Scharakteryzuj pojęcie administracji i omów funkcje państwa realizowane przez organy administracji
W naukach administracyjnoprawnych mówi się o administracji w dwóch znaczeniach. Wg. pierwszego to pewna organizacja składająca się z różnorodnych organów i skupionych wokół nich jednostek organizacyjnych, utworzona w celu wykonywania zadań publicznych w sposób określony przez prawo. Wg. drugiego jest pewną działalnością. Gdy te działalność prowadzi państwo jako określona organizacja, wtedy mamy do czynienia z administracją państwową w znaczeniu ścisłym. Jeżeli taka działalność prowadzą także inne organy i instytucje, wtedy możemy mówić o administracji państwowej w szerszym znaczeniu czyli o administracji publicznej.
Funkcje państwa realizowane przez organy administracji odnoszą się zarówno do funkcji wewnętrznych jak i zewnętrznych. W zakresie wewnętrznym będzie to bieżące zarządzanie państwem, kierowanie jego rozwojem, zapewnienie bezpieczeństwa obywatelom zarówno tego osobistego jak i społecznego, realizacja aktów prawnych uchwalanych przez władzę ustawodawczą itp. W zakresie zewnętrznym dba o zapewnienie bezpieczeństwa zewnętrznego państwa, dba o należne miejsce i prestiż kraju na arenie międzynarodowej, zawiera umowy międzynarodowe i utrzymuje stosunki z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi.
2. Omów treść i sposoby nawiązania stosunku admnistracyjnoprawnego
Stosunek administracyjnoprawny (pojęcie). Gdy podmiot administracji występuje wobec innego podmiotu, np. wobec obywatela, gdy żąda od niego jakiegoś świadczenia bądź nakłada nań obowiązek albo na coś mu zezwala, to wtedy nawiązuje z tym podmiotem stosunek prawny. Stosunki między państwem i działającymi w jego imieniu podmiotami administracji publicznej a obywatelami i innymi podmiotami oparte są na normach prawa administracyjnego i dlatego te stosunki nazywa się stosunkami administracyjnoprawnymi. Cechą charakterystyczną tego stosunku, różniącą go od stosunku cywilnoprawnego, jest nierównorzędność pozycji podmiotów tego stosunku, możność decydowania o treści tego stosunku przez podmiot administrujący. Nierównorzędność podmiotów stosunku administracyjnoprawnego wynika stąd, iż prawo przyznaje jednemu z uczestników tego stosunku (organowi administracyjnemu) prawo orzekania, przesądzania o sprawie w sposób wiążący innych uczestników stosunku. W ten sposób organ administracyjny w pewnej mierze orzeka i „w swojej sprawie”. Ta sytuacja nie zachodzi w stosunku cywilnoprawnym Stosunek administracyjnoprawny (nawiązanie). Stosunki administracyjnoprawne mogą powstać tylko na podstawie ustawowej, najczęściej jednak sama ustawa nie wystarczy, gdyż konieczna jest konkretyzacja w drodze aktu administracyjnego bądź przez zawarcie umowy administracyjnej. Ogólnie można powiedzieć, że stosunek administarcyjnoprawny może być nawiązany: 1.z mocy samej ustawy- powstają prawa i obowiązki w sferze podatkowej, obowiązku szkolnego, uczestników ruchu drogowego, użytkowników urządzeń publicznych itd.; 2)na podstawie aktu administracyjnego (na podstawie decyzji)- można odroczyć obowiązek szkolny bądź też wyrazić zgodę na wcześniejsze przyjęcie dziecka do szkoły.;2a) na podstawie ugody administracyjnej- po jej zatwierdzeniu przez organ administracyjny- wywiera takie same skutki jak decyzja administracyjna; 3) na skutek działania faktycznego, np. gdy przez sam fakt dopuszczenia do korzystania z gminnego urządzenia publicznego powstaje stosunek prawny z uprawnieniami i obowiązkami gminy oraz osoby korzystającej.
Wyróżnia się następujące rodzaje stosunków administracyjnoprawnych: materialnoprawne, ustrojowe, proceduralne i sądowo-procesowe
3. Wymień i scharakteryzuj rodzaje norm prawa administracyjnego, podaj sposób na ich zastosowanie przy rozstrzygnięciu sprawy administracyjnej
1. Normy ustrojowe
normy określające właściwość umożliwiają one przypisanie organowi lub innej jednostce organizacyjnej, względnie osobie fizycznej, określonego uprawnienia lub obowiązku
normy ustanawiające zadania określają kierunki działania administracji oraz wskazują na wartości, którymi winna się ona kierować
normy regulujące formy działania zezwalają podmiotom administracji publicznej na zastosowanie określonej w prawie formy lub na podjęcie działania w sposób określony prawem i z wynikającymi z prawa konsekwencjami
normy wskazujące na kompetencje umożliwiają realizacje norm materialnych, ustrojowych lub proceduralnych
normy regulujące organizację administracji wyznaczają stosunki zależności (nadrzędności i podporządkowania), dokonanie podziału czynności między organy nadrzędne i podległe, określenie przedmiotu i trybu porozumiewania się między nimi oraz zasad ich współdziałania
2. Normy materialne
normy merytoryczne nakazują lub zakazują określonym podmiotom (adresatom normy) zachowywać się w pewnych okolicznościach w określony sposób, nie pozostawiając im możliwości wyboru zachowania
normy blankietowe umożliwiają organowi uwzględnienie wartości i interesów celowo nie zdefiniowanych w przepisach prawnych
normy generalne normy nie mają indywidualnie wyznaczonego adresata
normy abstrakcyjne nie mają konkretnie określonych waruków, od których zależy uprawnienie lub obowiązek adresata
normy sankcjonujące określają następstwa nie wykonania innej normy (czyli sankcje) nakazującej określone zachowanie się w danych okolicznościach
3. Normy proceduralne
normy postępowania administracyjnego określają czynności podmiotów postępowania, tj. organu zobowiązanego do prowadzenia postępowania oraz uczestników tego postępowania
normy postępowania sądowo-administracyjnego są zdeterminowane przepisami regulującymi postępowanie przed sądem administracyjnym. Ich treść jest uzależniona od funkcji i struktury tego postępowania.
