WSTĘP DO TEORII POLITYKI

Polityka: istnieje od czasu powstania instytucji państwa. Państwo jako organizacja społeczna łączy się z powstaniem cywilizacji, człowiek zorganizowany w państwo zaczął tworzyć cywilizacje. W nauce przyjmuje się, że społeczeństwo powstało w drodze ewolucji. Potocznie pod pojęciem polityka rozumie się sprawowanie władzy przez państwo w różnych dziedzinach życia społecznego (polityka zagraniczna, polityka wewnętrzna, polityka finansowa, polityka mieszkaniowa, polityka oświatowa). Polityka dotyczy postawy, działań człowieka względem celu, odnosi się do tej części stosunków międzyludzkich, które związane są z panowaniem, rządzeniem i władzą.

Matrylokalność: tworzenie się par ludzkich.

Pierwsze zwierzęta zostały udomowione 6 do 8 tyś lat p. n. e. Utworzenie się państw wiąże się z przejściem na osiadły tryb życia. Związki rodzin tworzyły plemiona. Początki miast to około 5 tyś. lat p. n. e.-obszar Mezopotamii.

Damaszek i Jerycho: to najstarsze miasta-państwa w których tworzono system władzy politycznej.

Mezopotamia(południowy Irak)-cywilizacja Sumerów, starsza od egipskiej i chińskiej.

Cywilizacja chińska:rozwinęła się w dolinie rzeki Jangcy.

W starozytnej Grecji rozwinęły się wszystkie prototypy późniejszych ustrojów politycznych, były to zarówno systemy monarchiczne, demokratyczne jak i dyktatury. Rdzeń podstawowy tych systemów nie zmienił się.

Oligarchia:rządy małej grupy ludzi. Istnieją do dziś (oligarchia finansowa, plutokracja, timokracja-rządy najbogatszych).

Systemy monarchiczny i demokratyczny: wykształcił się w starożytnej Grecji i starożytnym Rzymie. W starożytnym Rzymie wykształciła się wyższa forma parlamentu- Senat.W okresie starożytności kadencja parlamentu trwała rok.

Okres republiki w Rzymie: Na czele państwa stało dwóch urzędników-konsuli. Obejmowali oni urzad na roczną kadencję w pierwszym miesiącu poświęconym Janus-bóstwu o dwóch twarzach, jednej zwróconej na wschód, drugiej na zachód. Miesiąc ten nazywany był January. Konsul z okazji przejęcia władzy organizował na włąsny koszt imprezę dla ludności, stąd tradycja zabaw sylwestrowych. W Grecji i Rzymie wykształciła się kadencyjność urzędów.

W starożytnym Rzymie istniał urząd Trybuna Ludowego, miał on immunitet. Trybun ludowy to odpowiednik dzisiejszego rzecznika praw obywatelskich.

Sądownictwo- Stworzone w Grecji, a udoskonalone w Rzymie. Jest podstawą systemów sadowniczych obecnie. Musiał być:niezależny sędzia, oskarżyciel i obrońca. Oskarżonemu należało udowodnić winę.

Uchwalanie ustaw odbywało się większością głosów.

Debaty parlamentarne: wprowadzono w starożytnych Atenach.

Grecy i Rzymianie nie znali : prawa mniejszości, tzn. tworzenia pewnych wyjątków prawnych dla mniejszości np. religijnych.

W starożytnej Grecji powstały pierwsze polemiki polityczne oraz pierwsze inwektywy polityczne.

Mowy Demoscenesa: uchodzą za pierwowzór przemów politycznych(pełne były inwektyw).

Polityka:zaczęła zyskiwać swoich teoretyków już w starożytnej Grecji i utworzono z niej dyscyplinę naukową.

Platon: jedno z jego dzieł „Państwo”jest dziełem filozoficzno-politycznym. Wg. Platona idealne państwo, to takie którym rządzą najmądrzejsi-filozofowie wspierani przez wojowników. W jego teorii każde państwo prowadzi swego rodzaju działalność dydaktyczną (w rozumieniu Platona, jest to cały system oświatowy). W czasach dzisiejszych kształtowanie postaw patriotycznych jest taką działalnością wychowawczą państwa. Jego teoria państwa może być uznana za prekursorską późniejszych systemów totalitarnych(np. dzieci powinny być wychowywane z dala od swoich rodziców od 3 roku życia, kobiety i mężczyźni powinni mieszkać oddzielnie, nawet kontakty seksualne powinny być kontrolowane przez państwo-dzisiejsza Korea).

Arystoteles:uczeń Platona. Jego pomysłem jest klasyfikacja dziedzin wiedzy (do jego czasów każda nauka nazywana była filozofią), skodyfikował politykę. Napisał dzieło pt.”polityka”. Wg. Arystotelesa polityka to:sztuka rządzenia państwem.Starozytni Grecy uwazali, ze z predyspozycjami do rządzenia państwem trzeba się urodzić. Arystoteles pisał o sposobach rządzenia państwem i utrzymania władzy i relacjach z państwami sąsiednimi. Napisał też dzieło „Ustrój polityczny Aten” w którym podzielił, sklasyfikował i nazwał ustroje polityczne starożytnej Grecji i państw sąsiednich.

Pisarstwo polityczne rozwinęło się w starożytnym Rzymie. Całe prawo rzymskie i orzecznictwo zostało spisane z rozkazu Cesarza Justyniana w jeden kodeks, w historii nazwany „kodeksem Justyniana”, który stał się podstawą wszystkich ustrojów politycznych Europy.

Marek Juliusz Cyceron:adwokat, przeciwnik Oktawiana Augusta i Juliusza Cezara. Walczył o zachowanie republiki w Rzymie uwazając starożytny Rzym, za najlepszy przykład republiki. W kulturze Europy stał się symbolem mówcy i obrońcy wolności republiki. Zamordowany wraz z bratem Kwintusem na polecenie Marka Antoniusza

Juliusz Cezar: rzymski polityk, wódz, dyktator i pisarz. Jeden z członków stronnictwa popularów, Piastował kolejno urzędy kwestora, edyla, pretora, konsula i dyktatora. Sławę zdobył dzięki namiestnictwu w Galii i dzięki pomocy swych żołnierzy udało się mu pokonać opozycję, skupioną wokół senatu i Pompejusza - tzw. optymatów, aby następnie, po wieloletnich walkach, przejąć pełnię władzy w Rzymie. Zamordowany przez senatorów pod przywództwem Marka Brutusa oraz Gajusza Kasjusza. Przed śmiercią adoptował Oktawiana Augusta (wtedy jeszcze Gaiusa Octaviusa), wyznaczając go na swego spadkobiercę.”O wojnie Galijskiej” prowadził tę wojnę przez 10 lat, Galia(dzisiejsza Francja), ostatecznie została podbita.Próbował odpowiedzieć na pytanie: czym jest polityka.

