DRGANIA MECHANICZNE

WPROWADZENIE

Drgania mechaniczne występujące powszechnie w różnych dziedzinach aktywności ludzkiej w tym zawodowej zaliczane są do szkodliwych czynników fizycznych.

Są również szkodliwym czynnikiem fizycznym, wymienionym w PN-80/Z-8052 występującym w środowisku pracy dość powszechnie i mogącym niekorzystnie wpływać na pracownika są drgania mechaniczne - powszechnie nazywane wibracjami.

Z występowaniem drgań mechanicznych człowiek spotyka się nie tylko w środowisku pracy, ale również w życiu pozazawodowym - w środowisku swego wypoczynku jeżdżąc na rowerze. Spotykamy je również, gdy korzystamy w życiu codziennym z różnych środków transportu jako pasażerowie.

Wibracje są również często źródłem informacji odnośnie stanu technicznego maszyny i jakości jej wykonywania, jak również mogą powodować zakłócenia w prawidłowym działaniu maszyn i innych urządzeń, zmniejszać ich trwałość i niezawodność oraz niekorzystnie wpływać na konstrukcje i budowle.

Drgania przenoszone drogą bezpośredniego kontaktu z drgającym źródłem do organizmu człowieka mogą też wywierać ujemny wpływ na zdrowie pracownika - mogą być przyczyną dyskomfortu i czynnikiem uszkadzającym zdrowie pracownika.

Drgania określane są w fizyce jako zjawiska, w których wielkości fizyczne charakterystyczne dla tych zjawisk są zmienne w funkcji czasu. Węższym pojęciem są drgania akustyczne definiowane jako ruch cząstek ośrodka sprężystego względem położenia równowagi.

Drgania akustyczne mogą zatem rozprzestrzeniać się w ośrodkach zarówno gazowych, ciekłych, jak i stałych. W tej klasie zjawisk niskoczęstotliwościowe drgania akustyczne rozprzestrzeniające się w ośrodkach stałych przyjęto nazywać drganiami mechanicznymi (wibracjami).

Definicja
Drgania mechaniczne (wibracje)  - niskoczęstotliwościowe drgania akustyczne rozprzestrzeniające się w ośrodkach stałych i przekazywane do organizmu pracownika przez określoną część jego ciała będącą w bezpośrednim kontakcie z drgającym ośrodkiem ( źródłem drgań) - definicja stosowania w dziedzinie ochrony człowieka w środowisku pracy.

Drgania własne

• drgania, których charakter zależy tylko od właściwości fizycznych układu drgającego (bezwładności, tłumienia i sprężystości), a nie od sposobu wymuszenia drgań.

Drgania wymuszone

• drgania układu drgającego wywołane zewnętrznym źródłem energii, mające taki sam charakter, jak siły wymuszające.

Rezonans drgań

• zjawisko zachodzące w układach fizycznych, polegające na szybkim wzroście amplitudy drgań danego układu pod wpływem wymuszającej siły zewnętrznej o częstotliwości wymuszenia równej lub bliskiej częstotliwości drgań własnych układu.

Wibrometr (miernik drgań) - przyrząd do pomiaru wielkości charakteryzujących drgania mechaniczne.

Źródło drgań mechanicznych - układ fizyczny wytwarzający drgania mechaniczne, które są przekazywane do innych układów fizycznych, w tym także do organizmu człowieka.

Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 5 sierpnia 2005r., w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach zawiązanych z narażeniem na hałas lub drgania mechaniczne / Dz. U. Nr 127 z 19 sierpnia 2005r., poz. 1318 /. - określa między innymi:

• Drgania mechaniczne - drgania lub wstrząsy przekazywane do organizmu człowieka przez części ciała mające bezpośredni kontakt z drgającym obiektem: jako czynnik szkodliwy dla zdrowia w środowisku pracy występują w postaci drgań miejscowych i ogólnych

• Drgania miejscowe- drgania mechaniczne działające na organizm człowieka

i przenoszone bezpośrednio przez kończyny górne

• Drgania ogólne - drgania mechaniczne o ogólnym działaniu na organizm człowieka, przekazywane do organizmu jak całość przez stopy lub części tułowia, w szczególności przez miednicę lub plecy

Podział drgań mechanicznych można dokonać w różnoraki sposób w zależności od przyjętych kryteriów podziału. Mając na uwadze, że rodzaj niekorzystnych zmian w organizmie człowieka będących następstwem zawodowej ekspozycji na drgania oraz szybkość powstawania tych zmian zależą w istotnym stopniu od miejsca wnikania drgań do organizmu, drgania mechaniczne można podzielić na dwa typy:

• drgania działające na organizm człowieka przez kończyny górne (drgania miejscowe)

• drgania o ogólnym działaniu na organizmu człowieka, przenoszone przez nogi, miednicę, plecy lub boki (drgania ogólne)

Ze względu na ocenę wpływu drgań mechanicznych na człowieka istotne są następujące kryteria:

• charakter zmian drgań w czasie

• rodzaj drgań uzależniony od miejsca ich wnikania

• kierunek rozchodzenia się drgań

• charakter narażenia na drgania

Podział drgań mechanicznych na drgania ogólne i miejscowe nie wyklucza oczywiście możliwości innych podziałów, ale jest podziałem najbardziej istotnym z punktu widzenia oceny narażenia człowieka na drgania w środowisku pracy

Rodzaje drgań mechanicznych występujących w środowisku pracy poza drganiami miejscowymi i ogólnymi:

• drgania ustalone

• drgania nieustalone

• wstrząsy

• drgania w osi x, y, lub z

• drgania ciągłe, przerywane lub sporadyczne ( odpowiednio narażenie ciągłe ....... )

W zależności od cech fizycznych i od miejsca wnikania do organizmu

drgania mechaniczne mogą być czynnikiem

• uciążliwym ( utrudniającym pracę lub obniżającym zdolność jej wykonywania

• szkodliwym ( powodującym stopniowe pogorszenie stanu zdrowia prowadzące do powstania choroby zawodowej

lub

• czynnikiem niebezpiecznym powodującym pogorszenie stanu zdrowia prowadzącym do powstania urazu

Skutki niekorzystnych zmian w organizmie powstałe w wyniku oddziaływania drgań mechanicznych zależą od czasu oddziaływania i ich intensywności

Wrażliwość organizmu na działanie drgań ogólnych zależy nie tylko od ich częstotliwości, ale też od kierunku ich działania ( kierunku rozchodzenia się w organizmie ).

Wpływ na to ma niesymetryczna budowa ciała ludzkiego. Wobec tego w drganiach ogólnych możemy wyróżnić następujące składowe:

• składowa pionowa (z ) - rozchodzące się wzdłuż kręgosłupa ( z wyjątkiem, gdy pracownik leży)

• składowa pozioma (x) - rozchodzące się w płaszczyźnie od pleców do klatki piersiowej człowieka

• składowa pozioma (y) - rozchodzące się w płaszczyźnie od ramienia prawego do lewego

Niemniej jednak zgodnie z wymogami oceny pomiary należy wykonać we wszystkich trzech kierunkach, (x,y,z).

Układ odniesienia - drgania miejscowe

Rysunek 1. Układ odniesienia dla drgań miejscowych

• kierunek x - oś prostopadła do płaszczyzny yz

• kierunek y - oś prostopadła do osi z, przechodząca wzdłuż linii dłoni

• kierunek z - oś równoległa do kierunku wyznaczonego przez kość śródręcza i trzecią kość śródręcza

Układ odniesienia - drgania ogólne

• składowa pionowa (z ) - rozchodzące się wzdłuż kręgosłupa ( z wyjątkiem, gdy pracownik leży)

• składowa pozioma (x) - rozchodzące się w płaszczyźnie od pleców do klatki piersiowej człowieka

• składowa pozioma (y) - rozchodzące się w płaszczyźnie od ramienia prawego do lewego

Rysunek 2. Anatomiczny (ruchomy) układ współrzędnych odniesienia przy pomiarach drgań o ogólnym działaniu na organizm człowieka

WIELKOŚCI CHARAKTERYZUJĄCE DRGANIA MECHANICZNE

Przyjmując, że drgania to wszelkie wychylenia ciał stałych ciekłych i gazowych od położenia równowagi pod wpływem działania sił sprężystych przyłożonych z zewnątrz do danego ciała i powodujących jego wychylenie. W zawiązku z tym mogą być opisane przez następujące wielkości:

• wychylenie ( przemieszczenie)

• prędkość

• przyspieszenie

Przyspieszenie - wielkość podlegająca pomiarowi na stanowisku pracy celem oceny wpływu drgań mechanicznych na organizm człowieka.

Wielkość ta najlepiej charakteryzuje proces drganiowy od strony energetycznej.

Również normatywy higieniczne krajowe i europejskie wyrażone są w tej wielkości.

Wartość skuteczna przyspieszenia drgań uwzględnia historię czasową przebiegu drgań oraz informację o wielkości amplitudy. Pomiar tej wielkości umożliwia detektor wbudowany w wibrometr. Do pełnego ilościowego i jakościowego opisu drgań złożonych konieczna jest ich prezentacja w funkcji częstotliwości.

Zróżnicowaną reakcje organizmu na drgania, w zależności od ich składu widmowego, uwzględnia się wprowadzając: wartość skuteczną przyspieszenia drgań w dziedzinie częstotliwości - aw,RMS( miara intensywności drgań )

Ważenie częstotliwościowe odzwierciedla zróżnicowane znaczenie częstotliwości w powodowaniu zmian w kończynach górnych i organizmie pracownika. Filtry ważenia przepuszczają te częstotliwości, dla których organizm człowieka jest najbardziej wrażliwy i tłumią te, na które reagujemy słabiej.

WYSTĘPOWANIE DRGAŃ MECHANICZNYCH

Człowiek w swoim środowisku pracy spotyka się z drganiami miejscowymi i ogólnymi, które zostały celowo wytworzone lub stanowią niepożądany efekt uboczny stosowanej operacji technologicznej.

