Zastosowanie kary porządkowej wymaga uprzedniego "wysłuchania" pracownika. Wymagania tego nie można rozumieć dosłownie, tzn. jako obowiązku odbycia przez pracodawcę stosownej rozmowy z obwinionym. Chodzi bowiem o to, aby pracownik miał realną możliwość (choćby z niej nie zechciał skorzystać) odniesienia się do stawianych mu zarzutów, co powinno - w interesie obu stron - nastąpić na piśmie, a więc w formie oświadczenia napisanego własnoręcznie przez zainteresowanego albo w postaci protokołu jego wypowiedzi, odczytanej i przez niego podpisanej, przy czym osoba wysłuchująca obwinionego nie musi być równocześnie uprawniona do wymierzenia mu kary porządkowej wyrok SN z dnia 9 kwietnia 1998 r., I PKN 45/98

Wysłuchanie pracownika musi poprzedzać zastosowanie wobec niego kary porządkowej. Zastosowanie kary następuje w chwili podpisania pisma o ukaraniu, gdyż wtedy wewnętrzna wola przełożonego otrzymuje swój zewnętrzny, formalny wyraz. Natomiast z punktu widzenia skutków takiej decyzji dla pracownika (art. 110 i 112 § 1 KP) istotne znaczenie ma chwila zawiadomienia go na piśmie o zastosowanej karze.

I PKN 605/98 wyrok SN 1999-03-04

Wystąpienie pracownika do sądu z powództwem uchylenie bezprawnie nałożonej kary porządkowej może nastąpić tylko po wyczerpaniu postępowania wewnątrzzakładowego, a więc po wniesieniu w terminie sprzeciwu do pracodawcy

por. wyrok SN z dnia 7 kwietnia 1999 r., I PKN 644/98

Orzekanie o uchyleniu kary porządkowej jest dopuszczalne także w toku postępowania sądowego, w którym została ona uznana za niebyłą z mocy samego prawa.

uchwala z dnia 18 czerwca 2002 r., III PZP 10/02

Wytyczne wymiaru sprawiedliwości i praktyki sądowej w przedmiocie materialnej odpowiedzialności pracowników (art. 114, 115, 117 § 3, art. 119 § 1, art. 121, 122, 124, 126 § 2 i art. 127 kodeksu pracy).

I. Kodeks pracy wyczerpująco normuje odpowiedzialność materialną pracowników, ustanawiając podstawy tej odpowiedzialności odmiennie od podstaw przyjętych w kodeksie cywilnym. Pracownik ponosi materialną odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną zakładowi pracy na zasadzie winy.

II. Na zakładzie pracy spoczywa ciężar wykazania, że szkoda powstała z winy pracownika.

W razie powierzenia pracownikowi mienia z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się wystarczy wykazanie przez zakład pracy, że szkoda jest następstwem nierozliczenia się pracownika. Nie odnosi się to do wypadków, gdy pracownik odpowiada na zasadach przewidzianych w art. 114-116 i 118 k.p.

III. Ilekroć kodeks pracy przewiduje odpowiedzialność w pełnej wysokości, rozumie się przez to odpowiedzialność w granicach rzeczywistej straty i utraconych korzyści.

IV. Jeżeli się okaże, że część szkody nie obciąża pracownika, sąd może wezwać do udziału w sprawie kierownika lub innego pracownika odpowiedzialnego za przyczynienie się zakładu pracy do powstania lub zwiększenia szkody, mając jednak na uwadze, że nie ponoszą oni ryzyka związanego z działalnością zakładu.

V. Odszkodowanie, o którym mowa w art. 119 § 1 k.p., ustala się w wysokości wyrządzonej szkody, w granicach rzeczywistej straty zakładu pracy. Ograniczone jest ono do 3-miesięcznego wynagrodzenia pracownika. Wynagrodzenie pracownika ustala się na podstawie pobieranych przez niego zarobków w poszkodowanym zakładzie w dacie wyrządzenia szkody, według zasad obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop.

VI. Jeżeli pracownik wyrządził odrębnymi czynami kilka szkód, odpowiada za każdą z nich oddzielnie.

VII. Odszkodowanie określone z mocy art. 119 § 1 k.p. w wysokości 3-miesięcznego wynagrodzenia pracownika może być obniżone na podstawie art. 121 k.p. Na podstawie tego przepisu może być także obniżone odszkodowanie za szkodę w mieniu powierzonym.

VIII. Umyślne wyrządzenie szkody w rozumieniu art. 122 k.p. zachodzi wówczas, gdy pracownik objął następstwa swego czynu zamiarem bezpośrednim lub ewentualnym.

IX. Jeżeli szkodę, w sposób określony w art. 122 k.p., spowodowało kilku pracowników lub pracownik wraz z inną osobą - odpowiedzialność ich jest solidarna.