Aureliusz Augustyn, Św. Augustyn:żył w IV w n. e. , filozof, teolog, organizator życia kościelnego.W wieku około 40 lat nawrócił się na chrześcijaństwo, został nawet biskupem.Dzieło pt.”O państwie bożym” opisuje wszystkie znane mu ustroje polityczne oraz państwo chrześcijańskie(boże). Uważał, ze władza w „państwie bożym”powinna wspomagać realizację prawa kościelnego, a rolą monarchy średniowiecznego jest przestrzeganie tego prawa.

Insygnia władzy królewkiej:

Jabłko-symbol globu ziemskiego obarczonego krzyżem

Berło-symbol wymierzania kary

Korona-symbol korony cierniowej Chrystusa

Św. Izydor z Sewilli:pisał dzieła o wyższości władzy kościelnej nad świecką.

Św.Tomasz z Akwinu: żył w XIV w n.e. twórca tomizmu, doktryny filozoficznej kościoła katolickiego.Był dominikaninem(zakon dominikanów został powołany do pilnowania czystości kościoła katolickiego, canis pei-psy boże). Kontynuował dzieło Św. Augustyna, uważał że władza państwowa powinna pilnowac przestrzegania prawa kościelnego, łączył też władzę kościelną i świecką. Był zdania, ze na ziemii wszystko dzieje się z woli bożej. Występki wobec państwa były traktowane jako herezja, za którą karą była ekskomunika-wykluczenie z kościoła i automatycznie za tym wykluczenie ze społeczeństwa.Było to wynikiem połączenia władzy koscielnej ze świecką.

Okres renesansu:rozpoczął się emigracją greckich uczonych do Europy. Kultura odrodzenia nawiązywała do tradycji starożytnych systemów władzy.

Marsyliusz z Padwy: jako pierwszy pisał o teorii Arystotelesa(„ Państwo, to dobrowolny związek ludzi, mający na celu zapewnienie szczęścia jak największej ilości ludzi” Przez szczeście rozumiał samorealizację). Marsyliusz z Padwy został za to pozbawiony godności biskupa i ekskomunikowany. Był pierwszym, który miesał ze należy rozdzielić władzę kościelną i świecką.

Wiek XVI:

Paweł Włodkowic:biskup, rektor UK, reprezentował Polskę na soborze powszechnym w Konstancji, gdzie krzyżacy oskarżyli Polskę o wspomaganie wojsk niechrześcijańskich(litewskich). Wygłosił tam słynną mowę, o tym że każde państwo powinno stanowić samo o sobie. Spór ten wygrał. Jego mowa była pierwszym przejawem myśli politycznej Polski. On sam był prekursorem praw człowieka.

Jan Ostroróg:pod koniec XV w. pisał, ze w Polsce dzieje się źle, władca jest chwiejny a senatorowie przekupni. Udzielał rad, co zrobić aby poprawić sytuację.

Andrzej Frycz Modrzewski:” O naprawie Rzeczypospolitej”, pisał dzieła prekursorskie w stosunku do wielu doktryn politycznych. Był prekursorem pacyfizmu, uważał że wojnę można prowadzić jedynie w obronie własnej, za zbrodnie wojenne powinno się karać dowódców wydających rozkazy, a pańszczyzna powinna być zlikwidowana.

Stanisław Orzechowski:ksiądz zbuntowany przeciw celibatowi, udzielił sobie ślubu i pisał do papieża aby ten uznał jego małzeństwo. Udowadniał wyzszośc władzy kościelnej nad świecką.

Piotr Skarga:Jezuita, spowiednik króla Zygmunta III Wazy, napisał „kazania sejmowe” nigdy nie wygłoszone z powodu sprzeciwu opozycji. Był zwolennikiem wzmocnienia władzy króla, uważał ze sejm i szlachta mają zbyt dużą władzę i ze panuje korupcja.

Wiek XVII:

Polska toczyła bezustannie wojny(przez około 99 lat), co doprowadziło kraj niemalże do ruiny i spowodowało rozprężenie się władzy centralnej.

Stanisław Jabłonowski:pisał o konieczności naprawy ustroju.

Stanisław Leszczyński: dwa razy wybrany przez szlachtę na króla Polski i dwa razy wygnany z tronu, w wyniku małżeństwa swojej córki został księciem Lotaryngii, zyjąc już we Francji napisał dzieło o konieczności naprawy Rzeczypospolitej.

Stanisław Staszic:pisał o koniecznosci ingerencji państwa w rozwój gospodarki. Był prekursorem ekonomii i nauki o gospodarce.

Wiek XVI w Europie:okres krwawych wojen religijnych w Europie pomiedzy katolikami i protestantami we Francji i w Niemczech.

We Francji wojny te doprowadziły kraj do ruiny, pojawiła się koncepcja wzmocnienia władzy króla. Pisał o ty m.in. Jean Bodin, który stworzył też pojęcie suwerennego państwa.

Niccolo Machiavelli: „książe”- dzieło o teorii polityki. Opisał w nim działalność Cezarego Borgii, syna papieża Aleksandra VI i szefa armii papieskiej. Zdaniem Machiavellego miara oceny władcy nie powinna być etyka ani jego zycie prywatne ale jego skuteczność.

System polityczny:system powiązań i wzajemnych relacji pomiędzy organami państwa, organizacjami pozarządowymi, instytucjami gospodarczymi oraz partiami politycznymi.

Ustrój polityczny:forma i rodzaj sprawowania władzy.

Monarchie(rzady jednostki)

Republiki(res publica-rzecz wspólna)przeważnie forma rządów reprezentacji.

Historycznie monarchie dzieli się na:

-w starożytności:monarchia despotyczna i teokratyczna starożytnego wschodu.

W teokracji władce uznaje sie niemalże za boga, syna bozego. Teokracja jest również wtedy gdy władcą jest główny kapłan(dzis np. Watykan)

• Kaprys władcy jest prawem

• Własność państwa jest własnością prywatną władcy(np starożytny Egipt)

• Brak fromalnego ograniczenia władzy.

