post, WPIA, Postępowanie Karne


Postępowania szczególne w procesie karnym

  1. Pojęcie, istota i rodzaje postępowań szczególnych.

Przedmiot jest taki sam jak przedmiot postępowania zwyczajnego, jednak kwestia odpowiedzialności karnej rozstrzyga się w toku postępowania różniącego się istotnie od postępowania podstawowego. Używa się dwóch określeń - postępowania lub tryb szczególny. Postępowaniem (trybem) szczególnym jest zatem w postępowaniu karnym taka jego odmiana, która zakłada rozstrzyganie kwestii odpowiedzialności karnej w sposób istotnie różniący się w swym przebiegu od modelowego, zasadniczego rodzaju procesu. Przestępstwa mają różną wagę i to uzasadnia konieczność przewidzenia dla spraw prostszych postępowań mniej sformalizowanych. Charakter niektórych czynów wymagać może wprowadzenia dodatkowych, zbędnych w zwykłym postępowaniu instytucji procesowych w celu należytej ochrony uwikłanych w proces karny interesów. Postępowania szczególne mogą być tworzone na dwóch poziomach. Pierwszy stanowią tryby szczególne pierwszego stopnia (normuje się w nich pewne odmienne kwestie procesowe, odsyłając w pozostałym zakresie do trybu zasadniczego). Drugi - tryby szczególne drugiego stopnia (zawierają odstępstwa od postępowań szczególnych pierwszego stopnia, poza tymi odrębnościami stosuje się tu normy uregulowane w trybie szczególnym pierwszego stopnia, a w kwestiach tam nieuregulowanych - przepisy trybu zasadniczego). Postępowania pierwszego stopnia to tryb uproszczony, przyspieszony i postępowanie karne skarbowe, natomiast postępowania drugiego stopnia to postępowania nakazowe, prywatnoskargowe i postępowania w stosunku do nieobecnych w sprawach karnych skarbowych.

Postępowanie szczególne jest uzależnione od spełnienia ogólnych przesłanek procesowych i zaistnienia przesłanek szczególnych danego trybu. W postępowaniu I stopnia będą to przesłanki ustalone dla jego zaistnienia i przy ich braku postępowanie przybierze postać postępowania zwyczajnego; jeżeli taki brak ujawni się w toku postępowania musi nastąpić zmiana trybu postępowania w drodze wydania stosownego postanowienia.

Przy trybie szczególnym drugiego stopnia jego dopuszczalność jest uzależniona od zaistnienia 3 grup przesłanek ogólnych, szczególnych trybu I stopnia w oparciu, o które funkcjonuje dane postępowanie i przesłanek tegoż postępowania. Jeżeli odpadną te ostatnie to postępowanie zmienia się w tryb szczególny pierwszego stopnia, a gdy brak przesłanek dla trybu szczególnego I stopnia to postępowanie zmienia się w zwyczajne.

Biorąc pod uwagę formalizm postępowania możemy podzielić je na 3 rodzaje ekwiwalentne, zredukowane i wzbogacone.

Postępowanie ekwiwalentne to takie, w którym formalizm nie odbiega w zdecydowany sposób od postępowania zwyczajnego, ale formalizm trybu zwykłego zastępują tu instytucje szczególne (postępowanie karne skarbowe w ujęciu zwykłym)

Postępowanie zredukowane ograniczony jest formalizm procesu, z reguły też w odniesieniu do procesowych uprawnień stron (zaliczają się tu wszystkie pozostałe tryby szczególne)

Postępowanie wzbogacone formalizm większy niż w postępowaniu zwyczajnym (w II RP pod rządem KPK z 1928r. postępowanie przed sądem przysięgłych; obecnie nie występuje)

Można także podzielić postępowania szczególne na wyodrębnione z uwagi na czynniki przedmiotowe (charakter lub waga sprawy) i podmiotowe (osoba oskarżonego).

Kolejny podział to wyróżnienie trybów szczególnych obligatoryjnych i fakultatywnych (do fakultatywnych zaliczyć można postępowanie nakazowe, o stosowaniu którego decyduje sąd)

Ze względu na rodzaj aktu prawnego, który je ustanawia postępowania szczególne dzielimy na kodeksowe i pozakodeksowe.

Do kodeksowych postępowań szczególnych obecny KPK zalicza

postępowanie uproszczone

postępowanie w sprawach z oskarżenie prywatnego

postępowanie nakazowe

postępowanie przyspieszone.

Postępowaniami pozakodeksowymi są postępowanie karne skarbowe, postępowanie wobec nieobecnych, postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary; postępowanie poprawcze prowadzone wobec nieletnich

Postępowanie poprawcze prowadzone wobec nieletnich opera się na ustawie z 1982 r „o postępowaniu w sprawach nieletnich” z natury swej nie jest postępowaniem karnym. Jego przedmiotem nie jest kwestia odpowiedzialności karnej, ale zastosowanie wobec sprawcy czynu zabronionego środków prawnych o charakterze innym niż karny (środka poprawczego)

  1. Postępowanie uproszczone

Postępowanie uproszczone to postępowanie szczególne pierwszego stopnia o charakterze zredukowanym. W postępowaniu tym stosuje się przepisy trybu zwyczajnego z odstępstwami wynikającymi z norm rozdziału 51 KPK (postępowanie uproszczone).

sąd rozpoznaje w trybie uproszczonym te sprawy, w których było prowadzone dochodzenie (skierowanie aktu oskarżenie nie może być poprzedzone śledztwem; chodzi tu o sprawy, w których przeprowadzono dochodzeniem a nie takie, w których było ono możliwe)

Dochodzenie jest generalnie dopuszczane w sprawach o czyny z zagrożeniem nie wyższym niż kara 5 lat pozbawienia wolności, ale pod warunkiem, że szkoda lub wartość przedmiotu czynu lub szkody przy przestępstwach przeciwko mieniu nie przewyższa 100 tys. Zł.. Gdy w trakcie śledztwa zaistnieją pewne okoliczności, które powodują to ,iż musi być prowadzone śledztwo to postępowanie nie może być prowadzone w trybie uproszczonym, natomiast jeżeli takie okoliczności (np. pozbawienie wolności oskarżonego) nastąpią po przesłaniu do sądu aktu oskarżenia sporządzonego w wyniku dochodzenia to nie ma przeszkody do procedowania w trybie uproszczonym. Również gdyby dopiero przed sądem pojawiły się okoliczności z art. 79 p.1 to sąd dalej może orzekać w trybie uproszczonym przy istnieniu w sprawie obrońcy niezbędnego. Jeżeli po otrzymaniu aktu oskarżenia, a przed przewodem sądowym ustalono, że dochodzenie prowadzono mimo, że było ono niedopuszczalne to sąd powinien w trybie artykułu 345 zwrócić sprawę prokuratorowi do uzupełnienia postępowania przygotowawczego, jako że zachodzą tu braki tego postępowania, których sąd usunąć nie może. Ujawnienie tych uchybień dopiero po rozpoczęciu przewodu sądowego zmusza sąd do przejścia na tryb zwyczajny. Sąd ma obowiązek badać przed rozprawą w trybie kontroli wstępnej aktu oskarżenia, przesłanki warunkujące dopuszczalność prowadzenia danej sprawy w postępowaniu uproszczonym - nie tylko od strony formalnej, ale i od strony materialnej.