Gdy za wspólnie wyrządzoną szkodę jeden sprawca ponosi odpowiedzialność w pełnej wysokości, a pracownik w ramach winy nieumyślnej w ograniczonym zakresie (art. 119 § 1 k.p.), to naprawienie szkody przez któregokolwiek z nich zwalnia wobec zakładu pracy pozostałych dłużników.

X. Wysokość odszkodowania, o której mowa w § 6 i 7 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 października 1975 r. (Dz. U. Nr 35, poz. 191), podlega - w razie sporu - kontroli sądu.

V PZP 13/75 uchwała SN 1975-12-29

Szkodę stanowi uszczerbek przejawiający się w różnicy między obecnym stanem majątkowym pracodawcy a tym, jaki by posiadał gdyby nie nastąpiło zdarzenie, które ten uszczerbek spowodowało

por. uchwała składu 7 sędziów SN z dnia 22 października 1963 r., III PO 31/63

Zachowaniu pracownika naruszającemu zakazy i nakazy powszechne może być przypisana bezprawność tylko wtedy, gdy te zakazy i nakazy objęte są zarazem treścią stosunku pracy por. wyrok SN z dnia 28 maja 1976 r., IV PR 49/76

Jeżeli między niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem obowiązków pracowniczych a szkodą brak jest związku przyczynowego, a szkoda jest następstwem naruszenia powszechnych zakazów i nakazów - pracownik ponosi za nią odpowiedzialność deliktową na podstawie przepisów kodeksu cywilnego

por. wyroki SN: z dnia 28 maja 1976 r., IV PR 49/76; z dnia 30 sierpnia 1984 r., II CR 279/84; z dnia 4 maja 1988 r., IV PR 117/88.

Jeżeli pracownik przy wykonywaniu obowiązków pracowniczych wyrządza szkodę osobie trzeciej, wyrównaną przez zakład pracy, to w postępowaniu regresowym odpowiada wobec zakładu pracy na podstawie art. 122 k.p.

IV PZP 5/77 uchwała SN 1977-10-1

Pracownik wyrządzający z winy nieumyślnej szkodę osobie trzeciej ponosi wobec zakładu pracy, który tę szkodę naprawił, odpowiedzialność w ograniczonej wysokości (art. 115, 119 § 1, 121 § 1 i 2 k.p.).

IV PZP 7/75 uchwała SN 1975-06-13

Warunkiem odpowiedzialności pracodawcy względem osoby trzeciej jest wyrządzenie przez pracownika szkody przy wykonywaniu obowiązków pracowniczych, a zatem wtedy, gdy szkoda pozostaje nie tylko w normalnym, ale też funkcjonalnym związku przyczynowym z czynnościami pracownika podejmowanymi na podstawie stosunku pracy w ramach działalności zakładu

por. wyrok SN z dnia 19 lutego 1976 r., III PR 21/76

Osobą trzecią w rozumieniu art. 120 jest każdy, kto nie jest samym sprawcą szkody lub jego pracodawcą. Nie musi to być osoba fizyczna. Osobą trzecią jest również inny pracownik zatrudniony w tym samym co sprawca zakładzie

por. uchwała składu 7 sędziów SN z dnia 12 czerwca 1976 r., III CZP 5/76

Osoba trzecia może dochodzić naprawienia szkody bezpośrednio od pracownika w razie niewypłacalności pracodawcy lub zaprzestania przez niego działalności, np. likwidacji

por. uchwała składu 7 sędziów SN z dnia 12 czerwca 1976 r., III CZP 5/76

Kara umowna (art. 483 § 1 k.c.) nie może być zastrzeżona na wypadek wyrządzenia pracodawcy przez pracownika szkody wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych (art. 114 i następne k.p.).

II PK 120/07 wyrok SN 2008-01-08

Pracownik, któremu nie można przypisać winy w nadzorze nad mieniem powierzonym z obowiązkiem zwrotu lub do wyliczenia się (art. 124 KP) ani winy umyślnej za szkodę powstałą w tym mieniu (art. 122 KP), nie jest zwolniony od odpowiedzialności odszkodowawczej na podstawie art. 114 KP.

I PKN 635/99 wyrok SN 2000-05-25

Ustalenie w postępowaniu karnym, że pracownik (sprawca) działał umyślnie, wyklucza możliwość ustalenia w postępowaniu cywilnym nieumyślności jego zachowania

por. uchwała SN z dnia 20 stycznia 1984 r., III CZP 71/83

Skazanie za przestępstwo nieumyślne nie wiążę sądu pracy co do ustalenia stopnia winy i może on ustalić, że pracownik nie wykonał obowiązku lub wykonał go nienależycie umyślnie por. uchwała składu 7 sędziów SN z dnia 28 kwietnia 1983 r., III CZP 14/83

Przyczynia się do powstania szkody ten, komu można przypisać w niej udział, czyje zachowanie jest "adekwatną współprzyczyną" powstania szkody

por. wyrok SN z dnia 20 czerwca 1972 r., II PR 164/72

Pracownik dokonujący w imieniu pracodawcy czynności prawa pracy, pozostających w normalnym związku z jego działalnością, nie powinien ponosić ryzyka podejmowania takich decyzji (art. 117 § 2 k.p.), chyba że były one oczywiście sprzeczne z przepisami prawa.

