Podstawowe wiadomości o koniach, HIPOTERAPIA, Hipoterapia (pościągane)


Podstawowe wiadomości o koniach:

l .Natura koni. Wpływ natury na zachowanie konia.

Obserwacja zachowania konia.

Dokładne obserwowanie zachowania konia przynosi nam wiadomości o jego aktualnym stanie fizycznym i psychicznym. W szczególności wiele informacji przynosi obserwacja oczu, ruchu i położenia uszu, mimiki- „wyrazu" pyska, sposobu noszenia ogona, pocenia się i sposobu poruszania się zwierzęcia oraz słuchanie wydawanych przez konia dźwięków.

Obchodzenie się z koniem:

Sposób, w jaki obchodzisz się z koniem-właśnie wtedy koń cię ocenia. Jak go dotykasz? Jak go czyścisz? Jeśli obchodzisz się z koniem pewnie i swobodnie, nie nerwowo i bez wahania, koń wie, że się go nie obawiasz i będzie traktował cię ostrożnie. Jeśli natomiast jesteś nerwowy, spięty i zbyt łagodny , koń myśli że może Cię” rozstawiać po kątach”. Niewiele koni oprze się pokusie sprawdzenia nerwowego jeźdźca.

Zasady ogólne w obchodzeniu się z końmi:

a) cel

-unikanie niebezpieczeństwa i ryzyka wypadków

- budowanie zaufania pomiędzy człowiekiem i koniem

b) zadania

c) środki

d) zachować szczególną ostrożność

Inne:

ponoszący koń z jeźdźcem lub koń samotnie galopujący do stajni może spowodować
poważne spustoszenia na swojej drodze-należy bezwzględnie dać mu pierwszeństwo a nie
liczyć ze zatrzyma się przed nami

Wejście do konia.

Koń w swojej bezpośredniej bliskości, w dystansie indywidualnym (krytycznym),wynoszącym ok.3m toleruje tylko zwierzęta zaprzyjaźnione lub własne potomstwo. Gdy dystans ten zostanie zmniejszony przez inne zwierzęta, koń czując się zagrożony próbuje go powiększyć lub szykuje się do obrony. Przekraczając odległość krytyczną wchodzimy w strefę bezpieczeństwa konia, na co może on zareagować ucieczką lub - z braku jej możliwości - obroną lub atakiem.

Najczęstszą formą obrony jest kopanie- klacze bronią się najczęściej bijąc zadem, ogiery na ogół- przednimi kończynami. Koń w zasadzie nie potrafi kopać w bok. Dlatego najbezpieczniejsze miejsce obok konia znajduje się tuż przy jego łopatce. W okolicy biodra konia niebezpieczeństwo kopnięcia jest mniejsze niż wówczas, gdy staniemy w pewnej odległości od biodra.

- wejście do konia w boksie:

Przed wejściem do boksu należy ostrzec konia głosem, odczekać na reakcję, prawidłowo zinterpretować zachowanie i zachowując bezpieczną odległość od zadu (ok. l-l,5m) spokojnie ale zdecydowanie podejść z przodu lub z boku do konia ( po raz pierwszy z lewej strony),nawiązać kontakt fizyczny-poklepać w okolicy szyi lub łopatki.

Podstawowa ocena stanu zdrowia konia.

Konie bardzo wyraźnie informują nas nie tylko o swoim nastroju, ale także dokładnie sygnalizują swoje złe samopoczucie i stan zdrowia. Każdy, kto dobrze zna swojego konia łatwo zauważy jego odbiegające od normy zachowanie. Czasem wystarczy powiedzieć lekarzowi weterynarii o dwóch czy trzech trafnie zaobserwowanych symptomach, aby ułatwić mu postawienie właściwej diagnozy. Warto również nauczyć się kontrolować podstawowe parametry, określające stan zdrowia konia- temperaturę, tętno i liczbę oddechów. Prawidłowa interpretacja tych parametrów pozwala odpowiednio wcześnie podjąć niezbędne kroki chroniące zdrowie konia.

Objawy nienormalnego wyglądu i zachowania:

-osowiałość, opuszczona głowa, brak apetytu,

- pocenie się (bez wcześniejszego wysiłku lub np. wysokiej temperatury zewnętrznej),

- pokładanie się, tarzanie, grzebanie przednimi kończynami,

-ospałość, oznaki oszczędzania się , brak chęci do pracy,

- zmierzwiona, szorstka, bez połysku sierść,

- krótkie nieregularne oddechy i nie spokojne zachowanie są wyraźnymi oznakami bólu np. przy kolce,

- kulawizny i nieregularność chodów są oznaką oszczędzania jednej lub więcej kończyn. W większości przypadków przyczyną kulawizny jest bolesność spowodowana urazem lub stanem zapalnym części kończyny.

Konie zachowujące się w sposób odbiegający od normy nie mogą być wykorzystywane do żadnej pracy.