+ sąd administracyjny nie nakłada wprost na strony postępowania obowiązków materialnoprawnych, ani też nie przyznaje im takich praw, lecz dokonuje jedynie prawnie wiążącej kwalifikacji zaskarżonych aktów i czynności
normy postępowania skargowo-wnioskowego ich celem jest dokonanie urzędowej oceny stanu faktycznego wskazanego w skardze lub wniosku i skonfrontowanie go z aktualnym stanem prawnym oraz określenie sposobu urzeczywistnienia sprawy będącej przedmiotem skargi lub wniosku
normy postępowania kontrolnego określają zachowanie się podmiotu uprawnionego do kontroli oraz prawa i obowiązki kontrolowanych
+ oprócz tych norm postępowania istnieją jeszcze normy o charakterze: społecznym (normy moralne, obyczajowe, religijne itp.) i technicznym (szczegółowego rodzaju przepisy określające jakość, rozmiary, wzory, przedmiotów, technikę produkcji itp.)
Może ktoś ma pomysł co do zastosowania ???
4. Omów system źródeł prawa administracyjnego powszechnie obowiązującego art. 87 Konstytucji i prawa wewnętrznego art. 93 Konstytucji oraz wymień organy uprawnione do ich stosowania
KRAJOWE ŹRÓDŁA PRAWA ADMINISTRACYJNEGO
„Źródła prawa” jest pojęciem wieloznacznym. Przez źródło prawa rozumie się bowiem z jednej strony czynniki wpływające na treść prawa, a więc np. wolę narodu czy prawodawcy, stosunki ekonomiczne, stan świadomości prawnej; z drugiej strony - różne formy przekazu norm prawnych, ustanowionych bądź uznanych, a więc np. dokumenty, teksty czy inne przedmioty będące nośnikami tych informacji.
Po wejściu w życie Konstytucji z 1997 r. do źródeł prawa powszechnie obowiązującego należą:
1.Konstytucja- jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej. Przepis Konstytucji stosuje się bezpośrednio, chyba że Konstytucja stanowi inaczej. Z Konstytucją muszą być zgodne wszystkie pozostałe źródła prawa powszechnego i wewnętrznego.
2.Ustawa- jest podstawowym aktem stanowienia prawa powszechnie obowiązującego.
3.Ratyfikowane umowy międzynarodowe- umowy takie zawiera Rada Ministrów ich ratyfikacja i wypowiadanie należą do kompetencji Prezydenta RP, który ma obowiązek powiadomić Sejm i Senat o ich ratyfikacji lub wypowiedzeniu.
4.Rozporządzenia- wydawane są przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie szczególnego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania ( Prezydent RP, Rada Ministrów, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, wchodzący w skład Rady Ministrów przewodniczący określonego w ustawie Komitetu, minister kierujący działem administracji rządowej)
5.Akty prawa miejscowego- ustanawiane przez organy administracji rządowej ogólne i specjalnej oraz organy samorządu terytorialnego. Zakres obowiązywania tych aktów jest ograniczony do obszaru działania organu, który ustanowił taki akt.
AKTY STANOWIENIA O CHARAKTERZE WEWNĘTRZNYM
Pozostałe akty mają charakter wewnętrzny. W myśl Konstytucji mogą one bowiem wiązać tylko jednostki organizacyjne podległe organowi wydającemu te akty.
1.Uchwały Sejmu i Senatu będące aktami normatywnymi, maja obecnie charakter wewnętrzny. Są one wydawane na podstawie ustawy lub Konstytucji ( powoływanie członków KRRiT oraz Regulamin Sejmu)
2.Zarządzenia- mogą mieć charakter normatywny lub nienormatywny. Zarządzenia normatywne mogą wydawać Prezydent RP, Prezes Rady Ministrów, ministrowie
3.Organy samorządu terytorialnego mogą także wydawać akty normatywne wewnętrzne, tj. takie, które są skierowane do podległych jednostek organizacyjnych i maja ogólny charakter (budżet, uchwały rady gminy o zagospodarowaniu przestrzennym)
4.Nieratyfikowane umowy międzynarodowe- zawierane są przez centralne i terenowe organy państwowe i publiczne w sprawach należących do ich zakresu działania i kompetencji wynikających z odrębnej ustawy lub ratyfikowanych umów międzynarodowych. Do zawierania takich umów upoważnione są wszystkie w/w organy poza Rada Ministrów (ministrowie, urzędy centralne, organy samorządu terytorialnego i zawodowego). Umowy takie zatwierdza i wypowiada Rada Ministrów.
5. Omów organizację aparatu administracji publicznej rządowej, centralnej i terenowej, wzajemne miedzy tymi jednostkami współzależności i ich podstawowe kompetencje
„Najwyższym urzędnikiem” w państwie jest Prezydent RP. Podstawa do włączenia urzędu Prezydenta RP do administracji centralnej jest zaliczenie go przez Konstytucję do „władzy wykonawczej” Prezydent RP posiada liczne kompetencje, reprezentuje państwo w stosunkach zewnętrznych (np. ratyfikuje umowy międzynarodowe), jest najwyższym zwierzchnikiem sił zbrojnych(np. mianuje Szefa sztabu generalnego WP), realizuje funkcje w dziedzinie wewnętrznego bezpieczeństwa państwa(wprowadza i znosi stany wyjątkowe), pełni funkcje prawodawczą(inicjatywa ustawodawcza, wydaje akty normatywne i nienormatywne). W stosunku do Rady Ministrów powołuje i odwołuje Prezesa Rady Ministrów a na jego wniosek powołuje i odwołuje ministrów, może zwoływać posiedzenia Rady Gabinetowej.
Rada Ministrów jest kolegialnym organem władzy wykonawczej składającym się z Prezesa Rady Ministrów i ministrów. Na Radzie Ministrów spoczywa podstawowy ciężar wykonywania polityki państwa i nadawania kierunków władzy wykonawczej. Do podstawowych funkcji Rady Ministrów należą: zapewnienie wykonania ustaw oraz wydawanie rozporządzeń, ochrona interesów Skarbu Państwa, projekt budżetu i jego wykonanie, utrzymywanie stosunków i zawieranie umów z rządami innych państw, zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego państwa. Posiedzenia RM zwołuje Prezes RM on tez ustala ich porządek i przewodniczy obradom. Organami pomocniczymi RM są: stałe komitety RM, komisje kodyfikacyjne, komisje wspólne oraz Rada Legislacyjna (organ ustawowy), Rządowe Centrum Legislacji i Rządowe Centrum Studiów Strategicznych.