I PK 252/06 wyrok SN 2007-03-15

W sytuacji, gdy niedobór jest łącznym wynikiem nieprawidłowych działań pozwanego oraz zaniedbań organizacyjnych strony powodowej, a nie można stwierdzić, że nieprawidłowe działanie lub zaniechanie którejkolwiek ze stron miały decydujący, względnie przeważający wpływ na powstanie niedoboru, istnieją podstawy do przyjęcia, że do jego powstania przyczyniły się w równym stopniu obydwie strony.

IV PR 299/81 wyrok SN 1981-10-16

W świetle kodeksu pracy także pracownicy, którym powierzono mienie z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się, nie ponoszą odpowiedzialności za szkodę w takim zakresie, w jakim zakład pracy przyczynił się do jej powstania lub zwiększenia (art. 127 i 117 § 1 k.p.).

II PR 201/74 wyrok SN 1975-01-23

Pracownik, który działając w interesie zakładu pracy poświęca mniejsze dobro dla ratowania większego, nie ponosi odpowiedzialności za zniszczenie dobra mniejszej wartości.

IV PR 301/81 wyrok SN 1981-10-08

Odszkodowaniem jest wyrównanie uszczerbku majątkowego przez zapłatę sumy pieniężnej stanowiącej ekwiwalent wyrządzonej szkody. Ustala się je, uwzględniając wynagrodzenia pracownika z chwili wyrządzenia szkody

por. uchwała składu 7 sędziów SN z dnia 27 czerwca 1975 r., V PZP 4/75,

Miarkowanie odszkodowania nie jest dopuszczalne, gdy pracownik wyrządził szkodę w mieniu powierzonym mu z obowiązkiem zwrotu lub do wyliczenia się, będąc pod wpływem alkoholu (por. wyrok SN z dnia 18 lutego 1975 r., I PR 232/74), ukrywał niedobór przez nieobciążanie się fakturami (por. wyrok SN z dnia 17 kwietnia 1975 r., I PR 311/74), w razie skazania za niedopełnienie obowiązków w zakresie nadzoru nad mieniem (por. wyroki SN: z dnia 12 lutego 1975 r., I PR 220/74, z dnia 25 lutego 1975 r., I PR 223/74).

Umyślne wyrządzenie szkody w rozumieniu art. 122 k.p. zachodzi m.in. wówczas, gdy pracownik objął następstwa swego czynu zamiarem ewentualnym.

IV PR 9/78 wyrok SN 1978-02-01

Umyślnie wyrządza szkodę

1. pracownik, który potwierdza dostawę towaru, pomimo że nie otrzymał go faktycznie (por. wyrok SN z dnia 17 listopada 1978 r., IV PR 243/78 )

2. kierownik placówki handlowej wprowadzający do obrotu obce towary (por. wyrok z dnia 18 lutego 1976 r., IV PR 309/75).

3. Jednak już stwierdzenie niedoboru w mieniu powierzonym pracownikowi z obowiązkiem zwrotu lub do wyliczenia się nie jest równoznaczne z zaborem tego mienia (por. wyrok SN z dnia 5 lutego 1982 r., I PR 5/82).

4. Nietrzeźwość pracownika sama przez się nie przesądza jego winy umyślnej, ale np. kierowca prowadzący samochód w stanie nietrzeźwym obejmuje skutki swego działania zamiarem ewentualnym (por. wyrok SN z dnia 6 lipca 1977 r., IV PR 167/77), nietrzeźwy maszynista i pomocnik oraz kierownik drużyny manewrowej (ustawiacz), który pozwolił im na uruchomienie pojazdu ponoszą odpowiedzialność za szkodę umyślnie wyrządzoną zderzeniem pociągów (por. wyrok SN z dnia 18 stycznia 1977 r., IV PR 353/76).

5. Z kolei pracownikowi zajmującemu stanowisko kierownicze nie można z reguły przypisać winy umyślnej za wyrządzoną pracodawcy szkodę przez wprowadzenie podwyżek wynagrodzeń dla pracowników (por. wyrok SN z dnia 11 stycznia 2001 r., I PKN 188/00).

Samo podpisanie przez pracownika deklaracji o przyjęciu odpowiedzialności materialnej za mienie powierzone nie wystarcza do ustalenia, że mienie zostało prawidłowo powierzone (por. wyroki SN: z dnia 3 grudnia 1981 r., IV PR 350/81; z dnia 15 listopada 1985 r., IV PR 221/85).

