1. Rachunek makroekonomiczny

Rachunek makroekonomiczny - jest to system mierzenia zjawisk i procesów gospodarczych poddających się kwantyfikacji za pomocą określonych jednostek miary, wskaźników, modeli oraz zasileń informacyjnych obejmujący całą gospodarkę narodową.

Podstawowym celem rachunku ekonomicznego jest ilościowe określenie efektywności gospodarowania, czyli konfrontowanie osiąganych wyników z ponoszonymi na nie nakładami.

2. Mierniki makroekonomiczne(definicje i jak obliczać, na symbolach).

Produkcja globalna - to suma wartości dóbr i usług wytworzonych w gospodarce w ciągu roku na terenie danego kraju.

Produkt krajowy brutto - [PKB]- miara wielkości produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju niezależnie od tego kto jest ich właścicielem

PKB = C + I

[C] - konsumpcja; [I] - inwestycje.

Produkt krajowy netto - [PKN] - PKB pomniejszony o amortyzację

PKN = PKB - A

Produkt narodowy brutto - [PNB] - miernik całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju niezależnie od kraju świadczenia usług przez czynniki produkcji (powinien być większy od PKB).

PNB = PKB + W

[W] - dochody netto z tytułu własności za granicą

Dochód narodowy - [DN] - wartość nowowytworzona, która jest efektem pracy ludzkiej w ciągu danego roku pomniejszona o koszty amortyzacji; jest sumą dochodów uzyskanych na terenie danego kraju, uzyskanych z wykorzystania czynników produkcji;

DN = PNB - A lub DN= V + M

[V] - płace pracowników; [M] - wartości dodane

NX = EX - IX

[EX] - eksport; [IX] - inwestycje.

NX - eksport netto, bilans handlowy; może być ujemne lub dodatnie.

PKB = C + J + G - Te ± NX

Amortyzacja - [A] - miara szybkości zmniejszenie się wartości istniejącego kapitału w danym okresie będącego wynikiem jego fizycznego lub ekonomicznego zużycia

Deflator (PKB lub DN) - stosunek DN_b do DN_r wyrażony w procentach.

DN w cenach bieżących

DN w cenach realnych

Y = PKB = C + I + G PKB w cenach rynkowych

Y = PKB = C + J + G - T_e PKB w cenach bazowych

3. Budżet państwa (jakie są źródła dochodów i wydatki)

Dochody Budżetu Państwa to głównie podatki:

• bezpośrednie - [T_d]- od nieruchomości (rolny, leśny), dochodów, spadków i darowizn;

• pośrednie - [T_e] -VAT, akcyza, cło, od gier losowych.

Wydatki Budżetu Państwa:

• „budżetówka” - [G] - wydatki na płace dla pracowników sfery budżetowej (rząd, oświata, policja, straż pożarna, sądownictwo, służba zdrowia, wojsko);

• wydatki transferowe - [B] - np. do UE z tytułu przynależności, zasiłki dla niepełnosprawnych, zasiłki dla bezrobotnych, stypendia)

4. Determinanty Dochodu Narodowego.

Determinanty to czynniki wyznaczające wielkość DN

Popyt globalny - suma konsumpcji gosp. dom. i inwestycji przedsiębiorstw.

AD = C + I

Funkcja konsumpcji - pokazuje poziom zamierzonej konsumpcji całkowitej przy każdym poziomie dochodów rozporządzalnych.

C = a + bY

[a] - popyt autonomiczny - popyt niezależny od dochodu rozporządzalnego;

[b] - krańcowa skłonność do konsumpcji - [MPC] - jest to część dochodu rozporządzalnego przeznaczana na wzrost konsumpcji;

[Y] - dochód rozporządzalny.

Funkcja oszczędności - pokazuje poziom zamierzonych oszczędności przy każdym poziomie dochodu rozporządzalnego.

S = -a + bY

[-a] - oszczędności;

[b] - krańcowa skłonność do oszczędzania - [MPS] - cześć dochodu rozporządzalnego przeznaczana na wzrost oszczędności.

Popyt inwestycyjny - popyt autonomiczny

Inwestycje wywołują dwa efekty:

• efekt popytowy - wzrost popytu na dobra inwestycyjne i konsumpcyjne spowodowany przez inwestycje (powstaje z chwilą rozpoczęcia inwest.);

• efekt podażowy - powiększenie możliwości kreowania dóbr przez rozbudowę zdolności produkcyjnych (powstaje dopiero po zakończeniu inwestycji).