Celowe wytworzenie drgań jest niezbędnym czynnikiem przy realizacji określonych procesów technologicznych.

Często mogą również stanowić tzw. czynnik resztkowy niezamierzonych procesów. Generowane przez różnego rodzaju źródła wpływają na konstrukcje budowlane, stan maszyn i urządzeń oraz są również źródłem niepożądanego hałasu.

Ręczne narzędzia wibracyjne w procesie pracy zaczęto stosować na przełomie XIX i XX wieku.

Początkowo stosowano je w przemyśle wydobywczym ( kopalnie i kamieniołomy ), później w przemyśle ciężkim ( hutnictwo ) oraz stoczniowym.

Wynalazek maszyny parowej, a następnie silnika benzynowego i elektrycznego, jako źródło energii do napędu różnych maszyn oraz urządzeń doprowadziło do rozpowszechnienia występowania drgań o ogólnym oddziaływaniu na organizm człowieka.

Oba rodzaje drgań przenoszone są do organizmu człowieka drogą bezpośredniego kontaktu człowieka z drgającym źródłem.

Uwzględniając wprowadzony powyżej podział drgań ze względu na rodzaj ich oddziaływania na organizm człowieka, czyli podział na drgania ogólne i miejscowe, źródła drgań możemy również podzielić na dwie następujące grupy:

ŹRÓDŁA DRGAŃ O ODDZIAŁYWANIU MIEJSCOWYM

Źródłami drgań miejscowych są głównie:

• ręczne narzędzia udarowe zasilane hydraulicznie , pneumatycznie lub elektrycznie,

• ręczne narzędzia oscylacyjne zasilane j. w.,

• ręczne narzędzia obrotowe zasilane hydraulicznie , pneumatycznie, elektrycznie lub o napędzie spalinowym,

• dźwignie sterujące maszyn obsługiwane ręcznie

• obrabiane przedmioty trzymane w ręku ( dotyczy to następujących procesów techno­logicznych: prostowania blach, kucia detali, zakuwania końcówek rur i prętów na kowarkach i młotkownicach )

• aquavibrony znajdujące się w gabinetach zabiegowych do udzielania suchego masażu

W zależności od zastosowanej technologii ( oraz od tego czy w ręku trzymamy narzędzie wytwarzające drgania, czy obrabiany element ) drgania wnikają do rąk pracowników bezpośrednio z narzędzi lub pośrednio z powierzchni obrabianego elementu.

Należy zdawać sobie sprawę, że niektóre ręczne narzędzia generują drgania o dużej intensywności, które mogą przenosić się przez barki na tułów i głowę a następnie wzbudzać drgania rezonansowe narządów wewnętrznych. W tych przypadkach są one również źródłem drgań ogólnych.

ŹRÓDŁA DRGAŃ O ODDZIAŁYWANIU OGÓLNYM

Źródłami drgań ogólnych są głównie:

• siedziska i podłogi w środkach transportu samochodowego, kolejowego, morskiego i lotniczego,

• siedziska i podłogi w maszynach rolniczych i sprzęcie budowlanym

( spychacze, dźwigi ),

• drgające platformy,

• podłogi hal fabrycznych i innych budynków oraz pomosty i podesty

( np. sita wibracyjne i kruszarki ),

• stacjonarne wielkogabarytowe urządzenia przemysłowe przenoszące swoje drgania na podłoże, stropy nośne, siedziska i urządzenia sterownicze,

• otaczające środowisko, z którego korzystamy przy uprawianiu sportu ( jazda na nartach, rowerze, hippika, sporty motorowe), w tym przypadku świadomie i dobrowolnie na­rażamy się na drgania. W zależności od specyfiki stanowiska pracy drgania mogą być przekazywane przez siedzisko, przez stopy lub przez siedzisko i stopy. Drgania mogą występować bezpośrednio na stanowisku pracy, bądź są przenoszone z odległych źródeł.

WPŁYW DRGAŃ NA CZŁOWIEKA

Odczucia jakie doznaje człowiek poddany oddziaływaniu drgań (wibracji) zależne są od wielu parametrów między innymi od:

• fizycznych ( częstotliwości, przyspieszenia, kierunku działania i czasu działania),

• wieku rozpoczęcia pracy w narażeniu na wibracje,

• mikroklimatycznych ( temperatura i wilgotność powietrza),

• zdrowotnych ( typ budowy ciała, ogólny stan zdrowia i przebyte choroby),

• postawy osoby narażonej na drgania,

• sposobu wykonywania pracy ( pozycja ciała i siła wywierana na źródło drgań ),

• dodatkowego działania hałasu,

• całkowitego czasu pracy w narażeniu na wibracje

• oraz od stosowania używek i rodzaju zajęć pozazawodowych.

Reakcja organizmu zależy m. in. od rodzaju oddziaływania drgań.

Pociąga to za sobą inne skutki wywołane oddziaływaniem przez kończyny górne a inne oddziaływaniem przez plecy, nogi czy miednicę.

Każde oddziaływanie drgań charakteryzowane jest przez:

• kierunek działania,

• czas działania ( czas narażenia),

• przyspieszenie drgań i związane z nią wartości sumy wektorowej,

• zmienność drgań,

• intensywność drgań,

• miejsce wnikania,

• częstotliwość drgań

ZDROWOTNE SKUTKI NARAŻENIA NA WIBRACJE - DRGAŃ O ODDZIAŁYWANIU MIEJSCOWYM

Drgania mechaniczne przenoszone do organizmu ludzkiego w wyniku bezpośredniego kontaktu pracownika z drgającymi maszynami lub narzędziami mogą negatywnie wpływać na tkanki i naczynia krwionośne lub spowodować wzbudzenie do drgań ciała nawet odległych struktur. Długotrwale oddziaływanie może wywołać wiele zmian w organizmie i w konsekwencji doprowadzić do nieodwracalnych zmian chorobowych, przy czym rodzaj tych zmian zależny jest od rodzaju drgań, na które eksponowany jest człowiek (ogólne czy miejscowe).

Zmiany chorobowe pojawiają się od kilku do kilkunastu lat po ekspozycji na ten czynnik.

Lokalizacja zmian chorobowych i ich skutki zależą od miejsca kontaktu organizmu ze źródłem drgań.

Wibracja miejscowa działając na kończyny górne wywołuje reakcję naczyń obwodo­wych, których reakcja uzależniona jest od częstotliwości drgań i czasu ich działania.

Oddziaływanie drgań na organizm człowieka wywołuje szereg zaburzeń w jego organizmie mogących doprowadzić w krańcowej formie do zmian chorobowych.

Narażenie na drgania mechaniczne może spowodować zmiany w układzie naczyniowy, kostno-stawowym oraz zmiany w czynnościach mięśni ręki.

Pierwszym objawem osób, zawodowo narażonych na wibracje są zmiany chorobowe powodujące drętwienie, mrowienie czy bóle całych kończyn. W następnym okresie roz­woju choroby uwidaczniają się dalsze zmiany w obrębie palców dłoni, które nie ustępu­ją po ustaniu ekspozycji na drgania.

Narażenie na drgania mechaniczne przenoszone do organizmu przez kończyny górne powoduje głównie zmiany chorobowe w układach:

• krążenia krwi (naczyniowym) - charakteryzuje się napadowymi zaburzeniami krążenia krwi w palcach rąk czego objawem jest blednięcie opuszki jednego lub więcej palców (tzw. ”choroba białych palców”),

• nerwowym (zaburzenia czucia dotyku, wibracji, temperatury a także dolegliwości w postaci drętwienia czy mrowienia palców czy rąk ,

• kostnym lub kostno-stawowym (zniekształcenie szpar stawowych, zwapnienie torebek stawowych, zmiany okostnej, zmiany w utkaniu kostnym)

• oraz zaburzeniach w innych układach

Do opisu zaburzeń naczyniowych wywołanych drganiami stosuje się różne synonimy: martwy lub biały palec, objaw Raynauda pochodzenia zawodowego, urazowa choroba naczynioskurczowa, a ostatnio, blednięcie palców rąk wywołane drganiami (VWF). VWF wywołane drganiami jest w wielu krajach uważane za chorobę zawodową.

VWF to choroba białych palców wywołana przez:

• mechaniczne uszkodzenia ścian naczyń krwionośnych

• zaburzenia przepływu krwi

• nieprawidłową dystrybucję przepływu krwi między przepływem odżywczym,

a przepływem termoregulacyjnym

• napady naczynioskurczowe powodowane zaburzeniami w dystrybucji

Długotrwałe oddziaływanie drgań może niejednokrotnie doprowadzić do rozwoju zmian chorobowych zwanych „zespołem wibracyjnym”, w której możemy wyróżnić postać;

• naczyniowo-nerwową,

• kostnej lub kostno-stawowej

• mieszanej: naczyniowo-nerwowa i kostno-stawowa,

Czasami w/wym. zespół nazywa się „chorobą białych palców”.

Zespół wibracyjny uwidoczniony jest w polskim wykazie chorób zawodowych pod poz. nr 22 (Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 lipca 2002r . w sprawie wykazu chorób zawodowych, szczegółowych zasad postępowania w sprawach zgłaszania podejrzenia, rozpoznawania i stwierdzania chorób zawodowych oraz podmiotów właściwych w tych sprawach - Dz. U Nr 132 z 2002r., poz. 1115)

Znajduje się również w wykazie chorób Międzynarodowego Biura Pracy.

Zespól wibracyjny stanowi istotny problem nie tylko w Polsce, ale też we wszystkich krajach Europy, a także w USA i Japonii.

Prawdopodobieństwo pojawienia się u pracownika objawów zespołu wibracyjnego zależy od:

• wrażliwości,

• przebytych w przeszłości chorób

• stanu zdrowia

• związanych z pracą czynników środowiskowych i osobniczych.

