Ćwiczenia z socjologii polityki, socjologia polityki, Socjologia polityki


Ćwiczenia z socjologii polityki

Ćwiczenia nr 1 - Wspólnota a Zrzeszenie

Wspólnota a zrzeszenie

Wspólnota jest grupą społeczną zajmującą określone terytorium i obejmująca całokształt lub co najmniej większość stosunków społecznych, w które uwikłani są jej członkowie. Wspólnota istnieje i trwa dzięki określonym stosunkom wewnętrznym w niej panującym, a społeczność lokalna - dzięki związkom z terytorium, na podstawie których się ukształtował.

Definicja T. Prsonsa : wspólnotą jest zespół działających osób zamieszkujących wspólne określone terytorium, które stanowi ich głównej codziennej działalności.

W przeciwieństwie do wspólnoty, zrzeszenie jest typem grupy społecznej, której członkowie nie muszą trwale przebywać i zazwyczaj nie przebywają w przestrzennym skupieniu, chociaż w niektórych zrzeszeniach, np. w cechach, można było obserwować tendencję do przestrzennego wyodrębnienia się zbiorowości członków. Członkowie zrzeszenia żyją na ogół w pewnym rozproszeniu przestrzennym. Każde zrzeszenie jest grupą społeczną celową, tzn. powstałą do realizacji określonego celu ( celów ), przy czym - co jest bardzo istotne - cel ten jest wyznaczony przez osoby zrzeszające się i jego osiąganie ma służyć przede wszystkim zaspokojeniu określonych potrzeb członków zrzeszenia.

Wspólnota jest nośnikiem czy też podłożem procesu współżycia społecznego, natomiast zrzeszenie jest narzędziem, instrumentem kształtowania i modyfikacji tego procesu. Dlatego też każda wspólnota jest w zasadzie grupą o genezie naturalnej, a zrzeszenie grupą o genezie konwencjonalnej.

Zrzeszenie, a zwłaszcza stowarzyszenie, nie musi opierać się na kontaktach osobistych swoich członków. Skrajnym przykładem jest stowarzyszenie akcjonariuszy, w którym liczy się wyłącznie liczba akcji posiadanych przez członka, nie zaś jakiekolwiek jego przymioty.

Możemy powiedzieć, że związek jednostki ze zrzeszeniem ma charakter subiektywny, tzn. uczestnictwo w zrzeszeniu zależy od preferencji i upodobań jednostki.

Wspólnota :

Zrzeszenie :

Zasadniczą funkcją zrzeszeń jest zbiorowe dążenie i osiąganie określonych celów. Trzy sposoby osiągania celu : w samotności, w walce i we współdziałaniu, które prowadzi do powstania zrzeszenia.

Podział zrzeszeń :

  1. zrzeszenia publiczne → takie, które mają trwale uregulowane stosunki z otoczeniem społecznym

  2. zrzeszenia prywatne → takie, które nie mają trwale uregulowane stosunki z otoczeniem społecznym, np. grupa towarzyska, klika; dalszy podział na :

    1. zrzeszenia publiczne formalne → to takie, które mają prawnie uregulowane stosunki z otoczeniem społecznym

    2. zrzeszenia publiczne nieformalne → to takie, które mają obyczajowo uregulowane stosunki z otoczeniem społecznym, np. koło gospodyń wiejskich, mafia, Platforma Obywatelska

Proces instytucjonalizacji zrzeszeń → jest to zjawisko powstawania, obiektyzowania i upowszechniania się określonych wzorów zachowania społecznego, należy niewątpliwie do kluczowych zagadnień teorii socjologicznej.

Przez instytucjonalizację socjologowie rozumieją zazwyczaj zjawiska określane równoważnie jako formalizacja lub biurokratyzacja zrzeszeń.

Istotą instytucjonalizacji jest :

B. MISZTAL

SOCJOLOGICZNA TEORIA RUCHÓW SPOŁECZNYCH

Przed II wojną światową :

Po II wojnie :

Wcielenie w życie pewnej koncepcji zmiany społecznej → odróżnia to ruch społeczny, od innych form społecznych, np. od tłumu. Celem ruch jest wprowadzenie trwałych zmian w płaszczyźnie społecznej.

Ruch społeczny to : jest to grupa osób, podejmująca aktywne działanie. Pomiędzy tą grupą są silne więzi społeczne. Cel jednoczy tych ludzi. Drugim elementem jest napięcie emocjonalne, które pojawia się na początku konstytuowania się ruchu społecznego.