Determinanty inwestycji to stopa procentowa i koszty i efektywność wyposażenia kapitałowego.

Wydatki rządowe

• polityka zrównoważonego budżetu

• deficyt budżetowy

Eksport netto

• stosunek cen towarów krajowych to cen towarów zagranicznych,

• wielkość krajowego dochodu narodowego,

• kurs walutowy.

5. Obroty handlu zagranicznego

Handel zagraniczny to odpłatna wymiana towarów lub usług z partnerami posiadającymi stałą siedzibę poza granicą celną państwa.

• w wąskim znaczeniu - odnosi się jedynie do dóbr materialnych sprzedawanych za granicę lub zakupywanych za granicą;

• w szerokim znaczeniu - obejmuje obroty majątkowo-kredytowe oraz obroty bieżące, na które oprócz wymiany składają się zakup i sprzedaż za granicę usług, dóbr niematerialnych oraz zobowiązania wynikające z ruchu ludności poza granicę, utrzymywania własnych placówek dyplomatycznych za granicą i inne.

→ NX w 2.

6. Bilans płatniczy (pozycje bilansu płatniczego)

Bilans płatniczy - zestawienie (dochody - wpływy kontra wydatki - płatności) wszystkich transakcji dokonanych między rezydentami (gospodarką krajową) a nierezydentami (zagranicą) w danym okresie.

Jest on sporządzany dla całej gospodarki narodowej. Bilans płatniczy Polski (za poszczególne miesiące, kwartały oraz lata) publikuje NBP. Zestawieniem komplementarnym dla bilansu płatniczego jest międzynarodowa pozycja inwestycyjna.

Pozycje bilansu płatniczego:

• Rachunek bieżący bilansu płatniczego - rachunek obrotów bieżących:

• obroty towarowe,

• usługi,

• dochody,

• transfery bieżące,

• NOB - niesklasyfikowane obroty bieżące;

• Rachunek obrotów kapitałowych;

• Rachunek finansowy:

• inwestycje bezpośrednie,

• inwestycje portfelowe,

• pozostałe inwestycje

• pochodne instrumenty finansowe;

• Saldo błędów i opuszczeń (w tym transferowe zyski i efekty stosowania cen transferowych);

• Oficjalne aktywa rezerwowe.

7. System bankowy (wydziały i zadania banków)

System bankowy 2-stopniowy:

• banki komercyjne:

• obsługa klientów: indywidualnych osób, przedsiębiorstw i firm,

• finansowanie, prowadzenie rachunków międzynarodowych firm,

• są nadzorowane przez Bank Centralny,

• w Polsce są tylko one i obsługują wszelkiego rodzaju działania finansowe;

• banki inwestycyjne:

• specjalizują się w transakcjach inwestycyjnych,

• pozyskiwanie nowych źródeł finansowania działalności przedsięb.,

• emisja i handel papierów wartościowych dla swoich klientów,

• przejęcia i fuzje firm.

8. Banki komercyjne

Banki komercyjne - są to wyspecjalizowane instytucje finansowe trudniące się obsługą i organizowaniem ruchu pieniądza między wszystkimi jednostkami gospodarującymi i ludnością. Podstawowe zadania to gromadzenie środków pieniężnych, udzielanie kredytów i pożyczek oraz dokonywanie rozliczeń w obrocie krajowym i zagranicznym.

Są to pośrednicy finansowi, którym państwo udzieliło licencji na działalność polegającą na udzielaniu kredytów i przyjmowaniu depozytów, włączając w to wkłady (na ich rachunek mogą być wystawiane czeki).

Bank komercyjny kreuje pieniądz kredytowy, ma prawo do kreacji/zwiększania kredytowego pieniądza (ale w określonej ilości).

Aktualnie nie ma w obiegu banknotów (można je wymienić na określoną ilość złota), a jedynie pieniądze papierowe.

9. Bank Centralny (organy i narzędzia BC)

Bank Centralny - instytucja odpowiedzialna za funkcjonowanie systemu bankowego. Zazwyczaj działa jako jednostka państwowa bądź podporządkowana państwu. W Polsce funkcję banku centralnego pełni Narodowy Bank Polski.

