TEMAT I: Istota rachunkowości, jej prawne unormowania, Środki gospodarcze i źródła ich finansowania. Bilansowe ujęcie zasobów jednostki gospodarczej. Treść i układ bilansu.

RACHUNKOWOŚĆ - jest szczególnym rodzajem jednostkowej ewidencji gospodarczej, która stanowi system ciągłego ujmowania w czasie bilansujących się i szczegółowych danych liczbowych o działalności gospodarczej i sytuacji majątkowej jednostki gospodarczej.

Przedmiotem rachunkowości są określone zjawiska i procesy gospodarcze występujące w podmiotach gospodarczych.

Podmiotami rachunkowości są wszystkie jednostki prowadzące rachunkowość. Są to osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą.

Podmioty zobowiązane do prowadzenia ksiąg rachunkowych w 2011 r.

Przepisy ustawy o rachunkowości, stosuje się do mających siedzibę lub miejsce sprawowania zarządu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej:

1) spółek handlowych (osobowych i kapitałowych, w tym również w organizacji), a także innych osób prawnych, z wyjątkiem Skarbu Państwa i Narodowego Banku Polskiego,

2) osób fizycznych, spółek cywilnych osób fizycznych, spółek jawnych osób fizycznych, spółek partnerskich oraz spółdzielni socjalnych, jeżeli ich przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy wyniosły co najmniej równowartość w walucie polskiej 1 200 000 euro,

Przeliczenia kwot wyrażonych w euro dokonuje się według średniego kursu euro ogłaszanego przez NBP na dzień 30 września roku poprzedzającego rok obrotowy. Np.Średni kurs euro w dniu 30 września 2009 r., wynosił 4,2226 zł. Limit w okresie od 1 stycznia do 31 grudnia 2010r. wynosił:

1 200 000 x 4,2226 = 5 067 120 zł

Informacje tworzone w rachunkowości powinny służyć dwojakiemu celowi :

1. rozrachunkowi zewnętrznemu i wewnętrznemu jednostki gospodarczej,

2. podejmowaniu decyzji ekonomicznych wewnętrznych i zewnętrznych.

Biorąc pod uwagę rodzaj czynności realizowanych w rachunkowości wyróżnia się w niej : księgowość - polegającą na wprowadzaniu do ksiąg danych z dowodów księgowych w porządku chronologicznym i systematycznym, zgodnie z zasadą podwójnego zapisu. Rezultatem tej czynności są zbiory zapisów w dzienniku, księdze głównej oraz w księgach pomocniczych,

• kalkulację - polegającą na ustalaniu kosztu jednostkowego produktu lub usługi oraz struktury tego kosztu,

• sprawozdawczość - polegającą na sporządzaniu obligatoryjnych sprawozdań finansowych oraz raportów wewnętrznych (zestawień informacyjnych ) dla potrzeb kierownictwa.

Prawne uregulowanie rachunkowości:

Na obecnym etapie, normy rachunkowości finansowej w Polsce podlegają regulacji rządowej - występują w postaci ustaw oraz aktów wykonawczych stanowiących ich uszczegółowienie.

Obecnie obowiązującymi zasadniczymi aktami prawnymi są:

• ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (j.t. Dz.U. z 2009 r. Nr 152, poz. 1223 ze zm.).

• Krajowe i Międzynarodowe Standardy Rachunkowości,

ponadto niezbędna jest znajomość:

• Ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych,

• ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych,

• Ustawy z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych

• Ustawy o podatku VAT

Obowiązujące w Polsce normy rachunkowości finansowej dostosowane są w dużej mierze do dyrektyw europejskich i Międzynarodowych Standardów Rachunkowości nie pozostających w sprzeczności z dyrektywami.

ŚRODKI GOSPODARCZE I ŹRÓDŁA ICH POCHODZENIA

W celu prowadzenia działalności gospodarczej jednostka musi dysponować określonymi zasobami. Można je rozpatrywać z dwóch różnych punktów widzenia: rzeczowego i finansowego.