Badania epidemiologiczne wykazują, że rozpowszechnienie blednięcia palców rąk wywołanego drganiami jest bardzo zróżnicowane, dotyczy ono od 0 % do 100 % osób z grupy pracowników eksponowanych na drgania. Oznacza to, że na prawdopodobieństwo i ostrość symptomów białego palca wpływa wiele czynników, które zostały wcześniej wymienione. Istnieje zatem złożony związek między ekspozycją na drgania mechaniczne a rozwojem symptomów białego palca. Badania epidemiologiczne sugerują, że występowanie VWF ( blednięcie palców wywołane drganiami ) rośnie ze wzrostem czasu ekspozycji na drgania. Istnieją pewne dowody, że łączny czas ekspozycji przed pojawieniem się blednięcia palców jest w przybliżeniu odwrotnie proporcjonalny do intensywności ekspozycji na drgania (tzn. jeśli intensywność drgań jest dwa razy większa, to czas ekspozycji, w latach, potrzebny do wywołania tego samego skutku jest dwa razy krótszy).W medycynie pracy rozwinęły się różne systemy stopniowania blednięcia palców rąk wykorzystywane do kla­syfikacji. Uznanym na forum międzynarodowym systemem stopniowania do klasyfikowania wywołanego zim­nem objawu Raynauda w zespole wibracyjnym jest skala sztokholmska (1986). Skala ta zawiera cztery stopnie, zależne od rozmiaru, częstości i ostrości napadów blednięcia palców i jest opisana w poniższej tabeli.

Stadium	Stopień zaawansowania	Zmiany naczyniowe Opis
0 1v 2v 3v 4v	—	Brak napadowego blednięcia
		Łagodny	Sporadycznie pojawiające się napady blednięcia tylko w obrębie opuszki jednego palca lub wielu palców
		Umiarkowany	Sporadycznie pojawiające się napady blednięcia paliczka dystalnego i środkowego (rzadko także proksymalnego) jednego palca lub wielu palców
		Ostry	Częste napady blednięcia wszystkich paliczków większości palców
		Bardzo ostry	Jak w stopniu trzecim z troficznymi zmianami skóry w opuszkach

Wartości dziennej ekspozycji na drgania A(8), w przypadku których można spodziewać się wystąpienia epizodów blednięcia palców rąk u 10 % osób eksponowanych na drgania dla danej liczby lat Dy

Dy, lata	1	2	4	8
A(8), m/s^2	26	14	7	3,7

Inne zaburzenia wywołane działaniem drgań miejscowych.

Zaburzenia neurologiczne

Pracownicy eksponowani na drgania przenoszone do organizmu przez kończyny górne mogą odczuwać mrowienie i drętwienie w palcach rąk i całych kończynach górnych.

Może u nich występować pogorszenie normalnego czucia dotyku i temperatury, jak również upośledzenie sprawności ruchowej, co stwierdza się w badaniach klinicznych. Stwierdza się też, że innym skutkiem działania drgań przenoszonych przez kończyny górne może być pogorszenie czucia wibracji skóry palców rąk.

Badania epidemiologiczne narażonych na drgania pracowników wykazują, że w/wym. zjawiska dotyczą od kilku do ponad 80 % pracowników z grupy eksponowanej na drgania i że utrata czucia dotyczy użytkowników różnych typów narzędzi.

Zaburzenia w układzie kostnym

Zmiany w układzie kostno-stawowym ręki powstają głównie na skutek drgań miejscowych o częstotliwościach mniejszych od 30 Hz. Obserwuje się m.in. zniekształcenia szpar stawowych, zwapnienia torebek stawowych, zmiany okostnej, zmiany w utkaniu kostnym. W badaniach radiologicznych ujawniane są wodniczki kostne i torbiele w dłoniach i nadgarstkach pracowników narażonych na drgania. U górników, robotników budujących drogi i pracowników w zakładach metalurgicznych narażonych na wstrząsy i drgania niskoczęstotliwościowe o dużych intensywnościach, pochodzące z udarowych narzędzi pneumatycznych, stwierdza się częste występowanie gośćca zwyradniającego w nadgarstku i łokciu, jak też skostnienia w miejscach przyczepu ścięgien, głównie w łokciu . Za częstsze pojawianie się uszkodzeń kostnych, stwierdzanych u pracowników posługujących się narzędziami udarowymi, może być odpowiedzialny duży wysiłek fizyczny, stosowanie dużych sił zacisku i różne czynniki biomechaniczne. Ból miejscowy, obrzęk oraz sztywność i zniekształcenia stawów mogą być potwierdzane w badaniach radiologicznych kości i zniekształconych stawów.

W niektórych państwach (np. Francja, Niemcy, Włochy) uszkodzenia kości i stawów, występujące u pracowników posługujących się narzędziami wibracyjnymi trzymanymi w ręku, są uznane za chorobę zawodową.

Zaburzenia w układzie mięśniowym

Pracownicy długotrwale eksponowani na drgania mogą skarżyć się na osłabienie mięśni, ból w dłoniach i ramionach i obniżenie siły mięśniowej. Stwierdzono również, że z ekspozycją na drgania wiąże się ograniczenie siły zacisku ręki. U niektórych osób osłabienie mięśni może powodować niezdolność do pracy.

Sugeruje się, że prawdopodobnymi czynnikami przyczyniającymi się do osłabienia mięśni są bezpośrednie urazy mechaniczne lub uszkodzenia nerwów obwodowych, stwierdza się też inne dolegliwości, takie jak zapalenie ścięgien i zapalenie pochewek ścięgien w kończynach górnych.

Zaburzenia w innych układach

Niektóre badania wskazują, że u pracowników dotkniętych napadowym blednięciem palców rąk, utrata słuchu jest większa niż można byłoby się spodziewać, biorąc pod uwagę ich wiek i ekspozycję na hałas generowany przez narzędzia wibracyjne. Sugeruje się, że u osób z postacią naczyniową zespołu wibracyjnego VWF może występować dodatkowe ryzyko uszkodzenia słuchu związane ze zwężaniem się naczyń krwionośnych ucha wewnętrznego na skutek drgań. Oprócz zaburzeń obwodowych, badacze rosyjscy i japońscy opisują inne ujemne skutki zdrowotne dotyczące układu wewnątrzwydzielniczego i centralnego układu nerwowego. Obraz kliniczny zmian zwanych zespołem wibracyjnym obejmuje oznaki i symptomy związane z zaburzeniami czynności wyższych ośrodków mózgowych (tj. ciągłe zmęczenie, ból głowy, rozdrażnienie, zaburzenia snu, impotencja, nieprawidłowości elektroencefalograficzne). Doniesienia te należy traktować z ostrożnością, a dalsze prace badawcze, są potrzebne, aby potwierdzić tę hipotezę o związku między zaburzeniami w centralnym układzie nerwowym a ekspozycją na drgania przenoszone przez ręce.

Skutku zdrowotne wywoływane drganiami przenoszonymi przez kończyny górne

Osoby narażone na drgania przenoszone przez kończyny mogą uskarżać się na napadowe bledniecie palców, wyzwalane zazwyczaj ekspozycją na zimno. Zaburzenie to, powodowane chwilowym wstrzymaniem dopływu krwi do palców, jest zwane objawem Raynauda, (od Maurice Raynauda, francuskiego lekarza, który je pierwszy opisał w 1862 r.). Sądzi się, że drgania mogą zakłócać cyrkulację krwi w palcach, czyniąc je bardziej podatnymi na zwężanie naczyń przy działaniu zimna. Aby wyjaśnić objaw Raynauda, wywoływany zimnem u pracowników eksponowanych na drgania, niektórzy badacze odwoływali się do spotęgowanego centralnego odruchu zwężania naczyń, powodowanego przedłużającą się ekspozycją na szkodliwe drgania, podczas gdy inni skłaniali się do podkreślania roli lokalnych zmian w naczyniach palców, wywołanych drganiami. Do opisu zaburzeń naczyniowych wywołanych drganiami stosuje się różne synonimy: martwy lub biały palec, objaw Raynauda pochodzenia zawodowego, urazowa choroba naczynioskurczowa, a ostatnio, bledniecie palców rąk wywołane drganiami (VWF). VWF wywołane drganiami jest w wielu krajach uważane za chorobę zawodową.

ZDROWOTNE SKUTKI NARAŻENIA NA WIBRACJE
- DRGAŃ O ODDZIAŁYWANIU OGÓLNYM

Skutki ekspozycji na drgania o działaniu ogólnym dotyczą zwłaszcza układu kostnego i narządów wewnętrznych.

Wibracja ogólna zaznacza się niekorzystnym wpływem, szczególnie na narządy wewnętrzne zawarte w klatce piersiowej, jamie brzusznej, jamie nosowo gardłowej i zaburzeniach w narządzie wzroku oraz zmian w aparacie ruchowym. Zaburzenia te są najczęściej wynikiem pobudzenia poszczególnych narządów do drgań rezonansowych wskutek oddziaływania wibracji.

Drgania o działaniu ogólnym powodują zmiany biologiczne ( chorobowe) i funkcjonalne.

Biologiczne skutki występują jako występują jako:

• uszkodzenia kostne - chorobowe zmiany głównie w odcinku lędźwiowym kręgosłupa, rzadziej w szyjnym

• zaburzenia w narządach wewnętrznych człowieka, niekorzystne zmiany w czynnościach narządów układu pokarmowego, głównie żołądka i przełyku ( zwiększona dolegliwość żołądkowo - jelitowa )

• zaburzenia równowagi ( wzmożona pobudliwość błędnika )

• zaburzenia w narządzie przedsionkowo-ślimakowym

• narządach klatki piersiowej,

• narządach jamy nosowo-gardłowej

• zaburzenia czynności narządów wewnętrznych, na wskutek pobudzenia rezonansowego

• zaburzenia narządu słuchu ( potęguje się utrata słuchu przy występowaniu wibracji )

• zmiany w układzie nerwowym,

• zaburzenia czynności mięśni i cięgien,

• zaburzenia w układzie rozrodczym kobiet,

• schorzenia skóry

Zmiany w aparacie ruchowym - pojawiają się dolegliwości i zmiany w dolnej części kręgosłupa ( zespół bólowy kręgosłupa ) - uznany w Belgii i Niemczech za chorobę zawodową.