W postępowaniu uproszczonym w roli oskarżyciela publicznego mogą wystąpić organy nieprokuratorskie. Ich uprawnienie może wynikać z ustawy szczególnej albo z rozporządzenia wykonawczego do kodeksu przewidzianego w art. 325d .

Organy upoważnione na podstawie rozporządzenia :

Inspekcja handlowa

państwowa inspekcja sanitarna

prezes urzędu komunikacji elektronicznej

urzędy skarbowe i inspektorzy kontroli skarbowej

Straż graniczną

Mogą one działać w roli oskarżyciela tylko w I instancji, ale zgodnie z art. 325i p.3 dysponują prawami prokuratora przewidzianymi w art. 335 (wniosek o skazanie bez rozprawy), 336 (wniosek o warunkowe umorzenie przez sąd postępowania) i 387 p.2 (wypowiadanie się odnośnie do wniosku oskarżonego o skazanie go bez sądowego postępowania dowodowego). Akt oskarżenia sporządzony przez te organy nie musi zawierać uzasadnienia (tak samo jak akt oskarżenia sporządzony przez Policję, a zatwierdzony i wnoszony do sądu przez prokuratora).

Organu upoważnione na podstawie ustawy szczególnej:

straż leśną „lasów państwowych” i podmioty mające uprawnienia strażników leśników

Państwową straż łowiecką

Państwowa agencja rozwiązywania problemów i organy gminy (zakres: prowadzenie reklamy lub promocji wyrobów alkoholowych wbrew zakazowi).

Straż leśna nie musi sporządzać uzasadnienia aktu oskarżenia, ma też uprawnienia z art. 325i

Odformalizowanie postępowania uproszczonego:

odpis aktu oskarżenia można wręczyć oskarżonemu wraz z wezwaniem na rozprawę

sąd rozpoznaje sprawę w trybie uproszczonym jednoosobowo (w I instancji z mocy prawa, w drugiej po wydaniu zarządzenia prezesa sądu/ w II może też 3 sędziów)

możliwe jest rozpoznanie na posiedzeniu wniosku oskarżonego o skazanie go bez postępowania dowodowego, jeżeli wniosek taki złożono przed rozprawą

stawiennictwo stron nie jest obowiązkowe (w razie niestawiennictwa oskarżyciela akt oskarżenia odczytuje protokolant; w razie niestawiennictwa prawidłowo wezwanego oskarżonego sąd może prowadzić postępowanie pod jego nieobecność, a gdy nie stawił się także obrońca wydać wyrok zaoczny; jeżeli oskarżony nie stawił się na rozprawę i nie wnosił o jej odroczenie sąd prowadząc sprawę pod jego nieobecność powinien odczytać jego uprzednio złożone wyjaśnienia, jeżeli wyjaśnień brak sąd może zarządzić przesłuchanie oskarżonego w miejscu jego pobytu) - sąd nie może orzekać zaocznie jeżeli oskarżony nie składał uprzednio wyjaśnień

możliwe jest przerwanie rozprawy, każdorazowo na okres 21 dni (jeżeli ten termin zostanie przekroczony to sąd prowadzi sprawę już w trybie zwyczajnym ale tym samym składem czyli jednoosobowo)

w razie ustalenia po rozpoczęciu przewodu sądowego, iż sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym, sąd rozpatruje ją w dalszym ciągu jednoosobowo, ale jedynie za zgodą oskarżonego; jeżeli zgody nie ma konieczne jest prowadzenie sprawy od początku i jeżeli akt oskarżenia pochodził od prokuratora nie ma potrzeby aby zwracać mu go do uzupełnienia.

Wyrok Zaoczny:

Można go wydać jeśli mimo prawidłowych wezwań nie stawili się ani oskarżony, ani jego obrońca, a sąd dysponuje wcześniej złożonymi wyjaśnieniami oskarżonego, które złożył na rozprawie. Wyrokiem takim można orzec karę i środki karne wskazane w art. 39 KK, gdy wynika to z ustawy (naruszonych przepisów), natomiast tytułem środka zabezpieczającego można orzec jedynie przepadek przedmiotów; można także uniewinnić oskarżonego jak i umorzyć proces.

Wyrok zaoczny doręcza się z urzędu oskarżonemu, który ma 7 dni od dnia doręczenia na wniesienie sprzeciwu, w którym usprawiedliwi swą nieobecność; ze sprzeciwem można połączyć wniosek o uzasadnienie wyroku. Na odmowę przyjęcia wyroku służy zażalenie. Sąd nie uwzględnia sprzeciwu jeśli nieobecność była nieusprawiedliwiona lub sprzeciw był wniesiony po terminie. W razie uwzględnienie sprzeciwu prezes sądu ponownie wyznacza rozprawę, a wyrok zaoczny traci moc, ale dopiero w razie stawienia się na nią oskarżonego.

Jeżeli po uwzględnieniu sprzeciwu oskarżony nie stawi się na nią w sposób nieusprawiedliwiony wyrok zaoczny nie traci mocy, sąd nie wydaje żadnego orzeczenia, zamyka tylko rozprawę stwierdzając nieobecność oskarżonego. Wyrok zaoczny staje się wówczas prawomocny. Jeżeli nieobecność oskarżonego jest usprawiedliwiona sąd odracza rozprawę.

  1. Postępowanie w sprawach z oskarżenia prywatnego

Jest to postępowanie szczególne II stopnia. W sprawach z oskarżenia prywatnego stosuje się bowiem przepisy o postępowaniu uproszczonym. Postępowania tego nie stosuje się jednak jeżeli oskarżonym jest żołnierz. Postępowanie z oskarżenia prywatnego może być wszczęte jedynie w sprawach o przestępstwa przekazane do ścigania skargą prywatną przez przepisy KK lub innych ustaw.

Przestępstwa z oskarżenia prywatnego (wg. KK):

nieumyślne uszkodzenie ciała o charakterze innym niż powodujące ciężki uszczerbek na zdrowiu

lekkie uszkodzenie ciała, czyli powodujące naruszenie narządów ciała lub rozstrój zdrowia na czas nie krótszy niż 7 dni

zniesławienie i zniewaga

naruszenie nietykalności cielesnej

Postępowanie wszczyna się na podstawie aktu oskarżenia wniesionego przez pokrzywdzonego. Prywatny akt oskarżenia może ograniczyć się do oznaczenie osoby oskarżonego, zarzucanego mu czynu oraz wskazania dowodów, ponadto musi spełniać wymogi pisma procesowego. Prywatny akt oskarżenia podlega kontroli wstępnej na zasadach ogólnych i jeżeli nie spełnia wymogów formalnych jest zwracany pokrzywdzonemu do uzupełnienia.