Według kryterium rzeczowego zasobami są środki gospodarcze, natomiast według kryterium finansowego są to źródła ich finansowania. W ewidencji rachunkowej jednostki gospodarczej są one ujęte podwójnie - bilansowo. W ujęciu tym, środki gospodarcze nazywają się aktywami, natomiast źródła ich pochodzenia (finansowania) pasywami. Każdy składnik majątku musi mieć swój odpowiednik w źródłach pochodzenia (finansowania), a każde źródło pochodzenia (finansowania) musi odpowiadać w tej samej kwocie części majątku jednostki.

Stąd - ogólna suma składników majątku ( aktywów ) musi być zawsze równa ogólnej sumie źródeł ich finansowania ( pasywów ).Równość ta jest nazywana w rachunkowości równowagą bilansową.

Zasoby w ujęciu finansowymi są źródłami finansowania składników majątkowych, zwanymi pasywami , występującymi w postaci kapitałów ( funduszy) zgromadzonych przez jednostkę oraz zobowiązań wyrażających obowiązek jednostki , który ma być uregulowany w przyszłości.

W ogólnym ujęciu zobowiązania obejmują : kredyty bankowe i inne pożyczki, zobowiązania własne oraz rezerwy na przyszłe zobowiązania.

Pierwszą grupę zobowiązań stanowią kredyty bankowe i pożyczki oznaczające zobowiązania z tytułu pożyczonych środków pieniężnych.

Kredyt bankowy jest udzielany przez bank po rozpatrzeniu wniosku kredytowego jednostki i stwierdzeniu , że posiada ona zdolność kredytową, co znaczy, że jest zdolna do spłaty zadłużenia wobec banku . Pożyczki są udzielane przez osoby prawne lub fizyczne nie będące bankami . W zależności od okresu wymagalności wyodrębnia się kredyty i pożyczki krótkoterminowe( wymagalne do 12 miesięcy począwszy od dnia bilansowego) i długoterminowe.( wymagalne powyżej 12 miesięcy od dnia bilansowego).

Kolejną grupę zobowiązań stanowią zobowiązania jednostki z tytułu dostaw i usług stanowiące sumy niezapłacone dostawcom i zaliczane bez względu na okres wymagalności ( do 12 miesięcy i powyżej) do zobowiązań krótkoterminowych.

Innymi zobowiązaniami własnymi jednostki są

• zobowiązania z tytułu emisji dłużnych papierów wartościowych i inne zobowiązania finansowe,

• zobowiązania wekslowe,

• zobowiązania z tytułu podatków, ceł, ubezpieczeń społecznych i innych świadczeń,

• zobowiązania z tytułu wynagrodzeń,

• inne zobowiązania.

Poprzez rezerwę rozumie się te zobowiązania, których termin wymagalności lub kwota nie są pewne. Rezerwy można tworzyć na bieżąco, nie później jednak niż na dzień bilansowy, na pewne i prawdopodobne przyszłe zobowiązania, których kwotę można wiarygodnie oszacować .

W szczególności tworzy się rezerwy na straty z transakcji gospodarczych w toku, w tym z tytułu udzielonych gwarancji i poręczeń , operacji kredytowych, skutków toczącego się postępowania sądowego a także na przyszłe zobowiązania spowodowane restrukturyzacją o ile jednostka jest zobowiązana do jej przeprowadzenia, posiada plany restrukturyzacji, zawarła w tej sprawie wiążące umowy i może w sposób wiarygodny oszacować przyszłe zobowiązania.

Szczególną grupę rezerw stanowi rezerwa na odroczony podatek dochodowy. Tworzy się ją w związku z występowaniem dodatnich różnic przejściowych pomiędzy kwotą podatku dochodowego naliczoną od podstawy opodatkowania zgodnie z przepisami prawa podatkowego a podstawą opodatkowania ustaloną zgodnie z prawem bilansowym i zachowaniem zasady ostrożności wyceny.

2.Bilansowe ujęcie zasobów jednostki.

Spojrzenie na zasoby jednostki jednocześnie z dwóch punktów widzenia - rzeczowego i finansowego umożliwia ich podwójne zestawienie w postaci bilansu.

Bilans jest wartościowym zestawieniem zasobów rzeczowych w postaci składników majątku oraz zasobów finansowych określających źródła finansowania składników majątkowych .

W bilansowym ujęciu składniki majątku nazywają się aktywami, a źródła ich finansowania pasywami. Z uwagi na to, że aktywa i pasywa to są te same zasoby, ale wykazane z dwóch różnych punktów widzenia pomiędzy nimi zachodzi równość określana mianem równowagi bilansowej . Jest ona wyrażona regułą , że ogólna suma aktywów równa się ogólnej sumie pasywów.