Kompensata nie jest dopuszczalna nigdy, gdy manko i nadwyżka pochodzą z różnych okresów rozliczeniowych lub (i) gdy dotyczą rozliczenia się z mienia przez różne osoby

por. wyrok SN z dnia 1 lutego 1972 r., I PR 153/71,

Pracodawca zobowiązany jest niewątpliwie wykazać szkodę i jej rozmiar oraz prawidłowe powierzenie mienia (por. wyroki SN: z dnia 9 października 1986 r., IV PR 290/86; z dnia 9 listopada 1990 r., I PR 199/90).

1 Możliwe jest uwolnienie się pracownika od odpowiedzialności za szkodę w mieniu powierzonym również w przypadku udowodnienia, że szkoda powstała głównie (a nie tylko wyłącznie) z przyczyn za które nie ponosi on odpowiedzialności. Konieczne jest jednak by pracownik udowodnił tę okoliczność z wysokim stopniem prawdopodobieństwa. Nie ulega też wątpliwości, że rozstrzygnięcie o odpowiedzialności za szkodę musi uwzględniać nie tylko wszelkie zaniedbania ze strony pracodawcy ale i pracownika.

2. Uwolnienie się od odpowiedzialności na podstawie art. 124 § 3 k.p. wymaga ustalenia jakiego rodzaju działania podjął pracownik by zapobiec powstaniu szkody, w szczególności jeżeli nie uważał za potrzebne zawiadomienie pracodawcy o możliwości powstania szkody lub już powstałej szkodzie. Pracownik może się ekskulpować w całości od odpowiedzialności tylko wówczas, gdy wykaże, że pomimo dołożenia wszelkich starań niedobór powstał z przyczyn od niego niezależnych. W przeciwnym wypadku możliwe jest jedynie częściowe uwolnienie się pracownika od odpowiedzialności materialnej.

I PK 87/09 wyrok SN 2009-10-20, I PKN 288/00 wyrok SN 2001-03-07

Podporządkowanie pracownika kierownictwu nieuczciwego lub nierzetelnego przełożonego może być kwalifikowane jako niezapewnienie przez pracodawcę warunków umożliwiających należyte zabezpieczenie mienia (por. wyrok SN z dnia 17 grudnia 2001 r., I PKN 748/00; nieodpowiednie warunki lokalowe - np. niedostateczne zabezpieczenie przed dostępem osób z zewnątrz, nadmierne zawilgocenie (por. wyroki SN: z dnia 1 grudnia 1972 r., II PR 254/72,; z dnia 2 marca 1973 r., I PR 341/72; z dnia 4 listopada 1982 r., IV PR 314/82); konieczność współpracy z osobami nierzetelnymi, nieuczciwymi, niewykwalifikowanymi i nieudolnymi (por. wyrok SN z dnia 4 grudnia 1984 r., IV PR 212/84 ).

Zawarte w Dziale V Kodeksu pracy przepisy prawa pracy regulujące odpowiedzialność materialną pracowników, które co do zasady całościowo (z wyjątkami usprawiedliwiającymi posiłkowe stosowanie nielicznych przepisów Kodeksu cywilnego) normują zarówno podstawy jak i zasady odpowiedzialności materialnej pracowników za szkody majątkowe wyrządzone pracodawcy wykluczają stosowanie w tym zakresie zabezpieczeń wekslowych na podstawie przepisów Prawa wekslowego. II PK 159/10 wyrok SN 2011-01-26

Do powstania odpowiedzialności wspólnej nie wystarcza zawarcie umowy tego rodzaju, ale konieczne jest także łączne powierzenie mienia (por. wyrok SN z dnia 11 października 1973 r., I PR 130/73

W razie prawidłowego łącznego powierzenia mienia z obowiązkiem wyliczenia się umowa o wspólnej odpowiedzialności materialnej pracowników za powierzone mienie zawarta bez zachowania formy pisemnej jest ważna.

IV PZP 4/80 uchwała SN 1980-10-17

Niezawarcie nowej umowy o wspólnej odpowiedzialności materialnej w razie zmiany składu pracowników objętych taką umową (§ 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 4 października 1974 r. w sprawie wspólnej odpowiedzialności materialnej pracowników za powierzone mienie, jednolity tekst: Dz. U. z 1996 r. Nr 143, poz. 663) uchyla wspólną odpowiedzialność za powierzone im mienie (art. 125 § 1 k.p. w związku z art. 124 k.p.).

I PK 551/02 wyrok SN 2003-11-12

ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 4 października 1974 r.w sprawie wspólnej odpowiedzialności materialnej pracowników za powierzone mienie.