Hipoterapia- definicja

Hipoterapia jest to ukierunkowane działanie terapeutyczne mające służyć poprawie funkcjonowania człowieka w sferach fizycznej, emocjonalnej, poznawczej i/ lub społecznej, podczas którego, specjalnie przygotowany koń, stanowi integralną część procesu terapeutycznego. Zakres oddziaływań terapeutycznych w hipoterapii jest bardzo szeroki i obejmuje zarówno oddziaływania rehabilitacyjne, pedagogiczne, psychologiczne jak i psychospołeczne oraz resocjalizacyjne.

Realizowana jest przez wykwalifikowanego hipoterapeutę zgodnie z zaleceniami lekarza kierującego na hipoterapię i we współpracy z innymi specjalistami prowadzącymi danego pacjenta.

Oddziaływanie hipoterapii:

1.Sfera fizyczna- podnoszenie ogólnej sprawności, normalizacja napięcia mięśniowego,

torowanie prawidłowego wzorca chodu, poprawa koordynacyjnych zdolności motorycznych,

równowagi, poprawa orientacji w przestrzeni i schemacie własnego ciała, stymulacja i

normalizacja czucia głębokiego i powierzchniowego.

2.Sfera emocjonalno- motywacyjna- wzrost motywacji i akceptacji procesu terapeutycznego,

zwiększenie poczucia własnej wartości, zmniejszenie zaburzeń emocjonalnych.

3.Sfera poznawcza- stymulacja odbioru wrażeń zmysłowych, poprawa percepcji wzrokowej i

słuchowej, stymulacja uwagi, pamięci, myślenia, mowy, nabywanie i rozwijanie nowych

umiejętności.

4.Sfera społeczna- aktywizacja psychospołeczna, rozwijanie pozytywnych relacji

społecznych.

Hipoterapia jest jedną z metod rehabilitacji ruchowej na bazie neurofizjologii, prowadzoną przy udziale konia. U podstaw hipoterapii leżą neurofizjologiczne mechanizmy oddziaływania na pacjenta w jego sferze neuromotorycznej, sensomotorycznej i psychicznej. Hipoterapia wykorzystuje więc możliwości, jakie stwarza koń, by skutecznie ograniczać dysfunkcje psychofizyczne występujące u pacjentów. Termin ten pochodzi od greckich słów ,hippos"(koń) i „therapia"(terapia).Zamiennie stosuje się również określenia:" terapeutyczna jazda konna" lub „neurofizjologiczna gimnastyka lecznicza na koniu". Hipoterapia została zdefiniowana przez wielu autorów dość jednoznacznie. Jej działanie lecznicze polega na odbiorze przez pacjenta siedzącego na grzbiecie końskim bodźców ruchowych wysyłanych przez konia podczas jego chodu oraz dostosowywaniu się pacjenta do jego ruchów. W związku z tym, pozytywne oddziaływanie konia polega przede wszystkim na wzajemnej relacji ruchowej, to jest stworzeniu wspólnego ruchu. Powtarzalny, rytmiczny ruch konia sprawia, że jeździec jest w stanie wykształcić zdolność przystosowywania się, przewidywania i reagowania na poruszający się obiekt. Zajęcia terapeutyczne z udziałem konia dają możliwość stymulacji chodu poprzez” odbieranie" prawidłowego wzorca ruchu w siadzie na koniu. Hipoterapia bez wątpienia jest metodą rehabilitacji, która oferuje szeroki zakres dopuszczalnych stymulacji kinetycznych i nie tylko. Jest to szczególnie istotne u pacjentów z mózgowym porażeniem dziecięcym u których obraz kliniczny nie jest stały i wymaga dostosowywania metody rehabilitacji do aktualnego stanu dziecka. Objawy mpd narastają lub ustępują z wiekiem powodując zmiany w możliwościach rozwojowych dziecka. Podążanie za tymi zmianami jest możliwe poprzez dobór odpowiednich metod oraz dostosowanie danej metody do indywidualnego pacjenta. W przypadku hipoterapii jest to możliwe poprzez odpowiedni dobór konia, tempo jazdy, kierunek jazdy, zmianę promienia okręgu oraz modyfikowaną na bieżąco ingerencję terapeuty. Hipoterapia jest metodą uzupełniającą i wzbogacającą kompleksową rehabilitację.

Celem stosowania hipoterapii u pacjentów z mózgowym porażeniem dziecięcym jest:

Cele terapii prowadzonej na końskim grzbiecie, są dokładnie takie same jak cele technik neurorozwojowych (techniki stosowane przez fizjoterapeutów w przypadku pacjentów z zaburzeniami ruchu): zmniejszenie spastyczności i wyrównanie postawy z jednoczesną poprawą prawidłowych umiejętności ruchowych-utrzymywanie właściwej postawy ciała, równowagi, kontroli tułowia, przenoszenia ciężaru ciała, rotacji tułowia oraz dysocjacji barków i miednicy. Wykorzystanie pozycji rozwojowych w połączeniu z ruchem konia oraz pomoc terapeuty pomagają osiągnąć te cele.

