Socjologia gospodarki wyklady wszystko, Socjologia


SOCJOLOGIA GOSPORADKI - WYKŁADY

Spis treści:

  1. Socjologia

  2. Geneza socjologii i gospodarki

  3. Siły napędowe społeczno-gospodarczego rozwoju społeczeństw

  4. typologie zmiany społecznej

  5. osobliwości i odmienności funkcjonowania rynku państwa i społeczeństwa

  6. wizje porządku społecznego

  7. ile państwa w gospodarce- państwo dobrobytu a gospodarka

  8. o uelastycznianiu gospodarki

  9. podstawowe instytucje gospodarcze państwa (rynek, przedsiębiorstwo, samorząd gospodarczy)

  10. główni aktorzy sfery ekonomicznej (pracodawcy, pracobiorcy oraz organizacje pracownicze)

  11. managerowie i akcjonariusze (przetarg, konflikt, współdziałanie)

  12. społeczno-ekonomiczne aspekty działania rynku

  13. konsumpcja i czynniki ją określające

  14. podstawowe problemy wyboru ekonomicznego (teoria wyboru konsumenta)

  15. kategoria racjonalności w gospodarowaniu (wymiar jednostkowy oraz globalny)

  16. racjonalność ekonomiczna i społeczna - podmiot i działania racjonalne

  17. rola mody w konsumpcji

  18. preferencje i wybory konsumentów

  19. prawidłowości postępowania konsumentów

  20. element ryzyka w gospodarce - mentalność ekonomiczna

  21. społeczne dylematy podejmowania decyzji w wymiarze ekonomicznym

  22. konkurencja a kooperacja (mechanizmy działania rynku i gospodarki)

  23. ryzyko i sprawiedliwość społeczna w sferze gospodarki - dylematy etyczne

  24. ekonomiczno-społeczne aspekty transformacji w Polsce

  25. Podstawy metodologii socjologii gospodarczej

Teoria funkcjonalna - społeczeństwo działa na skutek wzajemnie kompatybilnych podsystemów społecznych (ludzie, kultura, gospodarka, polityka)

Każde społeczeństwo w podstawowej wersji składa się z poniższych podsystemów:

Społeczeństwo dzieli się na klasy:

Przed socjologiczna wiedza o społeczeństwie.

  1. wiedza potoczna - ma poczucie, że się zna na społeczeństwie. To zbiór spostrzeżeń przypadkowych, osobistych, fragmentarycznych, pochopnych, niespójnych. Przykład: zna się po trochu na wszystkim, ale nie jest to wiedza naukowa (jest to wiedza ludowa).

  2. filozofia społeczna - starożytność, filozofowie, myśliciele, myśliciele chrześcijańscy. Uzasadniano rozumowo. Jedno wynika z drugiego. Obserwacje - wyrażenia - definicje - budowanie hipotez (zdanie twierdzące) - weryfikacja hipotezy (odrzucona lub potwierdzona) i wtedy dopiero mamy prawo naukowe.

Przedmiotem socjologii jest społeczeństwo. Wg socjologii wiedza nie jest chaosem. Jest pewnym porządkiem.

Czym jest społeczeństwo?

  1. Ma aspekt demograficzny - populacja, jakaś wielkość

  2. Aspekt grupowy - jednostki zintegrowane w grupy, z grup buduje się społeczeństwo.

  3. Aspekt systemowy - pozycji i ról

  4. Aspekt strukturalny - sieć relacji międzyludzkich

  5. Aspekt aktywistyczny - konglomerat różnie zorientowanych, współdziałających jednostek (kolektywów)

  6. Aspekt kulturalistyczny - tworzy pewną matrycę znaczeń, symboli, reguł. Matryca odciska piętno na ludziach. Kultura należy do określonej zbiorowości.

  7. Aspekt zderzeniowy (polowy) - społeczeństwa nie ma, ono staje się każdego dnia. Jest płynne. Z każdym dniem jesteśmy inni. Zmienne pole wzajemnych zdarzeń społecznych.

Nauka bez paradygmatu (nie ma spójnej teorii).

Sporne problemy socjologii. - na pewno na egzaminie!!!!!