Zależność tę wyraża rysunek 3

.

=

Rys. 3 . Bilansowe ujęcie zasobów jednostki gospodarczej

Poszczególne składniki bilansu wykazuje się w pozycjach zbiorczych i składających się na nie pozycjach szczegółowych. Kolejność składników w bilansie jest uporządkowana; w przypadku aktywów wg zasady wzrastającej płynności (wg stopnia możliwości ich spieniężenia), a w przypadku pasywów wg zasady wzrastającej wymagalności (obowiązku i terminu zapłaty). Stąd w aktywach bilansu na początku figurują te składniki, które są najpóźniej zamieniane na gotówkę, natomiast w końcowych pozycjach aktywów występują te składniki, które zamienia się na gotówkę w pierwszej kolejności. W przypadku pasywów, na początku występują kapitały własne, które nie podlegają zwrotowi, później zobowiązania długoterminowe o wymagalności ponad 1 rok ( od dnia bilansowego ), a na końcu te zobowiązania, których okres spłaty jest natychmiastowy.

Układ bilansu jest uregulowany ustawą o rachunkowości i jest określony odrębnie dla:

• jednostek innych niż banki i zakłady ubezpieczeń,

• banków,

• zakładów ubezpieczeń .

Typowy układ bilansu dla innych jednostek niż banki i zakłady ubezpieczeń przedstawia tabela 1.

Tabela 1. Bilans dla innych jednostek niż banki i zakłady ubezpieczeń

AKTYWA

PASYWA

A.AKTYWA TRWAŁE I Wartości niematerialne i prawne 1.Koszty zakończonych prac rozwojowych 2,Wartość firmy 3.Inne wartości niematerialne i prawne 4.Zaliczki na wartości niematerialne i prawne II. Rzeczowe aktywa trwałe 1.Środki trwałe a)grunty ( w tym prawo wieczystego użytkowania gruntów) b)budynki, lokale i obiekty inżynierii lądowej i wodnej, c)urządzenia techniczne i maszyny, d)środki transportu, e)inne środki trwałe 2. Środki trwałe w budowie, 3.Zaliczki na środki trwałe w budowie d)środki transportu, e)inne środki trwałe 2. Środki trwałe w budowie, 3.Zaliczki na środki trwałe w budowie III. Należności długoterminowe 1.Od jednostek powiązanych 2.Od pozostałych jednostek IV. Inwestycje długoterminowe 1.Nieruchomości 2.Wartości niematerialne i prawne 3.Długoterminowe aktywa finansowe a)w jednostkach powiązanych -udziały lub akcje -inne papiery wartościowe, -udzielone pożyczki, -inne długoterminowe aktywa finansowe, b)w pozostałych jednostkach -udziały lub akcje -inne papiery wartościowe, -udzielone pożyczki, -inne długoterminowe aktywa finansowe, 4.Inne inwestycje długoterminowe V. Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe 1.Aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego, V. Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe 1.Aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego, B. AKTYWA OBROTOWE I Zapasy 1.Materiały 2.Półprodukty i produkty w toku 3.Produkty gotowe 4.Towary 5.Zaliczki na dostawy II. Należności krótkoterminowe 1.Należności od jednostek powiązanych a)z tytuły dostaw i usług w okresie spłaty -do 12 miesięcy -powyżej 12 miesięcy 2.Należności od innych jednostek a)z tytułu dostaw i usług o okresie spłaty -do 12 miesięcy -powyżej 12 miesięcy b)z tytułu, podatków, dotacji, ceł, ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych oraz innych świadczeń d) dochodzone na drodze sądowej III. Inwestycje krótkoterminowe 1.Krótkoterminowe aktywa finansowe a)w jednostkach powiązanych : -udziały lub akcje -inne papiery wartościowe -udzielone pożyczki -inne krótkoterminowe aktywa finansowe b/w pozostałych jednostkach -udziały lub akcje -inne papiery wartościowe -udzielone pożyczki -inne krótkoterminowe aktywa finansowe c)środki pieniężne i inne aktywa pieniężne -środki pieniężne w kasie i na rachunkach, --inne środki pieniężne. -inne aktywa pieniężne. 2.Inne inwestycje krótkoterminowe IV. Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe

A.KAPITAŁ (FUNDUSZ) WŁASNY I . Kapitał (fundusz) podstawowy II. Należne wpłaty na kapitał podstawowy ( wielkość ujemna) III. Udziały ( akcje ) własne wielkość ujemna IV Kapitał zapasowy V Kapitał z aktualizacji wyceny VI pozostałe kapitały rezerwowe VII. Zysk ( strata ) z lat ubiegłych VIII. Zysk ( strata ) netto IX. Odpisy z zysku netto w ciągu roku obrotowego (wielkość ujemna) B.ZOBOWIĄZANIA I REZERWY NA ZOBOWIĄZANIA I. Rezerwy na zobowiązania 1.Rezerwa z tytułu odroczonego podatku dochodowego 2.Rezerwa na świadczenia emerytalne i podobne-długoterminowa -krótkoterminowa 3.Pozostałe rezerwy -długoterminowe, -krótkoterminowe II. Zobowiązania długoterminowe 1.Wobec jednostek powiązanych 2.Wobec pozostałych jednostek a)kredyty i pożyczki b)z tytułu emisji dłużnych papierów wartościowych c)inne zobowiązania finansowe III. Zobowiązania krótkoterminowe 1.Wobec jednostek powiązanych a)z tytułu dostaw i usług o okresie wymagalności -do 12 miesięcy -powyżej 12 miesięcy b)inne 2.Wobec pozostałych jednostek a)kredyty i pożyczki b)z tytułu emisji dłużnych papierów wartościowych c)inne zobowiązania finansowe d)z tytułu dostaw i usług o okresie wymagalności -do 12 miesięcy -powyżej 12 miesięcy e)zaliczki otrzymane na dostawy f)zobowiązania wekslowe g)z tytułu podatków, ceł, ubezpieczeń i innych świadczeń, h)z tytułu wynagrodzeń 3.Fundusze specjalne e)zaliczki otrzymane na dostawy f)zobowiązania wekslowe g)z tytułu podatków, ceł, ubezpieczeń i innych świadczeń, h)z tytułu wynagrodzeń 3.Fundusze specjalne IV. Rozliczenia międzyokresowe 1.Ujemna wartość firmy 2.Inne rozliczenia międzyokresowe -długoterminowe -krótkoterminowe

Bilans uproszczony dla innych jednostek niż banki i zakłady ubezpieczeń

AKTYWA	PASYWA
A.AKTYWA TRWAŁE I Wartości niematerialne i prawne II. Rzeczowe aktywa trwałe III. Należności długoterminowe IV. Inwestycje długoterminowe B. AKTYWA OBROTOWE I Zapasy: materiały, towary, Wyroby gotowe, produkcja w toku II. Należności krótkoterminowe III.Inwestycje krótkoterminowe Inne środki pieniężne Rachunek bieżący kasa	A.KAPITAŁ (FUNDUSZ) WŁASNY I . Kapitał (fundusz) podstawowy II Kapitał zapasowy III. Zysk ( strata ) netto B.ZOBOWIĄZANIA I REZERWY NA ZOBOWIĄZANIA I. Zobowiązania długoterminowe a)kredyty i pożyczki b)inne zobowiązania finansowe II. Zobowiązania krótkoterminowe a)z tytułu dostaw i usług b) kredyty i pożyczki c) z tytułu wynagrodzeń

AKTYWA - wg Ustawy to kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń , które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych.

W aktywach jednostki wyróżnia się aktywa trwałe i obrotowe.

AKTYWA TRWAŁE - określa się jako aktywa jednostki, które nie są zaliczane do aktywów obrotowych, obejmują one:

• wartości niematerialne i prawne,

• rzeczowe aktywa trwałe,

• należności długoterminowe,

• inwestycje długoterminowe,

• długoterminowe rozliczenia międzyokresowe.