Aktem wszczynającym postępowanie może tu też być ustna lub pisemna skarga pokrzywdzonego złożona Policji (która w razie potrzeby zabezpiecza dowody i przekazuje skargę do właściwego sądu).zarówno złożenie w sądzie prywatnego aktu oskarżenia jak i złożenie skargi do Policji przerywa bieg terminu przedawnienia karalności czynów prywatnoskargowych

Sąd, który otrzymał prywatny akt oskarżenia lub skargę go zastępującą nie może odmówić wszczęcia postępowania karnego, zakłada się jedynie możliwość umorzenia postępowania i to jeszcze przed rozprawą. (wszczepcie procesu następuje poprzez sam fakt złożenia aktu oskarżenia)

W postępowaniu prywatnoskargowym nie funkcjonuje postępowanie przygotowawcze, sąd może jednak zlecić Policji dokonania określonych czynności dowodowych (w toku tych czynności stosuje się odpowiednio przepisy o tzw. Dochodzeniu w niezbędnym zakresie, czyli czynnościach niecierpiących zwłoki). Mamy tu do czynienia z dochodzeniowymi czynnościami dowodowymi o charakterze zabezpieczającym. Sąd może zlecić te czynności tylko wtedy kiedy uznaje postępowanie prywatnoskargowe za dopuszczalne

Sprawy z oskarżenia prywatnego sąd rozpoznaje jednoosobowo. Cechą charakterystyczną tego postępowania jest poprzedzenie rozprawy posiedzeniem pojednawczym, które prowadzić może jedynie sędzia. Rozpoczyna się ono wezwaniem stron do pojednania, a w protokole należy zaznaczyć stanowisko stron wobec tego wezwania oraz wyniki przeprowadzonego posiedzenia. Strony mogą zawrzeć pojednanie zwykłe czyli pogodzić się w sprawie karnej, i wówczas postępowanie umarza się. Pojednanie może przy tym objąć inne sprawy z oskarżenia prywatnego toczące się między tymi stronami - to tzw. Pojednanie poszerzone.(pojednanie nie może być warunkowe ani sprzeczne z prawem) Pojednanie może być połączone z ugodą (nie może być sprzeczna z prawem lub niemożliwa do wykonania, nie może też naruszać uzasadnionych interesów którejkolwiek ze stron).

W razie niestawiennictwa oskarżonego na posiedzenie pojednawcze bez usprawiedliwienia prowadzący je kieruje sprawę na rozprawę główną, natomiast niestawiennictwo oskarżyciela prywatnego i jego pełnomocnika bez usprawiedliwionej przyczyny uważa się za odstąpienie od oskarżenia i prowadzący posiedzenie umarza postępowanie.

Zamiast posiedzenia pojednawczego możliwe jest postępowanie mediacyjne - wskazuje się instytucję lub osobę godną zaufania, która przeprowadzi postępowanie mediacyjne między stronami i przedstawi sądowi pisemne sprawozdanie z jego przebiegu i wyników. Jeżeli strony chcą się pojednać sąd powinien wyznaczyć posiedzenie w protokole którego zawrze to pojednanie, a następnie umorzy postępowanie. Gdyby strony chciały zawrzeć także ugodę to powinno do niej dojść na wyznaczonym pojednawczym posiedzeniu pomediacyjnym, bowiem tylko tak zawarta ugoda stanowi podstawę do egzekucji sądowej.

Jeżeli dojdzie do pojednania to sprawę kieruje się na rozprawę główną, strony powinny wtedy wnieść swoje wnioski dowodowe.

Do pojednania i ugody, a także mediacji może dojść także podczas rozprawy - w takim przypadku sąd umorzy postępowanie na rozprawie wyrokiem. Ugoda zawarta na rozprawie także stanowi tytuł egzekucyjny.

Oskarżenie wzajemne - polega na tym, że oskarżony może aż do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej wnieść przeciwko oskarżycielowi prywatnemu, będącemu pokrzywdzonym, wzajemny akt oskarżenia o ścigany z oskarżenia prywatnego czyn, pozostający w związku z czynem zarzuconym temu oskarżonemu; sąd rozpoznaje wówczas obie sprawy łącznie. W razie oskarżenia wzajemnego każdy z oskarżycieli prywatnych ma jednocześnie status oskarżonego i składa wyjaśnienia. Pierwszeństwo zadawania pytań i przemówień ma ten oskarżyciel, który pierwszy wniósł akt oskarżenia. Oskarżenie wzajemne jest niedopuszczalne jeśli prokurator wcześniej wszczął postępowanie lub przyłączył się do oskarżenia przeciwko danej osobie zanim wytoczono oskarżenie wzajemne. Gdy prokurator przyłącza się już po wniesieniu oskarżenia wzajemnego to sąd wyłącza oskarżenie przeciwne do odrębnego postępowania. Postępowanie objęte przez prokuratora przestaje być prywatnoskargowym, toczy się z urzędu, a oskarżyciel prywatny staje się oskarżycielem posiłkowym. Jeżeli prokurator objął oba oskarżenia wzajemne to całe postępowanie traci charakter prywatnoskargowy toczy się z urzędu, a każdy z oskarżonych korzysta w odpowiednim zakresie z praw oskarżyciela posiłkowego.

Gdyby następnie prokurator odstąpił od oskarżenia to :

gdy oskarżenie wzajemne wyłączono do odrębnego postępowania - wraca w nurt prywatnoskargowy, a oskarżenie wzajemne nie jest już możliwe gdyż wydzielono je w odrębny proces

gdy objął oba oskarżenia i odstąpił od obu - proces przeradza się w prywatnoskargowy, a oskarżyciele posiłkowi wracają do swoich ról

gdy objął oba oskarżenia ale odstąpił od jednego to - należy oskarżenie przeciwne wyłączyć do odrębnego postępowania, tak jakby prokurator objął tylko jedno z oskarżeń wzajemnych.

Rozprawa w sprawach oskarżenia prywatnego toczy się jak w trybie uproszczonym - sąd może zatem wydać wyrok zaoczny w razie nieusprawiedliwionego niestawiennictwa oskarżonego o ile dysponuje jego wyjaśnieniami. Niestawiennictwo oskarżyciela prywatnego i jego pełnomocnika bez usprawiedliwionych powodów traktuje się jako odstąpienie od oskarżenia co skutkuje umorzeniem postępowania - tzw. Dorozumiane odstąpienie od oskarżenia. Odstąpienie od oskarżenia może być też wyraźne gdy oskarżyciel prywatny złoży stosowne oświadczenie na piśmie lub ustnie do protokołu rozprawy lub posiedzenia pojednawczego

W przypadku oskarżeń wzajemnych odstąpienie jednego z oskarżycieli prywatnych powoduje umorzenie postępowania tylko w części dotyczącej wniesionego przez niego oskarżenia.