Warunki dające obraz poprawnie i bezpiecznie prowadzonej terapii to:

- pojmowanie istoty konia a wiec przewidywalności w zakresie jego zachowań ( reakcje na
otoczenie, na inne konie, osoby oraz rzeczy), co jest podstawą bezpiecznie prowadzonej
terapii, trzeba wiedzieć jaka jest wrażliwość konia podczas komunikacji z jeźdźcem

, która może ulegać zmianie,

- znajomość wskazań i przeciwwskazań do stosowania terapii (względnych i bezwzględnych) warunkujących uczestnictwo danego pacjenta w terapii,

- współpraca i odpowiednie ustawienie członków zespołu terapeutycznego zapewniające korzystną i bezpieczną pracę.

Elementy terapii:

I Ustawienie zespołu terapeutycznego:

Podstawą do prawidłowo prowadzonej hipoterapii jest stworzenie takich warunków, które zapewniają pacjentowi szansę na wykorzystanie wszystkich walorów tej formy terapii. Istotne jest tutaj wzajemne porozumienie między członkami zespołu terapeutycznego oraz ich ustawienie w stosunku do konia i pacjenta w czasie zajęć.

W skład zespołu terapeutycznego wchodzi:

-terapeuta główny-specjalista rehabilitacji ruchowej,

-pomocnik (asekuracja),

-pomocnik - do prowadzenia konia,

-osoba do obserwacji z tyłu.

Ustawienie zespołu terapeutycznego w przypadku jazdy po okręgu:

-terapeuta główny stoi po stronie wewnętrznej, przy pacjencie,

-pomocnik asekuruje pacjenta po stronie zewnętrznej,

- osoba prowadząca konia idzie po stronie wewnętrznej,

-osoba obserwująca pacjenta z tyłu idzie w bezpiecznej odległości za koniem.

Przy takim ustawieniu - prowadzący konia idzie po stronie wewnętrznej - ściąga on delikatnie głowę konia do środka okręgu, powodując iż ciało konia łagodnie i równomiernie wygina się na kształt łuku, wpisując się w okrąg. Gdyby osoba prowadząca konia szła od zewnętrznej strony okręgu ściągałaby głowę konia w swoją stronę co uniemożliwia równomierne wygięcie grzbietu końskiego na kształt łuku a nawet może spowodować jego odgięcie na zewnątrz i zaburza pracę pacjenta na koniu: odbiór siły odśrodkowej i naukę prawidłowego przenoszenia ciężaru ciała.

Przy zmianie kierunku jazdy wszystkie komendy wydaje terapeuta główny: jako pierwszy przechodzi on na stronę zewnętrzną-do pomocnika, następnie ten przechodzi na miejsce terapeuty głównego. Jako ostatnia zmienia swoje ustawienie osoba prowadząca konia.

Ustawienie zespołu terapeutycznego odnosi się do zasad bezpieczeństwa (nigdy pacjent nie może zostać sam na koniu).

Terapeuta główny podejmuje ostateczną decyzję przy wsadzaniu dziecka na konia, terapeuta decyduje o pracy zespołu. Główny terapeuta ustala: tempo chodu, kierunek jazdy, w jakiej kolejności zmieniamy się przy dziecku. Musi orientować się bezwzględnie w kwestii zasad bezpieczeństwa, mieć wykupione obowiązkowe ubezpieczenie OC (deliktowe), zalecane również ubezpieczenie NNW hipoterapeuty, doświadczenie w obejściu z koniem, i dobrą umiejętność jazdy.

W skład zespołu terapeutycznego wchodzi również:

-lekarz:

a) neurolog b)ortopeda c)okulista

d)psychiatra, ewentualnie psycholog e)lekarz o specjalności lekarza fizjoterapii.

Bezpiecznie jest co jakiś czas wysyłać do lekarza, który prowadzi pacjenta.

Pomocnik idący z drugiej strony- funkcja: osoba, która pomaga w asekuracji, czuwając nad bezpieczeństwem pacjenta.

Prowadzący konia - osoba, która zna się na koniach i czuje się pewnie w kontakcie z końmi. Nie może być to rodzic lub opiekun dziecka ani młodzież do 16 roku życia, ponieważ w sytuacjach niebezpiecznych nie są to osoby pewne do poradzenia sobie z koniem.

Osoba prowadząca konia musi bezwzględnie panować nad koniem w sytuacjach :

-wsiadanie i zsiadanie z konia,

-ruszanie i zatrzymanie,

-przy zmianie kierunku ruchu ,

-przy zmianie rodzaju chodu bądź tempa chodu,

-w sytuacji krytycznej ma obowiązek trzymać konia (OC, które obejmuje konia odpowiada za konia).