Wartości niematerialne i prawne - to posiadane przez jednostkę, także na mocy leasingu finansowego, prawa majątkowe nadające się do gospodarczego wykorzystania , o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższej niż rok, przeznaczone na potrzeby jednostki, a w szczególności:

1. autorskie prawa majątkowe, prawa pokrewne, licencje , koncesje,

2. prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów użytkowych oraz zdobniczych,

3. know - how,

4. wartość firmy , która stanowi różnica między ceną nabycia określonej jednostki lub zorganizowanej jej części , a niższą od niej wartością godziwą przejętych aktywów netto ( aktywa minus przejęte zobowiązania),

Rzeczowe aktywa trwałe - to środki trwałe, środki trwałe w budowie, oraz zaliczki na środki trwałe w budowie.

Środki trwałe - to nie stanowiące inwestycji rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z nimi , o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby jednostki.

Zalicza się do nich w szczególności :

• nieruchomości, w tym : grunty, prawo wieczystego użytkowania gruntu, budowle i budynki, a także będące odrębną własnością lokale, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego oraz spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego,

• maszyny, urządzenia, środki transportu i inne rzeczy ,

• ulepszenia w obcych środkach trwałych (poniesione nakłady),

Składniki zaliczane do środków trwałych mogą być nabyte lub wytworzone we własnym zakresie, a także pozyskane na mocy umowy leasingu finansowego.

Środki trwałe w budowie - to zaliczane do aktywów trwałych środki trwałe w okresie ich budowy, montażu lub ulepszenia już istniejącego środka trwałego.

Zaliczki na środki trwałe w budowie - do pozycji tej należy zaliczać nie tylko zaliczki na środki trwałe w budowie, ale również na środki trwałe zakupione.

Należności długoterminowe - jest to całość lub część należności z innych tytułów aniżeli z tytułu dostaw i usług oraz tytułów zaliczanych do inwestycji długoterminowych, a które stają się wymagalne po upływie 12 miesięcy od dnia bilansowego.

Inwestycje długoterminowe - stanowią aktywa nabyte w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu wartości tych aktywów , uzyskania z nich przychodów w formie odsetek, udziałów w zyskach lub innych pożytków, w tym również z transakcji handlowej - w okresie dłuższym niż 12 miesięcy od dnia bilansowego.

Do inwestycji długoterminowych zalicza się:

• nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne, które nie są użytkowane przez jednostkę, lecz zostały nabyte w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu ich wartości,

• długoterminowe aktywa finansowe obejmujące: udziały lub akcje, inne papiery wartościowe, udzielone pożyczki, inne długoterminowe aktywa finansowe.

Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe obejmują:

• aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego, a więc kwoty przewidziane do odliczenia od podatku dochodowego w związku z ujemnymi różnicami przejściowymi , które spowodują w przyszłości zmniejszenie podstawy obliczenia podatku dochodowego oraz straty podatkowej możliwej do odliczenia, ustalonej w myśl zasady ostrożności,

• inne rozliczenia międzyokresowe, a więc czynne rozliczenia międzyokresowe kosztów, w tym finansowych, w części dotyczącej okresu dłuższego niż 12 miesięcy od dnia bilansowego

AKTYWA OBROTOWE obejmują następujące grupy aktywów:

1. rzeczowe aktywa obrotowe, do których należą :

• materiały nabyte w celu zużycia na własne potrzeby,

• wytworzone lub przetworzone przez jednostkę produkty gotowe ( wyroby i usługi ) zdatne do sprzedaży lub w toku produkcji, półprodukty,

• towary nabyte w celu odsprzedaży w stanie nieprzetworzonym przeznaczone do zbycia lub zużycia w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego lub w ciągu normalnego cyklu operacyjnego właściwego dla danej działalności, jeżeli trwa on dłużej niż 12 miesięcy,

2. aktywa finansowe, które obejmują

• aktywa pieniężne:, to znaczy aktywa w formie krajowych środków płatniczych , walut obcych i dewiz, a także inne aktywa finansowe, w tym w szczególności naliczone odsetki od aktywów finansowych,

• instrumenty kapitałowe poprzez które rozumie się kontrakty z których wynika prawo do majątku jednostki pozostałego po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wszystkich wierzycieli , a także zobowiązanie się jednostki do wyemitowania lub dostarczenia własnych instrumentów kapitałowych, a w szczególności: udziały, opcje na akcje własne ,

• wynikające z kontraktu prawo do otrzymania aktywów pieniężnych lub prawo do wymiany instrumentów finansowych z inną jednostką na korzystnych warunkach.