-w starożytności:monarchia grecka

Istniały już prawa którym władca musiał się podporządkować(np. religijne, zwyczajowe), władca miał redę starców do pomocy oraz kolegium kapłanów pochodzace z wyboru lub mianowania. Istaniały już ograniczenia władzy króla.

-w starożytnosci:monarchia rzymska(okres królewski, okres cesarski)

Pryncypat: władca był pierwszy między równymi. Nazwisko Cezar zaczęło pełnic funkcję tytułu, z pozoru republika a w rzeczywistości cesarz skupiał w swoim ręku wszystkie urzędy.dominat:władcy oddawano cześć prawie boską, władca był odseparowany od ludu, zerwał z zasadą pryncypatu, stał się panem życia i śmierci.

-w średniowieczu- doktryna państwa bożego Św. Augustyna.

Doktryna polityczna kościoła katolickiego. Świat dzieli się na państwo boże i państwo szatana. Celem władcy jest pomoc w osiągnięciu zbawienia, przestrzeganie prawa kościelnego.

Feudalizm-podstawowym miernikiem bogactwa było posiadanie ziemii, ograniczało to władze króla.

-monarchia patrymonialna:władca był uważany za kogoś w rodzaju ojca, miał być sprawiedliwy wobec swoich poddanych, był najwyższym sędzią a państwo było porównywane do gospodarstwa.

-monarchia stanowa: w okresie średniowiecza wykształciły się 4 podstawowe warstwy społeczne: duchowieństwo, rycerstwo,mieszczaństwo i chłopstwo.Władca korzystał z doradztwaprzedstawicieli poszczególnych stanów. Monarchia stanowa pod koniec zaczęła przekształcać się w monarchię parlamentarną.

-monarchia parlamentarna:rada królewska z czasem przekształciła się w senat, czyli izbę wyzsza parlamentu.

Konstytucja Nihil Novi: konstytucja uchwalona na sejmie radomskim w 1505 r.(nihil novi-nic nowego). Król nie będzie wprowadzał nowych praw bez wiedzy i zgody szlachty. Stad powstanie sejmu.

Władza monarchy ograniczona rządami parlamentu, dziś np. WB.

-monarchia absolutna:władca sprawował władzę prawodawczą, wykonawczą i sadowniczą. Ludwig XIV we Francji zwykł mawiać „państwo to ja”, nie było odwołania od jego decyzji.

-monarchia konstytucyjna:władza monarchy ograniczona konstytucją(np. Hiszpania, Dania, Norwegia. Luksemburg). Monarcha ma prawa i obowiązki wyznaczone przez konstytucję.

-monarchia kadencyjna: np. Malezja-kazdy władca lokalnego księstwa obejmuje władzę na określony czas, Emiraty Arabskie-federacja 7 księstw, wybierany jest prezydent z pośród władców tych monarchii.

Republiki.

Grecka polis:roczna kadencyjność urzędów, sprawowanie urzędów państwowych nie było płatne. Demokracja bezpośrednia-zgromadzenie ludowe-obywatele sami głosowali ustawy. Ciało rządzące: rada starców, rada 100, 500, 10.

W średniowieczu: republiki miejskie, kupieckie np. genua, Hamburg, Hanover, Brema, Lubecka.

Nowożytne:W 1798 roku we Francji obalono króla, a w 1792 zcięto mu głowe. Był to wstrzas dla Europy gdyż po raz pierwszy lud śmiał wypowiedzieć posłuszeństwo królowi i skazać go na karę śmierci.Powstała francuska republika nawiązująca do tradycji rzymskiej, na czele państwa stanęło trzech konsuli(w tym Bonaparte)

-współcześnie:

Typ prezydencki:na czele narodu stoi prezydent, sprawuje on pełnię władzy wykonawczej. Kontroluje go kongres, który z kolei jest kontrolowany przez prezydenta.

Typ półprezydencki:np. Francja. Prezydent ma bardzo silną władzę którą dzieli z rządem wyłanianej z większości parlamentarnej. Prezydent ma prawo veta w stosunku do uchwał, ma tez prawo rozwiązania parlamentu jeżeli uzna to za stosowne.

Parlamentarno-gabinetowy:prezydent posiada władze wykonawczą którą dzieli z parlamentem. Premier jest desygnowany przez prezydenta ze zwycięskiej w wyborach partii. Premier odpowiada przed prezydentem.

Gabinetowo-parlamentarny:np. Niemcy. Prezydent ma władzę symboliczną, a w praktyce pełnię władzy wykonawczej sprawuje rząd wyłaniany z większości parlamentarnej i odpowiedzialny przed parlamentem.

Systemy państwowe:

Demokracja bezpośrednia lub parlamentarna(system przedstawicielski).

Dyktatura np. wojskowa. Sprawowana jawnie(przez zamach stanu) lub faktycznie(np. Maroko-formalnie monarchia parlamentarna ale w dyktatura wojskowa)

Faszystowski:rządy monopartii, system wodzowski, system korporacyjny(nie uznaje związków zawodowych), istnieją struktury branżowe, system policyjnej inwigilacji.

Konwent:połączenie władzy ustawodawczej i wykonawczej w jedno(np. Szwajcaria)

Współczesne doktryny polityczne:

Współczesność liczymy od XVIII wieku, od rewolucji francuskiej. Na zachodzie Europy okres oświecenia rozpoczął się wcześniej, prekursorem myśli oświecenia był Kartezjusz(żył w drugiej połowie XVII wieku) Jego zdaniem rozumowa metoda poznania świata jest metodą najbardziej dostępną dla człowieka. To on rozpoczął racjonalizm. Nauka to poznanie praw rządzących światem. Oddzielona została nauka od religii, nauka powinna kierować się rozumem.

Empiryzm:człowiek poznaje świat za pomocą doświadczeń naukowych.

Scjentyzm:człowiek poznaje świat za pomocą nauk ścisłych.

Sensualizm:człowiek poznaje świat za pomocą swoich zmysłów.

Nurty te dały początek rozwojowi technologicznemu, w oświeceniu powstała też org. Pracy.

Wprrowadzono też pojęcie postępu, uważano ze celem człowieka jest zmienianie swojego otoczenia na lepsze.