Opisanym wyżej skutkom biologicznym towarzysza funkcjonalne:
· Zwiększenie czasu reakcji ruchowej
· Zwiększenie czasu reakcji wzrokowej
· Zakłócenia w koordynacji ruchów
· Nadmierne zmęczenie
· Bezsenność
· Rozdrażnienie
· Osłabienie pamięci itd

Ze względu na niskie częstotliwości drgań własnych niektórych narządów może dojść do przekroczenia progu tych wielkości i pojawienia rezonansu narządów wewnętrznych, co może być niebezpieczne dla zdrowia lub życia człowieka ( możliwość mechanicznego rozerwania narządów).

Drgania te mogą wywoływać reakcje ze strony środkowego układu nerwowego, układu wegetatywnego, układu wydzielania wewnętrznego i układu krążenia.

Przyjęto, że szkodliwy wpływ wibracji ogólnej ujawnia się w znamiennie większym procencie przypadków pojawiania się zespołu lędźwiowego, jeżeli równoważna za 8 go­dzin wartość ważona przyspieszenia drgań w kierunku pionowym przekracza wartość - 0,8 m/s².

POMIARY DRGAŃ MECHANICZNYCH

Zasady wykonywania pomiarów drgań mechanicznych w odniesieniu do :

• drgań o działaniu miejscowym określają Polskie Normy:

• PN-EN ISO 5349-1:2004 Drgania mechaniczne. Pomiar i wyznaczanie ekspozycji człowieka na drgania przenoszone przez kończyny górne. Część 1: Wymagania ogólne.

• PN-EN ISO 5349-2:2004 Drgania mechaniczne. Pomiar i wyznaczanie ekspozycji człowieka na drgania przenoszone przez kończyny górne. Część 2: Praktyczne wytyczne do wykonywania pomiarów na stanowisku pracy.

• drgań o działaniu ogólnym

• PN-EN-14253:2006 Drgania Mechaniczne. Pomiar i obliczanie zawodowej ekspozycji na drgania o ogólnym działaniu na organizm człowieka dla potrzeb ochrony zdrowia. Wytyczne praktyczne.

APARATURA

Do pomiarów wibracji stosuje się:

• mierniki spełniające wymagania podane w normie PN-91/N-01355 oraz ISO 8041 i posiadać klasę dokładności co najmniej 2 oraz zapewniać pomiar wartości równoważnej ( rms ) lub/i równoważnej ( a_eq ).

• przetworniki drgań spełniające wymagania podane w normie

PN-91/N-01356

• Wszystkie mierniki drgań mechanicznych służące do oceny warunków pracy podlegają obowiązkowej prawnej kontroli w Urzędzie Miar zgodnie z odrębnymi przepisami ( rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 30 marca 2005r w sprawie rodzajów przyrządów pomiarowych podlegających prawnej kontroli metrologicznej oraz zakresu tej kontroli - Dz. U Nr 74 z 2005r, poz. 653) - dokumentem poświadczającym wiarygodność miernika jest świadectwo legalizacji ponownej.

• zgodnie z § 3 ust.1 rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 27 grudnia 2007 r. w sprawie rodzajów przyrządów pomiarowych podlegających prawnej kontroli metrologicznej oraz zakresu tej kontroli - Dz. U. z dnia 9 stycznia 2008 r Nr 3, poz. 13) od dnia 23 stycznia, mierniki podlegają prawnej kontroli metrologicznej obejmującej wyłącznie zatwierdzenie typu.

Pomocnicza aparatura pomiarowa

• Kalibratory drgań stosowane do wzorcowania i sprawdzenia aparatury pomiarowej po­winny spełniać wymagania klasy dokładności co najmniej 2.

• Wzorcowanie powinno być przeprowadzone w sposób zapewniający spójność pomiarową.

• Lokalizacja i orientacja przetworników drgań

• Wszystkie drgania powinny być mierzone i podawane dla trzech kierunków prostokątnego układu współrzędnych. Masa przetwornika nie powinna przekraczać 10% masy badanego narzędzia.

• Pomiary powinny być wykonane możliwie jak najbliżej środka strefy zacisku na narzędziu lub obrabianym elemencie.

Przetworniki przyspieszeń powinny być umiejscowione tak blisko rąk operatora, jak to tylko możliwe, bez zakłócenia normalnego utrzymywania narzędzia. Środek ciężkości przetworników nie powinien być dalej, niż 20 mm od najbliższej ręki.

Mocowanie przetworników

Przetworniki drgań należy mocować sztywno na drgającej powierzchni.

W przypadkach, gdy nie jest to możliwe dopuszcza się inny sposób

mocowania przetworników.

Wyróżnia się następujące sposoby mocowania:

• za pomocą opaski zaciskowej

• przez przyklejanie przetwornika do płaskiej powierzchni

• przez wywiercenie oraz nagwintowanie otworu, do którego wkręcony jest przetwornik

• z użyciem adaptera, do którego przykręcony jest przetwornik, a adapter przytwierdzony jest za pomocą taśm plastikowych

• z użyciem tzw „ boksera”

Wszystkie mierniki i przetworniki drgań służące do oceny warunków pracy podlegają obowiązkowej prawnej kontroli w Urzędzie Miar zgodnie z odrębnymi przepisami.

Wybór czynności do pomiarów

Istotne jest, aby pomiary wykonywać w odniesieniu do wszystkich narzędzi z napędem czy obrabianych elementów, które mogą mieć znaczący udział w dziennej ekspozycji na drgania. Aby otrzymać prawidłowy obraz średniej dziennej ekspozycji na drgania, konieczna jest identyfikacja wszystkich

• źródeł wibracyjnej ekspozycji (tj. maszyn i narzędzi będących w użytkowaniu);

• trybów pracy narzędzia z napędem, np. pilarki łańcuchowe mogą być na biegu jałowym, pracować pod obciążeniem podczas cięcia pnia drzewa lub pracować z małym obciążeniem podczas cięcia gałęzi bocznych,

• wiertarka z napędem może być stosowana w udarowy lub nieudarowy sposób i może mieć pewien dostępny zakres regulowanych prędkości obrotowych;

• zmian warunków wykonywania czynności, gdy może to wpływać na ekspozycję na drgania, np. wyburzeniowy młot drogowy, stosowany najpierw do twardych nawierzchni betonowych, potem jest wykorzystywany do prac w bardziej miękkim gruncie,

• szlifierka, stosowana najpierw do zgrubnego usuwania metalu, potem jest wykorzystywana do bardziej
  skomplikowanych operacji oczyszczania i kształtowania;

narzędzi roboczych, które mogą mieć wpływ na ekspozycję na drgania, np. w szlifierce mogą być stosowane papiery ścierne o różnych stopniach ziarnistości, od szorstkiego do delikatnego,

• kamieniarz może stosować świder pneumatyczny z różnymi wiertłami.

Dodatkowo może być użyteczne pozyskanie

• informacji od robotników i pracowników nadzoru, w jakich sytuacjach, według nich, wytwarzane są drgania o największych intensywnościach;

• danych szacunkowych o potencjalnych zagrożeniach drganiami przy każdej czynności, z wykorzystaniem informacji producentów o wartościach emisji drgań lub wykorzystując publikowane wyniki poprzednich pomiarów podobnych narzędzi z napędem.

Zasady wykonywania pomiarów drgań mechanicznych

Wykonywanie pomiarów drgań mechanicznych o oddziaływaniu miejscowym

Pomiary przeprowadza się w typowych warunkach występujących na danym stanowisku pracy, podczas wykonywania przez pracownika typowych czynności, przy normalnej eksploatacji narzędzia, maszyny lub urządzenia. Pomiar powinien być uśredniony w czasie, który jest reprezentatywny dla typowego stosowania narzędzia z na­pędem, maszyny lub procesu. Jeśli to możliwe, pomiar powinien rozpocząć się w momencie, gdy ręce pra­cownika po raz pierwszy kontaktują się z drgającą powierzchnią i zakończyć w momencie przerwania kontaktu. W czasie pomiaru mogą występować zmiany w intensywności drgań, a nawet mogą pojawiać się okresy, w któ­rych nie występuje ekspozycja na drgania.

Dla każdej wyodrębnionej (i-tej) czynności wykonywanej przez pracownika dokonywany jest pomiar wartości ważonych przyspieszeń drgań w trzech wzajemnie prostopadłych kierunkach: X, Y, Z; a_hwx; a_hwy; a_hwz dla drgań działających przez kończyny górne.

Jeśli jest to możliwe, serie próbek pomiarowych powinny być wykonane w różnych okresach dnia i uśredniane tak, aby zmiany w drganiach w ciągu dnia były uwzględnione.

Średnią intensywność drgań dla serii N próbek dla jednego wybranego kierunku określimy z następującego wzoru:

=
( 1 )

gdzie:

- zmierzona intensywność drgań dla i -tego pomiaru w określonym kierunku

t_i - czas trwania i-tego pomiaru

=

Uzyskujemy w ten sposób informację o średniej wielkości wartości ważonych (skorygowanych) przyspieszeń drgań dla określonego kierunku. W analogiczny sposób określamy średnie wielkości ważonego (skorygowanych) przyspieszeń drgań dla pozostałych kierunków drgań.

