Organizacje międzynarodowe w. 1-5, Organizacje międzynarodowe

ORGANIZACJE MIĘDZYNARODOWE - wykład 1. (17 lutego 2009)

Podstawowe skróty:

- OM - organizacje międzynarodowe

- UE - Unia Europejska

- RB - Rada Bezpieczeństwa

- ZO - Zgromadzenie Ogólne

- SM - stosunki międzynarodowe

- KE - Komisja Europejska

- RUE - Rada Unii Europejskiej

- PE - Parlament Europejski

Skróty pisane są zwykle wielkimi literami (z małymi wyjątkami) i niekoniecznie są to nazwy własne. Jeśli pojawia się jakiś nowy termin, organizacja, nazwa traktatu, konwencji lub cokolwiek innego, zwykle ich skrót podany jest w nawiasie po pierwszym użyciu terminu, np.: „to prawo zostało ujęte w Karcie Narodów Zjednoczonych (KNZ)”. Dalej używam już tylko skrótu KNZ.

m.jezewski@uksw.edu.pl

Pojęcia:

- stosunki międzynarodowe

- globalizacja

2 podejścia SM:

- realistyczne - Realpolitik, siła, zdobywanie i utrzymanie władzy

- liberalne

Realizm

Siła:

- twarda - militaria

- miękka - gospodarka i wartości.

Państwa to podstawowi aktorzy SM. Realizm zakłada, że organizacje międzynarodowe (OM) są nieskuteczne.

Podstawy realizmu:

- Tukitydes - „Wojna Peloponeska”

(1-sza OM to Związek Morski)

- Machiavelli - „Książę”

- T. Hobbes - „Lewiatan”

- Clausewitz

Cechy realizmu:

- państwa to główni aktorzy SM

- państwo to podmiot jednolity i racjonalny

- cechą dominującą w SM jest konflikt (a w nim równowaga sił)

Istnieje hierarchia państw jeśli chodzi o siłę.

R. Gilpin: system międzynarodowy został ustanowiony z tego samego powodu, z jakiego ustanowiono system polityczny.

Realiści kładą nacisk na działania jednostronne, nie oglądają się na swych partnerów.

Teoria G - osiągnięcie celów.

Dylemat więźnia

x\y	Przyznanie się	Milczenie
Przyznanie się	-6/-6	0/-10
Milczenie	-10/0	-2/-2

Zdaniem realistów stworzenie OM jest możliwe tylko na poziomie low politics (mniej istotnych spraw). Inne OM tworzone mogą być tylko przez hegemona lub w porozumieniu hegemonów. OM pozwalają utrzymać wpływy i pozycje hegemona oraz dominacje.

Liberalizm

Zdaniem liberałów SM to konflikt, ale i współpraca. Używa się mniej siły militarnej, a społeczeństwa zbliżają się do siebie.

Podstawy liberalizmu:

- H. Grocjusz - jego zdaniem tworzenie się więzi między państwami leży w ich interesie

- J. Locke - wg niego podmioty współpracują ze sobą

- A. Smith - mówi, że handlowanie jednostek jest ich naturalną skłonnością

- D. Ricardo - podkreśla, że handel powinien opierać się na teorii korzyści komparatywnych, tj. na produkcji towarów, w których ma się przewagę:

	X	y
A	6	12
B	15	13

Gdzie:

- A i B to dwa państwa

- x i y to dwa dane produkty

- wartość pogrubiona oznacza produkt dominujący ilościowo w stosunku x do y

Państwo A produkuje więcej y niż x, więc powinno przede wszystkim skupić się na produkcji y. Państwo B produkuje więcej x niż y, więc powinno skupić się na produkcji x.

Nie może być tak, że państwo B skupia się na produkcji jednocześnie x i y tylko dlatego, że ma lepsze rezultaty w obydwu przypadkach od państwa A. Oba kraje muszą produkować.

cd:

- E. Kant - „Projekt wiecznego pokoju”, państwa powinny stworzyć rząd światowy

Cechy współczesnego liberalizmu:

- podmiotami SM są nie tylko państwa, ale i inne podmioty

- państwo nie musi być podmiotem jednolitym i racjonalnym

- natura SM jest złożona

- nie ma rozróżnienia na hard i low politics (a więc na kwestie bardziej i mniej istotne)

2 podejścia w ramach liberalizmu:

- funkcjonalizm - OM są tworzone, bowiem zachodzi taka potrzeba; problemy mogą być rozwiązywane na poziomie wyższym; współpraca w dziedzinach mniej istotnych daje wzrost zaufania

- instytucjonalizm - świat wygląda podobnie, jak w ujęciu realistycznym: kraje myślą o własnych celach, ale rola OM rośnie wraz ze spadkiem roli hegemona; w ramach OM państwa są w stanie porozumieć się co do postępowania, nie mają dylematu więźnia

Rola OM: przezwyciężenie dylematu więźnia, promocja dobrobytu i pomyślności gospodarczej, rozwój wspólnych wartości, norm, pomoc ofiarom „wielkiej polityki” (uchodźcom, poszkodowanym)

ORGANIZACJE MIĘDZYNARODOWE - wykład 2. (24 lutego 2009)

Instytucjonalizm

Patrzy na formalną strukturę organizacji. Mówi się także, że jest to podejście strukturalistyczne - nie analizuje się procesów decyzji, lecz kształt. Patrzy się na strukturę biurokratyczną. Analiza instytucjonalna rozpoczyna się od statutu organizacji. Organizacje międzynarodowe są powoływane na podstawie umów międzynarodowych (traktatów).