Prezes Rady Ministrów- Na pozycję i role Prezesa RM składają się dwie zasadnicze funkcje: z jednej strony jest on przewodniczącym RM, z drugiej samodzielnym organem administracji państwowej. Jako naczelny organ administracji państwowej dysponuje szerokim zakresem zadań i kompetencji, obejmującym różnorakie dziedziny (f. prawodawcza, f. personalna, nadzór nad urzędami centralnymi, f. kierownicza, cały kompleks różnorodnych, pojedynczych spraw).Może pełnić obowiązki szefa jednego z resortów. Ministrowie-
zgodnie z Konstytucją minister jest powołany do kierowania określonym działem administracji rządowej lub do wypełniania zadań wyznaczonych przez Prezesa Rady Ministrów ( resortowi i „ bez teki”). Kompetencje i zadania ministrów ustalane są w drodze ustaw, a zakres działania określa premier w drodze rozporządzenia. Wykonując swoje zadania i obowiązki w obszarze realizowania polityki rządu, minister: 1.współdziała z członkami RM, 2.nadzoruje działalność terenowych organów administracji rządowej, 3.współdziała z samorządem terytorialnym, organizacjami społecznymi i przedstawicielami środowisk zawodowych i twórczych, 4.wystepuje do Prezesa RM o powołanie zespołów międzyresortowych do wykonywania zadań wykraczających poza zakres jego działania, 5.po zawiadomieniu Rady Ministrów powołuje rady i zespoły jako organy pomocnicze w sprawach należących do zakresu jego działania. Ponadto kontroluje i nadzoruje działalność organów i jednostek w stosunku do których uzyskał uprawnienia nadzorcze. Ministerstwa tworzy, znosi lub przekształca Rada Ministrów w drodze rozporządzenia. Strukturę organizacyjną ministerstwa wyznacza ustawa o Radzie Ministrów.
Z punktu widzenia hierarchii organów tzw. urzędy centralne tworzą szczebel bezpośrednio niższy w stosunku do organów rządowych. Wszystkie urzędy centralne są bowiem podporządkowane organom naczelnym administracji. Urzędami centralnymi są m. in.: Prezes GUS, Prezes Głównego Urzędu Miar, Komendant Główny Policji, Szef ABW itp. Podlegają one bezpośrednio przede wszystkim Prezesowi RM a niekiedy Radzie Ministrów. Wojewoda jest organem terenowym administracji rządowej, który spełnia następujące podstawowe funkcje: przedstawiciela Rady Ministrów w terenie, zwierzchnika zespolonej administracji rządowej, organu nadzoru nad jednostkami samorządu terytorialnego, organu wyższego stopnia w rozumieniu przepisów o postępowaniu administracyjnym, reprezentanta Skarbu Państwa. Wojewodę powołuje i odwołuje Prezes RM na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej. Wojewoda podlega Prezesowi RM a w określonych kategoriach spraw właściwym ministrom.
6. Omów akty administracyjne indywidualne, dokonaj ich podziału i charakterystyki
Przez akt administracyjny rozumie się oparte na przepisach prawa administracyjnego władcze, jednostronne oświadczenie woli organu administracji publicznej, określające sytuacje prawną konkretnie wskazanego adresata w indywidualnie oznaczonej sprawie. Akt taki musi być wydany zawsze w oparciu o właściwą podstawę prawna, którą powinny być przepisy rangi ustawowej lub przepisy wydane z wyraźnego upoważnienia ustawy. Aktami indywidualnymi zewnętrznymi są przede wszystkim decyzje administracyjne, w układzie wewnątrzadministracyjnym- polecenia (rozkazy)wynikające z podległości organizacyjnej czy służbowej, a w układzie zakładowym- polecenia zakładowe dla pracowników. Wyróżniamy również podziała na akty deklaratoryjne- nie tworzące nowych sytuacji prawnych, lecz stwierdzające ich powstanie z mocy prawa oraz akty konstytutywne- tworzące, znoszące lub zmieniające stosunki prawne. W przeciwieństwie do aktów deklaratoryjnych wywołują skutki prawne dopiero od chwili ich wydania. Kolejny podział to akty zależne od woli adresata do wydania których konieczny jest wniosek adresata o wydanie aktu oraz akty niezależne od woli adresata wydawane z urzędu, lub też na wniosek strony lub innej osoby. Takimi aktami z reguły nakłada się obowiązki. Można też wyróżnić akty wywołujące skutki cywilnoprawne i akty niewywołujące takich skutków. Wszystkie akty wywołują skutki w dziedzinie prawa administracyjnego lecz niektóre wywołują również skutki w dziedzinie prawa cywilnego np. wywłaszczenie. Można również podzielić akty administracyjne na akty regulujące sytuację prawną osób i akty regulujące sytuację prawną rzeczy. Wszystkie akty administracyjne regulują sytuację prawną osób prawnych i fizycznych, a także innych podmiotów mniemających osobowości prawnej. W niektórych przypadkach prawa i obowiązki mogą być powiązane z konkretną rzeczą np. pozwolenia wodnoprawne, uznanie obiektu za zabytek. Jednym z ważniejszych podziałów aktów administracyjnych jest podział na akty administracyjne związane i swobodne, czyli wydawane na zasadzie uznania administracyjnego. Podział ten opiera się na kryterium swobody organu administracji przy wydawaniu aktu i wynika z istnienia instytucji uznania administracyjnego odróżniającej prawo administracyjne od inny dziedzin prawa.
7. Podaj podstawę prawną regulującą postępowanie administracyjne i omów wyłączenia spod K.p.a. oraz zasady ogólne postępowania administracyjnego
Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego. Przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego nie stosuje się w: postępowaniach karnych skarbowych, w sprawach uregulowanych w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa, w sprawach należących do polskich przedstawicielstw dyplomatycznych i konsularnych, w sprawach wynikających z nadrzędności i podległości organizacyjnej stosunkach między organami państwowymi i innymi państwowymi jednostkami organizacyjnymi oraz podległości służbowej ich pracowników tych organów i jednostek organizacyjnych..
Zasady ogólne postępowania administracyjnego: Zasada praworządności (art. 6 i 7)- organy administracji działają w granicach i na podstawie prawa. Zasada prawdy obiektywnej (art. 7)-organ ma wyjaśnić sprawę w sposób wyczerpujący, obiektywny i wszechstronny (stadium wyjaśniające postępowania).