Ta aktywność jest zawsze skupiona w czasie i przestrzeni, jest oba zorganizowana i jest celowa. Owym celem jest zmiana. Cel musi być wspólnym działaniem.

Każdy ruch przechodzi ewolucję, od powstania aż do zaniku. Najpierw jest entuzjazm, później jest cel. Stanowią one ( cel i entuzjazm ) zaczyn ruchu. Później jest ideologia ( program) , a na końcu działanie.

Jednostka przystępuje do ruchu, gdy :

Krzywa Davisa

Logika wartości dodanej - zawarta w teorii Smelsera. - str. 121

Deprywacja - jest to społeczna odmiana frustracji i upośledzenia społecznego. Powoduje ja różnica między potrzebami a stanem realnym.

4 strefy deprywacji :

  1. strefa własności - utrata lub obawa utraty własności

  2. strefa zachować - grupy społeczne utraciły możliwość działania z ich normami

  3. sfera statusu - spada gwałtownie pozycja społeczna danym grupom społecznym lub zawodom

  4. sfera wartości - jednostki nisko oceniają swój status, kiedy zmieniło się postrzeganie psychiczne jednostki

    1. Perspektywy socjologiczne. Ukształtowała się ona najwcześniej. Zdaniem Blumera, ruchy społeczne są wyższą formą organizacyjną zachowań zbiorowych; od prymitywnych zachowań zbiorowych odróżnia je to, iż podejmują wysiłek skoordynowany implementacji zmiany społecznej.

Ruchy te lokowały kwestię ruchów społecznych w perspektywie zmiany kulturowej i społecznej; podkreślały one zbiorowy charakter tych wysiłków.

Perspektywa socjologiczna lokuje zagadnienia ruchów społecznych w kategoriach zmiany ustanowionego porządku, bądź to w dziedzinie układu kulturowego, bądź też w dziedzinie szerszego układu wartości. Perspektywa ta ukazuje głównie mechanikę wydarzeń społecznych, ich następstwo i zakres. Dostarcza nam ona podstawowych rozróżnień, wskazując na swoistą nieuchronność procesów zmiany dokonywanych za pośrednictwem ruchów.

    1. Perspektywa psychologiczna. Ruchy społeczne są interpretowane tutaj jako rezultat procesów przystosowania jednostki do świata społecznego, a ich początkiem są pewne stany umysłowe i motywacyjne.

Ruchy społeczne definiowane jako „wysiłek znacznej liczby ludzi w kierunku rozwiązania problemu, co do którego sądzą oni, iż jest on ich wspólnym problemem”.

Aby przystąpić do ruchu społecznego, pewna grupa jednostek musi się znajdować „z tej samej strony burty: i dodatkowo, iż jednostki te muszą równocześnie : wierzyć, że w ich sytuacji pozostaje coś do zrobienia, oraz chcieć zaangażować się bezpośrednio w takie działanie.

Ten rodzaj psychologicznego podejścia uzależnia uczestnictwo w ruchu społecznym od stanu motywacji, a pośrednio od systemu przekonań żywionych przez potencjalnych uczestników.

W odróżnieniu od instytucji czy organizacji społecznych, ruchy społeczne są bowiem w wysokim stopniu „naładowane” wartościami i emocjami, nie tylko dlatego, iż dotyczą kwestii moralnych czy politycznych nieobojętnych, ale i dlatego, że mobilizacja uczestników do działań odbywa się poprzez pobudzenie stanów emocjonalnych i weryfikacja uznawanych przekonań.

    1. Perspektywa polityczna. Zarysowała ona inny aspekt ruchów społecznych : ich konfliktogenny charakter. Ruch społeczny postrzegany był jako forma spluralizowanego zachowania, pojawiającego się w ramach określonej jednostki terytorialno - społecznej : społeczności. Jego cechą jest zbiorowy wysiłek mający na celu przyciągnięcie społecznego poparcia dla jakiejś innowacyjnej idei. Ruch jest zawsze skierowany przeciwko czemuś ( jest to tzw. przedmiot ruchu, czyli punkt sporny z resztą społeczeństwa) w równej mierze co w kierunku czegoś ( ideologia ruchu ). W tym sensie więc każdy ruch społeczny powoduje uwikłanie w konflikt, zaś ulokowanie w ramach określonej społeczności nadaje mu kontekst polityczny.