Traktat (statut) - determinuje charakter organizacji. Patrzymy na formę, jakie kompetencje mają organy i jak je wykonują (np. ONZ - nie da się zrozumieć, bez rozumienia działania Rady Bezpieczeństwa, bez zrozumienia jak działa veto; IMF[międzynarodowy fundusz walutowy]-liczba głosów uzależniona jest od układu finansowego).

Analiza powiązania jednostek z biurokracją - hierarchia. Czy dany urzędnik jest ponadnarodowy, czy też jest przedstawicielem państwa? Reguluje to statut, np. Komisja Europejska - urzędnicy ponadnarodowi - kierują się interesem ponadnarodowym.

Dwie modyfikacje tego podejścia:

Neofunkcjonalizm - patrzy na rozwój danej organizacji, zastanawia się jak organizacja międzynarodowa się rozwija jako funkcja, instytucja, jak zmienia się zakres kompetencji.
Neoinstytucjonalizm - skupia się na relacji państwo-organizacja.

Głosy odnośnie instytucjonalizmu:

J. Mearsheimer - artykuł „Fałszywa obietnica instytucjonalizmu międzynarodowego”- analizował instytucjonalizm w sferze bezpieczeństwa międzynarodowego. Dokonując interpretacji stwierdził, że instytucjonaliści postrzegają organizacje jako podstawowy czynnik stabilności. Służą one zabezpieczeniu przed wojną. Dostrzegają również wpływ organizacji na zachowanie państwa.

Instytucje to zespół norm określających sposób współpracy między państwami, zazwyczaj sformalizowany i zawarty w ramach organizacji międzynarodowej (np. układ ogólny w sprawie ceł i handlu 1947 GATT- miał on być pierwotnie porozumieniem o stosunkach w ramach WTO. Statut- Karta Hawańska 1948.

Negocjowano również reguły handlu, a nie instytucji. Ponieważ Senat Amerykański odmówił podpisania traktatu o ITO[międzynarodowa organizacja handlowa] i formalnie GATT nie wszedł w życie, powołano protokół tymczasowego stosowania, który działał przez 47 lat. Stworzono również instytucje GATT- nie miały podstaw, nie było statutu, ale były instytucje.

Czy instytucje działają, czy nie i czy to jest ich podstawowa cecha? Zdaniem Mearsheimer'a dwa czynniki wpływają na skuteczność instytucji, z punktu widzenia państw:

- państwa analizują korzyści z uczestnictwa w organizacji międzynarodowej;

- obawa przed oszustwem - czynnik wpływający na organizacje międzynarodowe;

Trzy rodzaje instytucjonalizmu:

1) instytucjonalizm liberalny - zastanawia się dlaczego możliwa jest współpraca nawet w dziedzinach, w których interesy państw są przeciwstawne. To odrywa analizę od problemów bezpieczeństwa. Instytucje i organizacje międzynarodowe mogą wpłynąć na sposób postrzegania korzyści. Tam gdzie stworzenie org przyczyni się do maksymalnej korzyści państwa będą ze sobą współpracować. Stworzenie organizacji międzynarodowej w jakiejś dziedzinie zwiększa liczbę transakcji w ramach danej organizacji. Organizacje mogą sprzyjać powiązaniu różnych sfer współpracy, powodują obniżenie kosztów transakcji, umożliwiają kontrolę nad przestrzeganiem reguł. Krytyka Mearsheimer'a wskazuje, że maksymalizacja zysków jest złudna, tzn. twórcy instytucjonalizmu liberalnego nie doceniają czynnika liberalizacji, tak aby przeciwnik poniósł większe koszty. Brak dowodów empirycznych na działanie instytucji.

2) podejście zbiorowego bezpieczeństwa - siła w dalszym ciągu dominuje, jest kluczowa, konieczne są instytucje, które chronią przed agresją. Stawia pytanie jak zapewnić pokój?- organizacje służą zarządzaniu siłą militarną i tylko one robią to w skuteczny sposób. - Koncert Mocarstw- 41 lat pokoju; Liga Narodów- nieskuteczna; ONZ- z zastrzeżeniami, że konflikty między mocarstwami mają charakter lokalny, zmienił się też charakter konfliktów. To nie organizacja zapewnia wieczny pokój, lecz bomba atomowa.

Dwa elementy tworzące wrażenie sukcesu teorii:

utrzymywanie pokoju nie na poziomie makro(między mocarstwami), lecz w skali mikro(lokalnie);
koncepcja koncertu mocarstw w różnych dziedzinach-pilnują, aby nikt nie osiągnął pozycji hegemona.

3) teoria krytyczna - chce zmienić charakter stosunków międzynarodowych-akcentowanie siły i rywalizacji jest niewłaściwe. Dąży do stworzenia świata, w którym nie tylko możliwa jest ściślejsza współpraca między państwami, ale również wieczysty pokój. Głównym czynnikiem kształtującym są idee, które są w stanie zmienić świat. Przejście od systemu międzynarodowego do społeczeństwa światowego. Organizacje są podstawowym narzędziem do realizacji tego celu. Organizacje powinny być elementem konstytucji. Błędy w myśleniu tej teorii- nie ma tego ładu, złe podejście do świata-idealizowanie, błąd w samym podejściu- dlaczego te, a nie inne idee kształtują ład światowy. Elementem zapewniającym bezpieczeństwo jest równowaga sił.