  1. spór w kwestii natury, rzeczywistości społecznej

    1. spór pomiędzy indywidualizmem a holizmem - o prymat jednostki w społeczeństwie. Indywidualiści = społeczeństwo jest sumą jednostek; holiści = w społeczeństwie nie ma czegoś takiego jak jednostka, wszystko tworzy całość.

    2. Spór o teorię funkcjonalną i konfliktową. Konfliktowa = świat społeczny jest nieustannie rozdarty przez konflikty; funkcjonalna = nie ma konfliktów jest harmonia społeczna

    3. Spór w kwestii metod badawczych stosowanych w socjologii:

EMPATIA - zdolność do wczuwania się w rolę innych

    1. spór o socjologię teoretyczną i historyczną. Teoretyczna = powinna dążyć do formułowania pewnych praw obowiązujących, ważnych zawsze i wszędzie; historyczna = prawa są ograniczone tzw. czasoprzestrzenią.

Trzy elementy świata społecznego:

  1. Makrostruktura społeczna - układ wielkozłożony, wielkie skomplikowanie, odporny na zmianę, wspólnotę kultury, tradycji (np. klasa). Własności: a) samoistność (autonomiczny, samodzielny byt, niezależny); b) samoreferencja (tendencja do replikowania, powtarzalności, odwzorowywania się) układem odniesienia jest sama makrostruktura; c) samowystarczalność

Makrostruktury tworzą kierunki rozwoju dla mikrostruktur.

Do makrostruktur odnoszą się teorie:

  1. Mezostruktury - Branże, duże grupy społeczne, warstwy zawodowe (specjalizacja ze wzgl. na wykształcenie).

Do mezostruktur odnoszą się teorie:

  1. Mikrostruktury - rodzina, grupa pierwotna.

Do poziomy mikrostruktury odnoszą się teorie:

Możemy wyróżnić podstawy paradygmatów w socjologii.

  1. Paradygmat strukturalny (normatywny) - tworzą go takie koncepcje teoretyczne, które ujmują ład społeczny w kategoriach ponadindywidualnych struktur. W mechanizmach regulowania ładu tworzy nam obraz człowieka socjologicznego (silnie zdeterminowanego światem). Ład się bierze z uzewnętrznienia norm i wartości (żywa replika warunków, w których przyszło mu żyć), świat stwarza ludzi.

  2. Paradygmat interpretatywny (miękki) - relacja człowieka z otoczeniem. Interakcjonizm symboliczny. Człowiek stwórca swoich relacji z innymi, swojego świata, samego siebie. Zastępuje homosocjologię. Występuje koncepcja determinizmu jednostkowego (podmiotowego). Człowiek stwarza świat i jest jego kreatorem.

  3. Paradygmat pomostowy - synteza dwóch powyższych. Punktem wyjścia jest teza, że ludzie przez swoje działania i interakcje tworzą świat, nieustannie go zmieniają, ale jednocześnie sami podlegają wpływom tego świata, wpływy te go determinują.

Jak powinna wyglądać klasyczna teoria socjologiczna:

Wg Karla Popera teoria socjologiczna ,aby mogła spełniać wymogi teorii winna składać się z:

Postrzeganie

Obserwacja - celowe spostrzeganie

Obserwacja uczestnicząca.

Czy istnieje kryzys w socjologii?

Tak, ponieważ:

PODSTAWOWE SZKOŁY TEORII SOCJOLOGICZNEJ

  1. Teoria funckjonalna

Przedstawiciel: Talcot Parsons

Założenia:

Głównym mechanizmem prowadzącym do przestrzegania ładu jest:

Czasem internalizujemy pewne zachowania w poszukiwaniu aprobaty innych. Potrzeba przynależności do grupy i akceptacja jest niezwykle ważna. Daje nam komfort psychiczny. Można zabić jednostkę wykluczając ją z grupy.

Krytyka funkcjonalizmu.

Wg krytyków funkcjonalim obrazuje przesocjalizowany wizerunek człowieka i przeintegrowany obraz społeczeństwa.

Wg funkcjonalizmu społeczeństwo to system wzajemnie powiązanych i kompatybilnych podsystemów, które tworzą pewną całość i gdzie zmiana w jednym podsystemie powoduje zmianę w pozostałych podsystemach i w efekcie w całości.