Na podstawie art. 126 § 1 Kodeksu pracy zarządza się, co następuje:

§ 1. Przepisy rozporządzenia stosuje się w przypadkach łącznego powierzenia pracownikom mienia, z obowiązkiem wyliczenia się, w zakładzie pracy lub w wydzielonej jego części, w której odbywa się sprzedaż, produkcja lub świadczenie usług albo przechowuje się mienie stanowiące przedmiot powierzenia i oddzielnego rozliczania, zwanym dalej "miejscem powierzenia mienia".

§ 2. 1. Pracownicy, o których mowa w § 1, mogą przyjąć na podstawie pisemnej umowy zawartej z pracodawcą wspólną odpowiedzialność materialną za szkody spowodowane powstaniem niedoboru w powierzonym im łącznie mieniu, jeżeli liczba pracowników w miejscu powierzenia mienia, poza wymienionymi w § 4 ust. 1, nie przekracza:

- przy pracy na jedną zmianę - 8 osób,

- przy pracy na dwie zmiany - 12 osób,

- przy pracy na trzy zmiany - 16 osób.

2. W zakładach usługowych, w zakładach żywienia zbiorowego oraz w sklepach samoobsługowych i preselekcyjnych pracownicy, poza wymienionymi w § 4 ust. 1, mogą przyjąć wspólną odpowiedzialność materialną, jeżeli ich liczba w miejscu powierzenia mienia nie przekracza 24 osób na jedną zmianę.

3. Umowa o wspólnej odpowiedzialności materialnej może być zawarta, jeżeli na przyjęcie wspólnej odpowiedzialności materialnej wyrażają zgodę wszyscy pracownicy zatrudnieni w miejscu powierzenia mienia, z zastrzeżeniem § 4.

§ 3. (skreślony).

§ 4. 1. Za pisemną zgodą pracowników, którzy przyjęli wspólną odpowiedzialność materialną, mogą wykonywać pracę lub określone czynności w miejscu powierzenia mienia:

1) osoby wykonujące czynności nie związane z dysponowaniem mieniem,

2) osoby wykonujące pracę dorywczo lub przez czas określony,

3) osoby nowo przyjęte do pracy obejmującej czynności związane z dysponowaniem mieniem - do czasu przeprowadzenia najbliższej inwentaryzacji,

4) pracownicy młodociani w okresie odbywania przygotowania zawodowego, a po zakończeniu tego przygotowania - do czasu przeprowadzenia najbliższej inwentaryzacji,

5) osoby odbywające praktykę zawodową.

2. Pracodawca jest obowiązany zapewnić osobom objętym wspólną odpowiedzialnością materialną możliwość sprawowania nadzoru nad powierzonym mieniem, przez swobodny do niego dostęp, w czasie wykonywania przez osoby wymienione w ust. 1 pracy lub określonych czynności w miejscu powierzenia mienia.

§ 5. Każda zmiana w składzie pracowników objętych wspólną odpowiedzialnością materialną wymaga zawarcia nowej umowy o wspólnej odpowiedzialności materialnej.

§ 6. Pracownicy ponoszący wspólną odpowiedzialność materialną odpowiadają w częściach określonych w umowie. Jednakże w razie stwierdzenia, że niedobór w całości lub w części został spowodowany przez niektórych pracowników, za całość niedoboru lub określoną jego część odpowiadają tylko sprawcy szkody, co nie wyłącza ich odpowiedzialności za resztę niedoboru wraz z pozostałymi pracownikami na zasadach odpowiedzialności wspólnej.

§ 7. Wspólna odpowiedzialność materialna nie wyklucza odpowiedzialności indywidualnej za inne mienie powierzone danej osobie.

§ 8. 1. Warunkiem ustanowienia wspólnej odpowiedzialności materialnej jest powierzenie mienia łącznie wszystkim pracownikom, którzy mają być objęci taką odpowiedzialnością - na podstawie inwentaryzacji przeprowadzonej z ich udziałem lub z udziałem osób przez nich wskazanych, zgodnie z § 22 ust. 2, oraz zapewnienie im możliwości zgłaszania uwag w związku z przebiegiem i wynikami inwentaryzacji.

2. Pracownikowi objętemu umową o wspólnej odpowiedzialności materialnej przysługują uprawnienia określone w ust. 1, a także prawo wglądu w księgi rachunkowe pracodawcy - w zakresie dotyczącym rozliczania powierzonego mienia, oraz uczestniczenia w przyjmowaniu i wydawaniu mienia.

§ 9. (skreślony).

§ 10. Pracownik może wypowiedzieć umowę o wspólnej odpowiedzialności materialnej na piśmie na czternaście dni naprzód. W takim przypadku do przeprowadzenia inwentaryzacji należy przystąpić przed upływem okresu wypowiedzenia tej umowy.