Przed rozpoczęciem przewodu sądowego można odstąpić od oskarżenia bez zgody oskarżonego , po odczytaniu aktu oskarżenia za jego zgodą

  1. Postępowanie nakazowe

Jest to postępowanie szczególne drugiego stopnia, stosowane jedynie w sprawach o przestępstwa podlegające rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym.

Postępowanie nakazowe w procesie karnym to tryb, w którym sąd orzeka bez rozprawy na podstawie materiałów zebranych w postępowaniu przygotowawczym. O zastosowaniu tego trybu decyduje wstępnie prezes sądu, oskarżyciel publiczny nie ma wpływu na decyzję sądu o wyborze tego postępowania.

Postępowanie nakazowe nie może być stosowane (ujemne przesłanki):

wobec osoby pozbawionej wolności w tej lub innej sprawie

w sprawach o czyny ścigane z oskarżenia prywatnego

gdy zachodzą okoliczności skutkujące obowiązkową obroną w toku całego procesu w art. 79

Przesłanki dodatnie:

uznanie w oparciu o materiał dowodowy dochodzenia, że prowadzenie rozprawy nie jest konieczne

dokonanie na podstawie tego materiału niewątpliwych ustaleń co do sprawstwa i winy oskarżonego, tak że „okoliczności czynu i wina oskarżonego nie budzą wątpliwości”

uznanie, iż kara ograniczenia wolności lub grzywna w rozmiarach jakie wolno orzekać w tym trybie, będą wystarczającą reakcją prawną na czyn oskarżonego

W postępowaniu nakazowym może być orzeczona jedynie kara ograniczenia wolności w pełnym jej rozmiarze albo grzywna do 100 stawek dziennych lub do 200 tys. Zł.. Obok jednej z powyższych kar można orzec obecnie każdy środek karny przewidziany przy naruszonym przepisie. W razie zgłoszenia w sprawie powództwa cywilnego sąd zasądza w całości to roszczenie albo pozostawia je bez rozpoznania

W postępowaniu nakazowym sąd orzeka na posiedzeniu - jednoosobowo wydając wyrok nakazowy. Wyrok ten ma zawsze charakter skazujący. W posiedzeniu udział storn jest wykluczony.

Wyrok nakazowy powinien zawierać oznaczenie sądu sędziego, który go wydał; datę wydania wyroku ; imię nazwisko i dane określające tożsamość oskarżonego; dokładne określenie czynu; wymiar kary i inne niezbędne rozstrzygnięcia. Wyrok może nie zawierać uzasadnienia, przy doręczaniu trzeba natomiast uprawnionych do zaskarżenia pouczyć, przytaczając stosowne przepisy o ich prawie, terminie i sposobie wniesienia sprzeciwu od tego wyroku i skutkach jego niewniesienia.

Odpis wyroku nakazowego doręcza się oskarżycielowi oraz oskarżonemu i jego obrońcy, z tym , że tym dwóm ostatnim także z odpisem aktu oskarżenia, ponadto odpis wyroku przesyła się prokuratorowi.

Wyrok nakazowy może być zaskarżony jedynie sprzeciwem (przysługuje oskarżonemu i oskarżycielowi, może go wnieść także obrońca oskarżonego jako jego procesowy przedstawiciel). Istnieje także możliwość cofnięcia sprzeciwu - aż do rozpoczęcia przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej. Sprzeciw nie przysługuje pokrzywdzonemu, nawet gdyby wystąpił on w roli powoda cywilnego. Nie doręcza mu się też wydanego nakazu. Sprzeciw wnosi się w terminie zawitym 7 dni, musi spełniać wymogi pisma procesowego - w razie niespełnienia wymogów sprzeciw zwraca się do uzupełnienia braków.

W razie skutecznego wniesienia sprzeciwu wyrok nakazowy traci moc. Prezes sądu wyznacza rozprawę - sędzia który wydał wyrok zostaje wyłączony od udziału w sprawie. W Razie wniesienia sprzeciwu nie obowiązuje zakaz zmiany na gorsze. Sprzeciw cofnięty powoduje, że wyrok nakazowy staje się prawomocny (tak samo jeśli nie wniesiono sprzeciwu od wyroku nakazowego). Prawomocny wyrok może być wzruszony w trybie wznowienia postępowania ale nie można go podważyć kasacją (nie jest natomiast wykluczona kasacja Prokuratora Generalnego oraz RPO)

  1. Postępowanie przyspieszone

Postępowanie przyspieszone zostało wprowadzone mocą ustawy nowelizującej z 16 listopada 2006 r.. Nowelą tą wprowadzono także pojęcie chuligańskiego czynu. Postępowanie to zostało wprowadzone pod hasłem sądów 24 godzinnych - chodzi tu jedynie o doręczenie obronie wniosku o rozpoznanie sprawy i oznaczenie oskarżonemu i obrończy czasu na przygotowanie się do sprawy (to + samo rozpoczęcie rozprawy dzieje się w przeciągu 24 h, od przekazania zatrzymanego do sądu). Po otwarciu rozprawy możliwa jest w niej przerwa do 14 dni, sądy nie urzędują przez 24 h lecz między 8 a 20 lub tylko do godziny 16 w zależności od limitu etatów sędziowskich (jedynie w sądach rejonowych o limicie ponad 50 sędziów możliwe jest wprowadzenie przez prezesa całodobowego rozpoznawania tych spraw).

Jest to tryb uproszczony I stopnia, w którym stosuje się wprost normy trybu zwykłego z odstępstwami od niego.

Dodatnimi przesłankami trybu przyspieszonego są:

a) popełnienie przestępstwa podlegającego rozpoznaniu w tym postępowaniu

b) ujęcie sprawcy na gorącym uczynku lub bezpośrednio potem

c) zatrzymanie go i w ciągu 48 godzin doprowadzenie do sądu i przekazanie temu organowi z wnioskiem o rozpoznanie sprawy w trybie przyspieszonym

ad. a)

postępowanie przyspieszone jest dopuszczalne w sprawach:

o przestępstwa publicznoskargowe, które mogą być rozpoznane w trybie uproszczonym

o czyny prywatnoskargowe (157 p.4; 212 p.4; 216 p.5; 217 p.3) pod warunkiem, że mają one charakter chuligański

Charakter chuligański występki polegające na umyślnym zamachu na zdrowie, wolność, cześć lub nietykalność cielesną, bezpieczeństwo powszechne, działanie instytucji państwowych lub samorządu terytorialnego i porządek publiczny albo na umyślnym niszczeniu , uszkodzeniu lub czynieniu niezdatną do użytku cudzej rzeczy, jeżeli sprawca działał publicznie i bez powodu lub z oczywiście błahego powodu, okazując przez to oczywiste lekceważenie porządku prawnego

Działanie publiczne to działanie, które z uwagi na miejsce lub ze względu na sposób działania jest lub może być dostępne lub postrzegane przez nieokreśloną liczbę osób, a sprawca ma świadomość tego lub co najmniej się na to godzi.