    2. Perspektywa społeczno -historyczna. Unaocznia ona fakt, iż ruch społeczny nie sposób jest wydzielić ze społeczeństwa i jakkolwiek szereg „technologicznych” działań przeciwko ruchom społecznym może przynieść instrumentalne efekty na krótką skalę, działanie przeciwko ruchom społecznym jest działaniem przeciwko samemu społeczeństwu. Innymi słowy, ruchy społeczne są wskaźnikiem historycznym procesów doświadczanych przez społeczeństwa : raptowne załamania w pojawianiu się lub funkcjonowaniu ruchów społecznych świadczy o równie raptownych okresach transformacji, które staną się udziałem tych społeczeństw w bliższej lub dalszej przyszłości.

C.OFFE

NOWE RUCHY SPOŁECZNE

PRZEKRACZANIE GRANIC POLITYKI INSTYTUCJONALNEJ

lata 70-te

  1. stare

  1. nowe

G. A. ALMOND , G. BINGHAM POWELL, Jr.

KULTURA POLITYCZNA

Kultura polityczna - jest całokształtem indywidualnych postaw i orientacji politycznych uczestników danego systemu. Jest to sfera subiektywna, leżąca w podstaw działań politycznych i nadająca im znaczenie. Owe indywidualne orientacje łączą w sobie kilka składników, a mianowicie :

  1. orientację poznawczą - prawdziwą lub fałszywą wiedzę o obiektach i ideałach politycznych

  2. orientację afektywną - poczucie więzi, zaangażowanie, sprzeciw, itp. wobec obiektów politycznych oraz

  3. orientację oceniającą - sądy i opinie o obiektach politycznych, opinie, które zwykle wymagają zastosowania wobec obiektów i wydarzeń politycznych kryteriów wartościujących.

Orientacja jest przekonaniem wewnętrznym. Postawa jest przekonaniem manifestującym - przybiera różne formy, albo forma werbalna, forma działań.

Obiekty orientacji politycznych :

Lata 80-te modyfikacja - umieszczenie kultury w modelu analizy systemowej, tak konstruowano pytania o rolę kultury w systemie.

Ta perspektywa jest aktualna pomimo, odchodzenia? Się od analizy systemowej

3 typy kultury politycznej jednostki :

Podkryteria (kryteria pomocnicze )

Wyobrażenia jednostki jako o ewentualnym uczestniku systemu ( aktywność ). Wizja polityki, związana ze stopniem zaufania społecznego, jakim obdarza jednostka decydentów, jak ocenia elitę jednostka.

Tendencje do postrzegania o wysokiej kulturze politycznej. Dwa przeciwstawne modele uprawiania polityki :

  1. konfrontacji - polityka „jastrzębia” ( model męski )

  2. negocjacji - polityka „gołębia” ( model damski )

Proces sekularyzacji kultury politycznej ( laicyzacja )

Proces ten polega na aspektowym postrzeganiu ról społecznych , w tym roli politycznej postrzeganej przez jednostkę. W kulturze sekularyzowanej możemy wyróżnić funkcje polityczne od innych funkcji ( np. funkcja ojca ). Jednostka wie gdzie ma się zgłosić, gdy ma problem- aspektywność. W kulturze tradycyjnej jednostka nie dostrzegała ról. Postrzeganie człowieka globalnie .

Sekularyzacja polega na tym, że wiemy do jakiej osoby można się zwrócić z określonym problemem ( zadania osób publicznych są zapisane w konstytucji )

Analizując proces rozwoju wyróżniamy szereg stopni i rozwiązań kombinowanych, które mogą tworzyć kontinuum z tradycyjną kulturą polityczną na jednym i sekularyzowanym na drugim biegunie. Jedną z najbardziej interesujących w tym ciągu jest kultura zorientowana na ideologię. Pojawia się ona wtedy, gdy jednostka wykształciła zespół aspektowanych orientacji politycznych, ale nie zdołała jeszcze wyrobić w sobie otwartych , komercjalnych postaw związanych z pełnią sekularyzacją. Jest to etap przejściowy między kultura tradycyjną a sekularyzowaną. Ideologia kreuje jednoznaczny, zamknięty obraz życia politycznego i oferuje swoiste wyjaśnienie oraz kod postępowania politycznego w każdej w niemal sytuacji. Ideologia zastąpiła tradycję, jest wytworem działań politycznych. Nie tradycję, ale też nie pragmatyzm wyznacza kierunek działań politycznych.

3 typy kultury politycznej na społeczeństwo :

Sekularyzacja nie sprzyja stabilizacji politycznej. Aby była stabilizacja należy ustalać takie normy i przypisywać kompetencje osobom, które wcześniej sprawowały te funkcje w kulturze tradycyjnej.

