Przemoc


WPŁYW PRZEMOCY

Wpływ przemocy na dzieci - czy naprawdę wiemy jak to jest?

Z badań prowadzonych w Wielkiej Brytanii wynika, że:

Przemoc w rodzinie pozbawia dziecko wszystkich podstawowych potrzeb: ciepła, bezpieczeństwa, miłości.

Przemoc nie pozostaje bez wpływu na rozwój fizyczny i psychiczny dzieci. Doświadczanie przemocy może powodować szereg problemów natury fizycznej, psychicznej, jak i problemów dotyczących zachowania się dzieci oraz ich funkcjonowania wśród ludzi:

Dzieci doświadczają przemocy w dwojaki sposób: będąc celem ataków sprawcy lub będąc świadkiem ataku na osobę im bliską, osobę którą kochają. Nawet jeśli nie widzą bezpośrednio ataku, mogą słyszeć odgłosy świadczące o tym, że dzieje się cos złego, mogą słyszeć krzyki lub płacz matki. Przypadki, w których dzieci stają się ofiarami bezpośredniej przemocy - bicie, znęcanie się, poniżanie - wydają się być w oczywisty sposób rozpoznawane przez powołane do opieki nad dziećmi instytucje. Zaś przypadki, w których są tylko świadkami aktów przemocy wciąż rzadko kwalifikowane są jako rodzaj przemocy wobec dzieci. Świadomość wpływu na dzieci jest dopiero budowana. Co do jednego można już dziś mieć pewność - doświadczanie przemocy w rodzinie ma ogromny wpływ na rozwój dzieci, ich zdrowie psychiczne i nie wolno nam o tym zapominać.

Prowadzone w Wlk. Brytanii badania wykazały, że dzieci bardziej przeżywają/odczuwają strach i przerażenie matki, niż nawet sam akt przemocy (Wolfe, Jaffe,Wilson and Zak 1985, Hershorn and Rosenbaum 1985). Wykazały również, że zgodnie z relacjami matek nie ma różnicy w natężeniu negatywnych efektów przemocy między dziećmi, które same doświadczały nas sobie przemocy, a tymi, które tylko były jej świadkami. Nawet bardzo małe dzieci są świadome przemocy i mogą być nią w ten sposób dotknięte. Matki mają tendencje do umniejszania wpływu przemocy na dzieci, wierząc, że są one nieświadome co się dzieje lub nic nie mogły widzieć, bo to stało się w nocy. Tymczasem dzieci mają tendencję do trzymania w tajemnicy tego co widziały lub słyszały. Przerywają milczenie, jeśli im się ułatwi opowiadanie o tym. Jednak gdy dziecko nic nie mówi nie oznacza to, że nic nie wie i nic nie widziało. Z badań wynika, że matki często są zaskoczone, jak wiele na temat tego co działo się w domu wiedzą ich dzieci, choć im wydaje się, że umiejętnie je chroniły przed tym doświadczeniem.

Czynniki decydujące o wpływie przemocy domowej na dzieci:

Jest oczywiste, że dzieci różnie odczuwają skutki przemocy domowej. Ich reakcja zależy od wielu czynników, nie wszystkie czynniki zostały już rozpoznane i przeanalizowane. Część została zidentyfikowana i opisana:

Wiek dziecka:

Wiek jest podstawowym czynnikiem decydującym o tym, w jaki sposób dziecko rozumie swoje doświadczenie i rodzaj zachowań jakie wykazuje by wyrazić niepokój i obawy.

Dzieci w wieku przedszkolnym mają częściej objawy fizyczne, takie jak bóle brzucha, moczenie nocne, problemy ze snem. Małe dzieci mogą również wykazywać opóźnienia w rozwoju fizycznym i emocjonalnym. Jeden z pracowników schroniska dla ofiar przemocy domowej wspomina najgorszy przypadek (badania Hague, Kelly, Malos, Mullenders 1996): „dziecko, które nie rozwinęło się fizycznie - 6 letnie wciąż w pieluchach, nie mówiące w ogóle, nie potrafiące się komunikować”.