§ 11. 1. Jeżeli rozliczenie mienia wykaże niedobór, każdy z pracowników ponoszących wspólną odpowiedzialność materialną może, w ciągu 3 dni od powzięcia wiadomości o stwierdzonym niedoborze, odstąpić na piśmie, ze skutkiem na przyszłość, od umowy ustanawiającej taką odpowiedzialność. W takim przypadku do przeprowadzenia inwentaryzacji należy przystąpić w ciągu 7 dni od dnia odstąpienia pierwszego pracownika od umowy o wspólnej odpowiedzialności materialnej.

2. Pracodawca może odstąpić od umowy o wspólnej odpowiedzialności materialnej w każdym czasie. W takim przypadku do przeprowadzenia inwentaryzacji należy przystąpić niezwłocznie, nie później niż w ciągu 3 dni od dnia odstąpienia pracodawcy od umowy o wspólnej odpowiedzialności materialnej.

§ 12. W umowie o wspólnej odpowiedzialności materialnej strony ustalają okres, w ciągu którego nieobecność pracownika w pracy nie ma wpływu na zakres odpowiedzialności zarówno tego pracownika, jak i pozostałych pracowników ponoszących wspólną odpowiedzialność materialną, zwany dalej "okresem ustalonym w umowie". W razie przedłużenia się nieobecności pracownika ponad okres ustalony w umowie, należy niezwłocznie, nie później niż w ciągu 7 dni od dnia upływu tego okresu, przystąpić do przeprowadzenia inwentaryzacji.

§ 13. Pracownik ponoszący wspólną odpowiedzialność materialną, który po nieobecności w pracy, trwającej dłużej niż okres ustalony w umowie, powróci do pracy:

1) przed rozpoczęciem albo zakończeniem inwentaryzacji przeprowadzonej w terminie określonym w § 12 w związku z jego nieobecnością w pracy lub z innych przyczyn - jest nadal związany umową o wspólnej odpowiedzialności materialnej,

2) po zakończeniu inwentaryzacji przeprowadzonej w terminie określonym w § 12 w związku z jego nieobecnością w pracy lub z innych przyczyn - jest związany umową o wspólnej odpowiedzialności materialnej do dnia zakończenia tej inwentaryzacji.

§ 14. (skreślony).

§ 15. (skreślony).

§ 16. 1. Pracownik ponoszący wspólną odpowiedzialność materialną może zgłosić pracodawcy żądanie przeprowadzenia inwentaryzacji w razie stwierdzenia nieprawidłowego wykonywania obowiązków związanych z pieczą nad powierzonym mieniem przez innego pracownika objętego taką odpowiedzialnością.

2. Pracownik, o którym mowa w ust. 1, może odstąpić od umowy o wspólnej odpowiedzialności materialnej, ze skutkiem na przyszłość, jeżeli w terminie nie przekraczającym 7 dni od dnia zgłoszenia żądania przeprowadzenia inwentaryzacji nie zostanie ona rozpoczęta lub nie nastąpi odsunięcie pracownika, którego dotyczą zarzuty, od wykonywania pracy w miejscu powierzenia mienia.

§ 17. Pracownik ponoszący wspólną odpowiedzialność materialną, który zgłosił na piśmie zarzuty uzasadniające utratę zaufania w stosunku do osoby określonej w § 4 ust. 1 pkt 1-5, może cofnąć zgodę na dalsze wykonywanie przez tę osobę pracy lub określonych czynności w miejscu powierzenia mienia, a w razie nieuwzględnienia przez pracodawcę skutków cofnięcia takiej zgody - może odstąpić od umowy o wspólnej odpowiedzialności materialnej, ze skutkiem na przyszłość. W takim przypadku do przeprowadzenia inwentaryzacji należy przystąpić niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu 7 dni od dnia zgłoszenia zarzutów.

§ 18. (skreślony).

§ 19. 1. W razie wypowiedzenia przez jedną ze stron umowy o pracę z pracownikiem ponoszącym wspólną odpowiedzialność materialną zakończenie inwentaryzacji powinno nastąpić najpóźniej w dniu rozwiązania umowy o pracę.

2. W razie rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia lub w razie wygaśnięcia umowy o pracę do przeprowadzenia inwentaryzacji należy przystąpić niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu 7 dni od dnia rozwiązania lub wygaśnięcia umowy o pracę.

§ 20. 1. W razie wypowiedzenia przez pracownika umowy o wspólnej odpowiedzialności materialnej albo odstąpienia od takiej umowy przez pracownika lub pracodawcę, pracownik ponosi wspólną odpowiedzialność materialną za szkodę w mieniu, której powstanie stwierdzono do dnia zakończenia inwentaryzacji, jeżeli zostanie ona rozpoczęta w wymaganym terminie; w razie bezskutecznego upływu terminu rozpoczęcia inwentaryzacji pracownik jest wolny od odpowiedzialności od dnia, w którym przestała go wiązać umowa o wspólnej odpowiedzialności materialnej.

2. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio w razie ustania stosunku pracy pracownika objętego wspólną odpowiedzialnością materialną.

3. Do dnia zawarcia nowej umowy o wspólnej odpowiedzialności materialnej, w sytuacjach określonych w ust. 1 i 2, pracownicy objęci wspólną odpowiedzialnością materialną nie ponoszą odpowiedzialności za część szkody w mieniu powstałą w czasie obowiązywania poprzednio zawartej umowy, za którą odpowiadałby pracownik, którego ta umowa przestała wiązać; ta część szkody obciąża pracodawcę.

§ 21. (skreślony).

§ 22. 1. (skreślony).

2. W razie niemożności wzięcia udziału w inwentaryzacji z powodu choroby lub innej ważnej przyczyny, pracownik ponoszący wspólną odpowiedzialność materialną może wskazać na piśmie inną osobę, która za zgodą pracodawcy weźmie za niego udział w przeprowadzeniu inwentaryzacji.

3. Jeżeli pracownik nie bierze udziału w przeprowadzaniu inwentaryzacji ani też nie wskaże innej osoby (ust. 2), pracodawca przeprowadzi inwentaryzację przez komisję złożoną co najmniej z 3 osób.

§ 23. 1. Pracownikowi ponoszącemu wspólną odpowiedzialność materialną, którego stosunek pracy ustał, należy umożliwić udział w przeprowadzonej inwentaryzacji. Pracownik taki może wskazać na piśmie inną osobę, która za zgodą pracodawcy weźmie za niego udział w inwentaryzacji.

2. W razie nieskorzystania przez pracownika z uprawnień określonych w ust. 1 pracodawca przeprowadzi inwentaryzację w trybie określonym w § 22 ust. 3.

§ 24. Pracownikowi ponoszącemu wspólną odpowiedzialność materialną, który po ustaniu stosunku pracy bierze udział w przeprowadzaniu inwentaryzacji, przysługuje wynagrodzenie obliczone według przeciętnej stawki dziennej z ostatniego miesiąca jego pracy. Takie samo wynagrodzenie przysługuje osobie, która zastępuje pracownika w czynnościach inwentaryzacyjnych w myśl przepisów § 22 ust. 2 i § 23 ust. 1.

§ 25-31. (skreślone).

§ 32. Przepisów rozporządzenia nie stosuje się do pracowników, którzy odpowiadają materialnie za powierzone mienie na zasadach ograniczonej odpowiedzialności materialnej pracowników za powierzone mienie na podstawie odrębnych przepisów.

§ 33. Rozporządzenie wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 1975 r.

Premią jest świadczenie uzależnione od warunków określonych w sposób na tyle konkretny, by ich spełnienie było sprawdzalne i poddające się kontroli, nagrodą zaś świadczenie, które pracownik może otrzymać jedynie w zależności od oceny jego pracy przez pracodawcę. Oceny dokonywanej według kryteriów niesprawdzalnych i przez to niemożliwych do kontroli (por. wyrok SN z dnia 30 marca 1977 r., I PRN 26/77 oraz uchwała z dnia 10 czerwca 1983 r., III PZP 25/83). Ostatecznie, niezależnie od nazwy, o kwalifikacji świadczenia jako wynagrodzeniowego (premii) lub pozawynagrodzeniowego (nagroda) decydować będą okoliczności każdego konkretnego przypadku (por. wyroki SN: z dnia 7 grudnia 1999 r., I PKN 390/99; z dnia 6 czerwca 2000 r., I PKN 705/99.

Świadczenie, którego wypłata jest uzależniona od spełnienia konkretnego i podlegającego weryfikacji warunku, jest premią, a nie nagrodą uzależnioną od uznania pracodawcy.

I PK 272/04 wyrok SN 2005-06-29

Przez wynagrodzenie wynikające z osobistego zaszeregowania pracownika należy rozumieć składniki wynagrodzenia o charakterze stałym i bezpośrednio związanym z funkcją lub zajmowanym stanowiskiem, a zatem wynagrodzenie zasadnicze z dodatkami stawkowymi (por. uchwała składu 7 sędziów SN z dnia 30 grudnia 1986 r., III PZP 42/86 oraz wyroki: z dnia 25 kwietnia 1985 r., I PRN 28/85 ; z dnia 16 listopada 2000 r., I PKN 455/00 ; z dnia 7 marca 2001 r., I PKN 287/00 ; z dnia 7 marca 2001 r., I PKN 297/00 ).