Socjalizacja polityczna

Proces nabywania kultury politycznej - charakter jednostkowy. Socjalizacja to społeczne ukształtowanie człowieka. Socjalizacja jest procesem, dzięki któremu kultury polityczne utrzymują się i ewoluują. W procesie socjalizacji jednostki przyswajają sobie problemy kultury politycznej, kształtują orientacje wobec zjawisk politycznych.

Proces socjalizacji trwa przez całe życie człowieka. Socjalizacja polityczna może dokonywać się w formie jawnej lub ukrytej. Jest ona jawna, gdy polega na otwartym przekazywaniu informacji, sugerowaniu wartości i ocen zjawisk politycznych. Wykłady wiedzy obywatelskiej w szkołach średnich stanowią przykład jawnej metody socjalizacji politycznej. Ukrytą metodą jest przekazywanie wzorców niepolitycznych, które modyfikują postawy wobec odpowiednich ról i obiektów w systemie politycznym

Instrumenty socjalizacyjne :

  1. rodzina

  2. szkoła

  3. grupa rówieśników

Socjalizacja niespójna - poszczególne ośrodki socjalizujące jednostkę wpajają idee przeciwstawne. Osoba socjalizowana - wybór, który model przyjmie jako swój. Jeśli te osoba nie opowiedziała się za żadnym modelem - outsider

Możliwe też przesocjalizowanie

Podkultura polityczna

Gwarancje instytucjonalne demokracji wg Roberta Dhala

8 gwarancji :

    1. Wolność dla tworzenia oraz przynależenia do organizacji

    2. Wolność wypowiedzi ( ale nie w ujęciu nieograniczonym )

    3. Prawo wyborcze

    4. Dostępność do urzędów publicznych

    5. Prawo liderów politycznych do ubiegania się o poparcie i głosy wyborców

    6. Alternatywne źródła informacji

    7. Wolne i uczciwe wybory

    8. Instytucje powołane dla realizowania polityki zależą od wyborów

Ad1. Suma poszczególnych woli jednostek minus egoizm jednostki. Większość arytmetyczna

Ad2. Można wypowiadać się zgodnie z prawem danego państwa. Prawa jednostki a prawo do wypowiedzi - kompromis jest wypadkową

Ad3 i Ad4 Związane z zasadą równości praw ( insomia ), co za tym idzie dostępność do urzędów publicznych; nie stosuje się obecnie cenzusów majątkowych, wykształcenia, itp.

Ad5 możliwość prezentowania własnych poglądów. Istnieje zespół reguł nadrzędnych wobec praw liderów do ubiegania się o głosy wyborców. Obecnie telewizja decyduje o poparciu.

Ad6 Alternatywne źródło informacji, to umożliwienie głównym aktorom życia publicznego dostępu do telewizji.

Ad7 Praktyczna realizacja wyborów. Czy procedura głosów jest przeprowadzona uczciwie ?

Ad8 Nie eliminować innych procedur. Wyborcy powinni wpływać na politykę cały czas

M. WEBER

TRZY CZYSTE TYPY PRAWOMOCNEGO PANOWANIA

Panowanie, tzn. prawdopodobieństwo, że określony rozkaz zostanie wykonany, może opierać się na różnych motywacjach posłuszeństwa.

Różnica między władzą a panowaniem

Weber określał władzę jako potencjalną możliwość realizowania swojej woli. Realizacja woli obywać się mogła wobec oporu innych osób.

Władza polityczna :

Panowanie jest szczególnym rodzajem władzy ( pojęcie węższe ). Nie każda władza jest panowaniem, ale panowanie jest rodzajem władzy. Jest rodzajem władzy realizowanej ( akt sprawowania władzy ).

Aby panować musi być :

Panowanie musi spotkać się z odbiorem społecznym Panowanie jest władzę uprawomocnioną i urzeczywistnioną.

Typy panowania :

    1. panowanie legalne

Najczystszym typem takiego panowania jest władza biurokratyczna. Ideą podstawową tego typu jest przeświadczenie, że można tworzyć swobodnie dowolne prawa i zmieniać je za pomocą formalnie poprawnego ustawodawstwa. Zespół zarządzający jest bądź wybierany, bądź mianowany. On sam i wszystkie jego składniki stanowią organ zarządzający. Organa mają charakter heteronomiczny i heterokefaliczny - możemy jest nazwać „urzędem”. Zespół zarządzający składa się z urzędników mianowanych przez panującego.