Odpowiedzią na artykuł Mearsheimer'a był artykuł R. Keohane „Obietnice teorii instytucjonalistycznej”. Zauważa on, że podejście instytucjonalistycznej może być realistyczne. Państwa mają skłonność do współpracy, wtedy kiedy z tego korzystają. Podstawową regułą, która powoduje, że org mogą być skuteczne jest reguła wzajemności. Wzajemność jako reguła działania- coś bierzemy i coś dajemy-na tym opiera się WTO.

Teoria Reżimowa

Co to jest reżim? Pojęcie to stworzone przez Stevena Krasner'a „Teorie reżimów”

Definicja: są to zasady, normy, reguły i procedury decyzyjne wokół których oczekiwania aktorów zbiegają się w danej dziedzinie.

Jak wyglądają relacje między przesłankami, a efektem decyzyjnym? Związek jest bezpośredni, są przyczyny i wynikające z nich skutki. Wizja świata nie odzwierciedla rzeczywistości, gdyż pomiędzy(w środku) występują reżimy i w ramach nich wypracowywane są konsekwencje. Tylko gdy indywidualne działanie jest nieskuteczne, stworzenie reżimu umożliwi sytuację korzystną dla wszystkich.

zasady - przekonania co do faktów i związków przyczynowych;

normy - standardy zachowania w rozumieniu praw i obowiązków uczestników;

reguły- konkretne zachowania jakie mogą być podjęte- nakazy i zakazy;

procedury decyzyjne - praktyki wytwarzania i wykonywania wspólnie dokonanych wyborów;

Brakuje tu instytucji. Tylko instytucje są w stanie zapewnić skuteczność przez tworzenie, ogłaszanie, zarządzanie, wymuszanie, interpretowanie, uzasadnianie i przyjmowanie decyzji.

Kluczowe pojęcie to rynek. Krasner dostrzegł, że państwa działają w celu maksymalizacji korzyści.

Istnieją 3 podejścia do reżimów. Wyróżnione są też dwie kategorie wg Krasner'a:

zasady i normy- zmiana zasad i norm oznacza zmianę reżimu;
reguły i procedury- następuje wtedy zmiana wewnątrz reżimu;

A te podejścia to:

1) S. Straintz - elementy modyfikujące decyzje nie wpływają na procesy decyzyjne, poprzedni schemat jest zbyt prosty np. system na rynkach światowych. Brak elementów w modelu między przyczyną, a skutkiem, ale w środku istnieje reżim np. kryzys światowy jest okolicznością zewnętrzną;

2) R. Keohane - zastrzega, że reżimy wynikają z dobrowolnych porozumień między równymi podmiotami. W świecie państw suwerennych podstawową funkcją reżimu jest koordynacja zachowań państw w celu osiągnięcia pożądanych rezultatów w danej dziedzinie. Są sytuacje, gdzie optimum pareto(wszyscy korzystają i nikt nie traci) wynikają z działań spontanicznych, nie ma potrzeby tworzenia instytucji systemowych. Gdy reżimy nie mają zastosowania- państwom zależy wtedy nie tylko na własnych zysku, ale też na stracie innych(gra o sumie zerowej).

3) R. Hopkins - reżimy są zjawiskiem przenikającym cały system stosunków międzynarodowych. Państwa zawsze postrzegają się i dostrzegają ograniczenia swojego działania. Przywołuje pojęcie rynku- nawet przy skrajnych poglądach państwo ma swoją funkcję. Konsekwencje wynikają z działania reżimów- są to utrwalone sposoby zachowania, mają charakter stały. Możliwe jest działanie zwrotne.

Warunki tworzenia reżimów:

- czynnikiem decydującym jest egoizm - powoduje, że postępujemy racjonalnie, że współpraca będzie korzystna

- w egoizmie można wyróżnić trzy teorie tworzenia reżimów- spontanicznie; na zasadzie negocjacji; narzucenie danego reżimu

- występowanie siły politycznej - np. system z Breton Woods

- reguły etyczne- przekonania etyczne kształtują reżim i zasady współpracy

- obyczaje i zwyczaje - znaczenie jest wtórne - wzmacniają bądź osłabiają wpływ pozostałych czynników

ORGANIZACJE MIĘDZYNARODOWE - wykład 3. (3 marca 2009)

Art. 2 KWoPT (1969) - organizacja międzynarodowa to organizacja międzyrządowa.

Można definiować OM przez pryzmat jej tworzenia.

Dokument przygotowany przez Komisję Prawa Międzynarodowego ONZ: „Artykuły o odpowiedzialności międzynarodowej organizacji międzynarodowych za czyny zabronione przez prawo międzynarodowe”.

Giorgio Gaia: (definicja na podstawie powyższego artykułu) Organizacja międzynarodowa to organizacja ustanowiona na podstawie traktatu lub innego instrumentu regulowanego przez prawo międzynarodowe i posiadająca międzynarodową osobowość prawną.