Działanie bez powodu lub z oczywiście błahego powodu działanie następuje bez racjonalnego motywu albo jest nieadekwatne, nieracjonalne, wobec przyczyny, która go wywołała

Rażące lekceważenie porządku prawnego nieliczenie się sprawcy z porządkiem prawnym, jego dezaprobata czy wręcz pogarda dla niego.

Ad. b)

Schwytanie podczas popełniania czynu lub tuż po jego popełnieniu lub w pościgu podjętym tuż po czynie i prowadzonym nieprzerwanie. Ujęcia może dokonać każdy obywatel, który ma wówczas obowiązek niezwłocznego przekazania ujętego Policji

Ad c)

Wymóg zatrzymania sprawcy i w ciągu 48 h doprowadzenia go do dyspozycji sądu wraz z wnioskiem o rozpoznanie sprawy w tym trybie wiąże się z faktem, że samo ujęcie sprawcy może nastąpić także przez obywatela, chodzi zaś o to, aby był on w dyspozycji organu ścigania, a zatrzymanie należy już do takiego organu. Istotne jest, aby istniało uzasadnione przypuszczenie popełnienia przez niego przestępstwa, i to przestępstwa należącego do rozpoznania w trybie przyspieszonym.

Okres 48 h zatrzymania, przed upływem którego sprawa powinna być przekazana do sądu wraz z wnioskiem o jej rozpoznanie w trybie przyspieszonym liczy się od momentu zatrzymania przez Policję.

Zatrzymany powinien być zwolniony z zatrzymania jeżeli :

ustanie przyczyna tego zatrzymania (np. ustalono, że to nie on był sprawcą zdarzenia przestępnego)

gdy z jakichkolwiek względów w ciągu owych 48 h nie zostanie on przekazany do dyspozycji sądu

na polecenie sądu lub prokuratora jeżeli w ciągu 24 h od przekazania sprawy sądowi nie zostanie on tymczasowo aresztowany ani jego sprawa nie zostanie osądzona

Szczególne przesłanki ujemne, (eliminują możliwość prowadzenia postępowania mimo spełnienia przesłanek dodatnich) należą do nich:

a) niemożność niezwłocznego rozpoznania sprawy

b) potrzeba uzupełnienia postępowania dowodowego zbyt trudna do przeprowadzenia przez sąd

c) przewidywana możliwość orzeczenia kary wyższej niż 2 lata pozbawienia wolności

ad. a)

może wynikać z : braku możliwości niezwłocznego osądzenia sprawy lub z ustalenia, że sprawa o zarzucany czyn nie podlega w ogóle temu trybowi

sąd powinien niezwłocznie przystąpić do rozpoznania sprawy, powinno się dążyć do tego aby rozstrzygnięcie nastąpiło na pierwszej rozprawie. Jeżeli nie jest to możliwe dopuszczalne jest sięgnięcie po przerwę w rozprawie (dla tego trybu raz i nie dłużej niż 14 dni). Na czas przerwy sąd rozstrzyga w sprawie kwestii środka zapobiegawczego, przy czym w sprawie o występek chuligański taki charakter czynu jest samoistną podstawą stosowania owego środka.

Jeżeli sprawy nie da się rozstrzygnąć w ciągu 14 dni sąd powinien przejść na tryb uproszczony albo w razie niemożności procedowania i w postępowaniu uproszczonym przekazać sprawę prokuratorowi do przeprowadzenia postępowania przygotowawczego. Sąd rozstrzyga wówczas od razu także w kwestii środka zapobiegawczego , z tym, że chuligański charakter czynu nie stanowi tu już samodzielnej przyczyny stosowania tego środka. Podobnie sąd robi jeżeli stwierdzi, że sprawa nie podlega rozpoznaniu w postępowaniu przyspieszonym.

Ad. b)

Jeżeli na podstawie okoliczności ujawnionych w toku przewodu sądowego sąd stwierdzi, iż zachodzi potrzeba uzupełnienia postępowania dowodowego, a dokonanie niezbędnych czynności przez sąd powodowałoby znaczne trudności nie stosuje się art. 397, lecz przekazuje sprawę prokuratorowi w celu przeprowadzenia postępowania przygotowawczego; sąd rozstrzyga też w kwestii środka zapobiegawczego i powiadamia pokrzywdzonego o takim przekazaniu

Ad. c)

Jeżeli w wyniku okoliczności ujawnionych w toku przewodu sądowego sąd przewiduje możliwość orzeczenia kary powyżej 2 lat pozbawienia wolności jest zobligowany do przekazania sprawy prokuratorowi w celu przeprowadzenia postępowania przygotowawczego. Sędzia, który brał udział w wydaniu takiego postanowienia jest z mocy prawa wyłączony od dalszego udziału w tej sprawie

Dochodzenia można zaniechać lub przeprowadzić je w ograniczonym zakresie. Nie ma tu potrzeby przedstawiania zarzutów ani zapoznawania zatrzymanego z materiałami sprawy

Zatrzymany przekazywany jest do dyspozycji sądy wraz z wnioskiem o rozpoznanie sprawy w trybie przyspieszonym, wniosek taki sporządza Policja przedstawiając go prokuratorowi, który go zatwierdza lub odmawia zatwierdzenia. W razie zatwierdzenia wniosku prze prokuratora pełni on następnie rolę aktu oskarżenia.

Po przekazaniu sprawy (tj. zatrzymanego wraz z wnioskiem o rozpoznanie sprawy w trybie przyspieszonym) do dyspozycji sądu nie przewiduje się kontroli merytorycznej tego wniosku, nie jest natomiast wykluczona kontrola formalna. Sąd powinien przystąpić do rozpoznania sprawy niezwłocznie, orzeka jednoosobowo z mocy prawa, a w II instancji skład taki jest możliwy na podstawie zarządzenia prezesa sądu, pod warunkiem, że jest to uzasadnione „szczególnymi okolicznościami”. Przy ustalaniu składu sądu nie stosuje się art. 351 p.1 o wyznaczaniu sędziów z jawnej listy w kolejności według wpływu sprawy - jest tu pełna swoboda.

Udział stron w postępowaniu przyspieszonym opiera się na regułach trybu zwykłego, uczestnictwo w rozprawie prokuratora jest obowiązkowe, podobnie jak udział obrońcy niezbędnego. Dyżury prokuratorskie - warunki prokurator rejonowy przekazuje komendantowi Policji, a wykaz dyżurujących prokuratorów prezesowi sądu rejonowego i komendantowi Policji.

W postępowaniu przed sądem w tym trybie oskarżony musi mieć obrońcę, a udział tego obrońcy jest w rozprawie obowiązkowy. Jeżeli oskarżony nie ma obrońcy, prezes sądu ustanawia mu go z urzędu.