Zasada uwzględniania interesu społecznego i słusznego interesu jednostki art. 7
Zasada pogłębiania zaufania do organów państwa- wpływu wychowawczego na obywateli art.8 Zasada informowania art. 9 - pełna i wyczerpująca informacja o przysługujących stronie prawach i stanie faktycznym i prawnym sprawy.
Zasada czynnego udziału stron w postępowaniu (art. 10)
- Strona ma prawo do udziału w każdym stadium postępowania.
- Strona powinna wypowiedzieć się, co do zebranych materiałów dowodowych.
- Środki przysługujące stronie: przeglądanie akt, żądanie przeprowadzenia dowodu, żądanie zawieszenia lub umorzenia postępowania, żądanie zawarcia ugody z innymi stronami-
wyjątek (art. l02) chodzi o działanie w stanie wyższej konieczności, np.: ochrona życia lub zdrowia ludzkiego oraz grożąca niepowetowana strata materialna. Zasada przekonywania- organ ma przekonać stronę do słuszności decyzji. Zasada szybkości i prostoty postępowania (art. 12 porównaj art. 35)- sprawy winny być załatwiane niezwłocznie i najprostszymi metodami. Zasada dążenia do ugody art. 13- powinno się nakłaniać strony do ugody. Zasada pisemności art. 14 :
- Decyzje wydaje się na piśmie.
- Wszystkie ważne czynności dokonywane są pisemnie.
- Forma ustna jest wyjątkiem (art. 14 2)
- W formie pisemnej:
Podanie o wszczęcie postępowania.
Dokumenty jako środek dowodowy.
Wezwania.
Decyzje.
Protokoły.
Adnotacje.
Zasada dwuinstancyjności postępowania art. 15 )- prawo strony do dwukrotnego rozpatrzenia sprawy. Zasada trwałości decyzji ostatecznej art. 16- doręczona lub ogłoszona decyzja jest trwała, to znaczy wiąże organ i stronę, może być uchylona lub zmieniona jedynie, kiedy przepis tak stanowi. Zasada sadowej kontroli decyzji i postanowień (art. 17)- prawo do skargi do NSA na decyzje i postanowienia.
8. Podaj definicję decyzji administracyjnej, pojecie stron i uczestników postępowania oraz omów istotę postępowania jurysdykcyjnego
Decyzja administracyjna jest to akt administracyjny zewnętrzny wydany w trybie określonym w przepisach Kodeksu postępowania administracyjnego. Rozstrzyga sprawę co do istoty w całości lub części, a więc ustala w sposób wiążący i trwały co jest prawem w stosunkach pomiędzy organem administracji publicznej a stroną postępowania administracyjnego, które decyzja zakończyła. Decyzje wydawane są na podstawie przepisów prawa materialnego, a tylko wyjątkowo w oparciu o przepisy procesowe, np. decyzja stwierdzająca wygaśnięcie bezprzedmiotowej decyzji. Obowiązkiem organu administracji publicznej jest wydać decyzję administracyjną ilekroć organ ten ma władczo rozstrzygnąć o prawach lub obowiązkach jednostki w oparciu o przepisy prawa materialnego. Adresatem decyzji jest zawsze strona postępowania. Stroną postępowania jest każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek. Stronami mogą być osoby fizyczne i osoby prawne, a gdy chodzi o państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne i organizacje społeczne- również jednostki nie posiadające osobowości prawnej. Strona może działać przez pełnomocnika, którym może być osoba posiadająca zdolność do czynności prawnych. Uczestnikiem na prawach strony (uczestnikiem fakultatywnym) może być prokurator, Rzecznik praw Obywatelskich lub organizacja społeczna (gdy jest to uzasadnione celami statutowymi tej organizacji lub przemawia za tym interes społeczny). Pozostałymi uczestnikami postępowania mogą być np. świadkowie, biegli, kurator. Istotą postępowania jurysdykcyjnego jest wydanie i kontrola prawidłowości decyzji administracyjnej
9. Wymień i scharakteryzuj środki prawne zwyczajne i nadzwyczajne
Środki prawne są to pewne instytucje prawne pozwalające stronie wzruszyć decyzje i postanowienia. Można wyróżnić:
Środki prawne zwyczajne - tj. takie, które skierowane są przeciwko decyzjom i postanowieniem nieostatecznym. Środkami prawnymi zwyczajnymi są:
odwołanie, wniosek o ponowne rozpoznanie sprawy, zażalenie
Środki prawne nadzwyczajne tj. takie, które skierowane są przeciwko decyzjom i postanowieniom ostatecznym. Środkami prawnymi nadzwyczajnymi są: żądanie wznowienia postępowania zakończonego decyzją ostateczną, wniosek o stwierdzenie nieważności decyzji, żądanie zmiany lub uchylenia decyzji, w trybie art. 154, 155 i 161 k.p.a., sprzeciw prokuratora od decyzji ostatecznej, skarga do NSA
10. Decentralizacja władzy publicznej i zasada pomocniczości zwana subsydiarnością
decentralizacja - sposób organizacji aparatu administacyjnego państwa, w którym organy niższego stopnia nie są hierarchicznie podporządkowane organom wyższego stopnia. W adminisracji zdecetralizowanej organ wyższego stopnia:
nie decyduje o obsadzie personalnej organu niższego stopnia
nie może wydawać poleceń organom niższego stopnia dotyczących sposobu załatwiania spraw przez organ niższy
może wkraczać w sprawy załatwiane przez organ niższy tylko w przypadkach określonych przepisami prawa
może nadzorować działalność oragnu niższego, ale nie kieruje nim
rodzaje decentralizacji
decentralizacja terytorialna - polega na wyposażeniu organów administracji zarządzających poszczególnymi jednostkami podziału administracyjnego w taki stopień samodzielności wobec organów nadrzędnych, który uzasadnia uznanie ich za organy zdecentralizowane, np. samorząd terytorialny
decentralizacja rzeczowa - polega na powierzeniu samodzielnym organom lub organizacjom, z reguły samorządowym, zarządzania określonymi rodzajami spraw, np. powierzenie przez ustawę wielu zadań z dziedziny nauki Polskiej Akademii Nauk
warunki które muszą zostać spełnione do zaistnienia decetralizacji:
wyposażenie organu niższego we własne kompetencje
brak hierarchicznego podporządkowania
faktyczna samodzielność organu niższego stopnia (przede wszystkim samodzielność finansowa). Zasada subsydiarności (pomocniczości) - przekazywanie kompetencji do organu będącego bliżej obywatela i tylko w tym kierunku.