Organizacja międzynarodowa to fenomen społeczny, bo nie ma realnego bytu. On funkcjonuje na poziomie państwowym (jest to element współpracy między państwami w celu osiągnięcia celów lub narzędzie gry politycznej) oraz międzynarodowym (organizacje łączą się przez granice - 2 zjawiska:

a) organizacje pozarządowe, które wkraczają w zadania państwa tam, gdzie państwo zdaniem opinii publicznej powinno działać, a nie umie lub nie chce, np. „Lekarze bez granic”, czy „Amnesty International”

b) korporacje wielonarodowe, gdzie kilka podmiotów podejmuje wspólne działania w celu zysku; powołują wspólne organy, podstawą działania są umowy).

Wszystkie organizacje mają cechy wspólne: funkcjonalny charakter oraz charakter transnarodowy (międzynarodowy, przekraczanie granic)

Na organizację można patrzeć jak na strukturę (organy, akty założycielskie, statuty) lub jak na proces (podejmowanie decyzji, działanie).

Podmiotowość prawno-międzynarodowa (na ile organizacja jest samodzielnym bytem?). Wpływa ona na 2 elementy:

- zdolność prawną, tj. zdolność bycia podmiotem praw i obowiązków o charakterze międzynarodowym

- zdolność do działań prawnych, tj. zdolność do tego, by własnym działaniem wywoływać skutki prawne w sferze prawa międzynarodowego.

Źródło podmiotowości prawno-międzynarodowej.

Zawsze będzie to dokument konstytuujący daną organizację. Na tej podstawie można stwierdzić, że osobowość prawna organizacji wynika z nadania.

Sposoby nadania osobowości prawno międzynarodowej.

- wprost w statucie

- pośrednie przyznanie osobowości, a więc możliwość wywnioskowania posiadania jej na podstawie statutu (opinia doradcza Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości ws. odszkodowania za szkody poniesione w służbie ONZ)

3 cechy ONZ-u jako organizacji międzynarodowej (zdaniem MTS-u):

- wyposażenie ONZ-u w organy oraz przyznanie tym organom określonych zadań, kompetencji

- przyznanie przywilejów i immunitetów dyplomatycznych

- przyznanie zdolności do zawierania umów międzynarodowy (kluczowa)

Kompetencje wyznaczają zakres osobowości prawnej OM. Przekazanie kompetencji nie oznacza przyznania zdolności przede wszystkim traktatowej. Jeśli organizacja ma kompetencje np. w aspekcie transportu, nie oznacza to wcale, że może ona zawrzeć umowę międzynarodową.

Osobowość prawna OM ma charakter międzynarodowy. Nie jest zależna od uznania państw trzecich.

3 zdolności przesądzają o tym, czy OM ma osobowość prawną:

zdolność do zawierania umów międzynarodowych (zdolność traktatowa, czyli ius tractatuum); dla przykładu mandat, jaki zawarła Liga Narodów z RPA dot. ustanowienia protektoratu nad dzisiejszą Namibią; problem pojawił się wówczas, gdy zgodnie z treścią traktatu mandat powinien stracić swoją moc wiążącą, a Namibia uzyskać niezależność; kilka państw zdecydowało się rozstrzygnąć tę sprawę przed MTS-em i w 1962 MTS wydał wyrok ws. Afryki Płd.-Zach. . Istniał spór między Etiopią i Liberią, a z drugiej strony było RPA. MTS analizował tam charakter mandatu i uznał ten mandat za traktat. Rada Ligi Narodów miała kompetencje do tego, by zarządzać systemem mandatowym, więc oczywiście mogła zawierać te mandaty, tj. traktaty z państwami, którym pozwalała na opiekę nad państwami afrykańskimi

zdolność do przyjmowania i wysyłania misji dyplomatycznych (ius legationis); chodzi o każdą zdolność do oficjalnego we własnym imieniu podejmowania działań dyplomatycznych w opinii doradczej z 1988 roku, tj. „Opinii w sprawie zobowiązania arbitrażowego, wynikającego z sekcji 21 porozumienia ws. siedziby ONZ”. Co więcej, ta praktyka przyjmowania i wysyłania misji dyplomatycznych przez OM znalazła swój wyraz w konwencji z 1975 roku, jest to „Konwencja o przedstawicielstwach państw w ich stosunkach z OM o charakterze uniwersalnym”.

zdolność do zgłaszania i bycia adresatem roszczeń, np. stawanie przed organami międzynarodowymi (ius standi)

14 protokół dodatkowy do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka - UE miała przystąpić do tej konwencji. Ona daje możliwość osobom fizycznym skarżyć UE przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka.

Charakter podmiotowości prawnej OM.

wtórny - ich podmiotowość prawno-międzynarodowa wynika z podmiotowości prawnej państw
funkcjonalny - w zakresie kompetencji
obiektywny

Organizacje ponadnarodowe.

Przekazanie kompetencji może być ostateczne, organizacja sama sobie wyznacza nowe kompetencje.