3. należności krótkoterminowe, a więc:

• ogół należności z tytułu dostaw i usług,

• całość lub część należności z innych tytułów nie zaliczonych do aktywów finansowych, a które stają się wymagalne w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego.

4. rozliczenia międzyokresowe, które trwają nie dłużej niż 12 miesięcy od dnia bilansowego

Podstawową grupę aktywów obrotowych w działalności gospodarczej jednostek stanowią aktywa obrotowe pozostające w normalnym cyklu operacyjnym, w ciągu którego dokonują one obrotu polegającego na kolejnej zmianie postaci składników rzeczowych., co przedstawia rys 2.

4.INKASO NALEŻNOŚCI 1.ZAKUP

SPRZEDAŻ GOTÓWKOWA

3.SPRZEDAŻ KREDYTOWA

2. ZUŻYCIE

Produkty

usługi

Rys. 2 Strumień przepływu rzeczowych aktywów obrotowych

Przepływ rzeczowych aktywów obrotowych ( rysunek 2 ) odbywa się w ramach jednego cyklu operacyjnego i polega na przetwarzaniu składników aktywów z jednej postaci w drugą. Cykl operacyjny rozpoczyna przeistoczenie się środków pieniężnych w fazie zaopatrzenia w surowce i materiały potrzebne do wykonania produktów i usług

Surowce i materiały w kolejnej fazie cyklu - produkcji - przeistaczają się w produkty gotowe i wykonane usługi W następnej fazie cyklu podlegają one zbytowi i przeistaczają się albo w gotówkę ( sprzedaż gotówkowa) albo w należności ( sprzedaż kredytowa). Ostatnią fazą cyklu jest inkaso należności w wyniku czego przeistaczają się one na końcu w środki pieniężne

Obrót aktywów w cyklu operacyjnym powinien być na bieżąco szczególnie kontrolowany w zakresie:

• prawidłowości kształtowania się zapasów materiałów i surowców; zapasy powinny być dostosowane doi wielkości i rodzaju realizowanej produkcji (usług) Brak takiego dostosowania powoduje tworzenie się zapasów nadmiernych i zbędnych oraz nieefektywne zamrożenie w nich środków pieniężnych,

• kształtowania się zapasów produktów gotowych na poziomie wielkości gwarantującej ciągłość sprzedaży. Gromadzenie zapasów nadmiernych prowadzi do wzrostu kosztów z tytułu zamrożenia środków pieniężnych i stanowi zagrożenie płynności finansowej jednostki,

• terminowości inkasa należności od którego zależy odzyskanie środków pieniężnych zaangażowanych w cyklu operacyjnym, Należności przeterminowane i nieściągalne wpływają na wzrost kosztu lub utratę środków pieniężnych zaangażowanych w cyklu operacyjnym.

Kontrolowanie prawidłowości przebiegu cyklu operacyjnego jest podstawą podejmowania przez menadżerów wielu decyzji związanych z zarządzaniem majątkiem obrotowym.

Ustawa o rachunkowości definiuje także aktywa netto . Są to aktywa pomniejszone o zobowiązania , odpowiadające wartościowo kapitałowi (funduszowi) własnemu.

PASYWA - obejmują dwie grupy:

• kapitał ( fundusz ) własny,

• zobowiązania i rezerwy na zobowiązania.

Kapitał ( fundusz własny ) - obejmuje

1. kapitał ( fundusz ) podstawowy,

2. należne wpłaty na kapitał podstawowy ( wielkość ujemna),

3. udziały ( akcje ) własne ( wielkość ujemna ) ,

4. kapitał ( fundusz ) zapasowy,

5. kapitał ( fundusz ) z aktualizacji wyceny,

6. pozostałe kapitały ( fundusze ) rezerwowe,

7. zysk ( strata ) z lat ubiegłych,

8. zysk (strata) netto.

Kapitały własne ujmuje się wg zasad ustalonych przepisami prawa, postanowień statutu lub umowy o utworzeniu jednostki.