Czas przestoju nie jest limitowany. Wobec tego nie jest też ograniczony okres powierzenia pracownikowi innej pracy

por. wyrok SN z dnia 17 stycznia 1978 r., I PRN 178/77

Za czas przeznaczony na "poprawę" produktu (usługi) pracownikowi nie przysługuje wynagrodzenie niezależnie od tego, czy usuwanie wady miało miejsce w normalnym, harmonogramowym czasie pracy, czy w porze poza ten czas wykraczającej

por. wyrok SA w Warszawie z 20 listopada 1997 r., III APa 63/97

System akordowy bez ustalonych norm pracy nie może być poprawny. Brak określenia normy pracy nie pozwala bowiem na prawidłowe ustalenie ani stawki akordowej, ani ceny akordowej (por. wyroki SN: z dnia 12 czerwca 1997 r. ; z dnia 27 maja 1999 r., I PKN 89/99; z dnia 21 września 2001 r., I PKN 626/00).

Odsetki przysługują nie tylko od kwoty niewypłaconego pracownikowi w terminie wynagrodzenia, ale też od odprowadzonych składek na ubezpieczenia społeczne i zaliczki na poczet podatku od osób fizycznych

por. uchwała SN z dnia 19 września 2002 r., III PZP 18/02

Nie jest zaliczką część wynagrodzenia wypłaconego pracownikowi na poczet wynagrodzenia przyszłego

por. wyrok SN z dnia 24 lipca 2001 r., I PKN 552/00

Przepisy dotyczące potrąceń wyłączają, w zakresie nimi unormowanym, stosowanie ograniczeń egzekucji z wynagrodzenia za pracę ustanowionych w art. 833 i 1083 k.p.c.

por. uchwała składu 7 sędziów SN z dnia 23 stycznia 1976 r., V PZP 11/75,

Pracownik otrzymujący wynagrodzenie przed wykonaniem pracy powinien liczyć się z obowiązkiem jego zwrotu w każdej sytuacji niewykonywania pracy, chyba że za określony czas zachowuje do niego prawo z mocy przepisu szczególnego

por. uchwała SN z dnia 8 grudnia 1994 r., I PZP 49/94,

Nieważne jest wyrażenie przez pracownika, na podstawie art. 91 k.p. w umowie o wspólnej odpowiedzialności materialnej, zgody na potrącenie przez pracodawcę z wynagrodzenia za pracę należności z tytułu niedoborów, które mogą się ujawnić w przyszłości

por. uchwała SN z dnia 4 października 1994 r., I PZP 41/94

Nieważne jest także wyrażenie zgody bez świadomości wielkości długu i istnienia przesłanek odpowiedzialności

por. wyrok SN z dnia 5 maja 2004 r., I PK 529/03

Oświadczenie woli pracownika wymaga, pod rygorem nieważności, formy pisemnej

por. wyrok SN z 1 października 1998 r., I PKN 366/98

Zdarzeniem prawnym skutkującym powstanie prawa do odprawy jest ustanie stosunku pracy w związku z przejściem na emeryturę lub rentę. Jeden jest więc w istocie warunek nabycia prawa do odprawy emerytalnej lub rentowej - przejście na emeryturę lub rentę

por. wyrok SN z dnia 11 października 2007 r., III PK 40/07

Odprawa przysługuje pracownikowi niezależnie od tego, czy przechodzi na rentę z tytułu całkowitej, czy częściowej niezdolności do pracy

por. uchwała SN z dnia 20 kwietnia 1989 r., III PZP 6/89,

Odprawa emerytalna przysługuje pracownikom przechodzącym na emeryturę przyznaną zarówno na warunkach ogólnych (powszechnych), jak i szczególnych (odrębnych). Otrzyma ją więc zarówno pracownik przechodzący na emeryturę zwykłą, jak i wcześniejszą

por. wyrok SN z dnia 11 stycznia 2001 r., I PKN 187/00

Odprawa przysługuje pracownikowi, z którym stosunek pracy został rozwiązany w okresie niezdolności do pracy, jeżeli nabył prawo do renty z tego tytułu bezpośrednio po wyczerpaniu okresu zasiłkowego

por. uchwały SN: z dnia 4 czerwca 1991 r., I PZP 17/91 ; z dnia 19 sierpnia 1992 r., I PZP 50/92.; z dnia 7 stycznia 2000 r., III ZP 18/99

Za datę przejścia na emeryturę lub rentę należy uważać albo datę rozwiązania stosunku pracy po uprzednim przyznaniu pracownikowi jednego z tych świadczeń (ustaleniu do nich prawa), albo datę przyznania świadczenia, jeżeli nastąpiło ono po rozwiązaniu stosunku pracy na wniosek złożony w czasie zatrudnienia. W tym też terminie powstaje roszczenie pracownika o wypłatę odprawy

por. wyrok SN z dnia 2 października 1990 r., I PR 284/90, PiZS 1991, nr 7, s. 15).

Jednakże roszczenie jest zawsze wymagalne od dnia rozwiązania stosunku pracy

por. wyrok SN z dnia 9 kwietnia 1998 r., I PKN 508/97,

---