ZASADY ANALIZY FUNKCJONALNEJ

Zasada wzajemnej symetrii - wszystkie stosunki społeczne są ekwiwalentne tzn. obie strony zyskują (dochodzi do wymiany)

Zasada konsensusu - zakłada, że życie społeczne musi być harmonią, współpracą, która opiera się na akceptacji wspólnego porządku. Wg tej teorii odchylenia od normy to dewiacje. Ona powinna porządkować świat. O wspólne przyjęcie pewnych reguł. Oprócz mechanizmu socjalizacji ważną rolę będzie sprawować mechanizm kontroli społecznej (sądy, policja).

Zasada zależności od systemu - każdy element systemu (różne obszary życia) jest uzależniony od wszystkich pozostałych, ale całość systemu jest także uzależniona od jego części. Jeśli element systemu staje się dysfunkcjonalny, to cały system musi wypracować mechanizm obronny i brać pod uwagę w jakiej kondycji są te podsystemy. Istnieje przepaść pomiędzy klasami.

Zasada samoregulacji systemu - wyjaśnia zmiany w życiu społecznym. Społeczeństwo posiada wbudowane wewnętrzne mechanizmy samoregulacji

Zasada teologizmu - społeczeństwo posiada zdolność do utrzymania „status quo” do wewnętrznej równowagi.

Zasada funkcjonalnej jedności społeczeństwa - wszystkie podsystemy działają harmonijnie, a konflikty i napięcia rozwiązywane są na bieżąco i wewnątrz podsystemu.

Zasada uniwersalnej funkcjonalności - Merton „wszystko co istnieje jest rozumne”. Wszystkie funkcje podsystemu są pozytywne czyli są wobec niego eufunkcjonalne

Zasada relatywizacji - jakiś element systemu może być dla niego raz pozytywny czyli eufunkcjonalny, a raz dysfunkcyjny

Zasada niezbędności funkcjonalnej - aby społeczeństwo mogło funkcjonować musza być w nim spełnione pewne wymogi funkcjonalne

    1. socjalizacja (zawsze wychowujemy dzieci

    2. kontrola społeczna (musimy siebie pilnować)

    3. antycypacja ról społecznych (role zawodowe - praca). Każdy musi robić coś innego.

Powyższe trzy są ważne dla każdego społeczeństwa.

Przy ostatniej zasadzie są formy kontaktów społecznych, w których mechanizmy społeczne mogą zawodzić:

Teoria funkcjonalna była krytykowana.

Podstawowym zarzutem tej teorii było:

- rości sobie prawa do wyłączności,

- teoria ahistoryczna, przedstawia społeczeństwo jako abstrakcję bez odniesienia do czasu

- teoria zbyt statyczna (wyidealizowana, bez zmian)

- jest jednostronna,

- pomija zagadnienie władzy,

- nie jest adekwatna do codzienności.

Zwolennicy:

- funkcjonalizm stara się całościowo patrzeć na świat

- dostarcza model pojęciowy (role, socjalizacja, ład, waga). Stworzenie dojrzałego modelu pojęciowego.

TEORIE KONFLIKTU

Traktują świat w opozycji do funkcjonalizmu.

Konflikt - wrogość, napięcie.

Strukturalne źródła konfliktu:

- dobra i wartości, których jest za mało. To wytwarza pole do rywalizacji.

- stratyfikacja społeczna, podział na rządzących i rządzonych

- sprzeczne interesy,

- hierarchiczne wartości,

W orientacji konfliktowej wyróżniamy dwa nurty:

1) dialektyczne teorie konfliktu (K. Marks)

Podział, że konflikt jest nieodłączną częścią każdego społeczeństwa, konflikt interesów pomiędzy grupami (burżuazja - klasa robotnicza) - jest to teoria K. Marksa

U Darendorfa źródłem konfliktów jest władza, dopóki istnieje przekonanie o prawomocności władzy. W momencie utraty poparcia społeczeństwa dochodzi do konfliktu. Rządzeni chcą doprowadzić do zmiany w elitach władzy. Chcą doprowadzić do reorganizacji struktur rządzących.