Kapitały ( fundusze ) własne zgromadzone przez jednostkę obejmują ich dwie podstawowe grupy w postaci: kapitałów ( funduszy ) pierwotnie zgromadzonych zwanych także powierzonymi , które spełniają funkcję kapitału podstawowego oraz kapitałów funduszy wypracowanych w trakcie działalności,

Nazwy tego kapitału w zależności od formy własności i formy -prawnej jednostki przedstawiają się następująco:

Jednostka gospodarcza	Kapitał - fundusz powierzony -podstawowy	Kapitał -fundusz samofinansowania
Przedsiębiorstwo państwowe	Fundusz założycielski	Fundusz przedsiębiorstwa
Spółdzielnia	Fundusz udziałowy	Fundusz zasobowy (zapasowy)
Spółka akcyjna	Kapitał zakładowy	Kapitał zapasowy, kapitał rezerwowy z aktualizacji wyceny. Pozostałe kapitały rezerwowe.
Spółka z o. o.	Kapitał zakładowy	Kapitał zapasowy, kapitał rezerwowy z aktualizacji wyceny. Pozostałe kapitały rezerwowe.
Spółka komandytowo-akcyjna	Kapitał zakładowy	X
Spółka jawna, partnerska, komandytowa, przedsiębiorstwo osób fizycznych	Kapitał właścicieli ( zakładowy)

Drugą grupę pasywów stanowią zobowiązania i rezerwy na zobowiązania Ustawa definiuje zobowiązania jako wynikające z przeszłych zdarzeń , obecne o wiarygodnie określonej wielkości świadczenia, które spowodują wykorzystanie już posiadanych lub przyszłych aktywów jednostki .

`Pojęciem rezerw, wykazywanych w pasywach bilansu , określa się zobowiązania, których termin lub kwota wymagalności nie są pewne.

Grupa B pasywów obejmuje :

1. rezerwy na zobowiązania, które zgodnie z Ustawą tworzy się na:

• pewne i prawdopodobne przyszłe zobowiązania , których kwotę można wiarygodnie oszacować , a w szczególności na straty z operacji gospodarczych w toku, w tym z tytułu udzielonych gwarancji, poręczeń , operacji kredytowych, skutków toczącego się postępowania sądowego,

• przyszłe zobowiązania spowodowane restrukturyzacją, jeżeli na podstawie odrębnych przepisów jednostka jest zobowiązana do jej przeprowadzenia. Szacowanie wysokości rezerw na restrukturyzację powinno obejmować tylko wydatki związane bezpośrednio z procesem restrukturyzacji, powinny być stale aktualizowane .

• rezerwa na odroczony podatek dochodowy tworzona w związku z występowaniem dodatnich różnic przejściowych i powodujących w przyszłości zwiększenie podstawy opodatkowania.

• zobowiązania długoterminowe - obejmują te zobowiązania , które stają się wymagalne w okresie dłuższym niż 12 miesięcy od dnia bilansowego z wyłączeniem zobowiązań z tytułu dostaw i usług, które bez względu na termin ich wymagalności wykazywane są zawsze w zobowiązaniach krótkoterminowych,

• zobowiązania krótkoterminowe - obejmują ogół zobowiązań z tytułu dostaw i usług oraz pozostałe wymagalne w okresie 12 miesięcy od dnia bilansowego,

• rozliczenia międzyokresowe - grupa ta wykazuje bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów oraz międzyokresowe rozliczenia przychodów. Zgodnie, z nowymi rozwiązaniami jednostki powinny dokonywać biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów w wysokości prawdopodobnych zobowiązań przypadających na bieżący okres sprawozdawczy i wynikających ze świadczeń wykonanych na rzecz jednostki przez inne jednostki oraz związanych z bieżącą działalnością przyszłych zobowiązań z tytułu napraw gwarancyjnych i rękojmi za sprzedane produkty długotrwałego użytku.

Rozliczenia międzyokresowe przychodów obejmują w szczególności. obejmują w szczególności:

• równowartość otrzymanych środków z tytułu świadczeń , których wykonanie nastąpi w następnych okresach sprawozdawczych,

• środki pieniężne otrzymane na sfinansowanie nabycia lub wytworzenia środków trwałych oraz prac rozwojowych , jeżeli stosownie do innych ustaw nie zwiększają kapitałów własnych,

• przyjęte nieodpłatnie środki trwałe w budowie, środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne,

• ujemną wartość firmy , czyli różnicę między ceną nabycia jednostki a wyższą od niej wartością godziwą przyjętych aktywów netto. Wartością godziwą określa się wartość rynkową lub wartość wg niezależnej wyceny, ewentualnie aktualną cenę nabycia lub koszt wytworzenia z uwzględnieniem stopnia zużycia

Podsumowując można stwierdzić, że bilans jest wartościowym zestawieniem aktywów i pasywów jednostki sporządzonym w określonej formie i wg określonych zasad wyceny na dzień bilansowy.