II Kierunek jazdy:

Wybór odpowiedniego kierunku jazdy jest związany z działaniem siły odśrodkowej. Powoduje ona przeniesienie ciężaru ciała na stronę zewnętrzną a co za tym idzie wydłużenie tej strony tułowia pacjenta siedzącego na koniu. Strona wewnętrzna zaś ulega skróceniu. W związku z tym należy tak dobierać kierunek jazdy aby umożliwił on i ułatwił prawidłową pracę tułowia dziecka. Jeżeli mamy do czynienia ze skrótem tułowia po prawej stronie należy prowadzić hipoterapię prowadząc konia w lewo, tak aby bok skrócony był na zewnątrz, co powoduje wydłużenie skróconej strony tułowia.

Wielkość siły odśrodkowej jest zależna od promienia okręgu po jakim się poruszamy wraz z koniem. Chcąc zwiększyć działanie siły odśrodkowej należy przyjąć tor ruchu po okręgu o mniejszym promieniu. Przy okręgu o dużym promieniu działanie siły odśrodkowej zmniejsza się.

III Dobór konia stanowi kolejny element terapii i został omówiony osobno.

Sposoby prowadzenia zajęć przy pomocy wierzchowca. Wyróżniamy :

-hipoterapię neurofizjologiczną: stosuje się ją w przypadku schorzeń neurologicznych, tutaj

wykorzystujemy tylko prawidłowe wzorce postawy i ruchu, zmierzamy do wytworzenia u

dziecka funkcji ale tylko przy wykorzystaniu prawidłowych wzorców,

-hipoterapię funkcjonalną: wyrabia funkcje ale wzorzec jest nieistotny (upośledzone dzieci,

autystyczne),

-hipokinezyterapię- w przypadku wad postawy, kolan koślawych, skolioz.

Plecy płaskie, wklęsłe oraz szpotawość kolan przeciwwskazane,

-terapię na koniu- większość zajęć dziecka - czyszczenie, ale też jazda, chodzi o wytworzenie

relacji pomiędzy dzieckiem a koniem,

-terapię przy koniu (dziecko nie wsiada na konia )-jeśli przeciwwskazana jest hipoterapia,

ciężki autyzm ;terapia ta może być grupowa- dwoje dzieci do jednego konia, dzieci uczą się

umiejętności dzielenia się koniem, współdziałania,

-psychopedagogiczna jazda konna i woltyżerka-zespół działań jeździeckich, pedagogicznych i

psychologicznych podejmowanych w celu usprawnienia intelektualnego, poznawczego,

emocjonalnego i fizycznego; prowadzona przez psychologa, pedagoga, terapeutę zajęciowego

lub pod ich kierunkiem,

-ponadto wyróżnia się jazdę konną dla osób niepełnosprawnych

(rekreacyjną i sportową), paraujeżdżenie, olimpiady specjalne, która nie stanowi części hipoterapii ale jest z nią ściśle związana i może mieć aspekt terapeutyczny.

Dziecko na terapię ma przyjść najedzone, opróżnione i wyspane.

Czas terapii trwa średnio 30 min ale jest to uzależnione stanem pacjenta i jego możliwościami. Dlatego terapia może trwać czasami tylko 15 min a niekiedy nawet godzinę, w sytuacji gdy pacjent jest już w niezłym lub dobrym stanie ale potrzebuje jej więcej, dobrze znosi jazdę.

W połowie czasu zmienia się kierunek jazdy. Niekiedy należy zmienić kierunek jazdy częściej, odpowiednio do potrzeb czy obserwowanych zmian w postawie pacjenta. Terapię często prowadzi się w ten sposób, że zaczyna się od gorszej strony pacjenta, następnie po zewn. stronie znajduje się lepsza strona, po czym kończy się terapię zostając na gorszej stronie aby utrwalić efekt terapii dla słabszej strony. W tym przypadku po 10 minutach zmieniamy kolejno strony. W niektórych przypadkach i sytuacjach prowadzi się terapię zaczynając od lepszej strony a kończąc na gorszej ale z reguły pierwszeństwo ma odwrotne ustawienie lub też początkowe trzykrotne zmienianie kierunku jazdy. To wszystko zależy od aktualnego stanu pacjenta i potrzeb w usprawnianiu- istoty problemu, obserwacji i postępów czynionych w terapii. Nie ma dokładnie określonego w literaturze metodycznego sposobu postępowania , co do określenia kierunku jazdy w poszczególnych przypadkach, dlatego hipoterapię neurofizjologiczną powinno się prowadzić w połączeniu z bezwzględną obserwacją terapeutyczną na koniu i na salce terapeutycznej. Trzeba rozpoznać występujące kompensacje w tułowiu aby móc właściwie i w dobrym kierunku prowadzić terapię i hipoterapię. Bardzo dobry efekt uzyskuje się, jeśli hipoterapia w przypadku pacjentów neurologicznych poprzedzona jest ćwiczeniami na salce terapeutycznej według metody NDT Bobath lub gdy ćwiczenia odbywają się bezpośrednio po jej zakończeniu. Z reguły ułatwia to uzyskanie właściwej i fizjologicznej pozycji na koniu a poprzez to dobrej, aktywnej pracy na koniu i tym samym prowadzi do bardzo efektywnych zajęć hipoterapii. Takie postępowanie jest sprawdzone i stosowane przez specjalistów hipoterapii neurofizjologicznej, również w Polsce.