Filozofowie oświeceniawprowadzili mysli polityczne:

Monteskiusz”Duch praw”sprawiedliwe państwo to takie, które ma władze podzieloną na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Trójpodział władzy.

Jan Jakub Rousseau:pojecie umowy społecznej-istotą pańtwa jest umowa społeczna pomiędzy rządzącymi a rządzonymi w której rządzeni zgadzają się na wyrzeczenie części swojej wolności osobistej, a w zamian dostają pełnię praw, możliwość rozwoju osobistego oraz ochronę. Umowa taka często jest spisana i jest to konstytucja.

D`Alembert:jeżeli władca nie przestrzega tej umowy(konstytucji) to obywatele maja prawo wypowiedzieć mu posłuszeństwo i zmienić władzę. Stało się to podstawą rewolucji francuskiej.

W czasie oświecenia stworzono podstawy Filozofii politycznej obowiązującej współcześnie w Europie.

Pod koniec XVIII wieku powstały konserwatyzm i liberalizm. Jeżeli chodzi o kwestie gospodarcze to konserwatyzm i liberalizm inaczej są postrzegane w Stanach Zjednoczonych i Europie.

Liberalizm:najbardziej rozwinął się w WB,SZ i Francji i Włoszech. Słabo natomiast rozwinął się w Niemczech, Rosji i Polsce. Liberalizm powstał w WB, powstały stronnictwa polityczne(wigów-liberalne i torysów-konserwatywne).Liberalizm dzielił się na etapy: klasyczny(arystokratyczny)- do 2 połowy XIX w, demoliberalizm-po 2 połowie XIX wieku, kapitalizm-lata 50-te, neoliberalizm-lata 60-te.W Polsce liberalizm nie przyjął się dobrze. Pierwsza partia liberalna to Kongres liberalno-demokratyczny(na czele D. Tusk), połączył się on z UW, a później przekształcił w PO.

Łac. Libertas-wolność.

Liberalizm zakładał jak najmniej państwa. Państwo powinno do minimum ograniczyć swoją ingerencję w życie obywateli. Funkcją państwa jest zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego państwa. Państwo powinno być neutralne światopoglądowo. Podatki powinny być jak najniższe, państwo nie ingeruje w gospodarkę. Własnośc prywatna to świętość. Liberalizm jest przeciwny opiece socjalnej(niskie podatki-brak środków na opiekę socjalną). To co nie jest zabronione jest dozwolone.

Zasada indywidualizmu: pojedyńczy człowiek jest tak samo ważny jak cała grupa, nie wolno poświecać dobra jednostki dla dobra ogółu. Państwo ma obowiązek reagować , gdy jego obywatel jest w zagrozeniu zycia lub zdrowia.

Liberalizm arystokratyczny:majątkowy próg wyborczy. Biednych nie stać na działania polityczne, głosowanie. Jeżeli ktoś sam nie radzi sobie finansowo nie poradzi sobie z tym problemem na poziomie państwa.

Demoliberalizm:koniec XIX wieku. Wprowadzono możliwość głosowania dla wszystkich.

Kapitalizm ludowy:każdy w jakimś stopniu jest kapitalistą, idea ta miała odciągnąć ludzi od komunizmu(SZ, Izenhower)

Neoliberalizm:odejście od koncepcji państwa opiekuńczego, ograniczenie sfery socjalnej a tym samycm ograniczenie wydatków publicznych, nieingerowanie państwa w prywatną sferę życia obywateli(zach-lata 70-80, Polska 80-90)

Konserwatyzm

Powstał pod koniec XVIII wieku w WB, prekursorem był Edward Burke, napisał „Uwagi o rewolucji francuskiej”, w których ją potępił. Kazda rewolucja jest złem, tradycja i historiasą podstawami państwa. Tradycja powinna rozwijać się powoli i systematycznie a rewolucja ją przerywa. Człowiek rozwija się tylko w atmosferze bezpieczeństwa. Obowiązkiem państwa jest zachowywać tradycję historyczną i religijną, własność prywatna jest nienaruszalna. Początkowo zwolennicy wolnego rynku, w XX wieku niektórzy uważali ze państwo może ingerowac w rozwój gospodarki w niektórych przypadkach. Silna władza wykonawcza państwa, w ogóle silne państwo. Religia jest niezbędna dla podtrzymania życia społecznego, rodzina jest też waznym elementem życia społecznego.

Rodzina-koścół-państwo

Neokonserwatyzm:SZ, podstawą rozwoju jest rozwój społeczności lokalnej bo ona uczy obywatelskości i zaangażowania w życie państwa. Podstawą rozwoju lokalnego jest lokalna parafia, rodzina jest bardzo ważna.

W Polsce konserwatyzm przyjął się bardzo dobrze, Szaniawski uwazał, ze Polska powinna być poddanym cara rosyjskiego gdyż rewolucja jest złem, ważniejsze niż powstania narodowe , wolność i niepodległość jest zachowanie tradycji.

Współczesny konserwatyzm: silne państwo, zwłaszcza prezydent. Uczestnictwo kościoła w życiu publicznym, państwo prowadzi politykę prorodzinną.

Nacjonalizm:powstał na początku XIX wieku, łac. Natio-naród.Doktryna polityczna mówiaca o wyższosci danego narodu nad innymi, kult narodu. Zakładał, ze naród jest główną podstawą organizacji państwa. Głosił, że państwo jest własnością narodu i naród może z nim zrobić co zechce.

Główne definicje nadodu powstały na przełomie XIX i XX wieku. Pierwszym któryzajął się badaniem co to jest naród był Johann Gottfried Herder urodzony w Morągu niemiecki filozof. Studiował w Królewcu, później wyjechał do Berlina. Wg Herdera aby powstał naród muszą byc spełnione trzy kryteria: wspólnota języka, historii i terytorium.

Nacjonalizm powstał w Niemczech, na początku XIX wieku Niemcy były pod okupacją francuska.

Prekursorem nacjonalizmu był Johann Gottlieb Fiechte, napisał „Mowy do narodu niemieckiego” . Niemcy są narodem wyjątkowym stworzonym do odegrania ważnej roli w historii, są jedym narodem z wyjątkową kulturą. Stąd uwaza się, ze nacjonalizm jest wynoszeniem jednego narodu ponad inne.

Pod koniec XIX wieku bardzo rozwinął się nacjonalizm francuski. Akcja francuska była antyniemiecka i miała wydźwięk antyżydowski.