Wymienia się 2 cechy, które musi spełniać podmiot, by był uznany za organizację ponadnarodową:

w wyniku zakresu i rozrostu kompetencji dana organizacja tworzy samodzielny i autonomiczny porządek prawny, różny od prawa międzynarodowego i od prawa krajowego państw członkowskich - statut uzyskuje cechy konstytucji
tworzenie prawa pochodnego, ale nie generalnie tylko prawo pochodne, które wywołuje bezpośrednio skutki w porządkach prawnych p. czł., a więc wiąże nas - obywateli

W jaki sposób w praktyce widoczne jest podejście ponadnarodowe?

sprawa van Gend en Loos z 1963 r. - wspólnota stanowi nowy porządek prawa międzynarodowego
sprawa Costa przeciwko E.N.E.L. z 1964 r. - Trybunał wskazał, ze Traktat Wspólnotowy ustanawiający EWG stworzył własny porządek międzynarodowy, który stał się częścią prawa krajowego p. czł.
1/91 - w tej opinii Trybunał po raz pierwszy stwierdził, że Traktat Wspólnotowy ustanawiający EWG ma dwojaki charakter; że jest to traktat międzynarodowy, ale stanowi też kartę konstytucyjną Wspólnoty opartą na zasadzie praworządności
sprawa Kadi przeciwko Radzie z 2008 r. - Trybunał stworzył hierarchię prawa; działania p.czł. muszą być zgodne z kartą konstytucyjną

Są zatem 4 cechy OM:

- musi istnieć dokument statuujący, czyli karta konstytucyjna, traktat

- istnienie hierarchii źródeł prawa

- istnienie organów stosowania prawa, które zapewniają tą zgodność

- istnienie podstawy aksjologicznej, będącej elementem konstytucyjnym, że społeczeństwo opiera się na pewnych wartościach

Art. 6 TUE: UE opiera się na zasadzie równości, wolności, demokracji, rządów prawa, poszanowaniu praw człowieka

ORGANIZACJE MIĘDZYNARODOWE -wykład 4. (10. marca 2009)

Prawo międzynarodowe ogranicza działalność OM.

Kompetencji OM nie można domniemywać. Istnieje zasada kompetencji powierzonych OM przez państwa członkowskie.

W TUE mówi się, ze Wspólnota działa w granicach kompetencji jej powierzonych. Dopuszcza się też możliwość odebrania powierzonych kompetencji.

Okazuje się w praktyce, że pojawia się problem, gdzie przebiegają te granice. Już podczas powstawania OM rodzą się konflikty pomiędzy nią a państwami członkowskimi.

2 możliwości przekazania kompetencji:

- wprost w traktacie

- w sensie dorozumianym; tutaj używa się „zabiegów myślowych” pozwalających wywnioskować kompetencje z traktatów.

Orzecznictwo trybunałów międzynarodowych.

Okres międzywojenny

W latach 20. XX w. poprzednik MTS-u, STSM, zajmował się kompetencjami Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP).

1922 - opinia doradcza w sprawie kompetencji MOP do regulowania stosunków pracy osób zatrudnionych w rolnictwie.

W każdej sprawie należy rozstrzygać kompetencje na podstawie traktatu - tak orzekł Trybunał. Zakres przekazania kompetencji przez państwa na rzecz OM jest kwestią wykładni traktatu.

Kolejna sprawa - kompetencji MOP do Incydentalnego Regulowania Osobistej Pracy Pracodawcy, a więc sytuacji, w której OM ustala standardy wobec pracodawcy, nie pracownika. Trybunał uznał, że podstawą ustalenia zakresu kompetencji MOP jest statut organizacji; STSM wyraźnie też stwierdził, że OM nie mogą być traktowane jako podmiot szczególny.

Sprawa jurysdykcji Europejskiej Komisji Dunaju (EKD); w grę wchodziła wykładnia Traktatu Wersalskiego, który powoływał tę Komisję. Dunaj był uznany za rzekę międzynarodową. W grę wchodził zakres kompetencji jurysdykcji EKD. STSM powiedział, że ponieważ EKD nie jest państwem, lecz instytucją międzynarodową mającą specjalne cele, może ona wykonywać tylko te funkcje, które zostały jej przyznane w traktacie w związku z wykonaniem tych celów. Trybunał zaznaczył, ze w tym zakresie mogą one być wykonywane całkowicie.

???

Grecka ludność Konstantynopola i Turcy mieszkający w Grecji byli traktowani jak Grecy i Turcy, a poza tym w celu kontroli wykonywania tego porozumienia powołano komisję mieszaną. Jeśli w jej ramach nie można było dojść do porozumienia, traktat przewidywał odwołanie się do arbitrażu międzynarodowego. Nie określał, kto może tę sprawę do arbitrażu kierować. „Z milczenia przepisu pozwalającego na przekazanie sprawy do arbitrażu można wywnioskować, że kompetencja do przekazania danych kwestii do arbitrażu przez komisję mieszaną w sposób naturalny z tego przepisu wynika”. Trybunał uznał prawo komisji mieszanej do przekazania sprawy do arbitrażu za milczącą klauzulę traktatową.

Podejście funkcjonalne pojawiło się i dalej obowiązuje w przypadku Wspólnot Europejskich. Idea dorozumiewania kompetencji jest szczególnie rozwinięta.

Powojenny

Sprawa odszkodowań za koszty poniesione w służbie w Izraelu ONZ z 1949 roku. Ponieważ ONZ może wysyłać misje do jakiegoś państwa, MTS uznał, że ONZ a ma kompetencje związane z tą misją, może dochodzić roszczeń.