Karta obserwacji pacjenta powinna zawierać:

- imię dziecka, data obserwacji i godzina zajęć,

- przybliżony wiek dziecka,

- dokładny obraz dziecka ( przykurcze których mięśni i ścięgien),

- przy odbiorze siły odśrodkowej opisujemy jak zachowuje się ciężar ciała ale również strona tułowia,

- rodzaj terapii,

- rozpoznanie.

Stęp konia jest chodem naturalnym, w którym istnieje zróżnicowanie długości i częstotliwości stawiania kroków. Stęp konia jest chodem charakteryzującym się nieznaczną (niewielką)i ciągle zmienną różnicą w długości i częstotliwości stawiania kroków, przez co daje lekko zakłócany rytm i swego rodzaju oryginalność i niepowtarzalność ruchu. Wnioskując - koń jest niezastąpionym stymulatorem ruchu, ponieważ przekazuje pacjentowi niepowtarzalny (nieodtwarzalny) w żaden sposób wzorzec ruchowy, co odróżnia go od mechanicznego urządzenia.

Wymogi (cechy) budowy fizycznej konia do hipoterapii są następujące:

  1. zrównoważenie i symetria budowy:

Zrównoważenie w budowie konia oznacza, że części jego ciała są w stosunku do siebie proporcjonalne pod względem wielkości i kształtu oraz płynnie ze sobą połączone, czyli jest zachowana symetria. Symetrię powinno cechować jednakowe silne umięśnienie. Także istotną cechą jest gibkość, która powinna wyrażać się jednakową aktywnością pracy mięśni na obie strony. W efekcie tego koń przekaże ruch symetrycznie. Prawie każde wyraźnie zauważalne odchylenie od symetrii jest skutkiem zaburzeń funkcjonowania danej części organizmu w wyniku choroby lub ogólnie rozumianego urazu mechanicznego.

b) prawidłowość budowy:

Poszczególne partie ciała konia muszą być zbudowane prawidłowo.

Przede wszystkim chodzi o budowę grzbietu i kończyn. Prawidłowość budowy i postawy kończyn, gwarantują poprawny i bezpieczny chód (bez strychowania i potykania się) oraz zdrowie konia w czasie użytkowania. Poprawny, staranny chód, zapewnia dobrą jakość chodu. Dodatkowo prawidłowa budowa grzbietu zapewnia wytrzymałość części ciała konia najbardziej obciążonych w czasie terapii.

Budowa grzbietu:

Wynika z typu budowy ciała konia, na przykład koń o typie budowy prostokątnej ciała ma dłuższy grzbiet i odwrotnie, koń o typie budowy kwadratu ma krótszy grzbiet. Konia do hipoterapii powinna charakteryzować prostokątna budowa ciała. Ma ona bowiem wiele zalet. Koń o formacie leżącego prostokąta - długość konia jest większa niż jego wysokość w kłębie, ma dłuższy grzbiet, który umożliwia wygodniejszy i lepszy dosiad w sytuacji, gdy grzbiet ten jest rozkołysany, a także stwarza dobre warunki do asekuracji pacjenta na koniu. Łagodniejsze oddziaływanie, w wyniku takiej budowy, jest związane z długim wykrokiem kończyn w czasie ruchu. Koń przekazuje wtedy mniejsze drgania grzbietu swojemu jeźdźcowi. Format kwadratu u konia nie jest wskazany dla pacjenta. Wynika najczęściej z długonożności zwierzęcia, która zwykle zakłóca harmonię budowy. Krótszy bądź zupełnie krótki grzbiet jest ze względu na nieustanne kołysanie i drganie mniej wygodny.

Wady w budowie grzbietu konia to:

- grzbiet karpiowaty - jest niewygodny, powoduje sztywne chody i krótki wykrok, co w efekcie daje niewygodę dosiadu,

- grzbiet łękowaty - choć wygodny dla jeźdźca, podatny jest na przeciążenia, powodujące bolesność i sztywnienie mięśni grzbietu. Stanowi też zły łącznik między zadem a przodem ciała konia.

Dobierając konia do pacjenta należy wziąć pod uwagę nie tylko długość jego grzbietu ale także dostosować szerokość kłody do możliwości odwodzenia kończyn dolnych pacjenta.