Nacjonalizm rozwinął się prawie we wszystkich krajach europejskich. W Polsce w 1870została założona Liga Polska, jej założycielem był Teodor Tomasz Jeż(Miłkowski). Pod koniec XIX wieku w Galicji powstała Młodzież Wszechpolska, połączyła się z ligą narodową i powstało Stronnictwo Narodowo_Demokratyczne. Na jego czele stanął Roman Dmowski, był też jego teoretykiem(zmarł w 1939 roku). Ruch ten przekształcił się w Obóz Narodowo-Radykalny, powstały dwie frakcje ONR Falanga i ONR ABC. W okresie II WŚ organizacja ta powołała własne siły zbrojne NSZ.

Prekursorem antysemityzmu nowoczesnego w Europie był Ryszard Wagner- kompozytor i publicysta polityczny. Próbował w swoich operach zrekonstruować dawną germańską mitologię. Hitler był miłośnikiem oper Wagnera. Polityczny antysemityzm Wagnera połączył się z nacjonalizmem niemieckim. Niemiecki nacjonalizm był również nastawiony antychrześcijańsko.

W Polskim nacjinaliźmie odżegnywano się od niemieckiej i francuskiej wersji nacjonalizmu. Polski nacjonalizm współpracował z kościołem katolickim.

Nacjonalizm mógł łączyć się z innymi doktrynami np. rasizmem.

W XX wieku nacjonalizm przekroczył granice Europy i przeszedł do Turcji i krajów arabskich(gdzie często łączy się z wersją arabskiego socjalizmu). Nacjonalizm został też przejęty przez kraje afrykańskie, Japonię i Chiny.W czasach współczesnych nacjonalizm istnieje właściwie w każdym zakątku świata.

Nacjonalizm liberalny: uznaje wyższość swojego narodu, ale również prawa innych narodów.

Nacjonalizm faszystowski: wyższosć swojego narodu, przy jednoczesnym odmawianiu praw(w tym do istnienia) innym narodom.

Rasizm

Jako doktryna polityczna powstał w drugiej połowie XIX wieku w krajach europejskich. Był konsekwencją kolonizacji Afryki i Azji przez państwa europejskie-kolonizacja musiała mieć jakieś teoretyczne uzasadnienie.

Twórcą razizmu nowoczesnego był francuz Arthur Gobineau, wydał książkę „O nierówności ras ludzkich”. Ludzkość dzieli się na rasy i podrasy. Najwyższa jest rasa nordycka, która tworzy i rozwija cywilizację, niższa od niej to rasa żółta. A najniższa to czarna, która potrzebuje białego człowieka gdyż jest jak dziecko i nie potrafi przysfoić cywilizacji. Biały człowiek pomaga im zapoznać się z cywilizacją.

Kontynuatorem jego myśli był Houston Chamberlein”O rasach ludzkich”. Do podrasy nordyckiej zaliczył też słowian. Chamberlein ożenił się z córką Wagnera, przyjaźnił się z Hitlerem.

Rasizm jako doktryna polityczna występował w III Rzeszy oraz RPA(segregacja rasowa)

W czasach obecnych występuje w różnych odmianach: Razizm czarny, żółty, antysemityzm.

W wydaniu hitlerowskim jest zbrodnią wojenną nie ulegającą przedawnieniu.

„księga dżunglii” Kiplinga- misja białego człowieka w krzewieniu cywilizacjiwśród ras niższych. Dostał za to nagrodę Nobla.

Anarchia:

Anarchizm powstał w XIX wieku i jest doktryną bardzo rozbudowaną. Nazwa pochodzi od starogreckiego anarchos-brak państwa.Doktryna ta mówi, ze największym złem w historii rozwoju człowieka jest instytucja państwa. Państwo nalezy zniszczyć, pozbyć się go. Państwo jest złodziejem, który przez podatki okrada swoich obywateli, aparatem przymusu, zmusza obywateli do udziału w wojnach, na których nie chcą ginąć. Przymus ten jest większy niż jakiekolwiek plusy z niego wynikające.

Prekursorem anarchizmu był Pierre Proud-samouk utrzymujący się z pracy na roli.

Różnice w kierunkach anarchizmu-jak należy państwo zlikwidować i co ma powstać później.

Doktryna Maxa Stirnera: anarchizm metafizyczny.

Państwo, rodzina i religia są złe, ograniczają wolnośc człowieka. Nie ma gorszej tyranii niż rodzina. Kapłani wszystkich religii pomagają państwu w zniewoleniu człowieka i wyłudzeniu jego pieniędzy.Człowiek nie musi organizować się prawnie, przyszłość bedzie należała do wolnych egoistów.

Doktryna Pierre Proudon.

Z państwem nie należy walczyć, gdyż jak cywilizacja osiągnie odpowiedni poziom to przestanie być potzrebne i samo upadnie (dzisiejsze tendencje globalizacyjne). Człowiek powinien posiadać jedynie te dobra które sam wybracował, wszystko inne jest kradzieżą(np. dziedziczenie)Mutualizm-dobro za dobro, dobro za usługę-utopia.Podstawową wartością człowieka jest wolność, nie ma wolności częściowej.Państwo zabiera człowiekowi wolność.

Anarchosyndykalizm.

Syndykalizm powstał pod koniec XIX wieku. W czystej postaci zakładał, ze władzę powinny przejąć zwiazki zawodowe poprzez paraliż struktur państwa(strajk powszechny). Syndykalizm w czystej postaci jest utopią, ale jego elementy występowały w polskim życiu politycznym-rządy Solidarnosci.

Anarchosyndykalisci chcieli przejać władzę, zbrojnie. Fizycznie likwidując członków rządu, finansistów itp. Byli twórcami terroryzmu politycznego.

W Rosji organizacja „wola ludu”-zastąpienie rządu organizacjami rolniczymi. Z państwem nalezy walczyć zbrojnie, organizowali zamachy bombowe(np. na cara Rosji).

Pierwsza brygada antyterrorystyczna-Francja 1901r.

Anarchokomunizm:

Twórca był Piotr Kropotkin, rosyjski arystokrata który wyrzekł się rodziny a ona jego.Był autorem wielu zamachów terrorystycznych, poszukiwany przez policję całego świata ale nigdy nie ujęty. Jako pierwszy próbował filozoficznie uzasadniać zamachy terrorystyczne. Uważał, że po likwidacji państwa ludzkość będzie zrzeszać się w komunach, wszyscy będą pracowali wspólnie, tylko tyle żeby przeżyc a wypracowanymi dobrami będą dzielić się po równo.