Podstawowe funkcje BC:

• emisja pieniądza gotówkowego,

• jest bankiem banków i innych instytucji finansowych,

• jest bankiem Skarbu Państwa - prowadzi rozrachunki inst. państwowych,

• formułuje cele polityki pieniężnej państwa,

• utrzymuje i zarządza rezerwami dewizowymi kraju,

• reguluje podaż pieniądza w obiegu.

Instytucje (organy):

• Rada Polityki Pieniężnej - jej zadaniem jest:

• coroczne ustalanie założeń i realizacja polityki pieniężnej państwa;

• ustalanie wysokości podstawowych stóp procentowych, określanie zasad operacji otwartego rynku;

• ustalanie zasad, tryb naliczania i utrzymywania rezerwy obowiązkowej;

• zatwierdza plan finansowy Banku Centralnego.

• Komisja Nadzoru Bankowego - instytucja sprawująca nadzór nad działalnością finansową banków,

• Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego - organ wykonawczy KNB.

Narzędzia Banku Centralnego:

• Stopa rezerw obowiązkowych - określa ile procent z depozytów muszą przekazać banki komercyjne na rachunek w BC lub utrzymać je w swojej kasie w formie zapasów gotówki;

• Stopa dyskontowa - jest to stopa procentowa ustalana przez BC przy udzielaniu kredytów bankom komercyjnym;

• Operacje otwartego rynku - dotyczą emisji, skupu i sprzedaży papierów wartościowych przez Narodowy Bank Polski (obligacje Skarbu Państwa).

10. Podaż pieniądza (Baza monetarna i Mnożnik kreacji pieniądza)

Podaż pieniądza gotówkowego - całkowita wartość znajdująca się w obiegu zasobów pieniądza występujące w roli środka wymiany. Obejmuje ona wartość gotówki (banknotów i bilonu) znajdującej się w obiegu pozabankowym oraz wkładów bankowych płatnych na każde żądanie.

Pp = Mn · Bm

[Mn] - mnożnik kreacji pieniądza; [Bm] - baza monetarna.

Baza monetarna - [Bm] - inaczej pieniądz wielkiej mocy; to całkowita ilość pieniądza gotówkowego w obiegu bankowym i pozabankowym.

Mnożnik kreacji pieniądza - [Mn] - ilustruje wielkość zmiany ilości pieniądza wywołanej zmianą bazy monetarnej o jednostkę.

Cp + 1

Cp + Cp

[Cp] - stopa rezerw do wkładów; [Cb] - stopa rezerw do wkładów

11. Wzrost gospodarczy (czynniki przyśpieszające tempo wzrostu i bariery)

Wzrost gospodarczy - oznacza zwiększenie się podstawowych wielkości ekonomicznych (PKB lub DN) w przyjętym okresie badawczym (njcz. 1rok).

Stopę wzrostu gospodarczego [r] obliczamy ze wzoru:

Δ Db

Db - 1

[D] - dochód; [D_b] - d. w roku bieżącym; [D_b-1] - d. w roku poprzednim.

Czynniki wzrostu gospodarczego:

• Bezpośrednie - związane z zatrudnieniem i wydajnością pracy, pracochłonnością, intensywnością pracy):

• wielkość zatrudnienia (czynnik o char. ekstensywny, bo wymaga zwiększenia kosztów na płace),

• wydajność pracy (czynnik intensywny, bardzo chętnie wykorzystywany przez wszystkich, bo nie pochłania kosztów, a zwiększa się wydajność);

r = Z · W

[Z] - zatrudnienie; [W] - wydajność pracy.

• Pośrednie - mają związek z inwestycjami (wielkość majątku produkcyjnego, produktywno majątku produkcyjnego):

• współczynnik postępu organizacyjnego,

• współczynnik zużycia środków trwałych.

I . 1

D m

[1/m] - współczynnik efektywności; [I] - inwestycje; [D] - dochód.

Bariery wzrostu gospodarczego:

• bariery technologiczne,

• bariera surowcowa,

• bariera handlu zagranicznego (powinien być eksport > import),

• bariera transportowa (występuje w prawie każdym kraju),

• bariera zatrudnienia (zasoby ludzkie),

• bariera instytucjonalna (nierówny podział ziemi, podział kastowy itp.).

Każdy czynnik może stać się barierą wzrostu gospodarczego.