11. Czym jest samorząd terytorialny a czym organizacje społeczne, jakie są ich rodzaje i różnice między nimi
Samorząd terytorialny jest to forma administracji publicznej, w której mieszkańcy tworzą z mocy prawa wspólnotę i decydują o realizacji zadań wynikających z potrzeb tej wspólnoty na danym terytorium, pod określonym ustawowo nadzorem państwa. We wszystkich państwach demokratycznych świata współczesnego ustrój władzy lokalnej opiera się na zasadzie dualizmu. Oznacza to, że tylko część zadań lokalnych jest realizowana przez agendy administracji rządowej bezpośrednio (hierarchicznie) podporządkowanej Radzie Ministrów, Premierowi bądź poszczególnym ministrom. Pozostałe zadania są realizowane przez organy samorządowe podporządkowane wspólnocie lokalnej i reprezentującej jej interesy, a więc przez samorząd terytorialny. Aktualny podział terytorialny Polski ma charakter trójstopniowy i obejmuje szczebel gminny, powiatowy i wojewódzki. Samorząd terytorialny to jedna z form samorządu rozumianego jako wydzielenie z zakresu władzy państwa pewnej dziedziny spraw i powierzenie ich do samodzielnego rozwiązywania tej grupie społecznej, której te sprawy dotyczą. Organizacjami społecznymi są takie organizacje, które z złożenia nie są nastawione na zysk i działają w interesie publicznym. Są to zrzeszenia niezależne, działające poza strukturami administracji rządowej i samorządowej. Nie zaliczamy do organizacji społecznych partii politycznych i stowarzyszeń jednostek samorządu terytorialnego a także związków zawodowych. Wyróżnia się następujące rodzaje organizacji społecznych: 1.organizacje samorządu zawodowego (opartego na więzi pracy, wykonywania zawodu lub działalności) działające na podstawie odrębnych ustaw, np. samorząd pracowniczy, adwokacki, sędziowski, lekarski, gospodarczy, oraz organizacje samorządu opartego na innych więzach np. samorząd akademicki, uczniowski;
2.stowarzyszenia działające na podstawie ustawy Prawo o stowarzyszeniach i ustaw szczególnych, do grupy tej zalicza się także stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego oraz stowarzyszenia kultury fizycznej;
3.związki wyznaniowe działające na podstawie ustawy z 17.5.1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania oraz ustaw regulujących stosunek państwa do poszczególnych kościołów i związków wyznaniowych;
4.związki zawodowe (por. rozdz. IV.1.) oraz organizacje pracodawców działające na podstawie ustawy z 23.5.1991 r. o organizacjach pracodawców;
5.oraz zgodnie z nową linią orzeczniczą sądów administracyjnych fundacje, działające na podstawie ustawy z 6.4.1984 r. o fundacjach.
Ze względu na zmiany obowiązującego prawa, ewolucję orzecznictwa oraz niejednolite poglądy doktryny należy uznać powyższy katalog za przykładowy.
Organizacje społeczne zróżnicowane są pod względem ich celów działania oraz podstaw prawnych ich funkcjonowania.
12. Omów obowiązujący model samorządu terytorialnego, historię jego powstania i kształtowania
Jedną z pięciu głównych zasad Konstytucji przyjętej 2 kwietnia 1997 roku, kreślącą podstawy prawne ustroju politycznego Polski jest zasada wybieranej władzy lokalnej. Konstytucja mówi, że władze lokalne uczestniczą w sprawowaniu władzy.
Struktury samorządu lokalnego zostały w Polsce przywrócone w 1990 roku. Podstawową (najniższą) jednostką samorządu lokalnego jest gmina. Kilka gmin tworzy powiat, te z kolei - województwo, których jest 16.
Nowoczesny samorząd terytorialny powstał pod wpływem idei Rewolucji Francuskiej. W Polsce możemy się go doszukiwać już w ordynacji miejskiej z 1791 roku włączonej do Konstytucji 3 Maja z 1791 roku. Sformułowano tutaj prawo miast do wolności, czyli własnego zakresu spraw samorządu. W miastach królewskich mogły one wybierać swe organy: magistraty, burmistrzów, wójtów i innych urzędników. Wprowadzono nadzór państwa, co wskazywało na powiązanie z administracją państwową.
Elementy polskich rozwiązań samorządowych można by znaleźć już w Rzeczypospolitej Krakowskiej ( 1816 r.), która dzieliła się na gminy wiejskie z wybieranymi wójtami jako organami administracji.
Konstytucja marcowa z 1921 roku gwarantowała szerokie prawa do samorządu terytorialnego gminie, powiecie i województwie. Dobrze rozwinięty samorząd wojewódzki istniał tylko w zaborze pruskim. Samorząd terytorialny formalnie został zniesiony po II wojnie światowej ustawą z 1950 roku. W miarę liberalizowania stosunków politycznych pod koniec lat 80-tych łączono ideę zarządu lokalnego z problematyką samorządu terytorialnego.
W 1990 roku powrócono do dualistycznej koncepcji modelu administracji terenowej z okresu dwudziestolecia międzywojennego. Jedynym z filarów administracji jest samorząd terytorialny na szczeblu gminy. Dopiero w 1998 roku pojawia się podstawa do powołania samorządu terytorialnego na szczeblu powiatowym i wojewódzkim.
13. Wymień przepisy określające podstawy ustroju i kompetencje samorządu terytorialnego poszczególnych szczebli
Ustawa o samorządzie terytorialnym z 8.03.1990 r. - ustaliła zręby ustroju samorządu.
Ordynacja wyborcza do rad gmin 8.03.1990 r.- umożliwiła przygotowanie i przeprowadzenie wyborów
Uzupełnieniem ustawy z 8.03.1990 roku była ustawa z 18.05.1990 roku o ustroju samorządu miasta stołecznego Warszawy. Ustawa ta została zastąpiona inną z 25.03.1994 roku o ustroju miasta stołecznego Warszawy a następnie przez kolejną z 2002 roku.
Kolejnym uzupełnieniem ustawy z 8.03.1990 roku o samorządzie terytorialnym jest ustawa z 22.03.1990 roku o pracownikach samorządowych wraz z przepisami wykonawczymi.
W ustawie z 8.03.1990 nie było możliwe dokonanie rozgraniczenia zadań oraz kompetencji samorządu terytorialnego od zadań i kompetencji organów terenowej administracji rządowej.