Najważniejsze w budowie konia do hipoterapii są cechy budowy zapewniające prawidłowy i obszerny ruch, to jest: skośna łopatka, prawidłowa postawa kończyn, zdrowe kopyta, silny i dobrze umięśniony zad. Ponadto wspomniana wyżej odpowiednia długość grzbietu, jego silne symetryczne umięśnienie, elastyczność, rozluźnienie jest potrzebne ze względu na łagodniejsze oddziaływanie i ponadto długość grzbietu wpływa na możliwość lepszej asekuracji. Poza tym nisko osadzone stawy nadgarstkowe i krótkie nadpęcia, przy formacie prostokątnym konia sprawiają, że w efekcie koń porusza się pewniej, co jest istotne ze względów bezpieczeństwa.

Jakość chodu konia a tolerancja ruchowa pacjenta.

Każdego pacjenta należy traktować indywidualnie. Nie ma tutaj jednoznacznie określonych granic tolerancji ruchowej. Jednemu pacjentowi łatwiej będzie się przystosować do ruchu prezentowanego przez określonego konia, innemu trudniej. Jest to zależne od rodzaju i stopnia dysfunkcji ruchowej. Należy w podejściu indywidualnym określić wpływ ruchu danego konia na pacjenta i zadecydować, czy pacjent jest gotowy na przyjęcie i adoptuje się do ruchu.

Jak pacjent może zareagować na chód konia, kiedy jest on nieodpowiednio dostosowany do jego możliwości?

- wzmaga się spastyka, poprzez co może wystąpić zblokowanie miednicy, a więc jej unieczynnienie ,

- nie można wyblokować przetrwałych prymitywnych odruchów postawy i pacjent przerzuca wzorce,

- utrzymuje się dany, niekorzystny wzorzec postawy bądź ruchu, nasila się wzorzec,

- nasilają się ruchy mimowolne (nie można ich wyciszyć),

- widzimy wyrazny brak kontroli ruchu (tułowia), poprzez co pacjent właśnie przerzuca wzorce i utrwalone zostają występujące niekorzystne kompensacje samoistne,

- występuje duży problem w utrzymaniu równowagi ciała,

- pacjent nie nadąża za koniem,

- pacjent nie jest aktywowany (brak odpowiedniego dopływu bodźców ruchowych, czuciowych) a w wyniku tego nie widać postępów w terapii i rozwój możliwości ruchowych zostaje zahamowany. Potrzeba mocniejszej stymulacji pochodzącej od konia może występować na przykład u dzieci z uszkodzeniami analizatorów: wzroku i słuchu.

Na czym opiera się prawidłowy dobór konia dla potrzeb hipoterapii neurofizjologicznej?

Tutaj ogromna rola przypada terapeucie, którego zadaniem jest wzajemne dostrojenie długości fali nadawcy (impulsy ruchowe konia ) i odbiorcy (odpowiedzi ruchowe pacjenta).Aby było to możliwe, należy możliwie dostosować konia do potrzeb pacjenta. Sposób poruszania się konia oraz odpowiedzi ruchowe pacjenta powinny w efekcie stanowić jeden wzorzec ruchu. Daje to zgodność ruchową a poprzez to właściwą stymulację. To warunek poprawnego prowadzenia hipoterapii. W związku z tym właściwy dobór opiera się na umiejętności przeprowadzenia funkcjonalnej analizy ruchu konia oraz analizy wpływu danej stymulacji na pacjenta.

Metodyka postępowania przy doborze konia do hipoterapii:

- należy ocenić ruch konia - jego możliwości ruchowe, jaki jest i czy jest prawidłowy?,

- oceniamy właściwości psychofizyczne konia (każdorazowo przed hipoterapią),

- sprawdzamy ruch na podłożu, na którym będzie prowadzona hipoterapia.

Pacjent ze spastyką- dobór konia- dostosowanie ruchu konia:

Pamiętamy, ze niezgodność ruchowa konia i jeźdźca nie pozwala na poprawne stymulowanie ruchu i przyjęcie właściwej postawy w dosiadzie. Pacjent ze spastyką jest pacjentem wymagającym szczególnie miękkiego chodu konia. Zbyt silny, intensywny ruch może spowodować wzmożenie podwyższonego napięcia mięśni. Im pacjent bardziej spastyczny, tym ruch konia powinien być jak najbardziej łagodny. Musi być widoczna płynność przebiegu ruchu wychodząca od konia do jeźdźca . Zbyt duża amplituda góra/dół oraz na boki w chodzie konia nie pozwoli mu się z nim zrównoważyć. Ruch konia musi pozwolić na chociaż minimalną kontrolę postawy w ruchu .Zbyt duże wychwiania spowodowane ruchem konia zaburzają płynność i dają brak kontroli ruchu pacjentowi, którą ma już wystarczająco zaburzoną. Wszelkie oddziaływania muszą być prowadzone w małym zakresie, powoli, w zgodzie z tolerancją ruchu pacjenta. Dostosowanie długości kroku pozwoli na dostosowanie częstotliwości odpowiadającej potrzebom pajenta. Ważne jest podłoże po którym porusza się koń podczas terapii. Nie może być grząskie, ponieważ koń przekazuje wtedy zbyt mocny i trudny w odbiorze dla pacjenta ruch. Najlepszy będzie piach z trocinami, podłoże trawiaste, łąka. Zasadą jest aby wzorce spastyczne się nie nasilały, w związku z tym chód konia nie może być zbyt wymagający. Ponadto grupa tych pacjentów ma lęk przed ruchem w związku ze swoimi ograniczonymi możliwościami motorycznymi, stąd powolne tempo ruchu, delikatne i bezpieczne czyni wtedy ruch konia nad wyraz przydatnym.