W razie wydania wyroku w trybie przyspieszonym skróceniu ulegają terminy związane z zaskarżeniem orzeczenia i rozpoznawaniem apelacji.

termin wystąpienia z wnioskiem o uzasadnienie pisemne wynosi 3 dni

termin sporządzenia przez sąd tego uzasadnienia wynosi 3 dni

Apelację wnosi się w terminie 7 dni

apelacja powinna być rozpoznana przez sąd odwoławczy w ciągu 1 miesiąca

W razie uwzględnienia apelacji i uchylenia wyroku do ponownego rozpoznania postępowanie ponowne prowadzone jest w trybie uproszczonym. Sąd odwoławczy może jednak, jeżeli dostrzega niemożność prowadzenia procesu w tym trybie uchylając wyrok, przekazać sprawę prokuratorowi w celu przeprowadzenia postępowania przygotowawczego. Przekazanie bezpośrednio do prokuratora może także nastąpić, gdy sąd odwoławczy po rozpoznaniu środka stwierdza potrzebę przeprowadzenia postępowania dowodowego co do istoty sprawy.

  1. Ułaskawienie

Prośbę o ułaskawienie może wnieść on sam, osoba uprawniona do składania na jego korzyść środków odwoławczych , krewni w linii prostej, przysposabiający lub przysposobiony, rodzeństwo, małżonek i osoba pozostająca ze skazanym we wspólnym pożyciu. Prośbę o ułaskawienie złożoną przez osobę nieuprawniona sąd pozostawia bez rozpoznania. Osoba która wniosła prośbę może ją cofnąć.

Prośbę taką przedstawia się sądowi który wydał wyrok w I instancji - na rozpoznanie jej na 2 miesiące. Rozpoznanie jest w takim samym składzie w jakim sąd orzekał (w miarę możności powinni wchodzić sędziowie i ławnicy którzy brali udział w wydaniu wyroku).

Sąd rozpoznając prośbę Bierzę pod uwagę :

zachowanie się skazanego po wydaniu wyroku, rozmiary wykonanej już kary, stan zdrowia skazanego i jego warunki rodzinne, naprawienie szkody wyrządzonej przestępstwem, a przede wszystkim jakieś szczególne wydarzenia, które wystąpiły po wydaniu wyroku.

Jeżeli w sprawie w której wniesiono prośbę orzekał tylko sąd I instancji i wyda opinię pozytywną przesyła Prokuratorowi Generalnemu akta sprawy lub niezbędne ich części wraz ze swoją opinią - a w razie braku podstaw do wydania pozytywnej opinii - pozostawia prośbę bez dalszego biegu. Jeżeli orzekał sąd odwoławczy to sąd I instancji przesyła mu akta lub odpowiednie ich części wraz ze swoją opinią. Sąd odwoławczy pozostawia prośbę bez dalszego biegu gdy wydaję opinię negatywna, a opinię taką wydał już sąd I instancji - w innych przypadkach przesyła akta wraz z opiniami Prokuratorowi Generalnemu. Opinie pozytywne nie są dostępne dla osób mogących wnieść prośbę.

Jeżeli chociaż jeden sąd zaopiniował prośbę pozytywnie, Prokurator Generalny przedstawia Prezydentowi RP prośbę o ułaskawienie wraz z aktami i swoim wnioskiem. Jeżeli prośba została złożona bezpośrednio do prezydenta przekazuje się ja Prokuratorowi Generalnemu w celu nadania jej biegu zgodnie z 561 lub 567.

Ponowna prośba o ułaskawienie wniesiona przed upływem roku od negatywnego załatwienia poprzedniej prośby, może być przez sąd pozostawiona bez rozpoznania.

Postępowanie o ułaskawienie może wszcząć z urzędu Prokurator Generalny - który może żądać przedstawienia akt sprawy z opiniami sądów albo przedstawić prezydentowi akta bez zwracania się o opinię. Prokurator przedstawia prezydentowi akta sprawy lub wszczyna z urzędu postępowanie, w każdym przypadku kiedy prezydent tak zdecyduje.

Uznając ze szczególnie ważne powody przemawiają za ułaskawieniem (krótki okres pozostałej do odbycia kary) sąd wydając opinię oraz Prokurator Generalny mogą wstrzymać wykonanie kary lub zarządzić przerwę w jej wykonaniu do czasu ukończenia postępowania o ułaskawienie.

  1. Odszkodowanie za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie

Oskarżonemu , który w wyniku wznowienia postępowania lub kasacji został uniewinniony lub skazany na łagodniejszą karę, służy od Skarbu Państwa odszkodowanie za poniesioną szkodę oraz zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, wynikłe z wykonania względem niego w całości lub części kary, której nie powinien ponieść; tak samo jeśli po uchyleniu skazującego orzeczenia postępowanie umorzono wskutek okoliczności, których nie uwzględniono we wcześniejszym postępowaniu. Prawo do odszkodowania i zadośćuczynienia powstaje także w związku z zastosowaniem środka zabezpieczającego w w/w warunkach oraz w wypadku niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania lub zatrzymania.

Roszczenie o odszkodowanie lub zadośćuczynienie nie przysługuje temu kto w zamiarze wprowadzenia w błąd sądu lub organu ścigania złożył fałszywe zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa lub fałszywe wyjaśnienie i spowodował niekorzystne dla siebie orzeczenie w przedmiocie skazania, tymczasowego aresztowania, zastosowania środka zabezpieczającego albo zatrzymanie - zasady tej nie stosuje się do osób składających oświadczenie w warunkach 171 p. 3,4 i 6 (osoba przesłuchiwana nie ukończyła 15 lat, powinien być przedstawiciel ustawowy lub opiekun faktyczny, zadawano pytania sugerujące, pytania nieistotne)jak również gdy szkoda powstała na skutek przekroczenia uprawnień lub niedopełnienia obowiązku przez funkcjonariusza prywatnego. Żądanie odszkodowania zgłasza się w sądzie okręgowym , w którego okręgu wydano orzeczenie w I instancji, a gdy chodzi o niesłuszne tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie w sądzie okręgowym właściwym ze względu na miejsce, w którym nastąpiło zwolnienie. Sąd okręgowy orzeka wyrokiem na rozprawie w składzie 3 sędziów, postępowanie jest wolne od kosztów. Roszczenia te przedawniają się po upływie roku.

W Razie śmierci oskarżonego prawo do odszkodowania przysługuje temu kto wskutek wykonania kary utracił :

należne mu od uprawnionego z mocy ustawy utrzymanie

stale dostarczane mu przez zmarłego utrzymanie, jeżeli względy słuszności przemawiają za przyznaniem odszkodowania.

Żądanie odszkodowania należy zgłosić w terminie przewidzianym w art. 555 lub w ciągu roku od śmierci oskarżonego

Roszczenia regresowe - Skarb Państwa w stosunku do osób które swoim bezpodstawnym działaniem spowodowały niesłuszne skazanie itd.

Powództwo o roszczenie regresowe może wytoczyć prokurator lub organ, który jest powołany do reprezentowania Skarbu Państwa, jeżeli prokurator nie dopatrzy się podstaw do wytoczenia powództwa - wydaje postanowienie i zawiadamia o tym uprawniony organ.