Bilans powinien zawierać nazwę i siedzibę jednostki, która go sporządza, wskazanie podstawowego przedmiotu działalności oraz właściwego sądu lub organu prowadzącego rejestr, podpisy osób odpowiedzialnych za gospodarkę finansową jednostki i kierownika jednostki.

W bilansie wykazuje się stany aktywów i pasywów na dzień kończący bieżący oraz poprzedni rok obrotowy , co umożliwia obserwację zmian, jakie dokonały się w stanie poszczególnych składników aktywów i pasywów.

W analizie tych zmian menadżer zwróci uwagę na:

• zmianę wartości składników ( spadek lub przyrost) w roku obrotowym , t.j. pomiędzy dniem bilansowym kończącym poprzedni rok obrotowy a dniem bilansowym kończącym bieżący rok obrotowy,

• zmianę struktury aktywów i pasywów w bilansie wynikającą z porównania struktury poprzedniego i bieżącego roku obrotowego,

• sposób powiązania składników aktywów z źródłami ich finansowania wg terminu zaangażowania składników w działalności gospodarczej, .umożliwiający ustalenie wielkości kapitału obrotowego. jako różnicy pomiędzy kapitałem długoterminowym a aktywami trwałymi.

Wymienione problemy są podstawą wstępnej analizy bilansu, która poprzedza problemową analizę szczegółową , pozwalającą na bardziej konkretną ocenę finansową jednostki.

1

ZASOBY JEDNOSTKI GOSPODARCZEJ

FINANSOWE KRYTERIUM WYODRĘBNIENIA ZASOBÓW




Źródła finansowania

składników majątku

Składniki majątku

( środki gospodarcze )

PASYWA

AKTYWA

ŚRODKI PIENIĘŻNE

SUROWCE

USŁUGI

NALEŻNOŚCI

PRODUKTY

WYROBY GOTOWE

USŁUGI

MENADŻER ZWRÓCI UWAGĘ NA:

1. Różny wpływ środków trwałych i obrotowych oraz proporcji ich zatrudnienia w działalności gospodarczej na jej efektywność

Środki trwałe zużywają się stopniowo przenosząc swoją wartość na wytwarzane produkty. co jest wyrażone ujęciu kosztowym poprzez amortyzację . Ich wpływ na efektywność działalności gospodarczej zależy od produktywności środków trwałych , czyli od ilości produktów ( usług) wytworzonych przez nie w określonym czasie.

Środki obrotowe są zaangażowane w cyklu operacyjnym stopniowo przekształcają się z jednej postaci rzeczowej w kolejną w następującym ciągu: środki pieniężne - materiały (surowce) - produkty gotowe - należności - środki pieniężne - i od wielkości ich zaangażowania zależy wielkość przychodów z działalności gospodarczej

2. długość cyklu operacyjnego w którym dokonuje się obrót aktywów i czas trwania poszczególnych faz obrotu aktywów,

Długość cyklu obrotu środków obrotowych wpływa na czas zamrożenia środków pieniężnych w cyklu operacyjnym. Im szybciej dokonuje się obrót środków w całym cyklu i w poszczególnych jego fazach tym szybciej jednostka odzyskuje zaangażowane w nim środki pieniężne.

Od czasu trwania obrotu środków w cyklu operacyjnym zależy ilość obrotów , jakie środki obrotowe mogą dokonać w ciągu roku , a tym samym ich zdolność do osiągania przez jednostkę dochodu z działalności gospodarczej.

płynne przechodzenie środków obrotowych z jednej postaci w drugą,

Efektywność zaangażowania środków obrotowych zależy od tego czy będą płynnie przechodziły z jednej postaci w drugą nie powodując przy tym nadmiernego ich gromadzenia się w jednej postaci , np.: materiałów, produktów gotowych czy też należności i tym samym braku możliwości płynnego odzyskania środków pieniężnych , które zostały w nich zamrożone.

---