Ponadto pojawiło się mnóstwo ustaw towarzyszących, np. o dochodach gmin i zasadach ich subwencjonowania w latach 1991-1993.
Podstawą dokonywania zmian w strukturze samorządu terytorialnego były przekształcenia podziału terytorialnego. W tej kwestii podstawowe znaczenie mają dwa akty:
- ustawa z 24.07.1998 roku o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa
- rozporządzenie wykonawcze rady Ministrów 7.08.1998 roku w sprawie utworzenia powiatów..
Ustawy te zlikwidowały dotychczasowe województwa tworząc 16 nowych województw oraz 208 powiatów ziemskich 64 powiaty grodzkie. Ponadto pojawia się ordynacja wyborcza do rad gmin, powiatów sejmików województw. Ustala ona zasady kształtowania składu osobowego organów uchwałodawczych samorządu danego stopnia oraz reguluje sprawy wygasania mandatów radnych w trakcie kadencji i przeprowadzania wyborów uzupełniających.
Z punku widzenia budowy nowych struktur samorządowych, określenia zadań i kompetencji organów w tych strukturach, podstawowe znaczenie mają:
- ustawa z 5.06.1998 roku o samorządzie powiatowym
- ustawa z 5.06.1998 roku o samorządzie województwa
- ustawa z 24.07.1998 roku o zmianie niektórych ustaw określających kompetencje organów administracji publicznej- w związku z reforma ustrojową państwa, określana jako ustawa kompetencyjna.
W związku z przeprowadzona reformą należało dokonać zmian w niektórych ustawach dotychczas obowiązujących lub uchwalić nowe, np. o podatkach i opłatach lokalnych, o gospodarce komunalnej, o pracownikach samorządowych itd.
Akty wykonawcze do powyższych ustaw są to rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji, Prezesa Rady Ministrów.
Statuty gmin, powiatów i województw stanowią ważne źródło prawa samorządowego obok ustawy konstytucyjnej i ustaw samorządowych. Lokalna regulacja ustrojowa odbywa się przede wszystkim w formie statutu. Statut jest wyrazem swego rodzaju autonomii w zakresie regulacji „ życia wewnętrznego” w samorządzie. Jest swoistym aktem normatywnym, regulującym ustrój samorządu, musi być traktowany jako integralna cześć ustrojowego prawa samorządu. O ustroju gminy, powiatu oraz województwa stanowi ich statut.
14. Wymień i scharakteryzuj organy samorządu terytorialnego wszystkich szczebli
System organów stanowiących i kontrolnych jednostek samorządu terytorialnego stanowią:
1. Rada gminy (Rada, której siedzibą jest miasto, nosi nazwę rady miejskiej)
Do zadań rady należą podstawowe kompetencje zastrzeżone na rzecz samorządu terytorialnego. Są to kompetencje:
- stanowiące: rada podejmuje uchwały dotyczące przepisów powszechnie obowiązujących, uchwalanie budżetu, uchwalanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, tworzenie swych organów: komisji, zawieranie tzw. Porozumień z organami administracji rządowej na przyjęcie zadań zleconych, podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych gminy.
- kontrolne: rada kontroluje nie tylko działalność wójta czy burmistrza, ale i gminnych jednostek pomocniczych gminy, czyli urzędu gminy, jednostek typu zakładów samorządowych (szkoły, szpitale),przedsiębiorstw lub spółek z udziałem kapitału samorządowego.
Rada gminy obraduje na sesjach, sesje są zwoływane przez przewodniczącego rady, nie rzadziej niż raz na kwartał. Na czele rady stoi jej przewodniczący, który jest wybrany z grona radnych. Nie może on łączyć swej funkcji z funkcją wójta, burmistrza czy prezydenta miasta.
2. Rada powiatu jest organem stanowiącym i kontrolnym. W skład rady wchodzą radni w liczbie 15 w powiatach liczących do 40.000 mieszkańców oraz po dwóch za każde kolejne 20.000 mieszkańców, ale nie więcej niż 25 radnych. Rada powiatu działa na sesjach, podejmuje uchwały, pełni funkcję kontrolną wobec swego zarządu oraz powiatowych jednostek organizacyjnych, powiatowych służb, inspekcji i straży, powołuje komisje rewizyjne dla realizacji funkcji kontrolnej,
powołuje komisje stałe i doraźne, rada wybiera ze swego grona przewodniczącego i jednego lub dwóch wiceprzewodniczących. Organizację oraz tryb pracy rady i komisji przez nią wybranych, jak tez klubów radnych, określa rada w statucie.
3. Sejmik województwa- w województwach do 2 mln mieszkańców- 30 radnych, w większych - po 3 radnych na każde kolejne rozpoczęte 500 tys. mieszkańców. Jest organem przedstawicielskim, wyłanianym poprzez wybory. Sejmik wybiera przewodniczącego i wiceprzewodniczących, komisje stałe i doraźne, obowiązkowo komisję rewizyjną. Do jego kompetencji należy: rozstrzyganie o najważniejszych sprawach samorządowych na tym szczeblu, podejmowanie uchwał dotyczących rozwoju województwa jako pewnego regionu, stanowienie prawa miejscowego, uchwalanie budżetu, decydowanie o najważniejszych sprawach majątkowych, wyłanianie organów wykonawczych, kompetencja uchwalania strategii rozwoju województwa i wieloletnich programów województwa, uchwalanie planu zagospodarowania przestrzennego, podejmowanie uchwał w sprawie uczestnictwa w międzynarodowych zrzeszeniach regionalnych i innych formach współpracy regionalnej.