Zasada kompetencji powierzonych zawarta jest w Art. 5. o WE z 1993 r.

Art. 2 ust. 7 Karty Narodów Zjednoczonych (KNZ) zawiera zasady nieingerencji w sprawy państw przez organizacje; jest to uważane w tym przypadku za naturalne ograniczenie kompetencji organizacji. ONZ jest związana tym, co sobie państwa zastrzegły dla własnych kompetencji.

Art. 24 ust. 2 KNZ wyraźnie ogranicza kompetencje Rady Bezpieczeństwa ONZ. Rada Bezpieczeństwa z drugiej strony de facto nie podlega niczyjej kontroli.

Sprawa Lockerbie - ograniczenie kompetencji Rady Bezpieczeństwa

Sprawa Fedechor. Spór pomiędzy spór Fedechor a wysoką władzą EWWiS z 1956. Spór: czy wysoka władza ma kompetencje do ustalania cen? Traktat paryski z 1951 roku mówił tylko o kompetencji doregulowania rynku. Trybunał wskazał, że pozbawienie wysokiej władzy tej funkcji pozbawiłoby ją w ogóle prawa do ogólnego regulowania rynku; a więc kompetencje będziemy dorozumiewać wówczas, gdy będzie to potrzebne do realizacji celów OM.

Kwestia kompetencji Wspólnot Europejskich do zawierania umów międzynarodowych.

Mamy w tym przypadku taką sytuację, że z jednej strony WE uzyskała kompetencje wyłączną, tj. w danej dziedzinie tylko WE może działać z wyłączeniem jednostronnego działania p. członkowskiego. Tu już nie chodzi tylko o to, że WE uzyskała wyłączną kompetencję; chodzi o zaciąganie zobowiązań w imieniu WE z podmiotami trzecimi. Czy w sytuacji, gdy traktat nie mówi o tej kompetencji, czy ona istnieje?

Pierwszy wyrok ETS-u dotyczy Europejskiego Porozumienia ws. Transportu Drogowego (E.R.T.A) z 1974 roku. ETS uznał, że jeżeli WE wykonały kompetencję wewnętrzną przyznaną jej na podstawie traktatu, to ma także kompetencję do zawierania umów międzynarodowych w danej dziedzinie.

Z kolei w opinii 1/91 dot. kompetencji WE do zawarcia umowy z EOG, ETS przyznał, że jeżeli traktat przyznaje kompetencje do zawarcia umowy z EOG, może też zawierać umowę na szczeblu zewnętrznym.

4 marca 2009 - MTK nakazał aresztować Al-Bashira, urzędującego prezydenta Sudanu (odpowiedzialnego za wydarzenia w Darfurze); Izba Przygotowawcza MTK potrzebowała podstawy prawnej dla tej decyzji. Problem polegał na tym, że Sudan nie był stroną statutu MTK. Nie ma więc zastosowania klasyczna reguła jurysdykcji, uzależniająca sąd krajowy od sądów ponadnarodowych. Podstawą prawną była rezolucja nr 1593 ONZ z 2005 roku. Rada Bezpieczeństwa (RB) przekazała sytuację w Sudanie do rozważenia przez MTK. RB wywnioskowała to z Art. 13 B MTK, dającej jej prawo wprost do przekazania problemu MTK.

Problem polegał na tym, że kompetencja RB oparta była nie na KNZ, tylko na statucie MTK. Sudan jest związany KNZ.

W latach 90 RB powoływała trybunały ad hoc ds. Rwandy i byłej Jugosławii i tutaj pojawiały się podobne problemy.

Art. 39. KNZ pozwala RB na stwierdzenie bezpieczeństwa 3 sytuacji:

zagrożenia pokoju
naruszenia pokoju
aktu agresji

W sytuacji, w której RB stwierdzi wystąpienie w którejś z nich, może:

- na podstawie art. 40 KNZ przyjąć środki tymczasowe

- na podstawie art. 41 KNZ podjąć środki nie polegające na użyciu siły

- na podstawie art. 42 KNZ może dać kompetencje do użycia siły lub sama z nich skorzystać

MTK ds. byłej Jugosławii w pierwszej sprawie musiał bronić się przed zarzutem swojej legalności. Dotyczyło to sprawy Tadicia; Trybunał ustosunkował się pozytywnie do RB stwierdzając, że powołanie Trybunału nie polega na użyciu siły. Trybunał podkreślił, że RB nie przejmuje kompetencji sądowych. Stwierdził, że powołanie trybunału ad hoc służy realizacji podstawowego zadania RB jakim jest utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.

(do 2002 r. działały 2 MTK ad hoc - ds. byłej Jugosławii i Rwandy; oba zostały powołane na mocy rezolucji RB).

Na ile nakaz aresztowania prezydenta Sudanu oznacza związanie państw-stron statutu, a na ile wszystkich państw-członków ONZ?

Można powiedzieć, ze wraz z utworzeniem OM ich kompetencje zaczynają żyć własnym życiem.

17 marca dr Jeżewski się nie zjawił na wykładzie.

ORGANIZACJE MIĘDZYNARODOWE - wykład 5. (24 marca 09r.)

Klasyczny podział władz w przypadku OM ma drugorzędne znaczenie. Istotne jest to, w jaki sposób umiejscowione są procesy decyzyjne (w jakich organach podejmowane są kluczowe decyzje - alokacja kompetencji).