Typem rozkazującym jest „przełożony”, a uzasadnieniem jego prawa do rządzenia, w granicach przedmiotowego zakresu „kompetencji”. Podstawą wydzielania owego wyspecjalizowanego zakresu jest funkcjonalność oraz wymagania fachowe stawiane sprawności urzędnikom.

Typem urzędnika jest wyszkolony fachowiec, którego stosunek służbowy określony jest umową, a wysokość i prawo do pensji wyznacza jednoznacznie ranga stanowiska wg ścisłych reguł awansowania, nie zaś ilość wykonywanej pracy. Jego urzędowanie jest pracą zawodową wykonywaną na mocy rzeczowego obowiązku służbowego. Obowiązek posłuszeństwa jest ujęty w ramy pewnej hierarchii stanowisk, podporządkowującej niższe stanowiska wyższym oraz regulującej procedurę składania zażaleń. Podstawą funkcjonalności przedmiotowej jest dyscyplina organizacyjna.

Biurokracja nie jest jedynym typem panowania legalnego. Reprezentują ją urzędnicy podlegający rotacji, wybierani losowo lub w wyborach, a także zarządzanie parlamentarne i komisyjne oraz wszystkie rodzaje kolegialnych ciał rządzących i zarządzających, o ile ich kompetencje opierają się na ustanowionych zasadach, a egzekwowanie praw władzy odpowiada typowi legalnego zarządzania. W okresie powstania nowoczesnego państwa ciała kolegialne przyczyniły się do rozwoju panowania legalnego.

    1. panowanie tradycyjne

Na mocy wiary w świętość istniejących od dawna porządków i potęgi panujących. Jej najczystszym typem jest władza patriarchalna. Związek, w którym występuje ten typ panowania, opiera się na stosunkach o charakterze wspólnoty, typem rozkazującego jest „pan”, słuchającego „poddany”, zespół zarządzający ma charakter „służby”. Panowanie to opiera się na zwyczaju, tradycji. Na podstawie owej tradycji panujący sprawują swoje rządy.

Jeśli chodzi o pozycję sługi występują dwie formy :

  1. Czysto patriarchalna struktura zarządzania : słudzy pozostają w całkowitej osobistej zależności od pana. Rekrutuje się ich bądź to w sposób czysto patrymonialny - niewolnicy, oddani, eunuchowie - bądź niepatrymonialni - faworyci, plebejusze. Ich zarządzanie jest w pełni heteronomiczne i heterokefaliczne, zarządzającemu nie przysługuje żadne osobiste prawo do urzędu, nie stosuje się żadnej fachowej selekcji. Najczystszym typem tego panowania jest władza sułtana.

  2. Struktura stanowa. Słudzy nie są osobistymi sługami pana, lecz ludźmi niezależnymi dzięki własnej pozycji osób społecznie wyróżnionych. Urząd zostaj im nadany na mocy przywileju lun koncesji pana albo prawo do urzędu uzyskują na mocy kontraktu i nie można ich samowolnie pozbawić. Techniczne środki zarządzania pozostają w ich rękach, nie zaś w dyspozycji pana. Jest to panowanie stanowe. Strukturę hierarchiczną często łamie przywileje. Pojęcie dyscypliny nie istnieje tu w ogóle. Całokształtem stosunków rządzi tradycja, przywileje, feudalna czy patrymonialna wierność, godność stanowa i dobra wola.

Panowanie patriarchalne ( ojcowie rodzin, wodzowie klanów, „ojcowie ludu” ) jest jedynym najczystszym typem panowania tradycyjnego. Współistnienie zachowań ściśle wyznaczonych przez tradycję oraz dziedzin zachowań swobodnych jest wspólną cechą wszystkich tradycyjnych form panowania.

    1. panowanie charyzmatyczne

Na mocy uczuciowego oddania sobie pana oraz uznania dla jego niezwykłych talentów ( charyzma ) , w szczególności zdolności magicznych, bohaterstwa, mocy ducha i mowy. Źródłem osobistego oddania jest tu egzaltacja, jaką budzi coś wiecznie nowego, niecodziennego, niebywałego. Najczystsze typy władzy charyzmatycznej to władza proroków, bohaterów wojennych, wielkich demagogów.

Typem rozkazującym jest przywódca. Typem słuchającego jest uczeń. Jest się posłusznym przywódcą wyłącznie ze względu na jego czyste osobiste, niecodzienne cechy, nie zaś ze względu na wyznaczone mu stanowisko lub przejęte tradycyjnie godność. Zespół zarządzający dobierany jest ze względu na charyzmę i osobiste oddanie, a więc bez względu na kwalifikacje fachowe.