W kwestiach nieuregulowanych w sprawach o odszkodowanie stosuje się przepisy KPC. Przepisy te mają zastosowanie do cudzoziemców na zasadzie wzajemności.

8.Europejski Nakaz Aresztowania

Europejski nakaz aresztowania (ENA), uproszczona forma ekstradycji istniejąca w Unii Europejskiej, umożliwiająca aresztowanie osoby podejrzanej lub oskarżonej o popełnienie przestępstwa albo już skazanej za nie, i wydanie jej do kraju, w którym zostanie postawiona przed sądem lub przekazana do wykonania wcześniej orzeczonej kary. Europejski nakaz aresztowania został ustanowiony decyzją ramową Rady z dnia 13 czerwca 2002 r. w sprawie europejskiego nakazu aresztowania i procedury wydawania osób między Państwami Członkowskimi, która weszła w życie 7 sierpnia 2002, zaś w stosunku do Polski 1 stycznia 2004. O wydaniu osoby decyduje sąd kraju, na którego terytorium osoba przebywa. W odróżnieniu od ekstradycji, w przypadku europejskiego nakazu aresztowania rezygnuje się z zasady podwójnej karalności, co oznacza, iż nie trzeba badać, czy kraj, który ma wydać również penalizuje czyn, za popełnienie którego pewien kraj stara się o przejęcie osoby. Wystarczy, że czyn jest karany w kraju, który wydał nakaz aresztowania. Polskie prawo dopuszcza wydanie obywatela polskiego innemu państwu lub międzynarodowemu organowi sądowemu, o ile możliwość taka wynika z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej lub ustawy stanowiącej wykonanie aktu prawa stanowionego przez organizację międzynarodową, której Rzeczpospolita Polska jest członkiem. Decyzja ramowa o europejskim nakazie aresztowania zawiera listę czynów, w przypadku których nie bada się, czy zachodzi podwójna karalność (w obu krajach). W przypadku przestępstw nie znajdujących się na liście, brak podwójnej karalności, może być przyczyną odmowy wydania osoby, choć nie musi - pozostawione jest to do uznania sądu decydującego o wydaniu.

  1. Postępowanie w sprawach nieletnich - ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich z 1982 r.

 Przepisy ustawy stosuje się w zakresie:

  1)   zapobiegania i zwalczania demoralizacji - w stosunku do osób, które nie ukończyły lat 18,

  2)   postępowania w sprawach o czyny karalne - w stosunku do osób, które dopuściły się takiego czynu po ukończeniu lat 13, ale nie ukończyły lat 17,

  3)   wykonywania środków wychowawczych lub poprawczych - w stosunku do osób, względem których środki te zostały orzeczone, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez te osoby lat 21.

 Ilekroć w ustawie jest mowa o:

  1)   "nieletnich" - rozumie się przez to osoby, o których mowa w § 1,

  2)   "czynie karalnym" - rozumie się przez to czyn zabroniony przez ustawę jako:

a)  przestępstwo lub przestępstwo skarbowe albo

b)  wykroczenie określone w art. 51, 62 (1), 69, 74, 76, 85, 87, 119, 122, 124, 133 lub 143 Kodeksu wykroczeń

 Przewidziane w ustawie działania podejmuje się w wypadkach, gdy nieletni wykazuje przejawy demoralizacji lub dopuści się czynu karalnego.
Sprawy nieletnich należą do właściwości sądu rodzinnego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
. Jeżeli w sprawie o czyn karalny, o którym mowa w art. 1 § 2 pkt 2 lit. a), wszczęto postępowanie przeciwko nieletniemu wespół z dorosłym, prokurator wyłącza sprawę nieletniego i przekazuje ją sędziemu rodzinnemu.  W szczególnie uzasadnionych wypadkach, jeżeli czyn karalny nieletniego pozostaje w ścisłym związku z czynem osoby dorosłej, a dobro nieletniego nie stoi na przeszkodzie łącznemu prowadzeniu sprawy, prokurator wszczyna lub prowadzi śledztwo. Po ukończeniu śledztwa prokurator bądź je umarza, bądź przekazuje sprawę nieletniego sądowi rodzinnemu. Jeżeli łączne rozpoznanie sprawy jest konieczne - przekazuje sprawę z aktem oskarżenia sądowi właściwemu według przepisów Kodeksu postępowania karnego, który orzeka w sprawie nieletniego z zachowaniem przepisów niniejszej ustawy.

 Właściwość miejscową sądu rodzinnego ustala się według miejsca zamieszkania nieletniego, a w razie trudności w ustaleniu miejsca zamieszkania - według miejsca pobytu nieletniego
Z ważnych względów, zwłaszcza jeżeli przyczyniłoby się to do uproszczenia lub przyspieszenia postępowania, sąd właściwy według miejsca zamieszkania nieletniego może przekazać sprawę sądowi rodzinnemu, w którego okręgu nieletni przebywa.
W wypadku niecierpiącym zwłoki sąd rodzinny może wydać postanowienie w sprawie nieletniego, który nie podlega jego właściwości miejscowej, po czym przekazuje sprawę sądowi miejscowo właściwemu, zawiadamiając go o dokonanych czynnościach; przekazanie sprawy jest wiążące.

 Postępowanie wyjaśniające ma na celu ustalenie, czy istnieją okoliczności świadczące o demoralizacji nieletniego, a w sprawie o czyn karalny, czy rzeczywiście został on popełniony przez nieletniego, a także ustalenie, czy zachodzi potrzeba zastosowania wobec nieletniego środków przewidzianych w ustawie.
 O wszczęciu postępowania wyjaśniającego wydaje się postanowienie. W postanowieniu określa się osobę, której postępowanie dotyczy, oraz przedmiot tego postępowania.  Postępowanie wyjaśniające prowadzi sędzia rodzinny. W postępowaniu wyjaśniającym zbiera się dane o osobie nieletniego, jego warunkach wychowawczych, zdrowotnych i bytowych oraz gromadzi się i utrwala dowody. W szczególności sędzia rodzinny:

  1)   wysłuchuje nieletniego, jego rodziców lub opiekuna oraz w miarę potrzeby inne osoby,

  2)   zarządza w razie potrzeby przeprowadzenie przeszukania i oględzin oraz dokonuje innych czynności procesowych w celu wszechstronnego wyjaśnienia sprawy.
Strony, pokrzywdzony, obrońcy i pełnomocnicy mogą zgłaszać wnioski dowodowe.