2) funkcjonalne teorie konfliktu (Simmel, Cose)

W wyniku konfliktu mogą zachodzić trzy rodzaje zmian:

1) zmiana całkowita, rewolucyjna (całkowita wymiana wszystkiego) - najbardziej radykalna zmiana (makrostruktury)

2) zmiana częściowa. Ma związek z organizacjami rządowymi. Polega na zamianie osób rządzących, dominujących (zmiana ewolucyjna) -mezostruktury

3) zmiana struktury bez zmian personalnych. Zmienia się organizacja społeczeństwa zgodnie z chęciami społeczeństwa bez przenikania do grup rządzonych.

Typ sytuacji konfliktowej może być różnie postrzegany:

- konflikt interpersonalny (konflikt w obrębie wartości, walka z samym sobą)

- konflikty interpersonalne z innym człowiekiem. Wartości, dobra materialne, interes, cele

- konflikty jednostka + grupa

- konflikty grupa + grupa

- konflikty w skali globalnej

TEORIE WYMIANY

Blau Peter, G. Hommans

Odpowiada na pytania:

- zastanawia się dlaczego? Co powoduje, że ludzie wchodzą ze sobą w relacje społeczne. Te relacje są to wymiany, które zakładają wzajemność w życiu społecznym

Życie społeczne w tych teoriach traktuje się jak rynek, na którym jednostki negocjują w celu uzyskania wzajemnych korzyści.

Przedmiotem korzyści procesach wymiany są takie dobra jak:

- aprobata innych

- potrzeba bezpieczeństwa

- pozycja władzy i jej osiągnięcie

- osiągnięcie uczucia miłości, przyjaźni

- osiągnięcie dóbr materialnych

- osiągnięcie wszelkiego rodzaju przywilejów społecznych

Mamy dwa rodzaje wersji tej teorii:

  1. Hommans - w centrum znajduje się jednostka w trakcie aktu wymiany. To co go interesuje, to są motywy, które kierują jednostką popychając ją do aktu wymiany. Kontekst psychologiczny,

  2. Blau - To nie jednostka wybiera, tylko wybiera za nią społeczeństwo, które ją wysocjalizowało. Kontekst społeczny.

Teoria wymiany wg Hommansa

Podstawową tezą jest założenie, że jednostka modeluje swoje zachowanie poprzez sankcje (nagrody, kary).

Można wyróżnić twierdzenia:

  1. o sukcesie - jeśli jakieś działanie spośród podejmowanych przez jednostkę jest częściej nagradzane, to jest wielce prawdopodobne, że jednostka będzie podejmowała właśnie to działanie

  2. twierdzenie o bodźcu - im częściej w przeszłości działania jednostki było nagradzane działaniem innej jednostki, tym bardziej prawdopodobne będzie określone działanie jednostki wobec drugiej jednostki

  3. twierdzenie o wartości - im większą wartość ma dla jednostki rezultat jej działania, tym bardziej prawdopodobne będzie, że podejmie ona to działanie

  4. twierdzenie o deprywacji (nasyceniu) - im częściej w niedawnej przeszłości jednostka otrzymywała określoną nagrodę, tym mniej wartościowa będzie dla niej każda następna nagroda tego typu

  5. twierdzenie o agresji - jeśli działanie jednostki nie doprowadzi do otrzymania przez nią oczekiwanej nagrody lub otrzyma ona karę, której się nie spodziewała to zareaguje gniewem

  6. twierdzenie o uznaniu - jeśli działanie jednostki przyniesie jej oczekiwaną nagrodę zwłaszcza taką, która będzie wyższa niż jednostka się spodziewała, jednostka zareaguje zadowoleniem

  7. twierdzenie o racjonalności - jednostka wybiera te działania, przy których jak wynika z jej obserwacji i doświadczeń, wartość rezultatu i sukcesu jest największa

Kategorie psychologiczne wg Hommansa:

Kara - zablokowanie możliwości zaspokojenia potrzeby

Nagroda- możliwość zrealizowania, lub zrealizowanie bardzo ważnej potrzeby

Koszt - kara na którą się decydujemy bądź nagroda, której musimy się wyrzec przy podejmowaniu określonej strategii działania

Korzyść - nagroda minus koszt

WYMIANA w wymiarze strukturalnym wg. Blaua

Wyróżnia on wymianę ekonomiczną i społeczną.