Dzieci takie mają problemy w szkole, m.in. cierpią na trudności w koncentracji, źle wypadają na lekcjach.. W przypadku starszych dzieci, które rozumieją więcej niż maluchy, przemoc wpływa na sposób ich zachowania. Często reagują wzmożoną złością, nierzadko wagarują.

Częstą reakcją na przemoc są być ucieczki z domu lub podejmowanie wszelkich starań by jak najmniej w nim przebywać. Nierzadko taką ucieczkę stanowią narkotyki lub alkohol. Nastolatki zaprzeczają temu, że coś złego dzieje się w ich domu, kłamią, że nic się nie stało, fantazjują na temat innej rzeczywistości, w której one, żyją w bezpiecznym otoczeniu. Często, tak jak w przypadku młodszych dzieci, towarzyszą temu kłopoty z nauką. Próby samobójcze też są wynikiem ich przeżywania przemocy w domu. U nastolatków mogą się też pojawiać symptomy fizyczne, np. chwiejność nastroju, problemy z jedzeniem.

Niepełnosprawność psychiczna lub ułomność fizyczna:

Bardzo niewiele uwagi poświęcano problemowi niepełnosprawności fizycznej i psychicznej, która może wpływać na sposób przeżywania przez dzieci przemocy domowej. Ataki na kobiety ciężarne mogą powodować uszkodzenia płodu, przez co przypuszcza się, że w rodzinach gdzie przemoc jest codziennością istniej wyższe ryzyko urodzenia dziecka niepełnosprawnego. Wydają się to potwierdzać badania z 1996 roku (Hague, Kelly, Malos i Mullender), przeprowadzone w schroniskach dla ofiar przemocy domowej. Jedna czwarta schronisk wykazała przyjęcie choć jednego dziecka niepełnosprawnego. Najpowszechniejsze kwalifikacje to: astma problemy z nauką, zespól Downa, rozszczep kręgosłupa, wodogłowie.

Niewiele jest jeszcze danych dotyczących wpływu przemocy fizycznej i psychicznej jakiej doświadcza kobieta ciężarna na rozwój płodu i występowanie uszkodzeń i chorób u narodzonego dziecka. Ale badania takie są prowadzone i należy zwracać na ten aspekt przemocy uwagę.

Relacje pomiędzy dzieckiem i matką:

Niektóre badania sugerują ,że istnieje związek pomiędzy doświadczaniem przemocy przez dzieci a ich relacją z matką żyjącą w związku przemocowym, dotyczy to przede wszystkim stresu odczuwanego przez matkę. Często kobiety pogrążają się w depresji, a to w oczywisty sposób odbija się na poziomie opieki jaką sprawują nad dziećmi. Opieka ta w sytuacji przygnębienia może wydawać się zadaniem niemal niewykonalnym. Reakcja matki może być różna, np. chłód emocjonalny, nieprzystępna postawa, czasami przemoc wobec dzieci.

Matki zazwyczaj starają się nie rozmawiać z dziećmi o przemocy w domu, wierząc, że przemilczając chronią dzieci. JEST TO DLA NICH TEMAT NIEZWYKLE TRUDNY I NIE WIEDZĄ JAK ROZMAWIAC O TYM Z DZIEĆMI. Czasem dzieci muszą znosić sytuacje, w której matka w obecności sprawcy przemocy - zazwyczaj ojca - zmienia swoje zachowanie w obawie przed nim i staje się np. bardzo wymagająca i nieczuła.

Częstotliwość i rodzaj przemocy:

W badaniach przeprowadzonych 1991roku (Fantuzzo, De paola, Lamber, Mariono, Anderson i Sutton) stwierdzono, że dzieci które są świadkami przemocy fizycznej i psychicznej wykazują częściej problemy dotyczące ich zachowania, niż dzieci, które widzą tylko przemoc o charakterze werbalnym (ubliżanie, upokarzanie itd.). Hughes (1992) wykazał w swych badaniach, że dzieci miały poważniejsze symptomy, gdy były narażone na obserwowanie wielu różnych form przemocy. Nieistnieje oczywiście hierarchia rodzajów przemocy i każdy człowiek przeżywa przemoc w sobie tylko właściwy sposób. Szczególnie dramatycznym dla dzieci przeżyciem jest przemoc seksualna - gwałt dokonany na dziecku, matce czy rodzeństwie.