Dla znanej intensywności drgań w trzech kierunkach x, y, z dla każdej wyodrębnionej czynności obliczana jest wartość sumy wektorowej skutecznych ważonych przyspieszeń drgań a_hwi wg wzoru :

=
( 2 )

gdzie: a_hwxi, a_hwyi ,a_hwzi - skuteczne wartości ważone przyspieszenia drgań na kontrolowanym stanowisku pracy dla określonej czynności w kierunku x, y, z

W warunkach rzeczywistych pracownik w ciągu dnia pracy może wykonywać szereg różnych czynności czy operacji w narażeniu na drgania, przy czym przy poszczególnych czynnościach czy operacjach intensywność drgań może być różna.

Wówczas na takim stanowisku pracy należy pomiary drgań mechanicznych przeprowadzić dla każdej czynności czy operacji.

Określenie czasu działania drgań

Również dla każdej wyodrębnionej (i-tej) czynności wykonywanej przez pracownika należy określić dzienny czas ekspozycji na drgania.

Czasy dziennej ekspozycji na drgania mogą być oparte na:

• pomiarze rzeczywistego czasu ekspozycji ( np. z zastosowaniem stopera)

• chronometrażu pracy

• liczbie cykli w ciągu dnia pracy

• oszacowaniu ( obarczone największym błędem)

Ocena drgań miejscowych na stanowiskach pracy

Na podstawie zmierzonych wartości ważonych (skorygowanych) przyspieszeń drgań dla każdej i-tej czynności wykonywanej przez pracownika wyznaczane są wartości wielkości podlegających ocenie.

Następnie wyznaczana jest średnia intensywność drgań dla każdej czynności czy operacji dla określonego kierunku ze wzoru ( 1) oraz dla każdej czynności czy operacji wartość sumy wektorowej skutecznych ważonych przyspieszeń drgań a_hwi ze wzoru (2).

Sum tych będzie wtedy tyle, ile czynności w narażeniu na drgania mechaniczne wykonuje pracownik na kontrolowanych stanowisku pracy w ciągu dobowego wymiaru czasu pracy.

Określa się także całkowity czas narażenia pracownika na drgania w ciągu doby, t (min) będący sumą czasów trwania t,(min) poszczególnych i-tych czynności, ze wzoru.

t =
( 3 )

gdzie: n - liczba czynności w narażeniu na drgania na kontrolowanym stanowisku

t_i - czas trwania i-tej czynności w narażeniu na drgania ( minuty lub godziny)

W oparciu o zmierzone wartości ważone (skorygowanych) przyspieszeń drgań - sum wektorowych, dla każdej i-tej czynności wykonywanej przez pracownika wyznaczana jest jedna wielkość charakteryzująca ekspozycje na drgania mechaniczne.

Tą wielkością jest:

• ekspozycja dzienna A(8), wyrażona w postaci równoważnej energetycznie dla 8-godzin działania sumy wektorowej skutecznych, ważonych częstotliwościowo przyspieszeń drgań wyznaczonych dla trzech składowych kierunkowych ( a_hwx, a_hwy, a_hwz ) w m/s².

którą obliczmy wg wzoru :

=A(8)=
( 4 )

gdzie: a_hwi, - wartość sumy wektorowej skutecznych ważonych przyspieszeń drgań na stanowisku pracy dla określonej czynności

n - liczba czynności w narażeniu na drgania na kontrolowanym stanowisku

t_i - czas trwania i-tej czynności w narażeniu na drgania ( minuty lub godziny)

T- czas odniesienia ( 480 minut lub 8 godzin)

W praktyce występują niekiedy sytuacje, że czas trwania co najmniej jednej czynności wykonywanych w ciągu dnia pracy jest krótki, ale występują intensywne drgania.

W odniesieniu do takich przypadków, w celu ochrony zdrowia pracowników w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 listopada 2002r., w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy / Dz. U. Nr 217 z dnia 18 grudnia 2002r., poz. 1833 /. oraz rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 10 października 2005 zmieniające rozporządzenie w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy / Dz. U z 28.10.05 Nr 212., poz. 1769 /. ustalono odrębną wartość dopuszczalną w postaci:

• sumy wektorowej skutecznych, ważonych częstotliwościowo przyspieszeń drgań wyznaczonych dla trzech składowych kierunkowych ( a_hwx, a_hwy, a_hwz ) w m/s².

Zasady oceny drgań miejscowych na stanowiskach pracy

W zależności od długości wyznaczonego całkowitego czasu narażenia pracownika na drgania w ciągu doby t przeprowadzane są następujące obliczenia:

• gdy określony czas całkowity t jest równy lub krótszy niż 30 min (t < 30 min), dla kontrolowanego stanowiska pracy, spośród n wyznaczonych sum wektorowych wybierana jest maksymalna wartość sumy wektorowej skutecznych, ważonych przyspieszeń drgań a_hvmax, w m/s²,

wg wzoru: a_hmax= max{a_hwi} = max{a_hV1, a_hV2, ….. a_hVn }

• gdy określony czas całkowity t jest równy lub dłuższy niż 30 min (t >30 min) wyznaczana jest 8-godzinna ekspozycja na drgania, A(8) w m/s², wg wzoru ( 4)

• gdy określony czas całkowity t jest dłuższy niż 30 min, lecz jedna lub więcej czynności trwa krócej (lub równo) niż 30 min ( t > 30 min, ale t_i < 30 min), wyznaczana jest 8-godzinna ekspozycja na drgania A{8) wg wzoru ( 4)

oraz dodatkowo, spośród sum wektorowych wyznaczonych dla czynności o czasie trwania krótszym lub równym 30 min ( t_i = 30 min), wybierana jest suma wektorowa o największej wartości wg wzoru: a_hmax= max{a_hwi} = max{a_hV1, a_hV2, ….. a_hVn }

DRGANIA OGÓLNE

Podczas pomiarów na kontrolowanym stanowisku pracy mogą przebywać tylko te osoby, które są zatrudnione w jego obrębie oraz członkowie ekipy terenowej.

Pomiary przeprowadza się w typowych warunkach występujących na danym stanowisku pracy, podczas wykonywania przez pracownika typowych czynności. Pomiar powinien być uśredniony w czasie, który jest reprezentatywny dla typowego stosowania. Jeśli to możliwe, pomiar powinien rozpocząć się w momencie, gdy ciało pracownika kontaktuje się z drgającą powierzchnią i zakończyć w momencie przerwania kontaktu. W czasie pomiaru mogą występować zmiany w intensywności drgań, a nawet mogą pojawiać się okresy, w któ­rych nie występuje ekspozycja na drgania.

Dla każdej wyodrębnionej (i-tej) czynności wykonywanej przez pracownika dokonywany jest pomiar wartości ważonych przyspieszeń drgań w trzech wzajemnie prostopadłych kierunkach: X, Y, Z; dla drgań działających w sposób ogólny na organizm pracownika.

Pomiary przyspieszenia drgań dla poszczególnych składowych kierunkowych można przeprowadzać metodą próbkowania, czyli wykonując serię odczytów skutecznych wartości ważonych przyspieszenia mierzonych z tym samym czasem całkowania T_p (T_pႳ3 min), a ich wyniki uśredniać zgodnie z równaniem.

( 5 )

gdzie:
- k-ty odczyt skutecznej wartości ważonej przyspieszenia drgań dla j-tej składowej kierunkowej (x, y lub z), w m/s², n - liczba odczytów (n Ⴓ5).

Uwaga: Jeżeli praca w ciągu dnia składa się z długich nieprzerwanych operacji to serie pomiarów próbkujących wykonuje się w różnych porach dniach.

Równoważne (za czas ekspozycji) ważone częstotliwościowo przyspieszenie drgań w kierunku j - wielkość wyrażona w m/s², oznaczona symbolem A_j(T_e), określona dla j-tej składowej kierunkowej (x, y lub z) równaniem

( 6)

gdzie:

- skuteczne (RMS) ważone częstotliwościowo przyspieszenie drgań dla j-tej składowej kierunkowej (x, y lub z), wyznaczone dla i-tej operacji w narażeniu na drgania, w m/s²

k_j - współczynnik dla j-tej składowej kierunkowej (k_x= k_y =1,4; k_z =1)

T_i - czas trwania i-tej operacji w narażeniu na drgania, w h, min lub s

m - liczba operacji w narażeniu na drgania

- łączny czas narażenia na drgania, w h, min lub s.

Dzienna ekspozycja na drgania, A_j(8) w kierunku j - wielkość wyrażona w m/s², określona dla j-tej składowej kierunkowej (x, y lub z) równaniem

( 7 )

gdzie:

, k_{j ,} T_i, m - jw.

T_o - czas odniesienia (= 8 h =480 min=28800 s).