Po II WŚ w latach 60-tych zapomniane pisama Stirnera czy Kropotkina zaczęli na nowo odczytywać hipisi. Byli przeciwnikami państwa i wszelikich organizacji, w tym zbrojnej byli więc przeciwnikami wojen.Ruch ten miał pewien wydźwięk w polityce.

Zrodziły się organizacje łączące anarchizm np. z komunizmem.Włoskie czerwone brygady stosowały zamachy terrorystyczne, terroryzm arabski, wtedy anarchistyczny, narodowo-wyzwoleńczy.

Zakładali, ze po likwidacji państwa ludzkość będzie zrzeszć się w wolne kolektywy, a kazdyy będzie robił to co potrafi najlepiej. Teoretykiem anarchosyndykalizmu był Mikołaj Bakunin, wzniecał rewolucje za co poszukiwała go policja rosyjska i francuska. Skazany na karę śmierci uciekł spod szubiebicy. Był zwolennikiem niepodległej Polski, wspierał niepodległościowe dązenia polsków.Bakunina uważa się za prekursora ruchów: neoanarchistów, liberianów.

Socjalizm:

Powstał pod koniec XVIII wieku, za jego prekursora uważa się Sint-Simona.Biedny arystokrata, odziedziczył duże pieniądze które przeznaczył na szerzenie socjalizmu. Jego socjalizm miał podłoże ewangeliczne.Idea równości ludzi wspólnoty posiadania.

Wg. Babeof głównie równość ludzi, wg Saint-Simona głównie wspólnota posiadania.

Początek XIX wieku socjalizm falansterowy. Owen w WB i Fourier we Francji stworzyli falanstery. Zakłady produkcyjne. Zakładali, ze człowiek będzie równy jeśli będzie współwłaścicielem firmy w której pracuje, będzie też zamieszkiwał na terenie tej firmy. Zyski będą dzielone po równo między pracowników. Falanstery upadły po 2 czy 3 latach z powodu bankructwa.

W XX wieku wspólne zakłady rolnicze PGR w Polsce i Kołchozy w Rosji. Ideę tę wcielali w życie Żydzi, tam falanstery rolnicze działają do dzis.

Socjalizm naukowy Marksa:urodził się w niemczech, skończył studia filozoficzne, uzyskał doktorat. Zył na utrzymaniu żony i przyjaciela Engelska(syna wielkiego fabrykanta)Musiał wyemigrować do WB.”Kapitał” dzieło Marksa w którym próbuje oprzeć stworzony przez siebie naukowy socjalizm na rodzącej się wtedy nauce ekonomii politycznej(Smitha i Brendhama). Podstawą nierówności społecznej jest wartość dodatnia-pracownik pracuje 8 godz, za które dostaje pensję ale jego praca czesto jest warta więcej. Nadwyzka jest sumowana i daje kapitał. Zdaniem Markasa nadwyżka ta, powinna być dzielona między pracowników. W 1948 roku wraz z Engelsem wydał manifest komunistyczny, który nawoływał do rewolucji w Niemczech. Zorganizował tzw. Międzynarodówkę w której udział wzięli anarchiści nie znajdujący jednak porozumienia z komunistami(komuniści chcieli aby władze przejęły związki zawodowe, anarchiści aby państwo przestało istnieć).

Kontynuatorem idei Marksa był Lenin, uważał on jednak ze do rewolucji powinno dojść w Rosji. W 1905 roku utworzyły się dwie frakcje : mniejszewików(przeciwników rewolucji uważających ze Rosja powinna najpierw przejść okres rozowju kapitalistycznego) i bolszewików-zwolenników rewolucji.Wykorzystując sytuację po II WŚ bolszewicy przejęli władzę. Z czasem Lenin zauważył ze ideały komunizmu są utopią, państwo stało się dyktaturą. Uważał też, ze wraz z wzrostem popularności komunizmu przybywa też jego przeciwników których należy likwidowac fizycznie. W okresie Stalinizmu w Rosji zginęło około 50 mln obywateli radzieckich.

Rewizjomnizm-niemieccy komuniści i socjaliści na czele z Bernsteinem, uważali ze rewolucja nie jest potrzebna i ze trzeba legalnie dojść do władzy, załozyć partię polityczną. Był to socjalizm rewolucyjny, socjaldemokratyzm-partie socjaldemokratyczne są obecnie u władzy w wielu Europejskich państwach.

Maoizm: Od nazwiska Mao Tse Tunga. W 1947 roku partia komunistyczna w Chinach [przejęła władzę. Mao Tse Tung zastąpiłproletariat miejski wiejskim. Likwidował przeciwników fizycznie, dopuszczał się aktów ludobójstwa.

Czerwoni kmerzy wymordowali ponad poło swojego kraju-kambodźy.

Socjalizm fabiański: George Bernard Shaw. Zmiany należy zacząć od nas samych i naszego otoczenia. Wielka Brytania.

Faszyzm:jako doktryna polityczna powstał w XX wieku we Włoszech. Nazwa powstała po I WŚ od fasci-symbolu władzy w starożytnym Rzymie, rózeg z wetkniętym toporem. Po I WŚ Włochy czuły się rozczarowane gdyż nic nie zyskały terytorialnie, armia włoska została zdemobilizowana a kombatanci wojenni zostali bez jakiejkolwiek pomocy. Kombatanci zaczęli organizować się, pomagać sobie wzajemnie.Mussolini zaczął organizować kombatantów w bojówki, płacił im pieniędzmi dostanymi od fabrykantów. Obiecał rozprawić się z komunistami(którzy omało co nie doszli do władzy). W 1922 roku Musollini zorganizował marsz na Rzym, rząd ustąpił. Król mianował Musolliniego premierem, on siebie duce. Tak rozpoczeła się jego dyktatura. Musollini początkowo wprowadził wiele reform: urlopy macierzyńskie, kolonie dla dzieci pracowniczych.

Doktryna społeczna kościoła katolickiego:

Rozpoczęła się pod koniec wieku XIX encykliką Leona XIII w roku 1899.