12. Rozwój gospodarczy (rozwój zrównoważony)

Rozwój gospodarczy - jest długofalowym procesem przemian dokonujących się w gospodarce. Obejmuje zarówno zmiany ilościowe dotyczące wzrostu produkcji, zatrudnienia, inwestycji, kapitału, dochodów i in. wielkości ekonomicznych char. gosp. od strony ilościowej (wzrost gosp.), jak również towarzyszące im zmiany o char. jakościowym (niemierzalne).

Rozwój zrównoważony - polega na dążeniu do wysokiego poziomu wzrostu gospodarczego przy poszanowaniu środowiska naturalnego oraz zachowania sprawiedliwości międzypokoleniowej.

Polega na właściwym zużywaniu we właściwych proporcjach trzech kapitałów: ekonomicznego, ludzkiego i przyrodniczego (ekologicznego).

W Konstytucji jest zapisane, że Polska rozwija się zgodnie z rozwojem zrównoważonym.

Zasady zrównoważonego rozwoju:

• zasada ekorozwoju:

• równorzędne traktowanie polityki gospodarczej, ekologicznej i społecznej i ich współgranie,

• harmonizacja procesów gosp. z przyrodą,

• trwały, stabilny, samopodtrzymujący się rozwój,

• zasada integralności środowiska (ekosystemu)

„Myśleć globalnie, działać lokalnie”,

• zasada kooperacji w ochronie środowiska - współpracy podmiotów na rożnych szczeblach zarządzania,

• zasada ekonomizacji (zanieczyszczający płaci, użytkownik płaci, zasada wspólnej odpowiedzialności),

• zasada etapowania i wyboru priorytetów,

• zasada uwzględnienia,

• zasada prewencji (zapobieganie zanieczyszczeniom),

• zasada obowiązku reagowania na istniejące/pojaw. się zagrożenia ekol.,

• zasada partycypacji publiczna (prawo od roszczeń i informacji o stanie środowiska),

• zasada regionalizacji polityki ekol.,

• zasada praworządności,

• zasada sprawiedliwości międzypokoleniowej - jednakowe prawo do korzystania ze środ. wszystkich i obowiązek dbania o nie,

• zasada subsydiarności (pomocniczości) - wyższy szczebel zarządzania wyłącznie gdy niższe są wykorzystane.

Instrumenty polityki ekologicznej (w Polsce):

• opłaty za zanieczyszczenie,

• opłaty za korzystanie (np. woda),

• kary pieniężne,

• subsydiowanie ekol. źródeł energii,

• opłaty produktowe i depozyty ekolog.,

• opłaty użytkowe za korzystanie z przyrządów ekol.

13.Koniunktura gospodarcza (cykl koniunkturalny, jakie wielkości)
Koniunktura - splot okoliczności wywierający znaczny, głównie pozytywny, wpływ na warunki ekonomiczne.

Pojęcie to oznacza stan aktywności gospodarczej charakteryzowany poprzez całokształt zmieniających się w czasie wskaźników życia gospodarczego, takich jak: PKB, ceny, płace, zatrudnienie.

Może dotyczyć stanu gospodarki kraju lub konkretnego rynku towarowego.

W przypadku giełdy dobra koniunktura polega na ogólnym wzroście wartości akcji.

Cykl koniunkturalny - zjawisko występowania w gospodarce wahań różnych mierników ekonomicznych char. poziom koniunktury, wokół rosnącego trendu wzrostu gospodarczego, analizowanego w długim okresie.

Najczęściej tymi zmiennymi są:

• PKB,

• zatrudnienie,

• ceny,

• wielkość eksportu i importu,

• wskaźniki rynku kapitałowego,

• nakłady inwestycyjne i zapasy przedsiębiorstw,

• dochody i wydatki ludności,

• obroty i zyski przedsiębiorstw.

14. Rodzaje cykli (+osoby tworzące je)

Fazy klasycznego cyklu koniunkturalnego: (do II Wojny Światowej)

• AB - faza kryzysu:

• rośnie: bezrobocie,

• maleją: produkcja, zatrudnienie, inwestycje, popyt, ceny;

• BC - faza depresji:

• koniec spadku; ww. wielkości pozostaje się na niskim poziomie;

• CD - faza ożywienia:

• rosną: produkcja, zatrudnienie, inwestycje, popyt, ceny;

• maleje: bezrobocie

• DE - faza rozkwitu:

• koniec wzrostu; ww. wielkości utrzymują się na wysokim poziomie.