Panowanie charyzmatyczne jest swoistą, niezwykłą i całkowicie osobową postacią stosunków społecznych. Wówczas, gdy istnieje, a nawet później, gdy zabraknie nosicieli charyzmy, wykazuje tendencję do przekształcania się w coś przyjętego. Owo uznanie władzy charyzmatycznej za coś przyjętego następuje :

    1. poprzez tradycjonalizację porządków

    2. poprzez przekształcenie się charyzmatycznego zespołu zarządzającego; zespół uczniów lub zwolenników, w zespół legalny lub stanowy, w drodze zawłaszczenia wewnętrznych lub zespolonych z przywilejami praw władzy

    3. poprzez przekształcenie sensu samej charyzmy.

LEGITYMIZACJA WŁADZY

Legitymizacja - def. Lintza - to pewien stan akceptacji, wrażany przez znaczące kręgi ( ilościowe i jakościowe ) dla systemu politycznego. Przejawia się w pozytywnej ocenie form jego funkcjonowania.

Podejście tradycyjne - Weber - kiedy stan akceptacji dla władzy wynika z wiary.

O legitymizacji władzy mówimy wtedy, gdy świadomy i aktywny udział obywateli w procesie sprawowania władzy.

  1. WYMIAR LEGITYMIZACJI WŁADZY

Pojęcie legitymizacji zawiera w sobie różne elementy ( jest wielowymiarowe )

Władza jest legitymizowana jeśli:

  1. jest zgodna z ustalonymi regułami

  2. reguły te znajdują usprawiedliwienie wśród władzy i poddanych

  3. istnieją przejawy akceptacji władzy przez poddanych

Te trzy poziomy wzajemnie się uzupełniają. Posiadają jednak własną odrębność i charakterystykę.

Poziom reguł

Władza jest legitymizowana wtedy, gdy nabywa się ją i sprawuje zgodnie przyjętymi regułami. Reguły władzy mogą być:

Przeciwieństwem legitymizacji władzy na poziomie reguł jest nielegalność władzy

Władza jest nielegalna kiedy nabyta jest z pogwałceniem reguł lub gdy jest sprawowana w sprzeczności z nimi. Tam gdzie reguły są łamane bez przerwy mówimy o chronicznym braku legalności.

Usprawiedliwienie reguł

Władza jest legitymizowana, o ile reguły władzy znajdują oparcie w przekonaniach stron związanych stosunkami władczymi. Władza musi:

Te uzasadnienia zależą z kolei od:

W żadnym społeczeństwie owe przekonania nie są jednolite. Jedną z cech stosunków władczych jest:

Bez minimum wspólnych przekonań nie może istnieć usprawiedliwienie reguł władzy.

Reguły władzy nie są legitymizowane jeśli nie są zgodne z panującymi przekonaniami:

Akceptacja reguł

Zakłada czynne przyzwolenie ze strony podporządkowanego na zależności władcze, - przyzwolenie wyrażające się w konkretnych zachowaniach np.

stanowią wkład do legitymizacji stosunków władzy. Zachowania te posiadają - wobec tych którzy je przejawiają:

  1. moc tworzenia subiektywnej identyfikacji z układem władczym

  2. znaczenie publicznych symboli i deklaracji. Są wyrazem i potwierdzeniem pozycji jednostek, które posiadają władzę

To co uważane jest za przyzwolenie i to od kogo tego przyzwolenia wymaga się jest kulturowo określone. Uniwersalną cechą legitymizacji jest wymóg wyrażania publicznej akceptacji zależności władczych.

Zachowania polegające na zaprzestaniu współpracy, biernym oporze, aż po jawne nieposłuszeństwo i zbrojną opozycję są miarą erozji legitymizacji władzy.

Różne wymiary legitymizacji i formy jej braku przedstawia tabela:

Kryteria legitymizacji władzy

Formy braku legitymizacji władzy

  1. Zgodność z regułami

( zgodność z prawem )

Nielegalność ( złamanie reguł )

B. Powszechna akceptacja reguł

Deficyt akceptacji reguł

( sprzeczność między regułami a powszechnymi przekonaniami, brak zgodności przekonań dot. reguł sprawowania władzy )

C. Legitymizacja poprzez czynne przyzwolenie

Delegitymizacja

( wycofanie czynnego poparcia)

  1. PROBLEMY LEGITYMIZACJI WŁADZY PAŃSTWOWEJ.

Państwo to szereg wyspecjalizowanych instytucji, które posiadają monopol stanowienia prawa i władzy sądowniczej na określonym terytorium oraz środków zorganizowanego przymusu niezbędne do zapewnienia tym instytucjom skuteczności.