Są one dla niego czymś kompletnie innym.

Wymiana ekonomicznego nie interesuje a tylko społeczna, która opiera się o takie cechy jak:

- zaufanie

- solidarność

- zaangażowanie

-wypełnienie wzajemnych zobowiązań

Wymiana społeczna opiera się na tzw. standardach wymiany sprawiedliwej.

Problem nakazów, zakazów, nagród i kar.

Blau przedstawia typologię instytucji:

Instytucje - sposoby zachowań powielanych społecznie.

  1. instytucje integratywne

Podtrzymują więzi i wartości społeczne decydujące o tożsamości struktury społecznej, które pozwalają na odróżnienie swoich od obcych (np. koło przyrody)

  1. instytucje dystrybutywne

One wytwarzają określone dobra i nagrody

  1. instytucje władzy

Koordynują wysiłki w celu legitymizacji władzy (młodzieżówki partyjne)

Blau wyróżnia teorię wymiany na wszystkich poziomach życia.

Poziomy struktury społecznej:

1) kategorie społeczne

- wyróżnione grupy ludzi ze wzgl. na określoną cechę (wiek, płeć)

2) społeczności (wspólnoty lokalne, terytorialne)

3) zorganizowane zbiorowości dot. grup zorganizowanych (grupy pierwotnej, formalnej, organizacji, państwowej)

4) systemy społeczne

To co się dzieje w obrębie danego społeczeństwa (system polityczny, kulturowy, gospodarczy)

TEZA SOCJOLOGII GOSPODARCZEJ - RÓŻNICOWANIELUDZI ZE WZGLĘDU NA STAN POSIADANIA (NIERÓWNOŚĆ SPOŁECZNA)

  1. System niewolniczy - przedmiotem posiadania byli ludzie oprócz dóbr materialnych ( najbardziej skrajna nierówność), (było to prawo usankcjonowane)

  2. System kastowy - (Indie) Kasta - jęz. portug. Czysta rasa . Sankcjonuje go religia. Jednostka zostaje przypisana do kasty. Przynależność do kasty jest dziedziczna i konsekwencje tego rozciągają się na całe życie. Obowiązek zawierania małżeństw w obrębie danej kasty. Nie było możliwe przejście z kasty do kasty.

  3. System stanowy - Europa feudalna. (Japonia) - wielkie klasy, zbiorowości różniące się obowiązkami i przywilejami. Stan legitymizuje nierówności społeczne. System feudalny nie jest systemem sztywnym. Istnieje mobilność jednostki (np. mezalianse, małżeństwa międzystanowe). Kupowanie tytułów, nadawanie szlachectwa.

  4. System klasowy - nie opiera się on na sankcjach religijnych. Przynależność klasowa może być zmieniana w ciągu życia.

Bariery między klasami nie są wyraźne i nie są sformalizowane. System klasowy opiera się na nierównościach typu ekonomicznego (np. dochodu). Jest stopniowalny.

Nurt Marksowski i Weberowski.

Teoria Marksa - klasy społeczne podzielone z uwagi na proces produkcji.

- klasa proletarialna

- klasa burżuazyjna

Max Weber

Zapomniał o tym, że relacja między tymi klasami to jest stosunek pracy.

Marks

Klasa burżuazyjna przywłaszcza cudzą pracę i jej efekty ale nie zauważał tego, że obydwie klasy nie mogą istnieć bez siebie (są sobie nawzajem potrzebne)

Teoria Weberowska rozumienia klas.

Stratyfikacja przestrzenna. Nie liczy się tylko wielkość dochodów, ale dod. cała sfera społ. - kulturowa.

  1. porządek klasowy (ekonomiczne kryteria); klasa posiadania, klasa zarobkowa

  2. porządek statusowy (prestiż)

  3. porządek polityczny (kryteria władzy)

Ad a)

- klasa posiadania

- klasa zarobkowa

Ad b)Poziom uznania społecznego, źródłem jest:

- pochodzenie społeczne

- pochodzenie etniczne

- styl życia i konsumpcja

Ad c) Określony jest wielkością wpływu władzy jednego człowieka na drugiego. (partie polityczne dążą do monopolizacji swojej pozycji)

N a pozycję jednostki składają się proporcje wartości ale one się nie dodają (prof.= prestiż wysoki, władza żadna, zarobki liche)

Stopniowalność odnosi się do każdej jednostki (poszczególnego elementu)

Podstawową funkcję współtworzenia świata to jest to, że ma charakter klasowy.

Czy klasy zanikają czy umacniają się.

Dwa podejścia:

  1. Dzisiaj podziały klasowe są mniej znaczące niż kiedyś. Dostępność do środków kształcenia, ideologia równych szans, mobilność społeczna

  2. Przynależność klasowa jest źródłem licznych nierówności :

- szanse edukacyjne są zdeterminowane ze względu na przynależność do klasy

- aspiracje jednostek są ograniczone klasowo

- podst. przyczyną nierówności jest sfera dochodów

- społeczeństwa są spolaryzowane

Jak przedstawia się struktura klasowa współczesnego społeczeństwa

  1. klasa wyższa

- skupia kontrolę nad zasobami ekonomicznymi

Dwa podejścia

- występują trzy podgrupy

- klasę wyższą należy definiować ze wzgl. na pochodzenie pieniędzy

~ neofici (nowobogaccy dorobkiewicze)

~ stare rody (dziedziczone)

Podstawą każdej gospodarki jest klasa średnia. Powinna być największa (3/4 %)

  1. klasa średnia

a) stara klasa średnia

- drobni przedsiębiorcy z czasów przedwojennych (dziedziczone firmy). Ona obecnie się reguluje. Ludzie bez wykształcenia, ale mają dobrze prosperujące firmy.

b) wyższa klasa średnia

- menagerowie

- wolne zawody

c) niższa klasa średnia

- urzędnicy niższych szczebli

- pracownicy handlu i usług

d) klasa robotnicza

- wyższa klasa robotnicza (bardzo dobrze wykształceni pracownicy z najwyżej zaawansowanym poziomem technologii)

- niższa klasa robotnicza (niskie wykształcenie), np. górnictwo, hutnictwo

- robotnicy cudzoziemscy (prace nieskomplikowane, niebezpieczne)

3) klasa farmerska (rolnicy)

Charakteryzuje się tym, że się bardzo transformatyzuje, wysoko wyspecjalizowane gospodarstwa rolne, wąski zakres produkcji.

  1. podklasa (underclass)

- ludzie biedni (na zasiłkach MOPS)

- ludzie szarej strefy (przestępcy)

- margines społeczny (kloszard, żebracy)

Marginalizacja:

- dobrowolna: przestępcy, margines społeczny

- przymusowa: ludzie biedni

Elementy łączące klasę średnią

- wspólny styl życia (konsumpcja, moda)

- wspólnota wzorów osobowych, indywidualizm, sukces indywidualny, sukces ma mieć charakter indywidualny

Typ osobowości (mieć niż być), imperatyw konsumpcji (moda), „lustro społeczne”

Reguły rekrutacji do klasy średniej

- starą klasę średnią rekrutuje się na drodze posiadania majątku dziedzicznego

- nowa klasa średnia rekrutuje warunkiem uzyskania dyplomu ukończenia szkoły wyższej

Klasa średnia jest najbardziej zróżnicowana:

- fakt sprawowania funkcji kierowniczych, nadzorczych

- profesjonalna wiedza

Trzy aspekty położenia klasy średniej

1) Pozycja rynkowa

- wielkie zróżnicowanie w obrębie klasy średniej, wysokość dochodów (zróżnicowanie)

- typ kariery zawodowej (studia wyższe)

2) Sytuacja pracy

- pracami charakter złożony (samosterowność, samodzielność); organizacja pracy (biuro), biurokratyczna hierarchia stanowisk, która czasem wyłania tzw. osobowość biurokratyczną z cechą rutynizującą

3) Status społeczny wyznaczony przez styl życia

- decyduje o odrębności, przywiązanie wagi do wartości symbolicznych: kariera, wykształcenie

- dążenie do utrzymania statusu, obawa przed degradacją społeczną

- wskaźniki kulturowe symbolizujące prestiż