 W postępowaniu wyjaśniającym nieletni może mieć obrońcę. Jeżeli interesy nieletniego i jego rodziców lub opiekuna pozostają w sprzeczności, a nieletni nie ma obrońcy, prezes sądu wyznacza obrońcę z urzędu.  Strony oraz obrońcy i pełnomocnicy mogą, za zezwoleniem sędziego rodzinnego, przeglądać akta sprawy i robić z nich odpisy. Obowiązek uzyskania zezwolenia nie dotyczy prokuratora. Uprawnienie do przeglądania akt i robienia z nich odpisów, z wyłączeniem wywiadów środowiskowych i opinii o nieletnim, przysługuje także pokrzywdzonemu.
 Policja lub działający na podstawie szczególnego upoważnienia ustawy organ administracji państwowej zbiera i utrwala dowody czynów karalnych w wypadkach niecierpiących zwłoki, a w razie potrzeby dokonuje ujęcia nieletniego.  Sędzia rodzinny może zlecić dokonanie określonych czynności kuratorowi lub Policji, a w wyjątkowych wypadkach może zlecić Policji dokonanie czynności w określonym zakresie.  Po dokonaniu czynności określonych w § 1 sprawę przekazuje się niezwłocznie sędziemu rodzinnemu.

 Stronom i innym osobom przysługuje zażalenie na czynności naruszające ich prawa.  Zażalenie rozpatruje sędzia rodzinny, a w wypadku zażalenia na jego czynności - sąd rodzinny w składzie 1 sędzia i 2 ławników. Jeżeli jest to konieczne ze względu na okoliczności sprawy, Policja może zatrzymać, a następnie umieścić w policyjnej izbie dziecka nieletniego, co do którego istnieje uzasadnione podejrzenie, że popełnił czyn karalny, a zachodzi uzasadniona obawa ukrycia się nieletniego lub zatarcia śladów tego czynu, albo gdy nie można ustalić tożsamości nieletniego.
 Jeżeli na podstawie zebranych materiałów sędzia rodzinny uzna, że ze względu na okoliczności i charakter sprawy oraz osobowość nieletniego celowe jest zastosowanie środków wychowawczych lub leczniczych, wydaje postanowienie o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu opiekuńczo-wychowawczym. Jeżeli sędzia rodzinny uzna, że zachodzą warunki do umieszczenia nieletniego w zakładzie poprawczym, wydaje postanowienie o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu poprawczym. Jeżeli w toku postępowania wyjaśniającego ujawnione zostaną okoliczności uzasadniające orzeczenie wobec nieletniego kary na podstawie art. 10 § 2 Kodeksu karnego, sędzia rodzinny wydaje postanowienie o przekazaniu sprawy prokuratorowi. W razie ujawnienia nowych okoliczności wskazujących, iż nie zachodzi potrzeba orzeczenia kary, prokurator nie sporządza aktu oskarżenia i przekazuje sprawę sędziemu rodzinnemu.

Postępowanie opiekuńczo-wychowawcze

 Posiedzenie odbywa się z wyłączeniem jawności, chyba że jawność posiedzenia jest uzasadniona ze względów wychowawczych. Nieletni może mieć obrońcę. Postanowienie w przedmiocie zastosowania środka wychowawczego doręcza się stronom wraz z pouczeniem o trybie i terminie odwołania, o ile nie były obecne na posiedzeniu, na którym zostało ono ogłoszone.

Postępowanie poprawcze

 W sprawach nieletnich nie stosuje się przepisów:

  1)   o postępowaniu uproszczonym,

  2)   o postępowaniu w sprawach z oskarżenia prywatnego,

  3)   o powództwie cywilnym,

  4)   o warunkowym umorzeniu postępowania,

  5)   o oskarżycielu posiłkowym,

  6)   art. 335, art. 351 i art. 387 Kodeksu postępowania karnego.

 Nieletni musi mieć obrońcę przed sądem, a wcześniej - jeżeli został umieszczony w schronisku dla nieletnich. Sąd rodzinny orzeka na rozprawie w składzie jednego sędziego i dwóch ławników.

. O terminie rozprawy zawiadamia się prokuratora oraz nieletniego, jego obrońcę i rodziców lub opiekuna. Udział nieletniego i jego obrońcy w rozprawie jest obowiązkowy.

 Rozprawa odbywa się z wyłączeniem jawności, chyba że jawność rozprawy jest uzasadniona ze względów wychowawczych. Podczas rozprawy sąd wysłuchuje wyjaśnień nieletniego, poza tym nieletni pozostaje w sali rozpraw, jeżeli sąd uzna to za celowe, w szczególności ze względów wychowawczych lub dla obrony nieletniego i wyjaśnienia okoliczności sprawy.

Nieletni może czynić uwagi i składać wyjaśnienia co do każdego dowodu przeprowadzonego w jego obecności. Wywiady środowiskowe oraz opinie o nieletnim powinny być odczytywane w jego nieobecności, chyba że szczególne względy wychowawcze przemawiają za celowością zapoznania nieletniego z ich treścią.

 Jeżeli sąd dojdzie do przekonania, że wystarczające jest zastosowanie środków wychowawczych, wydaje postanowienie o zastosowaniu tych środków. W sprawie umieszczenia nieletniego w zakładzie poprawczym sąd orzeka wyrokiem.

Postępowanie odwoławcze

Środki odwoławcze od orzeczeń wydanych w sprawach nieletnich rozpoznaje sąd okręgowy w składzie trzech sędziów.  Jeżeli wobec nieletniego zastosowano środek poprawczy lub gdy środek odwoławczy zawiera wniosek o orzeczenie środka poprawczego, postępowanie odwoławcze toczy się na podstawie Kodeksu postępowania karnego przy zachowaniu przepisów niniejszej ustawy o postępowaniu poprawczym. Udział nieletniego w rozprawie nie jest obowiązkowy. Sąd zarządza jednak doprowadzenie nieletniego umieszczonego w placówce, zakładzie lub schronisku dla nieletnich, jeżeli uzna to za konieczne, a także gdy domagają się tego strony lub obrońca nieletniego. Środki odwoławcze wniesione przez nieletniego albo jego rodziców lub opiekuna uważa się za zwrócone przeciwko całości orzeczenia, chyba że dotyczą tylko kosztów postępowania. Od orzeczeń wydanych w sprawach o popełnienie czynu karalnego stronom przysługuje odwołanie również co do faktu popełnienia czynu i jego kwalifikacji prawnej. Jeżeli wobec nieletniego zastosowano środki wychowawcze albo inne środki określone w art. 6 lub 12 (umieszczenie nieletniego w szpitalu psychiatrycznym lub innym odpowiednim zakładzie leczniczym, umieszczenie w odpowiedniej placówce opiekuńczo-wychowawczej lub w domu pomocy społecznej; udzielenie upomnienia, zobowiązanie do określonego postępowania,   zastosować nadzór kuratora,  orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym,), a środek odwoławczy nie zawiera wniosku o orzeczenie środka poprawczego lub kary, to w wyniku postępowania odwoławczego nie można orzec ani środka poprawczego, ani kary. Jeżeli wobec nieletniego zastosowano środek poprawczy, a środek odwoławczy nie zawiera wniosku o orzeczenie kary, to w wyniku postępowania odwoławczego nie można orzec kary.


Wyszukiwarka