Zasady oceny drgań ogólnych na stanowiskach pracy

Zgodnie z nowymi przepisami sposób oceny drgań działających ogólnie znacznie różni się od stosowanego do tej pory. W miejsce obliczanej wartości sumy wektorowej (wyznaczanej na podstawie trzech składowych kierunkowych ważonych przyspieszeń drgań) wprowadzone zostało tzw. dominujące ważone przyspieszenie drgań - największa wartość ważonego przyspieszenia drgań wybierana spośród trzech składowych kierunkowych przyspieszeń, a więc w rzeczywistości jedna składowa kierunkowa. Na jej podstawie, w zależności od długości wyznaczonego całkowitego czasu narażenia pracownika na drgania w ciągu doby ti przeprowadzane są następujące obliczenia:

• gdy określony czas całkowity t jest równy lub krótszy niż 30 min

(t < 30 min), dla kontrolowanego stanowiska pracy, spośród n wyznaczonych skutecznych, ważonych przyspieszeń drgań a_wmax: z uwzględnieniem właściwych współczynników (1,4a_wx, 1,4a_wy, a_wz) w m/s2, wg wzoru:

awmax= max{awli} = max{awl1, awl2, ….. awln }

• jeżeli określony czas całkowity t jest dłuższy niż 30 min (t >30 min) wyznaczana jest 8-godzinna ekspozycja na drgania, A(8) w m/s², wg wzoru nr 6

• gdy określony czas całkowity t jest dłuższy niż 30 min, lecz jedna lub więcej czynności trwa krócej (lub równo) niż 30 min (t > 30 min,
  ale ti< 30 min), wyznaczana jest 8-godzinna ekspozycja na drgania A{8) wg wzoru nr 6

oraz dodatkowo spośród n wyznaczonych skutecznych, ważonych przyspieszeń drgań aw_max: z uwzględnieniem właściwych współczynników (1,4awx, 1,4awy, awz) w m/s², wg wzoru:

awmax= max{awli} = max{awl1, awl2, ….. awln }

W przypadku, gdy chcemy obliczyć dopuszczalny czas ekspozycji (Te) na drgania mechaniczne , tak by nie przekraczać dolnej wartości granicznej ( progu działania), lub wartości NDN ( np. dla kobiet w ciąży), ze względu na ochronę zdrowia - Te wyznaczmy wg wzoru

To - czas odniesienia 480 minut

A(8) - wartość progu działania drgań miejscowych lub NDN dla kobiet w ciąży

a²_hwi, - wartość sumy wektorowej skutecznych ważonych przyspieszeń drgań na stanowisku pracy

ZASADY USTALANIA WARTOŚĆ NDN

Podstawą do ustalania wartości NDN danego czynnik fizycznego są badania doświadczalne prowadzone w laboratoriach z udziałem ochotników, w kontrolowanych warunkach narażenia na dany czynnik, badania w warunkach rzeczywistych ( na stanowiskach pracy), badania epidemiologiczne nad skutkami zdrowotnymi oraz badania doświadczalne na zwierzętach.

WARTOŚCI DOPUSZCZALNE

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 listopada 2002r w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy ( Dz. U. Nr 217, poz. 1833 ) wraz ze zmianą ( Rozp. MGiP z dnia 10.10.2005 - Dz. U. Nr 212., poz. 1769) zawiera normatywy higieniczne ( dopuszczalne wartości ) oddziaływania drgań na organizm człowieka.

Dopuszczalne ze względu na ochronę zdrowia wartości przyspieszeń drgań ustalono oddzielne dla drgań działających miejscowo, przez kończyny górne i drgań działających ogólnie na cały organizm człowieka.

Drgania miejscowe

Parametrem podlegającym ocenie jest ekspozycja dzienna, wyrażona w postaci równoważnej energetycznie dla 8-godzin działania sumy wektorowej skutecznych, ważonych częstotliwościowo przyspieszeń drgań wyznaczonych dla trzech składowych kierunkowych ( ahwx, ahwy, ahwz ).

Wrażliwość człowieka na wibracje ogólne w kierunku X i Y jest 1,4 razy większa od kierunku Z i to należy uwzględnić.

W przypadku wibracji miejscowej wrażliwość w kierunkach X,Y,Z jest jednakowa

Drgania ogólne

Parametrem podlegającym ocenie jest ekspozycja dzienna, wyrażona w postaci równoważnej energetycznie dla 8-godzin działania skutecznego, ważonego częstotliwościowo przyspieszeń drgań dominującego wśród przyspieszeń drgań wyznaczonych dla trzech składowych kierunkowych z uwzględnieniem właściwych współczynników ( 1,4awx, 1,4 awy, awz).

drgań o oddziaływaniu miejscowym

• dopuszczalna wartość ekspozycji dziennej postaci równoważnej energetycznie dla 8-godzin działania sumy wektorowej skutecznych, ważonych częstotliwościowo przyspieszeń drgań wyznaczonych dla trzech składowych kierunkowych ( ahwx, ahwy, ahwz) . nie może przekraczać - 2,8 m/s².

• wartość ekspozycji trwającej 30 minut i krócej w postaci sumy wektorowej nie może przekraczać - 11,2 m/s² .

drgań o oddziaływaniu ogólnym

Dopuszczalna wartość wyrażona w postaci równoważnej energetycznie dla 8-godzin działania skutecznego, ważonego częstotliwościowo przyspieszeń drgań dominującego wśród przyspieszeń drgań wyznaczonych dla trzech składowych kierunkowych z uwzględnieniem właściwych współczynników ( 1,4ahxw, 1,4 ahwy, ahwz) nie może przekraczać - 0,8 m/s².

• przy ekspozycji trwającej 30 minut i krócej nie może przekraczać - 3,2 m/s² .

Maksymalna dopuszczalna ekspozycja narażonych pracowników na drgania o działaniu ogólnym oraz drgania działające na organizm przez kończyny górne.

Narażeni	Ekspozycja	Drgania działające na organizm przez kończyny górne (wartości max)	Drgania o ogólnym działaniu na organizm człowieka (wartości max)
Młodociani	Dzienna	1 m/s^2	0,19 m/s^2
		Do 30 minut	4 m/s^2	0,76 m/s^2
	Kobiety w ciąży	Dzienna	1 m/s^2	Nie wolno zatrudniać
		Do 30 minut	4 m/s^2
	Pozostali pracownicy	Dzienna	2,8 m/s^2	0,8 m/s^2
		Do 30 minut	11,2 m/s^2	3,2 m/s^2

Wartości progów działania dla dziennej ekspozycji na drgania mechaniczne

Rodzaj drgań	Wartość progów działania drgań
Drgania działające przez kończyny górne	wyrażona w postaci sumy wektorowej odniesionej do 8-godzinnego działania A(8) = 2,5 m/s^2
Drgania o ogólnym oddziaływaniu na organizm człowieka	równoważna energetycznie dla 8-godzin działania skutecznego, ważonego z uwzględnieniem właściwych współczynników (1,4ahxw, 1,4 ahwy, ahwz ) A(8) = 0,5 m/s^2

Postanowienia dyrektywy 2002/44/WE

W przypadku drgań miejscowych:

• wartość graniczna dziennej ekspozycji odniesiona do 8 godzin wynosi A(8)h = 5 m/s².

• wartość progu działania (czyli wartość dziennej ekspozycji odniesiona do 8 godzin określająca próg działania) wynosi A(8)h =2,5 m/s².

W przypadku drgań ogólnych:

• wartość graniczna dziennej ekspozycji w odniesieniu do 8 godzin wynosi A(8)w = 1,15 m/s², w przypadku dawki drgań (VDV) 21 m/s^1,75

• wartość progu działania wynosi w przy dziennej ekspozycji A(8)w = 0,5 m/s²,w przypadku dawki drgań (VDV) 9,1 m/s1^,75. Dzienna ekspozycja A( 8), wyrażona jest jako ważna dla 8 h wartość przyspieszenia

INTERPRETACJA WYNIKÓW

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 20 kwietnia 2005r (Dz. U nr 73, poz. 645) końcowa ocena narażenia pracownika na kontrolowanym stanowisku pracy, na dany czynnik szkodliwy powinna polegać na porównaniu wyznaczonej dla 8 godzin wartości natężenia

czynnika z wartością dopuszczalną ( NDN ) ustaloną ze względu na ochronę zdrowia.

W ten sposób następuje liczbowe ustalenie jaką część NDN-u stanowi wartość zmierzonego natężenia czynnika szkodliwego.

INTERPRETACJA WYNIKÓW WIBRACJI MIEJSCOWEJ

Ryzyko zawodowe, będące następstwem narażenia na drgania określone jest przez krotność czynnika, określonego z poniższego wzoru:

K ( krotność ) = (aeg,8h ) x (adop,8h)^-1 (a).

gdzie: adop,8h - dopuszczalna równoważna energetycznie dla 8-godzin działania wartość sumy wektorowej skutecznych, ważonych częstotliwościowo przyspieszeń drgań wyznaczonych dla trzech składowych kierunkowych ( a_hwx, a_hwy, a_hwz)

W przypadku wibracji miejscowej całkowitym czasie działania w ciągu dniówki roboczej równym 30 minutom lub krótszym ryzyko zawodowe, będące następstwem narażenia na drgania określone jest przez krotność czynnika, określonego z poniższego wzoru:

K ( krotność) = (amax ) x ( awdop,0,5h)^-1 (b).

gdzie: awdop,0,5h - dopuszczalna równoważna energetycznie wartość sumy wektorowej skutecznych, ważonych częstotliwościowo przyspieszeń drgań wyznaczonych dla trzech składowych kierunkowych ( a_hwx, a_hwy, a_hwz)

dla ekspozycji trwającej 30 minut i krócej

INTERPRETACJA WYNIKÓW WIBRACJI OGÓLNEJ

Ryzyko zawodowe, będące następstwem narażenia na drgania określone jest przez krotność czynnika, określonego z poniższego wzoru:

K ( krotność ) = (aeg,8h ) x (adop,8h)^-1 (c).

gdzie: adop,8h - dopuszczalna wartość wyrażona w postaci równoważnej energetycznie dla 8-godzin działania skutecznego, ważonego częstotliwościowo przyspieszeń drgań dominującego wśród przyspieszeń drgań wyznaczonych dla trzech składowych kierunkowych z uwzględnieniem właściwych współczynników (1,4 a_hwx, 1,4 a_hwy, a_hwz)

W przypadku wibracji ogólnej i całkowitym czasie działania w ciągu dniówki roboczej równym 30 minutom lub krótszym ryzyko zawodowe, będące następstwem narażenia na drgania określone jest przez krotność czynnika, określonego z poniższego wzoru:

K ( krotność) = (amax ) x ( awdop,0,5h)^-1 (d).

gdzie: awdop,0,5h -dopuszczalna wartość ekspozycji dziennej trwającej 30 minut lub krótszej

OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO

Na obecnym etapie rozwoju i realizacji polityki bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia ocena narażenia pracowników na czynniki fizyczne występujące w środowisku pracy jest niewystarczająca.

W celu stworzenia możliwości zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy oraz ochroną zdrowia konieczna jest ocena ryzyka zawodowego. Osoby odpowiedzialne za jej dokonanie w zakładach pracy mogą obecnie wspierać swoje działania wytycznymi zawartymi w normach PN-N-18001:1999 oraz PN-N-18002: 2000.