Po II Wojnie Światowej: AC - faza recesji; CE - faza ekspansji.

Podział cykli koniunkturalnych:

• krótkie - Cykle Kitchina - trwające 2-4lata, związane ze zmianami zapasów, cen hurtowych, jak również z rozliczaniem operacji bankowych; 1890-1922, GB, USA;

• średnie:

• Cykle Juglara - trwające 7-11lat, związane ze zmianami wydatków inwestycyjnych, PNB, inflacją i bezrobociem; piniężno-kredytowe przyczyny zmian w gospodarce, XIX wiek, Francja;

• Cykle Kuznetsa - trwające 15-23lata, związane z akumulacją czynników wytwórczych w długim okresie (inwestycje, budownictwo, migracje);

• długie - Cykle Kondratiewa - trwające 40-60lat, związane z odkryciami lub ważnymi innowacjami technicznymi oraz procesem ich rozprzestrzeniania się (elektryczność, silnik parowy, koleje, komputery, Internet); Kondratiew zauważył 3 długie fale: 1790-1951, 1851-1896, 1896-19??, w każdej najpierw wzrost a potem spadek;

• super długie - Cykle van Ewijka - trwające 150-160lat z czego ok. 90lat to spadek, a ok. 70lat to wzrost gospodarczy; tworzą go lata 1760 do 1915/1920, po przełomie rozpoczął się drugi; brytyjska gospodarka

15. Interwencjonizm państwowy

Interwencjonizm państwowy to polityka czynnego oddziaływania państwa na gospodarkę narodową. Zaliczają się do niej:

• polityka pieniężno-kredytowa - państwo wykorzystuje związek między działalnością banków, a produkcją przedsiębiorstw (manipulowanie stopą %, reglamentacja rezerwy obowiązkowej, operacje otwart. rynku),

• polityka budżetowa - wpływa na gospodarkę przez stosowanie ulg podatkowych, potrącanie kwot do opodatkowania, sum wydawanych na inwestycje; stosowanie przyspieszonej amortyzacji - zmniejsza się zysk bilansowy do opodatkowania,

• polityka cen - cena maksymalna, żeby ochronić konsumentów,

• polityka dochodów - wpływ na dochody pewnych grup społecznych (aby nie były zbyt wysokie) oraz planowanie gospodarcze (indykatywne) -zachęcanie do działalności w tych dziedzinach, które państwo chce rozwijać (wszystkie dziedziny powinny się równomiernie rozwijać).

16. Inflacja (kiedy mamy do czynienia, przyczyny , rodzaje)

Inflacja to zjawisko monetarne wywołane szybkim wzrostem cen na rynku, czego skutkiem jest gwałtowny spadek wartości pieniądza (obniżenie się siły nabywczej pieniądza).

Może być mierzona na 2 sposoby: poprzez indeks wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych (CPI) lub indeks cen producentów (PPI) - jest to wskaźnik zmiany cen produkcji przemysłowej.

Nie każdy wzrost cen jest procesem inflacji; dopiero gdy wzrost utrzymuje się ponad rok i jest to proces powszechny.

Przyczyny:

• nadmierna emisja pieniędzy - nieproporcjonalna do wzrostu gospodarczego, prowadzona poprzez:

• dodruk banknotów nie mających pokrycia,

• oprocentowanie pieniędzy

• działalność kredytową banków komercyjnych (tzw. "bankowa kreacja pieniądza"),

• niespodziewany i gwałtowny wzrost kosztów produkcyjnych (np. surowców energetycznych), który prowadzi do ograniczenia zagregowanej podaży,

• wzrost zagregowanego popytu w gospodarce,

• niezrównoważony budżet państwa (wydatki z budżetu przewyższają wpływy)

• przeinwestowanie gospodarki (nadmierne rozwinięcie procesu inwestycyjnego finansowanego przez państwo),

• ingerencja państwa w politykę emisyjną Banku Centralnego, co prowadzi w rezultacie do nadmiernej ilości pieniądza.

• wadliwa struktura gospodarki,

• import inflacji (wraz ze wzrostem cen artykułów importowanych przez dany kraj następuje wzrost kosztów produkcji, co powoduje wzrost cen),

• długookresowe dodatnie saldo bilansu handlowego (nadwyżka eksportu nad importem),

• monopolizacja gospodarki (monopoliści wzrost kosztów produkcji mogą przenosić na cenę),

• zadłużenie głównych przedsiębiorstw w danym sektorze.

