynarodowych,, popieranie demokracji, potępienie wojny, uznanie agresji przeciwko jednemu z państw amerykańskich za agresje przeciwko wszystkim, pokojowe rozstrzyganie sporów, uznanie sprawiedliwości i bezpieczeństwa społecznego za podstawę pokoju, uznanie współpracy gospodarczej za istotny warunek powszechnego dobrobytu, poszanowanie praw jednostki, szacunek dla wartości kulturalnych, uznanie że wychowanie narodów powinno mieć na celu sprawiedliwość i pokój.
Członkami organizacji stały się te państwa które ratyfikowały Kartę. W 1961r. było ich 21, w 70' - 23, w 96'-35.
Organy
Stałym organem administracyjnym, pełniącym funkcję sekretariatu generalnego jest Unia Panamerykańska, z siedzibą w Waszyngtonie, najwyższym organem - Konferencja Międzyamerykańska, która jest zwoływana co 5 lat. Ponadto działa stały organ - Rada OPA, korzystająca z pomocy 3 organów specjalnych: Rady Społeczno Gospodarczej, Komitetu Prawnego oraz Rady Oświat Nauki i Kultury. W razie potrzeb są zwoływane sesje ministrów spraw zagranicznych, a pomocą służy im Międzyamerykańska Rada Obrony. W strukturze OPA działała także Międzyamerykańska Komisja Praw Człowieka (od 1960 r.) i Międzyamerykański Trybunał Praw Człowieka (od 1978 r.). W ramach OPA działała również Organizacja Państw Ameryki Środkowej, która usamodzielniła się w 1961, a także działały różne międzyamerykańskie organizacje gospodarcze.
Zgromadzenie Ogólne składa się z przedstawicieli wszystkich członków. Zbiera się raz do roku na sesje zwyczajną. Koordynuje współprace z ONZ i jej organizacjami wyspecjalizowanymi. Określa środki koordynacji działalności innych organów, zatwierdza projekt budżetu i przyjmuje regulamin swojej działalności. Wybiera Sekretarza Generalnego OPA.
Konferencje Konsultacyjne Ministrów Spraw Zagranicznych ich zadaniem jest załatwianie ważniejszych spraw politycznych. Są zwoływane w razie potrzeby.Ich organem pomocniczym jest Konsultacyjny Komitet Obrony składający się z naczelnych dowódców armii państw członkowskich.
Wspólnota Karaibska
Ugrupowanie gospodarczo-polityczne powstałe z przekształcenia organizacji CARIFTA na mocy decyzji podjętej na szczycie w 1972 roku. Formalnie założone 4 lipca 1973 roku traktatem z Chaguaramas (Trynidad), podpisanym przez Barbados, Gujanę, Jamajkę oraz Trynidad i Tobago. Z dniem 1 maja 1974 roku członkostwo uzyskały Antigua, Dominika, Grenada, Honduras Brytyjski (obecnie Belize), St. Lucia, Montserrat, St. Kitts i Nevis, St. Vincent, w lipcu 1983 roku Bahamy, w lipcu 1995 roku Surinam. W lipcu 2002 roku Haiti zostało pierwszym francuskojęzycznym członkiem CARICOM. Od 1991 roku status członka stowarzyszonego mają Brytyjskie Wyspy Dziewicze oraz Turks i Caicos, od 1999 roku Anguilla, od 2002 roku Kajmany, od 2003 roku Bermudy. Wiele państw Ameryki Południowej i regionu Karaibów posiada status obserwatora CARICOM.
Głównym celem organizacji jest stopniowe doprowadzenie do pełnej integracji gospodarczej, wspólna walka z zagrożeniami społecznymi i katastrofami naturalnymi oraz koordynacja polityki zagranicznej. Najwyższym organem CARICOM jest konferencja szefów rządów. Siedzibą organizacji jest Georgetown (Gujana). W lipcu 1994 roku z inicjatywy CARICOM doszło do powołania w Cartagenie Wspólnoty Państw Karaibskich, skupiającej wszystkie kraje regionu Karaibów.
Wspólnoty Europesjkie- ewolucja do podmiotowości w Traktacie Lizbońskim
OBWE
1