W przypadku występowania na stanowisku pracy drgań mechanicznych, ocena ryzyka zawodo­wego to proces znacznie szerszy niż ocena narażenia na drgania, wymagający wielu dodatkowych dzia­łań. Ocena narażenia praktycznie kończy się stwierdzeniem, że na danym stanowisku pracy występują lub też nie występują przekroczenia wartości dopuszczalnych, ustalonych ze względu na ochronę zdrowia. Aby ocenić ryzyko zawodowe, należy pójść znacznie dalej. Wymaga się określenia poziomu badanego czynnika w stosunku do ustalonych wartości dopuszczalnych nawet wówczas, gdy na kontrolowanym stanowisku pracy przekroczenia wartości dopuszczalnych nie występują.

Poziom czynnika w stosunku do wartości dopuszczalnej jest określany przez wyznaczenie tzw. krotno­ści czynnika, określanego na podstawie przedstawionych powyżej wzorów.

W przypadkach, gdy całkowity czas narażenia pracownika na drgania w ciągu doby, t_e jest dłuższy niż 30 min (t_e > 30 min) i czas trwania t_i wszystkich n wykonywanych przez pracownika czyn­ności w warunkach narażenia na drgania jest dłuższy niż 30 min, podstawą do oceny ryzyka zawodo­wego jest krotność k_req8h określona ze wzorów (a) lub (c).

W przypadkach, gdy całkowity czas narażenia pracownika na drgania w ciągu doby t_e, jest dłuższy niż 30 min (t_e > 30 min), ale choć jedna z czynności wykonywanych w ciągu dnia pracy w warunkach narażenia na drgania trwa 30 min lub krócej, do oceny ryzyka zawodowego należy wy­znaczyć zarówno krotność k_req8h ze wzorów (a) lub (c) , jak też krotność k _rmax ze wzorów (b) lub (d). Podstawą do oceny ryzyka zawodowego jest wówczas ta z wyznaczonych krotności, która ma większą wartość.

W przypadkach, gdy całkowity czas narażenia pracownika na drgania w ciągu doby, t_e, jest równy 30 min lub krótszy (ł_e < 30 min), wielkość ryzyka zawodowego wynikającego z narażenia pra­cownika na drgania na danym stanowisku pracy określa się na podstawie krotności k_{r max} wyznaczonej ze wzorów (b) lub (d). Przyjmuje się, że:

• ryzyko wystąpienia niekorzystnych dla zdrowia pracowników następstw narażenia na drgania na stanowisku pracy jest małe (M), jeżeli wyznaczona dla tego stanowiska krotność, będąca pod­stawą oceny ryzyka zawodowego, jest mniejsza od 0,5 (k_r < 0,5)

• ryzyko zawodowe przy narażeniu na drgania jest ryzykiem akceptowalnym (średnim - Ś), jeżeli wyznaczona dla stanowiska pracy krotność jest równa lub większa od 0,5, ale nie przekracza 1 (0,5 < k_r< 1)

• ryzyko związane z narażeniem na drgania jest ryzykiem nieakceptowalnym (dużym - D), jeżeli wyznaczona dla stanowiska pracy krotność jest większa od 1 (k_r > 1).

Zaszeregowanie ryzyka zawodowego do określonej klasy (małe, średnie czy duże) decyduje o rodzaju przedsięwzięć, które należy podjąć w ramach realizacji polityki bezpieczeństwa i ochrony zdro­wia pracowników, a także o terminie wykonania następnych badań drgań na ocenianym stanowisku pra­cy. Częstotliwość wykonywania badań czynników potencjalnie szkodliwych na stanowiskach pracy w zależności od wielkości ustalonego ryzyka zawodowego jest określona w rozporządzeniu w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. Zgodnie z tym rozporządzeniem, pomiary drgań mechanicznych na danym stanowisku pracy powinny być dokonane:

• po upływie dwóch lat - przy stwierdzeniu, na podstawie wyników ostatnio przeprowadzonego ba­dania, ryzyka małego (k_r < 0,5),

• po upływie roku - przy stwierdzeniu ryzyka średniego - akceptowalnego (0,5 < k_r < 1) lub dużego - nieakceptowalnego,

• po upływie sześciu miesięcy - w razie stwierdzenia ryzyka dużego - nieakceptowalnego (k_r > 1).

Raport z pomiarów

powinien odnosić się do PN-EN ISO 5349-1lub 2:2004 w przypadku drgań miejscowych i PN-EN-14253:2006 oraz odnosić się punktu 5.10.2 i 5.10.3 normy PN-EN ISO/IEC 17025:2005 „Ogólne wymagania dotyczące kompetencji laboratoriów badawczych i wzorcujących” i powinno się w nim podawać, zależnie od sytuacji badanej, następujące informacje:

1. Informacje podstawowe:

• zakład pracy/klient;

• cel pomiarów (np. wyznaczanie ekspozycji na drgania poszczególnych pracowników, grup pracowniczych, ocena stosowanych środków zwalczania drgań, badania epidemiologiczne);

• data wyznaczania;

• podmiot lub podmioty wyznaczania ekspozycji indywidualnej;

• osoba przeprowadzająca pomiary i wyznaczanie.

• Warunki środowiskowe na stanowisku pracy:

• miejsce pomiarów (np. pomieszczenie zamknięte, na zewnątrz pomieszczenia, obszar fabryki);

• temperatura; wilgotność;

• Informacje wykorzystywane podczas wyboru mierzonych czynności .

• Informacje wykorzystywane podczas wyboru mierzonych czynności .

• Modele codziennej pracy dla każdej wyznaczanej czynności:

• opis czynności, podczas których wykonuje się pomiar;

• stosowane maszyny i narzędzia robocze;

• stosowane materiały lub obrabiane elementy;

• rodzaje ekspozycji (np. godziny pracy, okresy przerw);

• Szczegółowe informacje dotyczące źródeł drgań:

• opis techniczny narzędzia z napędem lub maszyny;

• typ lub numer modelu;

• wiek i stan, w jakim utrzymywane są narzędzia z napędem lub maszyny;

• masa narzędzia z napędem trzymanego w ręku lub obrabianego elementu trzymanego w ręku;

• środki redukcji drgań maszyny lub narzędzia z napędem, jeśli takie są stosowane;

• automatyczne systemy sterowania maszyną (np. sterowanie momentem obrotowym podczas pracy wkrę­takiem do nakrętek);

• moc maszyny;

• częstotliwość obrotowa lub szybkość udarów;

• modele i typy narzędzi roboczych;

• wszystkie dodatkowe informacje (np. niewyważenie narzędzi roboczych).

• Przyrządy pomiarowe:

• opis przyrządów pomiarowych;

• dokładność kalibracji;

• data ostatniego badania weryfikacyjnego;

• wyniki sprawdzenia funkcjonowania;

• wyniki badań wszelkich zakłóceń.

• Warunki pomiarów przetwornikiem przyspieszenia:

• miejsca lokalizacji przetworników i orientacje osi

• metody mocowania przetworników;

• warunki pracy;

• położenie ramienia i pozycje ręki (łącznie z informacją, czy operator jest praworęczny czy leworęczny);

• wszelkie dodatkowe informacje (np. informacje o siłach zacisku i nacisku),

• Wyniki pomiarów:

• zmierzone w osiach x-, y- i z- częstotliwościowo ważone wartości drgań przenoszonych przez kończyny górne (ahwix, ahwiy, ahwiz). możliwie dla każdej czynności;

• czasy trwania pomiaru;

• mnożniki stosowane do oszacowania całkowitej wartości drgań, jeśli pomiary wykonano w pojedynczej osi lub w dwóch osiach (łącznie z uzasadnieniem wykorzystania pomiarów w jednej osi lub dwóch osiach i uzasadnieniem dotyczącym zastosowanego mnożnika).

• Wyniki wyznaczania dziennej ekspozycji na drgania:

• całkowita wartość drgań, ahvi, dla każdej czynności;

• czas trwania ekspozycji na drgania przy każdej czynności, ti;

• cząstkowe ekspozycje na drgania przy każdej czynności, Ai(8),

• dzienna ekspozycja na drgania, A(8);

OCHRONA PRACOWNIKÓW PRZED DRGANIAMI MECHANICZNYM

Zgodnie z art. 227 § 1 Kp pracodawca jest obowiązany stosować środki zapobiegające chorobom zawodowym i innym chorobom związanym z wykonywaną pracą, w szczególności:

• utrzymywać w stanie stałej sprawności urządzenia ograniczające lub eliminujące szkodliwe dla zdrowia czynniki środowiska pracy oraz urządzenia służące do pomiarów tych czynników,

• przeprowadzać, na swój koszt, badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia, rejestrować i przechowywać wyniki tych badań i pomiarów oraz udostępniać je pracownikom

Zgodnie z art. 226 Kp pracodawca :

§ 1. ocenia i dokumentuje ryzyko zawodowe związane z wykonywaną pracą oraz stosuje niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko

§ 2. informuje pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywana pracą oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami.

• Ze względu na szerokie występowanie drgań mechanicznych w środowisku pracy (głownie w przemyśle przetwórczym, budownictwie, kamieniarstwie, górnictwie, transporcie, leśnictwie i rolnictwie) oraz nieobojętnemu wpływowi na organizm człowieka zachodzi konieczność eliminacji drgań ze środowiska pracy lub zmniejszenia negatyw­nego wpływu na człowieka.

• W kraju narażonych jest ok. 0,9 mil osób na potencjalnie szkodliwe oddziaływanie drań, z czego ok. 90 % na drgania ogólne. O dużej szkodliwości drgań świadczą choroby przyznane z tytułu zawodowej utraty zdrowia, które stanowią 3-4% ogólnej ilości chorób zawodowych.