Skutki:

Negatywne:

• realny spadek wartości zobowiązań i wierzytelności, które nie podlegają waloryzacji (w szczególności skutkiem inflacji jest względne zmniejszenie się dochodów osób, których nominalne dochody są stałe; emeryci) - można je w pewnym stopniu zmniejszyć dokonując odpowiednio często waloryzacji zobowiązań,

• niechęć przedsiębiorców do inwestycji → spadek innowacji w firmach,

• dewaluacja waluty handlowej,

• zakłócenia na giełdzie,

• tzw. koszty zdartych zelówek - są związane z tym, że w warunkach wysokiej inflacji ludzie dążą do utrzymywania mniejszych zasobów gotówki, co związane jest z pewnymi kosztami, jak np. koszty dojazdu do bankomatu - wraz z rozpowszechnianiem się obrotu bezgotówkowego znaczenie tych kosztów będzie maleć,

• tzw. koszty zmienianych jadłospisów - są to koszty związane z tym, że w warunkach wysokiej inflacji firmy częściej muszą zmieniać ceny, co wiąże się z dodatkowymi kosztami - przykładowo restauracje muszą częściej zmieniać jadłospisy.

Pozytywne:

• zyskują osoby przewidujące i skłonne do ryzyka, zaciągające kredyty hipoteczne w czasie inflacji,

• zyskuje rząd, bo dodrukowuje pieniądz, ale ubożeje społeczeństwo.

Rodzaje inflacji:

Ze względu na przejawianie się oraz skutków:

• Inflacja jawna - wzrost cen,

• Inflacja ukryta - ceny niezmienne, ale zaczyna brakować towarów.

Ze względu na przyczyny:

• Inflacja kosztowa - spowodowana wzrostem kosztów,

• Inflacja popytowa - spowodowana wzrostem popytu na pewne towary przy niedostatecznej podaży; zachodzi gdy podaż pieniędzy na rynku przekracza wartość towarów i usług.

• Inflacja strukturalna - zmiana formy własności, struktury gospodarczej.

Ze względu na tempo:

• pełzająca - nie przekracza 5% rocznie,

• krocząca - do 5 do kilkunastu %, dwucyfrowe → niepokojące

• galopująca - powyżej 20 % - narastanie zakłóceń w procesach gosp., osłabienie systemu motywującego do działania gosp.→ zahamowanie. tempa wzrostu gosp.,

• hiperinflacja - miesięczny wzrost cen przekracza 50% - uniemożliwia racjonalne gospodarowanie, prowadzenie/planowanie rachunku ekonomicznego → anarchizacją życia społecznego.

Ze względu na zależność od innych kategorii ekonomicznych:

• stagflacja - stagnacja (zerowe lub ujemne tempo wzrostu gosp.) gospodarki połączona ze wzrostem cen.

• slumpflacja - wzrost cen połączony ze spadkiem PKB, co oznacza, że wraz z bezrobociem i inflacją występuje recesja (wyst. od połowy lat 50 XX wieku)

Inflacja inercyjna (oczekiwana) - jest to oczekiwana stopa inflacji, która zostaje wbudowana w umowy i porozumienia nieformalne oraz założenia polityki fiskalnej i pieniężnej; ma tendencję do utrzymywania się przez dłuższy czas na określonym poziomie; jej obniżenie jest bardzo drogie.

Ograniczenie inflacji lub przeciwdziałanie jej występowaniu wymaga odpowiedniej polityki państwa w zakresie dochodów społeczeństwa, ograniczania deficytu budżetowego (polityka fiskalna), kontroli emisji pieniądza przez bank centralny i kreacji pieniądza kredytowego przez banki komercyjne (polityka monetarna).

17. Bezrobocie (rodzaje, polityka państw- jak zmniejszają)

Bezrobocie - ilość osób w wieku produkcyjnym chętnych do podjęcia pracy, które nie znajdują zatrudnienia dla siebie.