Państwo jest odpowiedzialne za określenie reguł, które rządzą wszystkimi innymi relacjami władzy. To powoduje konflikty, gdyż stawką jest kontrola procesu tworzenia norm. Konflikty mają gwałtowny charakter, gdyż zdolność stanowienia ogólnych reguł jest skoncentrowana w ośrodku centralnym władzy.

Władza państwowa nie podlega nadrzędnemu prawodawcy ( przejaw suwerenności państwa ).

Suwerenność jest warunkiem władzy państwa ale i słabością. Warunkiem, ponieważ w sprawowaniu legalnej kontroli nad terytorium nie jest związana żadnym autorytetem.

Słabością, ponieważ nie może potwierdzić własnej prawomocności poprzez odwołanie się do nadrzędnego autorytetu. Stwierdzenie o braku nadrzędnego autorytetu należy opatrzyć dwoma zastrzeżeniami:

  1. Każde państwo jako część systemu międzynarodowego wzajemnie uznaje suwerenność drugiego państwa. System międzynarodowy nie posiada efektywnych środków skuteczności, dlatego może co najwyżej potwierdzić prawomocność suwerenności państwa.

  2. Suwerenność jako monopol stanowienia prawa i zapewnienia jego skuteczności nie jest tożsama ze zdolnością państwa do realizowania różnych celów. częściową kompensacją takiej słabości są systemy wzajemnego bezpieczeństwa. W zamian za wyrzeczenie się z pewnych oznak suwerenności, zwiększają one zakres kontroli nad środowiskiem międzynarodowym.

Podtrzymanie konstytucyjnych reguł zależy od spełnienia dwóch warunków:

  1. niezależność sądowniczych instytucji państwa

Umożliwia podporządkowanie prawu działań legislatywy i egzekutywy. Zależy to nie tylko od formalnej niezależności wymiaru sprawiedliwości , lecz także od rozwoju etosu bezstronności oraz istnienia niezależnych środków masowej komunikacji

  1. rzeczywiste podporządkowanie armii cywilnej kontroli

  1. upolitycznienie armii ( w systemie jednopartyjnym )

  2. całkowita depolityzacja armii - izolowanie od konfliktów i nacisków społecznych ( w systemie liberalnym )

  1. REGUŁY KONSTYTUCYJNE I ICH LEGITYMIZACJA

Autorytet polityczny i jego źródła

Decydującą zmianą w sferze idei legitymizujących władzę polityczną w czasach nowożytnych była erozja wiary w nadrzędną wartość urodzenia i dynastycznych sukcesji.

Państwo przestało być uważane za własność władcy. Postrzegano je jako własność ludu, z którego pochodził również autorytet polityczny. Obecnie państwa potwierdzają zasadę suwerenności poprzez różne formy odpowiedzialności rządu przed reprezentantami społeczeństwa.

W monarchiach konstytucyjnych szczególnie żywa jest dodatkowo wiara w tradycjonalizm i dziedziczenie.

W krajach komunistycznych zasada suwerenności została ograniczona przez założenia marksizmu - leninizmu ( kierownicza rola partii )

W Islamskiej Republice Iranu zasada suwerenności ludu współistnieje z teokratycznym kanonem akceptacji kandydatów na stanowiska państwowe przez instancje kościelne.

Istnienie systemów, w których władza pochodzi z dwóch konkurencyjnych źródeł jest możliwe. Jak te sprzeczności pogodzić w jednej konstytucji:

  1. Różne zasady legitymizacji mogą odnosić się do różnych typów władzy, oddzielonych od siebie zgodnie z zasadami konstytucyjnymi. ( Np. legislatywa w wyborach powszechnych, premier mianowany )

  2. Ograniczenie jednego źródła autorytetu przez inne ( w modelu komunistycznym przez partię, tworząc dwoistość autorytetu państwowego )

We współczesnym świecie występują konstytucje, które czerpią prawomocność nie tylko z zasady suwerenności ludu. ( konstytucja wymaga aprobaty obywateli )

Należy odróżnić więc, legitymizację porządku konstytucyjnego i legitymizację wynikającą z powszechnej akceptacji. Konsekwencją uniwersalizacji zasady suwerenności obywateli jest to, że akceptacja musi być powszechna, nawet jeśli władza opiera się na niedemokratycznym źródle autorytetu.

Akceptacja może być wyrażona poprzez:

Idea suwerenności związana jest z ściśle z ideą narodowej autonomii i samookreślenia.