• Wobec powyższego zagadnienie ochrony przed wibracjami jest tak ważne, ale w praktyce mało postrzegalne przez służby techniczne ( dyrekcję zakładów i bhp) i medyczne ( nadzór sanitarny i lekarzy zakładowych prowadzących nadzór medyczny nad pracownikami).

Środki profilaktyki technicznej

• powinno się zastosować narzędzie (z oprzyrządowaniem) powodujące najmniejszą ekspozycję na drgania - jeśli istnieje wybór między różnymi narzędziami

• narzędzia powinny być starannie konserwowane, zgodnie z instrukcją producenta.

• ręce operatora powinny być zabezpieczone przed nawiewem zimnych gazów lub wypływem cieczy z narzędzi

• zastosować proces, w którym ekspozycja na drgania jest najmniejsza - jeśli istnieje wybór między różnymi procesami,

• rękojeści drgających urządzeń powinny być ogrzewane podczas pracy w chłodnych warunkach - jeśli to możliwe,

• unikać narzędzi, których kształt rękojeści wymaga stosowania dużego nacisku na skórę w miejscu kontaktu,

• wybierać narzędzia wymagające najmniejszych sił kontaktu (sił zasilających i nacisku) o najmniejszej masie, pod warunkiem że inne parametry, takie jak intensywność drgań czy siły kontaktu, nie będą wówczas większe.

Środki profilaktyki technicznej

• wprowadzać automatyzację procesów technologicznych

• zdalnie sterować źródłami drgań,

• minimalizować drgania na drodze ich propagacji ( odpowiednie fundamenty, stosowanie materiałów izolacyjnych - odpowiednie podkładki , maty, wibroizolatory )

• stosowanie ochron przeciwwibracyjnych takich jak:

• rękawice antywibracyjne

• pasy, poduszki, rękawy, klęczniki i odpowiednie obuwie

• automatyzację procesów technologicznych

• zdalne sterowanie źródłami drgań,

• lokalizowanie stanowisk pracy, na których mogą wystąpić nadmierne drgania,

Środki profilaktyki organizacyjnej

• Odbyć odpowiednie szkolenia ( instruktaż) w zakresie właściwej obsługi urządzeń.

• Mieć możliwość skorzystania warunków komfortu cieplnego.

• Mieć możliwość wykonywania pracy w ciągu dnia w taki sposób by zawierały okresy bez ekspozycji na drgania ( ponieważ przypuszcza się, że zagrożenie drganiami jest zmniejszone, gdy unika się ciągłych ekspozycji na drgania przez długi okres)

Ponadto pracodawca powinien wprowadzić metody polegające na:

• skracaniu czasu ekspozycji na drgania,

• przesuwaniu do innej pracy osób podatnych na drgania

• wykonywaniu pomiarów środowiska pracy,

• lokalizowaniu stanowisk pracy, na których mogą wystąpić nadmierne drgania,

• analizie i ocenie stanu zagrożenia,

• zapewnieniu odpowiednich pomieszczeń do odpoczynku (właściwy mikroklimat),

W praktyce stosowanie kilku metod jednocześnie daje najlepsze efekty

i rezultaty ochrony pracowników przed niepożądanym oddziaływaniem wibracji. Stosowanie właściwej profilaktyki prowadzi do poprawy zdrowotnej ( czynnik humanitarny ) oraz obniżenia kosztów społecznych i ekonomicznych mających realny wymiar.

Metody administracyjne:

• stosowanie odpowiedniej profilaktyki medycznej ( badania wstępne, okresowe i końcowe ),

• zapewnienie bezpiecznej obsługi maszyn i urządzeń,

• przesuwanie do innej pracy osób podatnych na drgania,

• skracanie czasu ekspozycji na drgania,

• lokalizowanie stanowisk pracy, na których mogą wystąpić nadmierne drgania,

• wykonywanie pomiarów środowiska pracy,

• analiza i ocena stanu zagrożenia,

• zapewnienie odpowiednich pomieszczeń do odpoczynku (właściwy mikroklimat),

• szkolenie pracowników i podnoszenie ich świadomości

W praktyce stosowanie kilku metod jednocześnie daje najlepsze efekty rezultaty ochrony pracowników przed niepożądanym oddziaływaniem wibracji. Stosowanie właściwej profilaktyki prowadzi do poprawy zdrowotnej ( czynnik humanitarny ) oraz obniżenia kosztów społecznych i ekonomicznych mających realny wymiar.

RĘKAWICE ANTYWIBRACYJNE

W celu ochrony pracowników przed drganiami  mechanicznymi działającymi na ich organizm przez kończyny górne stosuje się rękawice antywibracyjne.

Właściwości tłumiąco - wibroizolacyjne rękawic przeznaczonych do ochrony przed drganiami są charakteryzowane przez dwa współczynniki liczbowe:

• Skorygowany współczynnik przenoszenia drgań T_RM, wyznaczony w czasie badań rękawic dla przedziału częstotliwości 32 - 200 Hz

• Skorygowany współczynnik przenoszenia drgań T_RH wyznaczony w czasie badań rękawic dla przedziału częstotliwości 200 - 1250 Hz.

Współczynniki te wyznacza się w badaniach laboratoryjnych wg. EN ISO 10819:1996 i PN-EN ISO 10819:2000

Wartości tych współczynników decydują, czy rękawice można uznać za antywibracyjne, czy też nie.

Nie można przypisywać właściwości antywibracyjnych rękawicom, które nie spełniają jednocześnie dwóch następujących warunków:

• T_RM < 1 (wartość średnia skorygowanego współczynnika przenoszenia drgań przez rękawicę w zakresie częstotliwości 32 - 200 Hz mniejsza od 1)

• T_RH < 0,6 (wartość średnia skorygowanego współczynnika przenoszenia drgań przez rękawicę w zakresie częstotliwości 200 - 1250 Hz mniejsza od 0,6).

Oznacza to, że rękawice można uznać za antywibracyjne jeśli:

• przynajmniej nie wzmacniają drgań przekazywanych z rękojeści na dłoń operatora w zakresie częstotliwości 32÷200 Hz, a jednocześnie redukują drgania w zakresie częstotliwości 200÷1250 Hz do wartości mniejszych niż 60 % wartości drgań mierzonych na dłoni operatora, gdy pracuje bez rękawicy.

Rękawice antywibracyjne mają za zadanie ochronę kończyn górnych przed niekorzystnym oddziaływaniem drgań. Muszą być tak skonstruowane, by palce miały takie same właściwości jak część dłoniowa.

Zgodnie z wymogami normy EN ISO 10819:1996 i PN-EN ISO 10819:2000 nie wzmacniają drgań przekazywanych z rękojeści na dłonie operatora w zakresie częstotliwości 32 -200 Hz

redukują drgania przekazywane z rękojeści co najmniej o 60% , w zakresie częstotliwości 200-1250 Hz, w stosunku do tego gdy pracuje się bez rękawicy .

Metody badań rękawic antywibracyjnych i kryteria oceny zostały zawarte w PN-EN ISO 10819:2000 Drgania i wstrząsy mechaniczne. Drgania oddziałujące na organizm człowieka przez kończyny górne. Metoda pomiaru i oceny współczynnika przenoszenia drgań przez rękawice na dłoń operatora.

Sklasyfikowanie rękawicy jako antywibracyjnej, nie oznacza że będzie ona tak samo skuteczna przy każdym narzędziu. Zachowanie się rękawicy antywibracyjnej zależy od:

• charakteru widma generowanego przez narzędzie

• od siły nacisku i zacisku, które są wywierane na narzędzie przez operatora

• warunków środowiskowych

• sposobu pracy i właściwości osobniczych pracownika

Przy badaniach rękawic antywibracyjnych, przyjęto że miarą skuteczności danego środka będzie bezwymiarowy wskaźnik skuteczności - wyznaczony w postaci sumy wektorowej wyznaczony na rękojeści narzędzia ( na dłoni operatora pracującego bez zabezpieczeń ) do sumy wektorowej wyznaczonej na dłoni operatora pracującego w rękawicy

Ważony wskaźnik skuteczności ochrony;

• = 1 - nie ogranicza przekazywania drgań do dłoni operatora

• < 1 zwiększa przekazywanie drgań na dłoń operatora

• > 1 ogranicza przekazywanie drgań na dłoń operatora, co w konsekwencji prowadzi do ograniczenia ryzyka zawodowego pojawienia się choroby wibracyjnej

Dobór środka ochrony sprowadza się do wybrania takich rękawic, które będą miały najwyższy wskaźnik ochrony

Skuteczność ochrony tych samych rękawic antywibracyjnych podczas wykonywani pracy różnymi narzędziami nie jest jednakowa Ta sama rękawica różnie będzie się zachowywała w zależności od widma drgań.

Należy pamiętać , że nie ma uniwersalnych rękawic antywibracyjnych. Ta sama rękawica różnie będzie się zachowywała w zależności od widma drgań.

Należy podkreślić, że stosowanie rękawic antywibracyjnych może nie tylko ograniczyć drgania transmitowane z narzędzi do rąk operatora, ale też zabezpiecza ręce przed niską temperaturą i wilgocią, które to czynniki potęgują skutki oddziaływania drgań, przyspieszając pojawienie się i rozwój choroby wibracyjnej.

Rękawice antywibracyjne OPREL AV skutecznie tłumią drgania w zakresie częstotliwości 32 -1250 Hz, zabezpieczając równocześnie ręce przed zimnem i wilgocią. Są przewidziane do stosowania głównie na tych stanowiskach pracy, na których wykorzystywane są elektronarzędzia i narzędzia pneumatyczne. Ich stosowanie skutecznie chroni prze chorobą wibracyjną. W ostatnich latach co roku u ok. 200 osób stwierdza się występowanie zespołu wibracyjnego. Oznacza to koszt rent z tego tytułu na ok.. 4,5 mil zł. Należy podkreślić, że stosowanie rękawic powinno całkowicie wyeliminować przypadki zespołu wibracyjnego

- 1 -

---