Organami wykonawczymi jednostek samorządu terytorialnego są:
1. Wójt, Burmistrz oraz Prezydent miasta Burmistrz występuje w siedzibie władz znajdujących się w mieście. W miastach powyżej 100 tys. mieszkańców nosi on nazwę prezydenta miasta. W miastach, w których do 1990 roku zamiast burmistrza funkcjonował prezydent miasta, nadal nosi on taką nazwę. Organy wykonawcze wybierane są na zasadach powszechności, równości i bezpośredniości w głosowaniu tajnym. Bierne prawo wyborcze posiada obywatel, który ma czynne prawo wyborcze, w dniu głosowania ukończył 25 lat i stale zamieszkuje na terenie gminy, w której kandyduje. Prawo zgłaszania kandydatów posiadają: partie polityczne, koalicje partii politycznych, stowarzyszenia i organizacje społeczne, wyborcy. Do kompetencji Wójta należy: przygotowanie projektów uchwał rady gminy (przepisów porządkowych, projektu budżetu), określenie sposobu wykonania uchwał,
gospodarowanie mieniem komunalnym, wykonywanie budżetu, zatrudnianie i zwalnianie kierowników gminnych jednostek organizacyjnych, kierowanie bieżącymi sprawami gminy,
reprezentowanie gminy na zewnątrz, składanie oświadczeń woli w imieniu gminy w zakresie zarządu mieniem, kierowanie urzędem gminy, jest zwierzchnikiem służbowym pracowników urzędu. Ma kompetencje do wydawania decyzji administracyjnych, do wydawania zaświadczeń w rozumieniu art. 217 KPA, podejmowania czynności w zakresie rejestracji stanu cywilnego, chyba że kierownikiem urzędu stanu cywilnego mocy uchwały rady gminnej jest inna osoba niż wójt czy burmistrz.
2. Zarząd powiatu jest to organ kolegialny składa się ze starosty, wicestarosty i pozostałych członków w liczbie 3-5 osób. Członkostwa w zarządzie nie można łączyć z zatrudnieniem w: administracji rządowej, mandatem senatora i posła, członkostwem w organach samorządu gminnego. Członkowie zarządu mogą być wybrani spośród radnych powiatowych, jak też również spoza ich grona. Rada w głosowaniu tajnym, wybiera i odwołuje zarząd. Nieudzielanie absolutorium zarządowi jest równoznaczne ze złożeniem wniosku o jego odwołanie. Rada może odwołać starostę na wniosek pozostałych członków zarządu. Kompetencje zarządu powiatowego: wykonywanie uchwał rady, wykonywanie budżetu powiatu, przygotowuje projekty uchwał rady, gospodaruje mieniem powiatu,
zatrudnia i zwalnia kierowników jednostek organizacyjnych powiatu, z wyjątkiem kierowników tzw. Służb, inspekcji i straży. W miastach na prawach powiatu funkcje zarządu powiatowego spełnia prezydent miasta.
Starosta jest przewodniczącym organu kolegialnego- zarządu powiatu. Organizuje pracę zarządu, może wykonać kompetencje zarządu w sprawach nie cierpiących zwłoki lub stanach zagrożenia, kieruje bieżącymi sprawami powiatu, reprezentuje powiat na zewnątrz, kieruje urzędem- starostwem powiatowym, służbowym przełożonym pracowników starostwa, ma zwierzchnictwo w stosunku do powiatowych służb, inspekcji i straży, realizuje własne kompetencje starosty w zakresie administracji rządowej i samorządowej, opracowywuje plany operacyjnej ochrony przed powodzią oraz klęską żywiołową. W miastach na prawach powiatu kompetencje przysługujące staroście będzie realizował prezydent miasta. Starosta realizuje swoje kompetencje przez starostwo powiatowe, którego strukturę określa regulamin organizacyjny uchwalony przez radę powiatu na wniosek zarządu. Starostwo powiatowe pomaga nie tylko staroście, ale również zarządowi oraz radzie i jej komisjom.
W miastach na prawach powiatu funkcje starostwa powiatowego pełni urząd miasta.
3. Zarząd województwa jest organem kolegialnym składa się z: marszałka województwa jako przewodniczącego, wiceprzewodniczących i członków.( Jeśli sejmik nie dokona ich wyboru w ciągu 3 miesięcy od ogłoszeni wyników wyborów samorządowych, ulega rozwiązaniu i zarządzanie są nowe wybory przedterminowe. Sejmik może odwołać zarząd województwa lub jego członków.)
Marszałek województwa: pełni podwójna rolę: przewodniczącego zarządu, posiada również własne kompetencje. Jako przewodniczący zarządu: organizuje jego prace, przewodniczy na posiedzeniach prowadzi wojewódzki zasób geodezyjny i kartograficzny, dysponuje środkami odpowiedniego na ten cel funduszu, zleca wykonanie map topograficznych, prowadzi wojewódzka bazę danych, wydaje decyzje na zakwaterowanie przejściowe Sił Zbrojnych RP, może odroczyć spłatę pożyczki lub ją umorzyć, tworzy i likwiduje specjalistyczne ośrodki szkoleniowo- rehabilitacyjne, składa oświadczenia woli w imieniu województwa. Jest kierownikiem urzędu marszałkowskiego, zwierzchnikiem służbowym pracowników tego urzędu i kierowników wojewódzkich jednostek samorządowych, wydaje decyzje administracyjne w rozumieniu KPA . Jest zatrudniany jest na podstawie ustawy o pracownikach samorządowych.
15. Omów i instytucje demokracji bezpośredniej w samorządzie terytorialnym
Wybory do organów stanowiących samorządu terytorialnego (rad gmin, powiatów, sejmików wojewódzkich) - odbywają się na podstawie ustawy z 16 lipca 1998 r. Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw. Ordynacja wyborcza różnicuje sposób wyboru radnych w zależności od liczby zamieszkujących gminę mieszkańców oraz przyjmuje zasadę proporcjonalności w wyborach do rad powiatów i wyborach do sejmików samorządowych. Ustawodawca przyjął, że granicą różnicującą sposób wyboru radnych w gminie będzie 20 tysięcy mieszkańców. W gminach do 20 tysięcy mieszkańców wybory odbywają się w jednomandatowych okręgach wyborczych. Zgodnie z brzmieniem art. 27 ustawy Ordynacja wyborcza..., liczbę radnych wybieranych do rad gmin ustala wojewoda, odrębnie dla każdej rady, po porozumieniu z wojewódzkim komisarzem wyborczym odpowiednio do zasad wynikających z ordynacji i ustawy o samorządzie gminnym (u.s.g.). Wybory do rady gminy zarządza się nie później niż na miesiąc przed upływem kadencji rad. Kandydaci na radnych zgłaszani są przez: 1) wyborców zamieszkałych w okręgu wyborczym, 2) stowarzyszenia oraz organizacje społeczne, 3) partie polityczne. Kandydaci zgłaszani są w formie list kandydatów. Przez listę kandydatów rozumie się również zgłoszenie jednego kandydata. Każda zgłaszana lista kandydatów powinna być poparta podpisami. Wybory są powszechne - prawo wybierania (prawo czynne) posiada każdy obywatel polski, który w dniu wyborów ma ukończone 18 lat i stale zamieszkuje na obszarze działania danej rady gminy. Można kandydować tylko do jednej z rad.