Należy pamiętać, że spastyka wzmaga się przy: - zmianach pozycji, w których zachwiana jest równowaga, stąd należy zminimalizować bodźce równoważne pochodzące od konia poprzez dostosowanie chodu konia do możliwości pacjenta.

- podczas inicjacji ruchu, dlatego nie uczymy początkowo kontroli ruchu poprzez wielokrotne zatrzymywanie i ruszanie konia z miejsca,

- w stresie, strachu, bólu, hałasie, dlatego terapia musi mieć spokojny przebieg,

- w zimnie lub przy wysiłku: kaszel, kichanie, mówienie,

- podczas emocji: radość, złość,

- za szybkie tempo i/ lub zbyt wymagający chód konia, niedelikatny chwyt terapeuty prowadzą do podniesienia napięcia i następstw w postaci wymijających, kompensacyjnych ruchów.

Redukujemy nadmierne napięcie mięśniowe również poprzez werbalne wsparcie-spokojny, łagodny ton głosu pomaga w regulacji napięcia mięśniowego.

Diplegia spastyczna - dzieci rozwijają się, osiągając pozycję pionową i zdolność chodu.

Pacjent z obniżonym napięciem mięśniowym (hypotonik) i dobór konia:

Zalecane spokojne, płynne choć bardziej aktywne tempo chodu konia. Tutaj zdecydowanie dobieramy konia o twardszym chodzie- większe drgania grzbietu konia - mocniejszy efekt stymulacji aby doprowadzić odpowiednio duży bodziec proprioceptywny i wywołać konkretną stymulację na potrzeby regulacji napięcia mięśni i poprawy stabilizacji poszczególnych odcinków ciała. W tym celu podłoże do terapii powinno być twarde, ubite ale nie asfaltowe.

Werbalne wsparcie w kontroli napięcia mięśniowego dotyczy tym razem zdecydowanych, krótkich komend słownych z wyraźną intonacją.

Postać móżdżkowa (ataktyczna) mózgowego porażenia dziecięcego:

Pacjenci z objawami ataksji nie mogą korzystać z konia o chodzie charakteryzującym się krótkimi, szybkimi krokami. Nadmierne ruchy trzęsące nie są wskazane, ponieważ powodują wzmocnienie skurczów i ataksji. Również ruch kołysania konia na boki nie może być zbyt duży, ponieważ ogromne problemy z zachowaniem równowagi nie pozwolą utrzymać postawy siedzącej. Spokojny chód konia o długim wykroku daje dobre efekty w terapii. Podłoże, podobnie jak ruch konia, powinno być miękkie, choć nie grząskie.

Etapy pracy neurofizjologicznej na koniu:

- nauka przyjmowania i utrzymywania prawidłowej postawy ze stopniowym eliminowaniem kompensacji w stój a następnie w stępie z wykorzystaniem ukształtowania konia i kierunku jazdy (biernie), rąk terapeuty (biernie, bierno - czynnie, czynno - biernie), czynnie,

- nauka pośredniego ustawiania miednicy w płaszczyźnie strzałkowej w stój oraz w stępie oraz praca nad prawidłowym, symetrycznym ustawieniem miednicy w płaszczyźnie czołowej,

- kontrola głowy z wykorzystaniem:

* kontroli wzroku,

* ręce terapeuty (broda, guzowatość potyliczna zewnętrzna),

* kierunek jazdy,

* wygaszanie ATOS-u i STOS-u

- praca kończyn górnych, rodzaje pracy; etapy pracy:

- na pasie :

* właściwa, dobra z aktywnym podporem w siadzie aktywnym (pchanie),

* w siadzie zawieszonym nieaktywnym (blokada stawów łokciowych),

* szkodliwa, zła (ciągnięcie) z jej następstwami,

- pchanie na uchach pasa twardego, kończyny górne w rotacji zewnętrznej w celu eliminacji wzorca patologicznego,

- pchanie pod uchami pasa twardego, czyli bezpośrednio na pasie,

- podpór/pchanie kończyn górnych na szyi konia,

- podpór na udach nad stawami kolanowymi,

- podpór na udach blisko stawów biodrowych,

- kończyny górne uwolnione od podporu swobodnie wiszące wzdłuż tułowia,

Uwaga! Ostatni etap nie dotyczy dzieci z atetozą i ataksją móżdżkową.