Rodzaje organów:

- międzyrządowe - decydujący głos mają p. członkowskie

- administracyjne - toczy się tam „mrówcza” praca nad poszczególnymi projektami, są to głównie sekretariaty

- parlamentarne - pełnią funkcję opiniodawczą

- pomocnicze - komitety, grupy robocze, organy zajmujące się konkretnymi sprawami w celu wspomożenia organów decydujących

- kontrolne - sprawdzają, w jakim stopniu procesy decyzyjne zachodzą w sposób prawidłowy; czasem mogą wpływać na owe procesy, a czasem tylko doradzają

ONZ

ONZ posiada 6 organów głównych zgodnie z Art. 7 KNZ; są to:

- Zgromadzenie Ogólne (ZO)

- Rada Bezpieczeństwa

- Rada Gospodarcza i Społeczna

- Rada Powiernicza - straciła swe znaczenie praktyczne w wyniku dekolonizacji

- MTS

- Sekretariat

Relacje między ZO i RB

ZO ma szersze kompetencje, bo ogólne. Tam, gdzie pojawiają się tematy gospodarcze i społeczne, ZO działa znakomicie.

Art. 11 KNZ - ZO może mieć jako przedmiot swych obrad każdą kwestię dot. współpracy w utrzymaniu międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.

Art. 24 KNZ - p. czł. ONZ główną odpowiedzialność za utrzymanie tego pokoju i bezpieczeństwa powierzyły RB

Istnieje na tym tle konflikt.

Art. 12 KNZ - jeżeli RB wykonuje swe funkcje powierzone na mocy KNZ, ZO ma obowiązek powstrzymania się od wydawania jakichkolwiek zaleceń.

Jeżeli zatem problem jest naprawdę poważny - na tyle, że zajęła się nim RB - wówczas ZO musi się powstrzymać od proponowania rozwiązań, ma ustąpić.

Z tą alokacją procesów decyzyjnych są jednak problemy:

- RB jest skuteczniejszym organem, gdy problem jest poważny, bo tylko RB może wydawać decyzje wiążące i nadawać sankcje, a ZO wydaje jedynie zalecenia (zgodnie z Art. 25 KNZ p. czł. mają obowiązek wypełniać rezolucję RB)

- po okresie dekolonizacji rola RB jest podważana, podkreśla się wysoką niereprezentatywność RB; z drugiej strony jest też nieefektywna, bo istnieje prawo weta głównych mocarstw RB; w ZO każde p. czł. ma swój głos, nie ma prawa weta, jest łatwiej podjąć decyzję

Balans między RB i ZO oznacza de facto rywalizację pomiędzy różnymi grupami p. członkowskich. Z jednej strony są mocarstwa, a z drugiej państwa niezrzeszone, niemające ambicji wpływania na podstawowe kwestie polityki.

RB często okazywała się niemocna z rożnych przyczyn (np. weto amerykańskie przeciwko rezolucji względem Izraela, czy weto rosyjskie względem krajów arabskich w 1956 w kwestii Kanału Sueskiego).

ZO zwołało 10 sesji nadzwyczajnych, w tym m.in.

- 3 poświęcone Izraelowi

- 1 dot. Kanału Sueskiego

- 1 dot. kontynuacji sporu Kanału Sueskiego

- 1 w związku z Wojną Sześciodniową - ZO chciało tu potępić Izrael

- ostatnia, rozpoczęta w 1997 r. - Izrael chciał rozbudowywać osiedla na terytoriach okupowanych; rezolucja potępiająca Izrael została zawetowana przez USA w RB, dlatego ZO się tym zajęło

2000 - druga intifada (powstanie)

Od tego roku rozpoczęła się praktyka spotkań kwartetu: ONZ (Sekretarza Generalnego), UE, Rosji i USA. Kwartet ten przedstawił tzw. mapę drogową mającą doprowadzić do powstania 2 państw żyjących ze sobą w zgodzie. Mapa ta została zaaprobowana przez RB w rezolucji nr 1515 w 2003 roku. W tym samym czasie Izrael zaczął budować mur, który miał chronić go przed atakami terrorystycznymi.

Kwestia izraelskiego muru trafiła na forum RB, ale nie przyjęto żadnego rozstrzygnięcia. Amerykanie uważali, że Izrael ma prawo się bronić przed terroryzmem.

Odezwało się ZO. W rezolucji nr ES-10/14 ZO zwróciło się do MTS z pytaniem o skutki prawne nielegalnej budowy muru przez Izrael na terenie okupowanym, w tym w Jerozolimie. MTS stanął przed trudnym wyborem, czy w ogóle się tą sprawą zająć. MTS zastanawiał się, czy jest to zalecenie i jeśli tak, to czy ZO w ogóle mogło zadać to pytanie. MTS ostatecznie orzekł, że ZO może spoglądać na spory międzynarodowe w szerszym kontekście.

W kwestii Demokratycznej Republiki Kongo też był problem. Sprawa wiązała się z ewidentnym zagrożeniem dla międzynarodowego bezpieczeństwa, ZO patrzyło na sprawę pod kątem gospodarczym, politycznym i społecznym w sensie ogólnym.. RB interesował sam spór (kto jest agresorem, kto stwarza większe zagrożenie).