Państwo papieskie formalnie przestało istnieć w 1870 roku po zajęciu go przez Włochy. Papież w prostescie ogłosił się więźniem Watykanu. Sytuacja ta trwała do podpisania konkordatu w 1928 roku. Od tego momentu Watykan jest suwerennym państwem prowadzącymrównież politykę zagraniczną. Pod koniec XIX wieku Watykan zaczął dostrzegac niebezpieczeństwo pojawienia się nowych ideologii wśród których wiele było ateistycznych.

Etapy:

I encyklika leona XIII-rerrum novarum

II sobór watykański II-gi. Wprowadził rewolucyjne zmiany. Msze zaczęto odprawiać w językach ojczystycz, kapłan stoi twarzą do wiernych itp.Rozpoczęto dialog z innymi religiami.

III Pontyfikat JPII- JPII zwrócił uwage na podział świata na bogaty i biedny, uważał ze podział dóbr powinien być bardziej sprawiedliwy. Uwazał ze taka sytuacja prędzej czy później doprowadzi do katstrofy. Potępiał konsumpcyjny sposób życia.

Niebezpieczeństwo relatywizmu. Jeżeli uznawane będzie tylko prawo zwyczajowe to wszystko będzie względne a człowiek będzie tracił opory. Doprowadzi to do zagłady człowieka jako gatunku

Doktryny pozaeuropejskie: socjalizm, nacjonalizm, razizm. Przekroczyły granice Europy.

W XX wieku nacjonalizm zagościł w Chinach-doktryna czankanczeeka, myśl Mao Tse Tunga.

Socjalistyczna partia odrodzenia arabskiego: stworzona przez arabskich chrześcijan, syryjczyków którzy studiowali we Francji i stamtąd „przywieźli: ideologię socjalistyczną. Została zmodyfikowana w zależności od kraju.

Żydowski nacjonalizm-syjonizm: stworzony przez polskiego żyda o nazwisku Herc. Uwazał, ze nalezy stworzyć alternatywne państwo żydowskie w Palestynie, gdyż żydzi są jednym narodem. Nie było to zadaniem prostym ponieważ w większości byli to żydzi tylko z pochodzenia, bez wspólnoty języka.Lobbowano w tej sprawie w WB i SZ, jednocześnie organizując wyjazdy żydów w celu osiedlenia się w Palestynie.

Nacjonalizm turecki:był podstawą stworzenia współczesnej turcji. Rozdział państwa i religii, naśladowanie zachodniego stylu życia.

Nacjonalizm afrykański: łączono nacjonalizm z państwowością aby złączyć różne grupy plemienne.

Fundamentalizm religijny: istnieje we wszystkich religiach, głownie monoteistycznych. Łączy się zwykle z niechęcią do wszystkiego co obce.

Fundamentalizm muzułmański, islamski:Teoretycznie próba powrotu do fundamentów czyli I wieku islamu. Wprowadzenie doktryny państwa muzułmańskiego. Fundamentalizm religijny często przeradza się w terroryzm. Nie każdy fundamentalista jest terrorystą, część próbuje wprowadzić państwo religijne metodami parlamentarnymi.

Współczesne:

Pacyfizm

Feminizm

Ekologizm

Femminizm jako ruch polityczny i ruch kulturowy ale również jako doktryna polityczna

„Ruch kobiet na rzecz trzeźwości mężczyzn”- ze Stanów Zjednoczonych, pczatki ruchu feministycznego.

Później w GB sufrażystki, a w Polsce emancypantki.

Mała Konstytucja w 1919 wprowadziła 8 godzinny dzień pracy, prawa wyborcze dla kobiet(czynne i bierne)

Jako doktryna;

- skrajny - władzę polityczną powinny przejąć kobiety. Kobieta jest lepsza mądrzejsza. Na świecie zapanuje pokój zakończą się wojny. Niektóre feministki twierdzą, ze płeć jest wyłącznie wymysłem kulturowym. W Gentryźmie również są takie poglądy.

- umiarkowany - równość praw (płac), likwidacja podziałów zwyczajowych, zawodów dla kobiet i mężczyzn jak np. wojsko. Kobiety powinny mieć również możliwość podejmowania służby wojskowej. Kwoty (50% stanowisk). Rozszerzenie praw kobiet poprzez działanie parlamentarne.

Ekologizm - pojęcie pochodzi z XIX wieku. Twurca był H. Haeckel niemiecki przyrodoznawca jeden z twórców pozytywizmu. Traktował o zachowaniu organizmu żywego w jego naturalnym środowisku. Współcześni kontynuatorzy jego teorii uważają, ze dla człowieka w obecnych czasach środowiskiem naturalnym jest miasto, kultura, cywilizacja.

Ekologizm kulturowy- bada zachowanie człowieka w kulturze, cywilizacji

Ruch polityczny- ruch polityczny, najważniejszą rzeczą dla człowieka jest zachowanie środowiska naturalnego.

Ekologizm umiarkowany - działanie przez parlament i organizacje.

Ekologizm skrajny - na granicy prawa i poza granicami prawa. Terroryzm ekologiczny.

Pacyfizm - zawsze istniały tendencje do tego, żeby wojnom położyć tabu. Imperatyw moralny Kanta „ postępuj zawsze tak jak byś chciał, żeby postępowano wobec ciebie”

Kościół próbował walczyc z plagą pojedynków w pewne dni nie wolno było walczyć pod groźbą ekskomuniki.

W starożytnej Grecji wprowadzono zawieszenie broni w czasie Olimpiady.

W Polsce Frycz-Modrzewski pisał, że dopuszczalna jest tylko wojna obronna. Arianie nosili drewniane miecze na znak zapędów pacyfistycznych

Obecnie mówi się, że żeby mieć społeczeństwo pacyfistyczne trzeba najpierw wprowadzić wychowanie dla pokoju. Usunięcie wszelkich militarnych, budzących agresję zabawek

Pacyfizm parlamentarny

09/01/10

Doktryna polityczna kościoła katolickiego -

Leon XIII - rerum nova rum

Od IX wieku do XIX istniało państwo papieskie i papież był również władcą świeckim.

Od 1848 do 1870 - zjednoczenie Włoch do tego czasu Włoch, (nie wliczając w to czasów Cesarstwa i republiki) nie były nigdy jednolitym państwem. Papież protestował przeciwko zajęciu przez Włochów Rzymu. Papiestwo czuło się więźniem w Watykanie. Państwo watykańskie obejmuje obecnie 44 ha.