Społeczno-ekonomiczny status rodziny:

Ma on wpływ na całą sytuacje domową, a przede wszystkim na możliwości matki radzenia sobie z problemem samodzielnie, lub korzystania z pomocy wyspecjalizowanych organizacji pomagających ofiarom przemocy. Kobieta niezależna finansowo od partnera łatwiej decyduje się na podjęcie odpowiednich kroków niż ta zależna od pieniędzy partnera. Tabu społeczne zaprzeczające istnieniu przemocy w tzw. dobrych domach również nie sprzyja wychodzeniu ze związku przemocowego.

Płeć dziecka:

Zazwyczaj uważa się, że płeć dziecka determinuje jego postrzeganie zjawiska przemocy domowej i powoduje, że jego reakcja jest zgodna z ogólnymi stereotypami dotyczącymi ról kobiecych i męskich. Uważa się np., że dziewczynka identyfikuje się matką (ofiarą) a chłopiec z ojcem (sprawcą). Podążając dalej twierdzenie, że chłopiec będzie kopiował zachowania ojca, a dziewczynki skazane są na bycie w dorosłym życiu ofiarą swego partnera. Rzeczywistość jest jednak dużo bardziej skomplikowana.

Przeprowadzone w Wlk. Brytanii badania pokazują, że:

Strategie przyjmowane przez dzieci doświadczające przemocy domowej

Dzieci znajdujące się w sytuacji przemocy domowej nie są tylko biernymi obserwatorami. Przyjmują różnorakie i bardzo zindywidualizowane strategie by stawić czoła temu problemowi. Często dokonują wyborów i działają by poprawić sytuację, którą oceniają jako złą. Dzieci nie wymyślają przemocy domowej. Mogą jej zaprzeczać lub tłumaczyć sprawcę. Te dziecięce, lecz nierzadko niezwykle dojrzałe strategie są różne i wydają się stać czasem ze sobą w sprzeczności. Wszystko jednak zależy od konkretnej sytuacji i psychiki, emocji dziecka.

Często dzieci próbują w sytuacji agresji interweniować i bronić bitego rodzica (stawiają wtedy siebie w sytuacji ogromnego zagrożenia urazu fizycznego), są wobec rodzica, który jest maltretowany nadopiekuńcze, boją się rozstania i robią wszystko by być z nim cały czas (odmawiają chodzenia do szkoły, symulują choroby by zostać w domu). Starsze szukają pomocy u sąsiadów lub kontaktują się z organizacjami wyspecjalizowanymi w pomaganiu ofiarom przemocy.

Mogą u dzieci w takich sytuacjach pojawiać się fantazje dotyczące zabicia agresywnego rodzica lub dania mu nauczki by zostawił ofiarę w spokoju - tego rodzaju reakcje mogą być spowodowane obwinianiem się dziecka o prowokowanie przemocy w domu.

By chronić matki doświadczające przemocy dzieci mogą próbować odciążać ją w pracach domowych, opiece nad młodszym rodzeństwem, licząc, że przyniesie to spokój w domu. Dzieci mogą opiekować się rodzicem stosującym przemoc, gdy ten grozi np. samobójstwem, jeśli partner odejdzie.

Dzieci mają zdecydowaną tendencje do obwiniania się za to, co dzieje się domu. Często bowiem awantury zaczynają się od kłótni o kwestie opieki lub wychowania dzieci. Nie rozumiejąc dynamiki i procesu przemocy uważają, że to one powodują przemoc. To prowadzi je do wniosku, że powinny zmienić swe zachowanie by zapanował spokój - są np. bardzo grzeczne, spokojne, świetnie się uczą. Zauważono, że nawet niemowlęta zmieniają swe zachowanie jakby przeczuwając, że może to wyciszyć negatywne emocje.

Instytucje mające jako pierwsze kontakt z rodziną, w której stosowana jest przemoc, powinny:

Organizacja/instytucja wyspecjalizowana do ochrony praw dzieci powinna:


Wyszukiwarka