U nich utrzymujemy łańcuch zamknięty w celu wyciszenia ruchów atetotycznych, dla poprawy kontroli głowy i tułowia i z powodu dużych zaburzeń równowagi i niezborności ruchowej w ataksji.

Z niższego etapu podporu (z duża płaszczyzną podporu) do wyższego (podpór coraz bliżej linii środka ciała), czyli coraz mniejsza płaszczyzna podporu, przechodzimy gdy:

- dziecko nie prezentuje biernego zawieszonego siadu (ATOS, STOS - dziecko ciągnie pas zamiast w niego pchać, ma przeprosty w łokciach, zablokowane stawy łokciowe oraz przodo lub tyłopochylenie miednicy. Siad zawieszony, bierny nie odnosi się tylko do obręczy barkowej i kończyn górnych ale również do ustawienia miednicy, czyli miednica też może świadczyć o zawieszonym siadzie),

- gdy dziecko pracuje osiowo - czyli dobrze pcha z kończyn górnych aktywizując brzuch,

- gdy dziecko odnalazło się w nowych warunkach, czyli ma stabilny siad i zrównoważyło się z koniem w stępie.

- praca tułowia (w stój i w stępie):

* uczenie prawidłowego przenoszenia ciężaru ciała z wydłużaniem strony obciążonej za pomocą rąk terapeuty:

a. na miednicy (praca w płaszczyźnie czołowej),

b. na tułowiu (rotacja w płaszczyźnie poprzecznej),

c. na kończynie górnej strony obciążonej (ruch kończyna górna góra/skos/bok),

* prawidłowe przeniesienie ciężaru ciała z zachowaniem linii biodra - barki a zgięcie boczne tułowia,

* wyczucie pracy boków tułowia na łukach (obciążenie strony zewnętrznej i wydłużenie tego boku),

* nauka pracy osiowej, antygrawitacyjnej, nauka trzymania prostego tułowia, czyli nauka „rośnięcia” z wyeliminowaniem kompensacji (głowy, oddechu, tułowia, barków, kończyn)

* kontrola oddychania,

- zwiększanie amplitudy pracy miednicy,

- ustawienie kończyn dolnych:

* budowanie napięcia od dołu w przypadku wiotkiej postaci MPD i ataktycznej,

- nauka powodowania koniem techniką powodującą wygaszanie wzorca zgięciowego normalizującą napięcie mięśniowe.

Blokowanie odruchów patologicznych na koniu:

ATOS - asymetryczny toniczny odruch szyjny - jest wywoływany skrętem głowy, trzeba utrzymywać głowę w linii środkowej, w linii kręgosłupa. Po stronie twarzowej wydłuża się bok i przenosi dziecko ciężar ciała na tą stronę i miednica się obniża a strona potyliczna skraca się. Praca rąk na miednicy w płaszczyźnie czołowej i ustawiamy miednicę w kierunku symetrii. Uwaga. Bardzo łatwo przerzucić na drugą stronę asymetrię.

STOS - symetryczny toniczny odruch szyjny:

- STOS wyprostny - dziecko zadziera brodę, odchyla głowę, a miednica jest w przodopochyleniu.

- STOS zgięciowy - dziecko przyciąga brodę do klatki piersiowej i pcha miednicę w tyłopochylenie.

Blokowanie odruchu - głowa w linii środkowej, w przedłużeniu kręgosłupa.

Atetoza: sprowadzamy ręce dziecka powoli na konia, przytrzymujemy ręce osiowo i czekamy aż ruchy atetotyczne wyciszą się. U dziecka z atetozą im lepsza kontrola osiowa, czyli im lepszy tułów tym łatwiej mu opanować atetozę.

Zwiększanie amplitudy pracy miednicy.

Trzeba zgrać się z ruchem konia, wszystko robimy wbrew patologicznemu wzorcowi który mamy. Ręka zewnętrzna na udzie pacjenta, druga ręka na miednicy, żeby czuć kolec biodrowy przedni górny, udo w dół, wzdłuż osi i do rotacji zewnętrznej. Nie wolno tego robić, gdy dziecko nie ma prawidłowego przenoszenia ciężaru ciała.

Asekuracja z góry:

Jeśli dziecko ma bardzo słabą kontrolę głowy, to korzystamy z tego typu asekuracji. Asekuracja za czoło, jeśli dziecko jest bardzo kiepskie i z przodu za klatkę piersiową. W asekuracji z góry uczymy prawidłowej pracy w podporze, czyli pchania. Właściwa praca kończyn górnych warunkuje osiową aktywizację dziecka.


Wyszukiwarka