Konkordat 1928- we Włoszech pomiędzy Włochami, a państwem watykańskim(wtedy powstało państwo Watykan)

Pod koniec XIX papieże zaczęli dostrzegać ryzyko niesione przez doktryny polityczne. Papiesteo zwalczało socjalistów, nacjonalistów (nacjonalistów bo uważali, że kult należy się tylko Bogu, a nie jak nacjonaliści uważali narodowi)

1892- encyklika Leona XIII rerum nova rum do soboru watykańskiego II, pontyfikat Jana XXIII i Pawła VI (sobór ten trwał 10 lat).

Sobór watykański II wprowadził języki narodowe do liturgii, odwrócił kapłana twarzą do wiernych, od tego soboru Książa mogli się ubierać w ubrania świeckie. Rozpoczął również zmianę w strukturze kościoła. Na tym soborze zaczął się dialog z innymi religiami, kościół otworzył się na świat.

Pontyfikat Jana Pawła II- upadek komunizmu w europie. JPII jako pierwszy zwrócił na ogromne dysproporcje pomiedzy biednymi i bogatymi tego świata, ze biedni stają się coraz biedniejsi, a bogaci coraz bogatsi. Uważał on , że taka sytuacja wcześniej czy później doprowadzi do jakiejś katastrofy. Potępiał konsumpcyjny styl życia. Mówił, że człowiek nie żyje tylko po to, żeby jeść.

Drugą rzeczą na którą zwrócił uwagę. Niebezpieczeństwo relatywizmu. Jeśli uważamy, że nie ma nic poza prawem ustanawianym to możemy ustanowić wszystko i nie ma żadnych granic.

Relatywizm polega na zasadzie względności wszystkiego. Relatywizm jest również zaprzeczeniem jakiejkolwiek wiary. Względność wszystkiego może doprowadzić do zagłady świata.

Czyli doktryna katolicyzmu to próba dostosowania kościoła do współczesnego świata ale również walka z relatywizmem i systemem konsumpcyjnym.

Doktryny pozaeuropejskie:

-Socjalizm

-Rasizm

* rasizm czarny(nienawiśc czarnych do białych, widać to w USA i na Karaibach)

* żółty(rasizm Japoński)

- nacjonalizm- od początku XX w zagościł na Bliskim Wschodzie i w Azji

* nacjonalizm chiński(polityka chang hai sheka, który to uciekł do Tajwanu i tam rozwinął swoją ideologię

* myśl Mao tse tunga- chiński komunizm łaczy się również z nacjonalizmem.

Socjalistyczna partia odrodzenia arabskiego - partia ta rzadzi w wielu krajach (w Iraku w Syrii)W Syrii rządzi do dzisiaj. Obecny prezydent Egiptu tez się wywodzi z tej partii

Arabski nacjonalizm był wymierzony głównie w Żydów.

- żydowski nacjonalizm - syjonizm. Stworzony przez polskiego Żyda pochodzącego z Katowic Herca. Twierdził on, że Żydzi są związani nie tylko związkiem religijnym ale również narodem i powinni mieć swoje państwo i powinni wrócić do korzeni czyli do Palestyny.

Najpierw stworzyli lobby w Anglii i w USA.

Następnie organizowano wyjazdy osadników do Palestyny. Na początek stwierdzono, ze trzeb stworzyć w Palestynie żydowskie społeczeństwo alternatywne czyli zaczątek społeczeństwa żydowskiego. Ludzie ci mówili róznymi jezykami.

Nacjonalizm Turecki- współczesna Turcja jest owocem tego: - rozdział kościoła od państwa,

- przyjęcie europejskiego stylu życia

Fundamentalizm religijny - istnieje we wszystkich religiach.

Fundamentalizm łączy się z integryzmem czyli niechęcią, nienawiścią do innych, obcych kultur, czyli walka z obcymi wpływami.

Najbardziej znana jest forma fundamentalizmu islamskiego. Jest to próba powrotu do fundamentów, do I wieku istnienia islamu.

Fundmentalizm rodzi bardzo często terroryzm, czyli metodę walki politycznej.

Terroryzm ma również często podłoże narodowowyzwoleńcze.

Są jednak fundamentaliści, którzy próbuja stworzyć państwo religijne metodami parlamentarnymi.

Allatolah Homenini pierwszy polityczny władca Iranu. Przywódca rewolucji irańskiej.

Pod koniec XIX wieku niemiecki filozof pochodzenia czeskiego Jelinek uważał, ze podstawą państwa musi być terytorium, społeczeństwo, suwerenna władza.

J G Werder- podstawowymi warunkami istnienia narodu jest:

-język

- tradycja historyczna

-zwarte terytorium

Ta teoria jest uznawane do teraz

Teoria Werdera nie zawsze się jednak sprawdza, choćby mówiąc o Żydach, nie mieli oni wspólnego języka, nie zamieszkiwali wpólnego terytorium ale mieli wspólną tradycję historyczną. Oznacza to, ze te procesy tworzenia narodu jeszcze ewoluują.

Pojęcie narodu nie jest jeszcze w nauce utrwalone i ustalone. Jest to pojęcie młode z końca XIX i początki XX.

Max Weber - naród to wspólnota ludzi, która pragnie się ukonstytuować w państwa.

W socjologii politycznej mówi się, ze na jakimś tam etapie nie ma narodu bez państwa.

Nacjonalistyczna koncepcja narodu - państwo jest własnością narodu.

Pojęcie państwa jako narodu powstało w XX wieku i twórcą jego był Dmowski.

Dawniej pojęcie narodu łączono z warstwą społeczną. Dopiero Konstytucja 3 maja rozciągnęła pojęcie narodu na wszystkie stany.

Nie ma jednej definicji narodu.

Pojęcie ojczyzn.

W 732 r bitwa pod Poitiers środkowo Zachodnia Francja. Wojska Króla Franków Karola młota pobiły Wojska Arabskie i wtedy po raz pierwszy ówczesny kronikarze pisali o Europejczykach, którzy pobili armię arabską)

W dawnych czasach ludzie patrzyli z punktu swojej wsi, ewentualnie krainy.

Jako pojęcie ojczyzny jest ponad państwo czyli tak naprawdę związek z miejsca urodzenia

Drugie pojęcie ojczyzny związane jest z państwem

Łączy się również ojczyznę z krainą historyczną.

16

---