W jakim stopniu ZO oddziałuje na rzeczywistość wbrew RB?

Wszelkiego rodzaju inicjatywy, polityczne i prawne, znajdują swoje miejsce w ZO. Chodzi o rolę ZO w tzw. konflikcie między Północą a Południem. Jest kilka koncepcji, które ZO podjęło, a które nie miały szans przejść przez RB.

Projekt Nowego Międzynarodowego Ładu Gospodarczego - 1964 r.
Projekt Odpowiedzialności Ochronnej (POO), (Responsibility to Protect) - chodzi o sytuacje, w których społeczność międzynarodowa będzie reagować wówczas, gdy zaistnieje zagrożenie dla ludności cywilnej w danym kraju. Gdyby ten projekt został przyjęty, to ZO dawałoby zielone światło do działania każdemu państwu, niezależnie od tego, że to tylko RB ma taką kompetencję (wyłącznie ona) do dawania pozwolenia do działania; POO przewidywał, że zgoda na interwencję będzie niezależna od zgody RB, tym bardziej pojawił się konflikt

Wzrost roli sekretarza

Na konfliktach ZO i RB zyskał na prestiżu Sekretarz. Trzeba jednak pamiętać, że jego rola w świetle KNZ jest żadna (w KNZ nawet nie jest wymieniony; KNZ wymienia tylko Sekretariat i jego funkcje).

Boutros Boutros Ghali, polityk egipski, Sekretarz Generalny ONZ w latach 1992-96, przygotował tzw. Agendę dla Pokoju - dokument nie mający mocy wiążącej, ale reguły tam przyjęte dot. wielu kwestii (m.in. powstrzymania się od użycia wszelkiego rodzaju masowej zagłady) - reguły te weszły w kanon prawa międzynarodowego.

Kompetencje MTS do kontroli RB.

MTS nie ma kompetencji do oceny podstaw danej rezolucji RB.

RB ma kompetencje w dziedzinie rozwiązywania sporów (Rozdz. 6) i kompetencje utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa (Rozdz. 7),

Rozdz. 7 dotyczy:

- zagrożenia pokoju

- naruszenia pokoju

- aktu agresji

Środki tymczasowe:

- sankcje

- działania polegające na użyciu siły

Zdaniem MTS decyzje RB nie podlegają kontroli pod kątem zgodności z prawem. Hamulcem RB jest mechanizm weta. MTS nie będzie wkraczał w kompetencje RB, podkreślił to w sprawie Lockerbie, że nie jest sądem konstytucyjnym.

Problem tworzenia prawa przez RB.

Z Rozdz. 7 wynika, że RB ma kompetencje prawodawcze tylko w konkretnych przypadkach.

RB dwukrotnie stworzyła normy generalne i abstrakcyjne

- 28 września 2001 - rezolucja RB, w której RB zobowiązała p. czł. ONZ do zamrażania środków finansowych mogących służyć wspieraniu terroryzmu

- 2003 - rezolucja RB, dot. zakazu sprzedaży OM materiałów mogących być wykorzystanymi do produkcji broni masowej zagłady

UNIA EUROPEJSKA

Zagadnienia:

1. Rywalizacja między Komisją Europejską a Radą UE i rola ETS.

2. Rola Parlamentu Europejskiego i rozszerzanie kompetencji.

3. Prawotwórcza działalność ETS.

1. Rywalizacja między Komisją Europejską a Radą UE i rola ETS.

W I filarze KE występuje z inicjatywą prawodawczą.

Sprawa C-176/03 - dot. ochrony środowiska naturalnego przez prawo karne. Tu była sytuacja, że dyrektywa, która miała zobowiązać p. czł. do nałożenia sankcji karnych za naruszenie środowiska naturalnego. Dyrektywa przepadła. Wobec tego przyjęto inny dokument - decyzję ramową w III filarze, bo w filarze akt w tej sprawie nie miał szans przejść. Komisja Europejska została zmarginalizowana. KE zaskarżyła tę decyzję ramową, twierdząc, że jest nieważna, bo było to obejście problemów, jakie KE mogła stwarzać na drodze przyjęcia tego aktu.

2. Rola Parlamentu Europejskiego i rozszerzanie kompetencji.

Sprawa Zielonych - 1983 r., PE uczestniczył jako ciało doradcze w procesie przyjmowania budżetu Wspólnoty, a jednocześnie w momencie przyjęcia budżetu nie miał zaskarżenia budżetu przed ETS, podczas gdy inne podmioty - KE i RUE miały taką kompetencję.

W Sprawie Les Verts ETS przyznał PE kompetencję do zaskarżania aktów wspólnotowych, mimo że traktat takich kompetencji nie przyznawał.

3. Prawotwórcza działalność ETS.

Rola ETS wykracza poza to, co jest w traktatach. To jest widoczne zwłaszcza w określaniu statusu prawa wspólnotowego. Np. ETS stworzył zasadę supremacji (pierwszeństwa prawa wspólnotowego) - zasada ta nie wynikała z traktatu.

ETS stworzył także na podstawie pewnych postanowień traktatu rozbudowane doktryny prawne.

P. czł. ani w traktacie, ani w żadnym akcie przyjętym przez RUE nie zgodziły się np. na ograniczenia w reklamie towarów. Okazuje się, że te ograniczenia są.

Wyszukiwarka