Rodzaje:

• frykcyjne (przejściowe) - związane z przerwami w zatrudnieniu z powodu poszukiwania lepszej/innej pracy, zmiany miejsca zamieszkania,

• dobrowolne - tworzą je osoby, którym nie zależy na podjęciu pracy,

• sezonowe - związane z pewnymi działami w gospodarce (np. rolnictwo, ogrodnictwo, budownictwo),

• przymusowe (niebezpieczne) - dotyczy osób, które powinny mieć odpowiednie zarobki, ze względu np. na stan rodzinny,

• normalne - na poziomie 3-4% ogólnej liczny zasobów pracy - nie jest powodem do niepokoju; nie zależy ono od cyklu koniunturalnego,

• chroniczne (długotrwałe) - tworzą je osoby pozostające bez pracy co najmniej 12 miesięcy (często są to osoby w podeszłym wieku, które nie mogą znaleźć pracy, ze względu na swoją przeszłość polityczną),

• strukturalne - powstaje na tle strukturalnych rozbieżności między podążą, a popytem na pracę; jest konsekwencją zmian technologicznych i ewolucji struktury produkcji, zachodzących w danej gospodarce,

• jawne - odnosi się od osób zarejestrowanych w Urzędach Pracy,

• ukryte - występuje, gdy zwiększenie liczby pracowników nie powoduje zwiększenia produkcji (marginalna produkcyjność pracy równa zero); także osoby nie zarejestrowanych w UP,

• częściowe - dotyczy pracy w niepełnym wymiarze godzin,

• całkowite - należy mieć na uwadze pozostawanie bez pracy w określonym czasie(?).

Formy przeciwdziałania:

• poradnictwo zawodowe, doradztwo, kluby pracy,

• aktywne formy

• szkolenia grupowe i indywidualne,

• dotacje dla osób rozpoczynających działalność gospodarczą,

• refundacja pracodawcom kosztów wyposażenia i doposażenia stanowisk pracy dla skierowanych do nich bezrobotnych,

• aktywizacja zawodowa absolwentów (umowy absolwenckie, staże),

• przygotowanie zawodowe,

• roboty publiczne oraz prace interwencyjne,

18. Systemy walutowe (jakie są, charakterystyki)

System walutowy - ściśle określony zespół norm prawnych, reguł oraz zasad, które określają warunki oraz regulują określony sposób funkcjonowania pieniądza danego kraju świata w transakcjach międzynarodowych.

Międzynarodowy system walutowy kształtuje się w wyniku różnych umów międzypaństwowych. W warunkach istnienia odrębnych systemów pieniężnych oraz walutowych w poszczególnych krajach zachodzi konieczność szczegółowej regulacji określonych stosunków walutowych pomiędzy poszczególnymi krajami.

Rodzaje:

• stały - waluta danego kraju w stosunku do innych walut jest utrzymywana na stałym poziomie (utrzymuje go rząd za pośrednictwem Banku Centralnego),

• płynny - nie ma stałego kursu walutowego; w zależności od zmian popytu i podaży na rynku międzynarodowym na określone waluty kształtują się kursy walut poszczególnych krajów,

19.Integracja gospodarcza (unia, nafta itp.)

Unia jest to dobrowolny związek dwóch lub więcej państw przynoszący im korzyści.

Unia Europejska - powstały 1 XI 1993r. na mocy Traktatu z Maastricht gospodarczo-polityczny związek demokratycznych krajów europejskich (27), będący efektem wieloletniego procesu integracji politycznej, gospodarczej i społecznej zapoczątkowanej po II Wojnie Światowej. Jest unikalna formą tego typu na świecie mającą 30% udziału w światowym PKB.

NAFTA (Północnoamerykański Układ Wolnego Handlu) - umowa zawarta

1 I 1994 między USA, Kanadą i Meksykiem, tworząca pomiędzy tymi państwami strefę wolnego handlu. Kraje należące zniosły stawki celne w handlu wzajemnym, zachowując jednak autonomiczne stawki celne w handlu z krajami trzecimi. NAFTA w przeciwieństwie do UE nie tworzy ponadpaństwowych ciał rządowych, a jej prawo nie jest nadrzędne w stosunku do prawa narodowego.

CEFTA - Środkowoeuropejskie Porozumienie o Wolnym Handlu - powstała na podstawie porozumienia podpisanego 21 grudnia 1992 r. w Krakowie. Sygnatariuszami porozumienia były pierwotnie trzy kraje: Czechosłowacja, Polska i Węgry. Przyczyną powstania CEFTY był drastyczny spadek wymiany handlowej między krajami Europy Środkowej po upadku muru berlińskiego i rozwiązaniu RWPG. Obecnie rozciąga się od Bałtyku po Morze Czarne i Adriatyk.

(???)

---