16. Wymień jednostki samorządowe sektora finansów publicznych oraz omów finanse oraz zasady gospodarki finansowej samorządów terytorialnych
Regionalne Izby Obrachunkowe. Działalność kontrolna regionalnych izb obrachunkowych obejmuje gospodarkę finansową jednostek samorządu terytorialnego wszystkich szczebli, związków gmin i powiatów, stowarzyszeń jednostek, samorządowych jednostek organizacyjnych (w tym posiadających osobowość prawną) oraz innych podmiotów w zakresie wykorzystania przez nie dotacji uzyskanych z budżetów j.s.t. Czynności kontrolne prowadzone są w ramach kontroli kompleksowych, problemowych, doraźnych i sprawdzających. Kontrole przeprowadzane są na podstawie kryterium zgodności z prawem i zgodności dokumentacji ze stanem faktycznym.
Do zadań kontrolnych izb należy m.in. kontrola sprawozdań o podstawowych dochodach podatkowych i wniosków gmin w oparciu o które naliczana jest część subwencji ogólnej rekompensująca utracone dochody z tytułu ustawowych ulg i zwolnień w podatkach samorządowych. Gospodarowanie finansami jednostek samorządu terytorialnego odbywa się na podstawie Ustawy o finansach publicznych. Ustawa o finansach publicznych jest aktem prawnym o charakterze systemowym, swoistym "kodeksem finansów publicznych". Oczywiście, może się wydawać, że regulowanie problematyki związanej z planowaniem, uchwalaniem i wykonywaniem budżetów jednostek samorządów terytorialnych i budżetu państwa w jednym akcie prawnym z natury swej jest nie wskazane. Skoro jednak w Konstytucji dział X Finanse publiczne dotyczy szeroko pojętego Państwa jako władzy publicznej, a więc także samorządu terytorialnego, nie było potrzeby ich rozdzielenia na szereg aktów prawnych. Przy tworzeniu zasad regulujących finanse jednostek samorządów terytorialnych zwrócono przede wszystkim uwagę, aby zakres ingerencji w swobodę zaciągania zobowiązań przez te podmioty nie naruszał postanowień art. 165 Konstytucji RP, który stanowi, że samodzielność jednostek samorządu terytorialnego podlega ochronie sądowej oraz postanowień Europejskiej Karty Samorządu Terytorialnego z dnia 15 października 1985 r. (ratyfikowanej 26 kwietnia 1993 r.). Oznacza to, że ograniczenia nałożone na jednostki samorządu terytorialnego nie mogą naruszać ich prawa do posiadania własnych, wystarczających zasobów finansowych, a system finansowy powinien być na tyle zróżnicowany i elastyczny, aby mógł umożliwiać im realizację ich uprawnień i zadań. W szczególności Karta gwarantuje społecznościom lokalnym dostęp do krajowego rynku kapitałowego w związku z finansowaniem nakładów inwestycyjnych.
17. Omów formy i zasady nadzoru nad samorządem terytorialnym
W myśl - odpowiednio - art. 78 ust. 1, art. 76 ust. 1 i art. 86 ust. 1, organami nadzoru nad działalnością samorządową w województwach, powiatach i gminach są (tak, jak to wynika z Konstytucji RP): Prezes Rady Ministrów, wojewodowie i regionalne izby obrachunkowe (RIO). Stosownie do art. 88 ustawy gminnej, organy nadzoru mają prawo żądania niezbędnych informacji i danych dotyczących organizacji i funkcjonowania gminy oraz mogą dokonywać wizytacji administracji komunalnej i uczestniczyć w posiedzeniach organów gminy. Podobne możliwości stwarza organom nadzoru art. 80 ustawy wojewódzkiej z tym, że nie upoważnia już do wizytacji oraz udziału w posiedzeniach organów samorządu województwa. Natomiast w ustawie powiatowej nie przewidziano żadnych uprawnień organów nadzoru do prowadzenia z urzędu, w stosunku do rady, zarządu czy starosty, działań sprawdzających zgodność ich działalności z prawem. Każda z ustaw samorządowych przewiduje - jako najbardziej drastyczny środek ingerencji w działalność j.s.t. - możliwość rozwiązania przez Sejm, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, organu stanowiącego danej jednostki. Może to nastąpić w przypadku powtarzającego się naruszania Konstytucji lub ustaw przez radę gminy, rażącego naruszania Konstytucji lub ustaw przez radę powiatu bądź naruszania Konstytucji lub rażącego albo wielokrotnego naruszania ustaw przez sejmik województwa. Kolejnym instrumentem ingerencji w działalność j.s.t. jest zawieszanie ich organów w "razie nie rokującego nadziei na szybką poprawę i przedłużającego się braku skuteczności w wykonywaniu (przez nie - uzup. D.R.K.) zadań publicznych". Wszystkie trzy ustawy samorządowe przewidują, że może to nastąpić po uprzednim przedstawieniu zarzutów tym organom i wezwaniu ich do niezwłocznego przedstawienia programu poprawy sytuacji. Jednolity jest również termin stanu zawieszenia organów: nie może on przekroczyć 2 lat i trwać dłużej niż do wybrania zarządu nowej kadencji. W przypadku gmin i powiatów niezbędne jest ponadto wysłuchanie opinii sejmiku województwa. Procedura stosowania tego instrumentu jest zróżnicowana. W stosunku do organów gmin wymagany był wniosek MSWiA do podejmującego tę decyzję Prezesa Rady Ministrów. Władze powiatowe i wojewódzkie premier może zawiesić z własnej inicjatywy. Następstwem zawieszenia organów j.s.t. jest ustanowienie komisarza rządowego, przejmującego obowiązki i uprawnienia zawieszonych organów. Powołuje go premier na wniosek wojewody. Szczególne środki nadzoru przewidziane są w ww. ustawie o RIO. W art. 11 ust. 2 ustalono, że "w przypadku nieuchwalenia budżetu przez radę gminy do 31 marca roku budżetowego izba ustala budżet gminy w terminie do końca kwietnia roku budżetowego w zakresie obowiązkowych zadań własnych oraz zadań zleconych". Omówione zasady i instrumenty nadzoru stosuje się odpowiednio do związków gmin, powiatów i województw. Nie mają one natomiast zastosowania w przypadkach, w których organy j.s.t. realizują kompetencje ustawowe do załatwiania indywidualnych spraw z zakresu administracji publicznej, rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnych.