24.10.2009 r.

PRAWO ZOBOWIĄZAŃ

Adiunkt Drapała

8.15 wykład :]

Podręczniki: Prof. Radwański - „zobowiązania cz. Ogólna” - z. radwanski i a. olejniczak

2008r.

Zobowiązania część szczegółowa: z. Radwański i p. Panowicz -Lipska 2006-2007.

Lub:

Czachórski - zobowiązania, zarys wykładu.

Kodeks cywilny mieć ! styczeń 2009

Plus komentarz ewentualnie.

Wykład + podręcznik na egzamin. - test, z pytaniami zamkniętymi i pytania otwarte ;/

15 pytań, w ciągu godziny.

Wstęp w podręczniku, wyklad konkrety

• I

Zasada swobody umów.

1. Zasada swobody umów:

• Uregulowana w art. 353 ind. 1. KC

• Wprowadzona w roku 1990 po wyborach' 89 i przy art. 353 przypis, że w ramach I reformy Prawa Cyw. To zostało wprowadzone, przez komisję kodyfikacyjną.

• Przed wojną w Kodeksie Zobowiązań z 1933 r. była zasada swobody umów w art. 55 KZ. „Strony mogą ułożyć stosunek obligacyjny w dowolny sposób, byle nie naruszać ustawy, porządku publicznego i dobrych obyczajów”

• Za twórcę swobody umów uchodzi Napoleon, bo w kodeksie francuskim „Code Civil” art. 1134. „Umowy legalnie zawarte przez strony są prawem dla stron, które je zawarły”.

- Konstrukcja swobody umów z art. 356 zn 1.:

• Swoboda ustalenia treści umowy

• Autonomia woli stron - składają się na tę zasadę pięć elementów, z których jednym jest zasada swobody kształtowania treści umowy:

1. Swoboda zawierania, nie zawierania i rozwiązywania umów.

Wyjątki:

1. Umowy obligatoryjne - obowiązkowa umowa ubezpieczenia Odpowiedzialności Cywilnej; Umowa rachunku bankowego przy działalności gospodarczej.

2. Swoboda wyboru kontrahenta, ograniczenia:

1. Są wyjątki - np. umowa rachunku bankowego ograniczona do banków. Umowa ubezpieczenia tylko do ubezpieczyciela.

2. Sposób wyboru kontrahenta: obligatoryjne zamówienia publiczne.

3. Swoboda układania treści umowy (art. 353 zn. 1)

4. Swoboda wyboru formy umowy:

1. Co do zasady można w dowolnie wybranej przez nas formie, chyba, że bezwzględnie obowiązujące przepisy określają normę.

5. swoboda wyboru prawa właściwego dla umowy oraz języka dla umowy:

1. Dotyczy umów między podmiotem polskim i zagranicznym „Prawo prywatne międzynarodowe”

2. Art. 24 i 25 p.p.m. - strony mogą wybrać jakiemu prawu będzie podlegała.

3. Ustawa o języku polskim, przed wejściem Polski do UE, była obowiązkowa co najmniej jedna wersja polska jeśli miedzy Polakami była w języku obcym. Obecnie, z pominięciem wyjątków może być w języku obcym. Jeśli strony nie określiły, która wersja będzie podstawą ustalania treści umowy to art. 8 ust. 2 stanowił, że priorytetową jest wersja polskojęzyczna. W czerwcu 2008 uchylony. OBECNIE: Nie ma obowiązku zawierania umów po polsku i brak prymatu wersji polskiej jeśli jest w 2 językach.

1. Język polski obligatoryjnie w umowach z podmiotami publicznymi - przedsiębiorstwa państwowe, komunalne, jednostki samorządu, etc.

2. Umowa o prace do niedawna.

2. Swoboda kształtowania treści umowy:

1. Nie do wszystkich - testamenty itp. odpadają.

2. umowy z zakresu prawa zobowiązań a nie z obszaru prawa rzeczowego

3. Do każdej umowy obligacyjnej ?

4. Art. 353 zn. 1:

1. Cel i treść umowy nie może byś sprzeczny z ustawą

2. Sprzeczny z naturą, czyli właściwością stosunku prawnego

3. z zasadami współżycia społecznego.

Umowa nie może naruszać innych źródeł prawa - np. ratyfikowanych umów międzynarodowych , ustaw, rozporządzeń. Kontrakt nie może naruszać Konstytucji, do tzw. relacji horyzontalnych.

Jeśli przepisy kontraktowe są sprzeczne z ustawą to:

• art. 22 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej: płatności powyżej 15 tys. EUR muszą być za pośrednictwem banku. Gotówką tylko do 15 tys. EUR. (sprzedaż ciężarówki za 120 tys. zł. Tylko przelewem, jeśli gotówka to:)

• Art. 58 § 1 „ Sytuacje w których sprzeczna z ustawą jest jedno z istotnych przedmiotowo (esencjonalnych) postanowień umowy. Jeśli postanowienie dotyczące ceny, lub przeniesienia własności to nieważna cała umowa.

• Art. 58 § 3 - postanowienie o charakterze ubocznym, to nieważnością jest tylko jedno postanowienie dotknięte.

• Art. 358 kiedyś zasada walutowości, gdyby cena w eur. to cala umowa nieważna.

• Klauzula współżycia społecznego:

• Art. 72 nie można negocjować w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami.

• Jest sprzeczne, gdy narusza fundamentalne w społeczeństwie powszechnie akceptowane zasady sprawiedliwości i słuszności kontraktowej:

• Brak górnej granicy odsetek, kiedyś, obecnie nie wyższe niż 4-krotnośc kredytu lombardowego 21 %.

• Wcześniej: jeśli odsetki w stosunku rocznym przekraczają 100-120 % to postanowienie jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i w związku z tym nieważne.

• Zakaz konkurencji po ustaniu umowy - na dwa lata bez wynagrodzenia, nie narusza ustawy ale sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Jedynie dopuszczalne za wynagrodzeniem.

• Art. 58 § 2 KC - czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego jest nieważna.

• Art. 5 - najpierw kontrola z art. 353 zn 1. ( układając umowę, badamy czy brzmienie postanowienia narusza zasady współżycia społecznego, czy nie. Natomiast art. 5 dotyczy wykonywania uprawnienia - prawo odstąpienia od umowy przyznanie w kontrakcie, które będzie pod względem oceny aksjologicznej prawidłowe. Aczkolwiek sposób wykonania może być sprzeczne z ZWS i kontrola z art. 5.

• Sprzeczność z naturą stosunku prawnego (właściwością):

1. Właściwość stosunku prawnego to konstrukcja danej umowy wynikająca z przepisów ustawowych i odzwierciedlająca charakterystyczne cechy danego kontraktu. - konstrukcja jurydyczna z przepisów ustawowych, nie będąca przepisem.

2. Na początku lat 90 SN uznawał, że sprzecznym z umową kredytu są takie postanowienia, które uprawniają bank do jednostronnej zmiany oprocentowania kredytu, bez wskazania przesłanki kiedy to uprawnienie może być wykonane i w jakich granicach.

3. Umowa o wynajmie na czas określony - wypowiedzenie przed tym terminem nie sprzeczne z naturą wcześniej. Obecnie art. ….. zabrania za wyjątkiem pewnych kryteriów.

4. Adwokaci i radcy prawni nie mogą działać w oparciu na wynagrodzeniu za sukces.

• Cel do którego zmierzają obie strony może być też sprzeczny z zasadą współżycia społecznego, lub inne przepisy bezwzględnie obowiązujące.

• II

Klauzula rebus sicstantibus (357 zn. 1 KC)

1. Klauzula rebus sicstantibus (357 zn. 1 KC) - klauzula nadzwyczajnej zmiany stosunków:

• Wprowadzony po wolnych wyborach, art.. 269 Kodeksu Zobowiązań.

DCFE - wspólna rama odniesienia - na poziomie unijnym stworzony, ma służyć ujednolicenia prawa w Unii Europejskiej.

• Pacta sunt servanta - fundament systemu prawnego.

• Powszechnie uważa się, że rebus sicstantibus - umożliwia Sądowi ingerencje w stosunek umowy pod pewnymi warunkami i dokonanie zmiany treści tego stosunku prawnego, jeśli nastąpiły nadzwyczajne, nieprzewidziane okoliczności .

• Przesłanki zastosowania klauzuli rebus sicstantibus:

1. - Po zawarciu umowy musi wystąpić, nadzwyczajna zmiana stosunków, której strony nie przewidywały, przy zawarciu kontraktu. Zarówno zmiana nadzwyczajna, która wykracza ponad normalne ryzyko kontraktowe.

• Musi dotyczyć obiektywnie wszystkich lub znacznej części uczestników obrotu prawnego:

• Działanie sił przyrody - np. na dużą skalę w roku 1997, gdy była powódź na południu Polski. Zmiana nieprzewidywalna, części kraju dotyczyła i charakter obiektywny.

• Strajki, rozruchy, stany nadzwyczajne, dotyczące całego kraju lub całej branży.

• Nagła zmiana stawek celnych lub podatkowych, oraz nagłe zmiany cen.

b) spełnienie świadczenia groziłoby jednej ze stron rażącą stratą, lub byłoby nadmiernie utrudnione

c) związek przyczynowo skutkowy między przesłanką a i b - w skutek nadzwyczajnej zmiany okoliczności grozi rażąca strata lub nadmierna trudność w spełnieniu świadczeń.

Czego można żądać przy regule rebus sic tantibus:

1. Powód może pozwać drugiego kontrahenta i domagać się od Sądu zmiany wysokości świadczenia - zwiększenie lub zmniejszenie lub zmianę sposobu np. rozłożenie świadczenia na raty, bez redukcji.

2. Można powołać się jedynie jako powództwo a nie w charakterze obrony.

3. Wyrok jest konstytutywny - Sąd zmienia wysokość wydając wyrok modyfikujący treść stosunku umownego w ten sposób, że zmienia wysokość lub zmienia spełnienie świadczenia. W granicznych sytuacjach ustawodawca dopuszcza możliwość rozwiązania umowy w wyroku.

4. Nie można mówić o żadnych odsetkach do chwili wydania wyroku, bo dopiero wyrok tworzy treść stosunku obligacyjnego i dopiero po wyroku można żądać odsetek o ile nie płaci.

5. Na rebus sic stantibus mogą się powołać zarówno konsumenci jak i przedsiębiorcy. - 358 zn. 3 o waloryzacji sądowej - nie pozwalają na korzystanie prze??

6. art. 358 zn. 1 - wyłączenie, ze przedsiębiorcy nie mogą się powołać na rebus sic stantibus.

3. Zasada walutowości - art. 358 § 1 KC:

• Jeżeli umowę zawarto w walucie obcej… - nowe brzmienie.

• Zasada walutowości - przed 24 stycznia - mówiła tyle, że wszelkie zobowiązania pieniężne na terytorium RP, w szczegolnosci wynikające z umów, muszą być w pieniądzu polskim wyrażone, chyba, że przepis szczególny dopuszcza inne rozwiązania - przepisy ustawy prawo dewizowe. - Zasada ta oznaczała, ze między dwoma podmiotami polskimi można było zawierać i wykonywać umowę jedynie w pieniądzu polskim - cena, czynsz, etc. Lub jako równowartość polskich złotych jakiegoś przelicznika - waluty obcej. Niedopuszczalne były umowy, które opiewały na świadczenia w walucie obcej, złamanie jej powodowało nieważność tej umowy.

• Dwa wyjątki:

a) przed nowelizacją można było zawrzeć umowę w EUR i innej pomiędzy konsumentami umowy niezwiązanej z działalnością gospodarcza. (os. Fizyczne)

b) umowa między obywatelem PL lub zagranicznym.

- 24 stycznia zmiana polega na tym, że:

• w zakresie całego obrotu prawnego dopuszczalne zawieranie umów w walucie obcej - konsumenci jak i przedsiębiorcy mogą zawierać umowy i wykonywać je w walucie obcej, chyba, że ustawa, orzeczenie sadu, lub czynność prawna im tego zakazuje.

• Kurs przeliczeniowy - średni kurs NBP (jako kurs domniemany) z dnia wymagalności roszczenia, chyba że umowa, orzeczenie Sądu, czynność prawna lub ustawa stanowią inaczej.

• Mimo, że kontrakt w walucie obcej to dłużnik może płacić w złotówkach po średnim kursie NBP. - może być wyłączone w umowie, np. banki tak robią to zastrzegą, by rata wprost we frankach była płacona.

• Zabezpieczenie wierzyciela - wprowadzono w art. 358 § 2 zd. Drugie - jeżeli dłużnik popada w zwłokę, to wierzyciel ma prawo pomiędzy spełnieniem świadczenia wg Kursu z dnia wymagalności, albo według kursu z dnia zapłaty.

IV. Nominalizm i waloryzacja sądowa - 358 ¹

- 358¹ § 1 zasada nominalizmu - w przypadku gdy przedmiotem świadczenia są pieniądze (zobowiązania pieniężne sensu stricto dłużnik jest zobowiązany do spełnienia świadczenia

w kwocie jaka istniała w chwili powstania zobowiązania - kwocie nominalnej.

• jeśli pożyczyliśmy 4 lata temu kwotę 10 tys. Zł to zgodnie z zasadą nominalizmu płacimy mu 10 tys. A kwestią poboczną to dodatkowe odsetki umowne. Upływ czasu nie powoduje zmiany kwoty świadczenia.

§ 2 i §3 358¹ KC - reguła waloryzacji umownej i waloryzacji sądowej.

• reguluje tylko zobowiązania pieniężne, ale są też takie, które w skutek przekształcenia przybierają postać świadczenia pieniężnego

• art. 405 KC - bezpodstawne wzbogacenie zwraca się in natura - czyli to co przedmiotem podlega zwrotowi. Jeśli ta rzecz uległa zniszczeniu (np. samochód) i w grę wchodzi ubezpieczenie, wtedy wzbogacony będzie zobowiązany do zwrotu pieniężnego - od chwili zdarzenia przekształcającego.

358¹ § 2 - wartość świadczenia pieniężnego można ustalić przy pomocy innego niż pieniądz miernika wartości. (innego niż pieniądz polski). - każdy inny towar czy kruszec, czynsz w równowartości kwintali zboża itp. Najczęstszym miernikiem jest waluta obca.

358¹ § 3 - waloryzacja sądowa:

• dotyczy tylko tych zobowiązań, które mają charakter zobowiązań pieniężnych od chwili powstania

• istotą waloryzacji sądowej jest uprawnienie jednej ze stron zobowiązania, do żądanie aby Sąd na podstawie wyroku, zmienił wysokość świadczenia, zwykle je podwyższając, zmienił sposób spełnienia świadczenia - np. rozłożył na raty, lub ostatecznie: rozwiązał łączącą stronę umowę.

• Przesłanką jest istotna zmiana siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania, w szczególności po zawarciu umowy.

• Po rozważeniu interesów stron i zasad współżycia społecznego sąd może zmienić.

• 358¹ - lex specialis do klauzuli rebus sic stantibus - duża klauzula waloryzacyjna..

III

Solidarność dłużników

Art. 356 i nast.:

• gdy po stronie dłużników lub wierzycieli występuje więcej niż jeden podmiot i ponoszą wspólną odpowiedzialność.

• Istota solidarności dłużników:

• Kilka podmiotów po stronie dłużnika

• Wierzycielowi przysługuje wobec tych dłużników roszczenie o spełnienie jednego świadczenia. W razie spełnienia świadczenia przez jednego z dłużników, zobowiązanie solidarne wygasa

• Wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia, w całości lub części, od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich, lub od każdego z nich osobno.

1. w całości, od jednego, lub od wszystkich równo.

2. ius electionis - prawo wyboru przez wierzyciela dłużnika, od którego zażąda spełnienia świadczenia. - nie podlega żadnemu ograniczeniu

3. nie może być współuczestnictwa koniecznego - jest tylko współuczestnictwo materialne. (w przypadku odszkodowania za czyn karalny).

4. spełnienie przez jednego dłużnika zwalnia pozostałych.

Źródła solidarności dłużników:

• art. 369 - solidarność bierna może wynikać z czynności prawnej (umów) lub z ustawy.

• Solidarności się nie domniemywa - jeśli nie ma wyraźnego wskazania, to domniemanie działa przeciw uznaniu że kilka podmiotów ponosi solidarnie odpowiedzialność

• Solidarność wynikająca z ustawy - musi być przepis rangi ustawowej.

• Art. 370 KC - jeśli kilka podmiotów zaciągnęło zobowiązanie dotyczące ich wspólnego mienia to z mocy ustawy odpowiadają solidarnie.

• Art. 441 KC - kilka podmiotów, które spowodowało szkodę czynem niedozwolonym, ponosi odpowiedzialność. Dopiero w ramach rozliczeń między nimi się uwzględnia kto i jak się przyczynił do powstania szkoły, w ramach regresu.

• Art. 55 ⁴ KC - sprzedaż przedsiębiorstwo - podmiot nabywający - odpowiada solidarnie ze zbywcą za zobowiązania związane z prowadzeniem danego przedsiębiorstwa.

• Art. 753 § 2 - jeśli kilka podmiotów przyjęło zlecenie

• Art. 30 KRiO - solidarność małżonków

• Art. 37 - prawa wekslowego

• Art. 143 ustawy prawo zamówień publicznych - przepis mówiący, że jeśli kilka podmiotów łącznie zawarło umowę w trybie zamówień publicznych to odpowiadają solidarnie za wykonanie umowy.

• pozycja prawna poszczególnych dłużników wobec wierzyciela:

• zasada wzajemnej reprezentacji na korzyść dłużników - np. w art. 374 KC - nowacja dokonana z jednym z dłużników solidarnych zwalnia dłużników pozostałych, chyba, że wierzyciel zastrzegł, że zachowuje swe roszczenie przeciw innym dłużnikom.

• Zwłoka wierzyciela wobec jednego z dłużników ma skutek również wobec współdłużników.

• Zasada indywidualizacji położenia prawnego poszczególnych dłużników - przy innych czynnościach dokonanych między dłużnikiem a wierzycielem dotyczą relacji indywidualnych i nie wpływają na innych współdłużników. Art. 371 KC, zgodnie z którym działania lub zaniechania jednego z dłużników, nie mogą szkodzić pozostałym. Art. 372 - zrzeczenie się odpowiedzialności odnosi się do jednego dłużnika a nie pozostałych.

• Każdemu z dłużników solidarnych przysługują zarzuty:

1. Osobiste - np. wynikające z wad oświadczenia woli.

1. Potrącenie

2. Zarzuty wspólne wszystkim dłużnikom:

1. Odnoszą skutek jednocześnie dla wszystkich dłużników, np. zarzut niespełnienia się warunku zobowiązującego.

2. Zarzut nieważności umowy

3. Art. 371 § 2 jeśli zapadnie wyrok uwzględniający zarzuty wspólne, to wyrok w stosunku do jednego dłużników, to zwalnia dłużników pozostałych i mogą się powoływać na to orzeczenie przeciw roszczeniu wierzyciela.

• roszczenia regresowe - art. 376:

• w art. 376 - dwa źródła regulacji regresowych:

1. należy sprawdzić czy istnieje stosunek wewnętrzny regulujący wysokość i zakres roszczeń, najczęściej umowa pomiędzy dłużnikami solidarnymi.

2. art. 376, który nam wskazuje wysokość roszczeń regresowych i ich proporcje, w razie braku umowy:

1. zasada podziału według głów - w częściach równych świadczenia regresowe się rozkładają. Każdy dłużnik odpowiada w częściach równych za zobowiązania.

2. Solidarność nie idzie w głąb - nie przechodzi do stosunku wewnętrznego - jeśli jeden zapłaci i ma roszczenia regresowe to pozostali nie odpowiadają solidarnie, lecz według głów. - nie są chronieni pomiędzy sobą.

3. 441 § 2 KC - ten dłużnik solidarny, który zapłacił w związku z deliktem może żądać regresu od innych odpowiednio od stopnia zawinienia i przyczynienia się szkody.

4. Art. 376 § 2 część przypadająca na współdłużnika niewypłacalnego rozkłada się pomiędzy pozostałych współdłużników w stosunku jaki wynika z relacji wewnętrznej.

IV

umowa przedwstępna

4. umowa przedwstępna (pactum de contrahendo):

• pactum de contrahendo - umowa w której jedna lub obie strony zobowiązują się do zawarcia w przyszłości innej, oznaczonej, umowy i tą przyszłą umowę nazywa się umową przyrzeczoną.

• Zawiera się ją z przyczyn prawnych lub faktycznych, wtedy gdy strony chcą mieć zobowiązanie do zawarcia umowy, natomiast z pewnych przyczyn, np. konieczności finansowania, opłat, etc. Zasadne jest rozdzielenie tego zobowiązania od zawarcia przyszłej umowy przenoszącej własność.

• Przed przystąpieniem Polski do UE była wymagana w związku z wymogiem uzyskania zezwolenia nabycia nieruchomości przez cudzoziemca.

• Rodzaje umów przedwstępnych:

• Jednostronnie zobowiązująca

• Dwustronnie zobowiązująca (model należyty)

• Umowa przedwstępna na rzecz osoby trzeciej. - in favore tertii?:

1. X zobowiązuje się przed Y, że (X - Z) zawrze umowę z Z.

2. roszczenie o zawarcie umowy przyrzeczonej przysługuje Z a nie Y.

• przesłanki ważności umowy przedwstępnej:

• muszą być wskazane esentialia negotii umowy przyrzeczonej.

• Jeśli mamy umowę przedwstępną obligującą do umowy przyrzeczonej, której będzie sprzedaż to musimy określić przedmiot i cenę (esentialia negoti)

• Często załącznikiem do umowy przedwstępnej jest tekst umowy przyrzeczonej.

• Termin, do którego umowa powinna być zawarta - wskazanie terminu nie jest obligatoryjne - więc ważna umowa przedwstępna, w której termin nie jest określony. W art. 382 § 2 sposób wyznaczania terminu. - powinno być przed upływem roku od dnia zawarcia umowy przedwstępnej. Jeśli minie rok i brak wyznaczenia terminy, to ta umowa przedwstępna wiąże się obligatio naturalis - żadnej ze stron nie będzie przysługiwać roszczenie o zawarcie.

• Może być zawarta w dowolnej formie, czyli także umowa przedwstępna obligująca do zawarcia umowy przyrzeczonej przenosząca wartość nieruchomości może być zawarte w formie zwykłej pisemnej. Nie wpływa to na ważność, natomiast wpływa na skutki umowy.

• Umowy przedwstępne o skutku słabszym

1. każda umowa, która nie jest umową przedwstępną o skutku silniejszym, mieści się w kategorii umów o skutku słabszym.

2. uprawnia tylko do żądania naprawienia szkody, którą strona uprawniona poniosła w związku z zawarciem umowy przedwstępnej i licząc na zawarcie umowy przyrzeczonej ( odszkodowanie w granicach ujemnego interesu umownego)

• Umowy przedwstępne o skutku silniejszym:

1. występuje wtedy, gdy umowa przedwstępna spełnia wymagania, od których zależy ważność umowy przyrzeczonej, w szczególności wymagania dotyczące formy. ( można żądać od drugiej strony zawarcia umowy przyrzeczonej, czyli wynika z niej roszczenie o złożenie oświadczenia woli przez druga stronę, prowadzącego do zawarcia umowy przyrzeczonej. (wyrok zobowiązujący do zawarcia oświadczenia woli zastępuje tę umowę, należy wskazać o co)

• Klauzula kary umownej

• Roszczenie o zawarcie umowy przyrzeczonej można wpisać do księgi wieczystej, wtedy roszczenie staje się skuteczne wobec każdo-czesnego właściciela.

Wykład 5.12.2009

wzorce umów - art. 384 - 385 kc

przygotowywane przed zawarciem umowy postanowienia włączane do treści stosunku obligacyjnego w sposób adhezyjny (poprzez konkuldentną akceptację)

384-385 to implementcja dyrektywy 93/13 o niedozwolonych kluzulach w umowach konsumenckich.

1. włączane wzorca do umowy

Dwa tryby

I - doręczenie wzorca przed zawarciem umowy - 384 par. 1 kc

a) doręczenie musi obejmować cały wzorzec umowy

b) doręczenie musi być rzeczywiste - nie jest wymagane zapoznanie się ze wzorcem ani wyrażenie zgody na włączenie go do kontraktu

II - umożliwienie łatwego zapoznania się przez 2 strony z treścią wzorca

a) w umowach między przedsiębiorcami - dopuszczalny, gdy posługiwanie się wzorcem jest w stosunkach danego jest zwyczajowo przyjęte

b) w umowach z konsumentami- ten sposób włączenia wzorca jest dopuszczalny, jeżeli dotyczy umów , w których posługiwanie się wzorcem jest zwyczajowo przyjęte , a zarazem chodzi o umowę w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego (umowy bagatelne)

Wzorce w postaci elektronicznej wiążą drugą stronę, o ile zostały udostępnione w taki sposób, że druga strona może odtwarzać i przechowywać treść wzorca w toku zwykłych czynności

2. Zasady stosowanie wzorca i umowy głównej

a) prymat umowy nad wzorcem (385 par. 1 kc) - w razie sprzeczności wzorca z umową wiążące są postanowienia z treści umowy głównej

b)zasada transparentności wzorca - wzorzec powinien być sformułowany w sposób jednoznaczny i zrozumiały

c)in dubio contra proferentum ( ten, co przygotowuje wzorzec) - tylko w relacjach przedsiębiorca - konsument

3. Niedozwolone klauzule umowne

Kryteria ogólne uznania postanowień wzorca za niedozwolone (art. 385 ze znaczkiem 1 , paragraf 1 kc)

kształtują prawa i obowiązki konsument w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami orz w sposob rażąco naruszający interes konsumenta.

Art. 385 ze znaczkiem 3 - przykładowe postanowienia co do których istnieje domniemanie, że mają charakter klauzul niedozwolonych :

a) ograniczające lub wyłączające odpowiedzialność względem konsumenta ze szkodą na osobie

b) wyłączają lub ograniczają możliwość odszkodowawczą konsumenta z tytułu niewykonanej obecności

c) niedozwolona jest klauzula zezwalająca na przeniesienie praw i obowiązków bez zgody konsumenta

d) narzucające sąd polubowny (23 punkt)

Dane postanowienia jest z mocy prawa nieważne - tylko to jedno posanowienie, reszta pozostaje w mocy

W art. 385 kc wyróżniono kategorie postanowień indywidualnie uzgodnionych → na ich treść konsument miał rzeczywisty wpływ. Postanowienia indywidualnie uzgodnione nie podlegają kontroli wg kryterium klauzul niedozwolonych → mogą zawierać klauzule sprzeczne z dobrymi obyczajami lub naruszają interes konsumenta.

Kontrola wzorców umowy

a) in concreto - badanie danego wzorca w zakresie zastosowania klauzul niedozwolonych może dokonywać każdy sąd powszechny w ramach postępowania sądowego w sprawie, w której dany wzorzec został zastosowany.

b) in abstrato - dokonywana przez Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumenta w Warszawie. Wyrok Sądu O.K. I K., w któym dane postanowienie wzorcowe zostało uznane za niedozwoloną klauzulę ma skutek także wobec osób trzecich, wobec których wzorzec był lun mógł być zastosowany. Powództwo wytacza prezes Urzędu O.K. I K., miejscowi i powiatowi rzecznicy konsumentów, organizacje społeczne zajmujące się prawami konsumenta oraz każdy, kto wg oferty podmiotu posługującego się wzorcem umowy mógłby zawrzeć umowę, do której wzorzec miałby zastosowanie.

Na stronie Urzędu O.K. I K. → rejestr klauzul niedozwolonych (wyroki sądów)

Bezpodstawne wzbogacenie się (405-415 kc)

• jeden z 3 gł reżimów prawnych w prawie zobowiązań - [kontraktowy (471 i nast.), deliktowy (417 i nast.), bezpodstawne wzbogacenie (405 i nast.)]

• sięga się tutaj, gdy nie można nic znaleźć w dwóch poprzednich reżimach - czy jest kontrakt? Jeśli nie ma, to delikt, a jak nie ma, to bezpodstawne wzbogacenie. Mają zastosowanie do wielu stanów faktycznych.

• Instytucja prawna, w której bada się transfery korzyści majątkowych polegające w szczególności na zbadaniu, czy dana korzyść ma odpowiednią podstawę prawną.

• W XIX w. badano, czy dana korzyść jest „słuszna”.

• Można wzbogacić podmiot bez jego woli i wiedzy

Przesłanki bezpodstawnego wzbogacenia:

1) stan wzbogacenia - uzyskanie korzyści o charakterze majątkowym. Nie obejmuje prawdopodobieństwa !

Nabycie prawa - własności, praw obligacyjnych ; powiększenie istniejącego prawa (połączenie, pomieszanie) ; umocnienie prawa (wyższe pierwszeństwo zaspokojenia w zakresie praw rzeczowych), korzystanie z cudzych usług, zaoszczędzenie wydatków ;

2) stan zubożenia - utrata korzyści o charakterze majątkowym , która może wynikać z przeniesienia prawa podmiotowego na inny podmiot, ograniczenia zakresu prawa podmiotowego, osłabienia prawa podmiotowego, świadczenie nieodpłatne usług, zaplata cudzego długu, zwiększenie wydatków.

3) związek między wzbogaceniem a zubożeniem - związek kauzalny, ponieważ wzbogacenie jest skutkiem zubożenia innego podmiotu. Art 405 - działanie może być prowadzone z dwóch stron, jednej strony (np. zapłata bez umowy) jak i działania osób trzecich (np. awaria systemu komputerowego → w skutku awarii następuje przeksięgowanie kwot nienależnych), jak również z oddziaływania sił naturalnych (np. przepływy między gruntami, przeniesienie owoców z jednej działki na drugą)

4) brak podstawy prawnej dla tego transferu - podstawą prawną może być czynność prawna (np. umowa), przepisy ustawy (np. rozporządzenie, ratyfikowana umowa międzynarodowa), orzeczenie sądu lub decyzja administracyjna, inne zdarzenie cywilno-prawne , z którego wynika obowiązek świadczenia (np. naprawienie szkody jako wynik popełnienia czynu niedozwolonego)

Roszczenie o zwrot wzbogacenia

z art. 405 (zubożony wobec wzbogaconego) obowiązkiem jest zwrot korzyści nabytej bezpodstawnej i odpowiadające temu roszczenie zubożonego o zwrot korzyści. Zubożony ma roszczenie o zwrot korzyści w naturze, czyli w takiej postaci, w jakiej korzyść została uzyskana . Dopiero w przypadku, dy zwrot w naturze nie jet możliwy, zubożonemu przysługuje roszczenie o zwrot wartości w pieniądzu (np. przeniesienie własności samochodu, gdyż uważano, że zawarło się umowę. Umowa jest nieważna. Zubożony ma roszczenie o zwrot własności samochodu. Roszczenie in natura. Jednak gdyby uległ on zniszczeniu, to możliwość rekompensaty in valuta)

art. 408 Roszczenie wzbogaconego wobec zubożonego o zwrot nakładów :

a) roszczenie o zwrot nakładów poczynionych przez wzbogaconego przysługuje mu w zakresie, w jakim nie znalazły one pokrycia pożytku, które osiągnął z rzeczy. Zwrotu nakładów użytecznych można żądać , o ile zwiększają wartość przedmiotu wzbogacenia

Zasada surogacji (406 kc)

Obowiązek zwrotu korzyści przez wzbogaconego obejmuje nie tylko korzyść bezpośrednio uzyskaną, ale również wszystko to, co wzbogacony uzyskał w zamian w razie zbycia lub utraty korzyści.

Zasada aktualności wzbogacenia (art. 409 kc)

sąd postanowi, że na wzbogaconym ciąży obowiązek zwrotu korzyści w granicach wzbogacenia istniejącego w chwili dokonywania zwrotu. Obowiązek zwrotu korzyści wygasa, jeżeli wzbogacony zużył lub utracił korzyść w sposób bezproduktywny (nie uzyskał ekwiwalentu) , o ile w chwili zużycia lub utraty nie powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu ( w dobrej wierze ; nie wie i nie powinien być wiedzieć)

Legitymacja bierna do obowiązku zwrotu

a) wzbogaconego i jego dziedziców

b) pościg za korzyścią (art. 407), jeżeli nieodpłatnie to obowiązek zwrotu przechodzi na osobę trzecią, chyba że w chwili rozporządzenia powinna była się liczyć z obowiązkiem zwrotu

Legitymacja czynna:

a) zubożony i jego następcy prawni

Przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu można podzielić na 2 częci:

a) 405-409 kc → część ogólna

b) 410- 414 kc → część szczególna -nienależne świadczenie

Szczególne służą wyróżnianiu pewnej grupy sytuacji faktycznych, w których dochodzi do bezpodstawnego wzbogacenia - transfer korzyści następuje w wyniku świadczenia zubożonego na rzecz wzbogaconego.

Badanie, czy zachodzi nienależne świadczenie - 410 paragraf 2 kc

Condictiones (kondykcje) - roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia zdefiniowanego w art. 410 paragraf 2. Jeden przypadek może być tylko jedną kondykcją.

Przypadki nienależnego świadczenia - brak pełnej podstawy jurydycznej, musi być jakaś wadliwość:

a) brak podstawy prawnej świadczenia (condictio indebiti)- ten, który spełnił świadczenie nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany wobec osoby, na rzecz której świadczył. Przypadki, gdy ktoś błędnie sądzi, że jest zobowiązany.

b) odpadnięcie podstawy prawnej świadczenia (conditio causa finita) - świadczący prawidłowo ocenia stan rzeczy (np. na podstawie ważnej umowy), która jednak po oświadczeniu opada.

c) nieosiągnięcie zamierzonego celu świadczenia (condictio causa data causa non secuta) - świadczący liczył na osiągnięcie skutku, który nie wystąpił (zaliczka na poczet umowy, która nie dochodzi odo skutku. Zaliczka rozliczana na podst. art. 410 kc. Może być też świadczenie niepieniężne

d) nieważność czynności prawnej (codnictio sine causa) - umowa była nieważna

^{Nie podlega zwrotowi świadczenie, gdy podmiot wiedział, że nie jest zobowiązany, chyba że :}

^{a) świadczenie spełniono z zastrzeżeniem zwrotu}

^{b) świadczenie spełniono w celu uniknięcia przymusu}

^{c) w wykonaniu nieważnej umowy}

Nie podlega zwrotowi świadczenie, które czyni zadość zasadom współżycia społecznego, w celu zaspokojenia roszczenia przedawnionego (po upływie terminu przedawnienia zobowiązanie nie wygasa, jest naturalne, przy pomocy Państwa nie można go dochodzić, więc jeśli dłużnik płaci dobrowolnie, to jest dobrze), spełnione zanik wierzytelność stała się wymagalna (wierzytelność istnieje, ale termin byłby późniejszy, a tak świadczy na poczet)

SAMI - świadczenie niegodziwe (412 kc) oraz zbieg roszczeń z bezpodstawnego wzbogacenia z innymi roszczeniami

Dodatkowe zastrzeżenia umowne (pacta adiecta)

Instytucje prawne służące umacnianiu, jak również umacnianiu stosunku obligacyjnego.

4 instytucje prawne:

• zadatek (394 kc):

przedmiot zadatku mogą być pieniądze (gotówka i nie-gotówka - czeki itp.), rzeczy ruchome oznaczone co do gatunku lub co do tożsamości.

Zazwyczaj zaliczany na poczet świadczenia;

danie zadatku jest czynnością realną (podział czynności prawnych - konsensualne i realne). Skutki prawne powstają w momencie wydania zadatku. (Wiąże się z tym wydaniem problem - kiedy zadatek powinien być wydany? przy zawarciu umowy - czyli przed lub najpóźniej w momencie zawierania umowy. Orzeczenie w 2007 SN → dyspozytywny fragment przepisu - strony mogą ustalić, że zadatek będzie po podpisaniu umowy.)

Jeśli powyżej 60 000 euro , to przelew.

Zadatek zbliżający się do wartości umowy głównej powinien być traktowany jako zaliczka. Zadatek sięgający 50 % nie będzie interpretowany jako zaliczka. Gdy zbyt duża wartość to taktujemy tylko jako zaliczkę.

Skutki dania zadatku wynikają z umowy stron (strony same określają), zwyczaju (rzadko to się pojawia, w zasadzie wcale), regulacji kodeksowej (skutki ustawowe - w przypadku niewykonania umowy przez drugą stronę, strona, która prawidłowo wykonuje kontrakt może odstąpić od umowy bez wyznaczania terminu dodatkowego lub zachować zadatek albo jeśli zadatek dała żądać zwrotu jego podwójnej wartości). W przypadku zadatku o charakterze rzeczowym zwraca się przedmiot zadatku + jednokrotną jej wartość.

Zwrot bez prawa żądania do podwójnej wartości: umowa ulega rozwiązaniu, niewykonanie umowy wynika z okoliczności, na które strony nie mają wpływu oraz jeżeli obie strony ponoszą odpowiedzialność.

Uprawnienia wynikające z dania zadatku są uprawnieniami fakultatywnymi. Strona może zrezygnować z roszczeń o zadatek i starać się o rekompensatę na zasadach ogólnych.

• umowne prawo odstąpienia od umowy (395 kc ) -

postanowienie kontraktowe na mocy którego jedna lub obie strony są uprawnione do złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy, przy czy oświadczenie to winno być złożone przed upływem oznaczonego terminu końcowego. Wskazanie, która strona jest uprawniona + termin końcowy (obligatoryjnie) oraz przesłanki odstąpienia (fakultatywnie)

Wyłączenie zastosowania: w umowach przenoszących własność nieruchomości (w umowie zobowiązującej można), w umowach zbycia przedsiębiorstwa, w którego skład wchodzi nieruchomość

Wykonanie prawa odstąpienia: jednostronne oświadczenie woli skierowane do drugiego kontrahenta (w chwili, gdy dojdzie do strony)

Skutki odstąpienia:umowa uważana jest za niezawartą (fikcja prawna), art 395 paragraf 2 - świadczenia wracają in natura. Przy zwrocie nie uwzględnia się zmian dokonanych w graniach zwykłego zarządu

• odstępne (396 kc)

Bardzo różne znaczenia w potocznym rozumieniu. Odstąpienie to uzupełnienie klauzuli prawa odstąpienia od umowy - strony uzgadniają, że prawo odstąpienia może być wykonane po zapłacie określonej kwoty, którą kodeks nazywa odstępnym. Zryczałtowane odszkodowanie za wykonanie odstąpienia. Charakter pieniężny i zapłacone najpóźniej w chwili składania oświadczenia o odstąpieniu. Odstąpienie bez zapłaty - oświadczenie bezskuteczne

• kara umowna (483 i 484 kc)

(doczytać samemu)może być zastrzeżona tylko w razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego (dla pieniężnych jest instytucja odsetek umownych).Dzielą się na kwotowe (np. zakaz konkurencji) i procentowe (na wypadek opóźnienia. Ma charakter pieniężny. Akcesoryjność kary - dzieli los prawny kontraktu, z którym jest zawarta. Kara umowna a szkoda - niezależne. Rodzaje kar umownych : wyłączne(wyłącza możliwość dalszego odszkodowania, zaliczalne (kara zalicza się na poczet, ale można żądać wyższego odszkodowania), alternatywne( albo kara albo odszkodowanie), kumulatywne (niedopuszczalne w naszym kraju → kara + odszkodowanie). Miarkowanie kary umownej - 2 przyczyny → jeżeli jest rażąco wygórowana albo zobowiązanie, którego dotyczy kara zostało w znacznej mierze wykonane. Wniosek powinien być wyraźnie zgłoszony

20

---