W społeczeństwach tradycyjnych państwo należało do rządzącej dynastii ( pochodzenie władcy było nie istotne ). Efektem „uniwersalnej” idei suwerenności ludu była nacjonalistyczna „partykularyzacja”

Obecnie w państwach o ukształtowanej narodowej tożsamości, idea narodowej niezależności jest źródłem silnego poparcia dla państwa. W państwach, gdzie tożsamość jest słabo rozwinięta, nacjonalizm staje się siłą delegitymizującą istniejący porządek konstytucyjny.

Interes ogólny jako norma legitymizacji władzy

Aby władza była akceptowana musi:

Państwo tradycyjne pełni funkcje „publiczne” w oparciu o prywatne zasoby władcy ( finanse władcy i państwa są nierozerwalne )

Państwo nowoczesne zaspokaja wszystkie potrzeby obywateli w oparciu o środki publiczne

Trudno jest rozstrzygnąć spór o to czy dany rząd służy interesom ogółu ( opozycja mówi że nie ). Wynikające spory mogą prowadzić do sytuacji gdy część społeczeństwa przekonuje się, że rząd mija się z interesami ogółu Źródłem takiego przekonania jest:

Cele władzy państwowej ( władza musi je osiągnąć ):

  1. ustanowienie monopolu środków zorganizowanego przymusu

  2. zaspokajanie materialnych potrzeb ludności

  1. POPARCIE JAKO FORMA LEGITYMIZACJI WŁADZY

Poparcie wyrażone przez podporządkowanego legitymizuje władzę, która jest nad nim sprawowana. Legitymizacja wynika z:

Legitymizacja stosunków władczych poprzez wyrażenie przyzwolenia jest potrzebna rządowi bez względu na to jak solidne są procedury, na których oparta jest jego władza.

We współczesnych systemach politycznych wyróżniamy poparcie:

  1. w ramach procesu wyborczego

  2. typu mobilizacyjnego

Instytucja wyborów łączy funkcje:

Mobilizacja polityczna spełnia tylko drugą rolę. Wiąże się to z odmienną rolą partii politycznych.

Wyborczy tryb poparcia opiera się na dwóch przesłankach:

  1. nikt nie ma prawa wyrażać poparcia w imieniu drugiej osoby

  2. rzeczywisty wybór pomiędzy alternatywnymi stanami

Formalny podział władzy politycznej przestał odzwierciedlać porządek klasowy i asymetryczne relacje między płciami. Sposobem na wspomnianą dysjunkcję było ograniczenie praw wyborczych do populacji mężczyzn, posiadających określone zasoby majątkowe.

Obecnie społeczne i polityczne nierówności muszą współistnieć z równością w zakresie praw obywatelskich. ( nieformalna reprodukcja stosunków dominacji może objąć również prawa obywatelskie - np. społeczna nierówność między kobietami a mężczyznami )

Najbardziej oczywistym przykładem reprodukcji nierówności klasowych w sferze polityki jest wykorzystanie zasobów ekonomicznych w celu kształtowania wyników wyborów.

Brak instytucji wyborów nie oznacza braku legitymizacji.

Mobilizacyjny typ legitymizacji zakłada, że poparcie wyrażone jest przez długotrwałą masową aktywność obywateli i współpracę z rządem, realizującą określone cele.( zazwyczaj wynikiem rewolucji, a masowa mobilizacja polityczna jest kontynuacją procesów rewolucyjnych ). Poparcie systemu władzy nie wiąże się z wyborem kandydatów aspirujących do stanowisk politycznych. ( nacisk na realizację celów ). Permanentna mobilizacja tworzy zapotrzebowanie na przywódców charyzmatycznych ( Lenin, Hitler, Mao ). Ich autorytet jest odzwierciedleniem społecznego buntu przeciwko istniejącemu systemowi władzy. W wypadku mobilizacyjnego typu legitymizacji władzy podstawowe znaczenie ma siła przekonań zbiorowych a nie demokratyczny wybór.

Legitymizacja poprzez demokratyczne wybory wymaga pluralizmu idei i formacji politycznych. W wypadku wzoru mobilizacyjnego, wyrażanie alternatywnych poglądów lub przeciwstawianie się oficjalnej polityce rządu stanowi zagrożenie dla legitymizacji jej władzy.

Historia systemów komunistycznych dowodzi, że możliwe jest przejście od mobilizacyjnego do wyborczego trybu legitymizacji. ( odwrotny proces ma małe szanse powodzenia )

13

13


Wyszukiwarka