Archeologia, różne


Archeologia - nauka, której celem jest odtwarzanie społeczno-kulturowej przeszłości człowieka na podstawie znajdujących się w ziemi, na ziemi lub w wodzie źródeł archeologicznych, czyli materialnych pozostałości działań ludzkich.

Narodziny nauki

W 1748 roku rozpoczęto prace wykopaliskowe w Pompejach i Herkulanum. Sponsorami tego przedsięwzięcia byli władcy Królestwa Obojga Sycylii, którzy nie chcieli rozgłosu, dlatego prace odbywały się w tajemnicy. Sytuacja ta diametralnie uległa zmianie, gdy konserwatorem starożytności rzymskich i bibliotekarzem Watykanu został w 1763 roku niemiecki ekspert z dziedziny antyku Johann Joachim Winckelmann. Jako osoba o wysokim stanowisku w Watykanie uzyskał dostęp do zbiorów eksponatów znalezionych w Pompejach i Herkulanum, a także przeprowadził wiele prac wykopaliskowych dzięki którym powstało w 1764 roku dzieło "Geschichte der Kunst des Altertums". Przez wiele lat było ono podstawowym opracowaniem omawiającym sztukę antyku. Polska wersja tego dzieła powstała w 1815 roku. Przekładu dokonał Stanisław Kostka Potocki, wydając je pod tytułem "O sztuce u dawnych, czyli Winkelman polski". Prace Winckelmanna dały początek powszechnego zainteresowania starożytnością. W następnych latach wielu znamienitych mecenasów sztuki i miłośników antyku w jednej osobie podejmowało własne badania wykopaliskowe. Były to jednak najczęściej prace prowadzone bez żadnej dokumentacji naukowej.

Źródła archeologiczne

Źródła archeologiczne obejmują wytwory ręki ludzkiej (artefakty), ślady wpływu człowieka na środowisko naturalne (ekofakty), jak też i szczątki samych ludzi.

Źródła archeologiczne można podzielić na:

Efektywne źródła archeologiczne, czyli te, które rzeczywiście wykorzystywane są przez naukę przy tworzeniu rekonstrukcji przeszłości, są wynikiem całego łańcucha następujących po sobie przekształceń:

Te kolejne przekształcenia powodują nieodwracalną utratę znacznej części informacji o przeszłości, co utrudnia jej rekonstrukcję. Ponadto, proces odkrywczy w archeologii obejmuje zazwyczaj metody niszczące, a mianowicie wykopaliska archeologiczne, w czasie których świadectwo przeszłości jest niszczone i przekształcane w dokumentację. Rozwój archeologii zmierza w związku z tym do wypracowania nieniszczących metod badawczych (archeologia niedestrukcyjna, obejmująca m.in. zastosowanie metod geofizycznych, geochemicznych i analizę zdjęć lotniczych i satelitarnych), jak również do objęcia ochroną autentycznej substancji zabytkowej stanowisk archeologicznych zachowanych w ziemi (potencjalnych źródeł archeologicznych).

Miejsce archeologii w systemie nauk i jej subdyscypliny

Ze względu na cel tej dyscypliny archeologia w tradycji środkowoeuropejskiej (w krajach niemieckojęzycznych i słowiańskich) ściśle łączy się z historią. Natomiast w krajach anglosaskich, zwłaszcza w Stanach Zjednoczonych, archeologię uważa się za wiążącą się ściśle z antropologią i etnologią, ponieważ w Nowym Świecie ma miejsce ciągłość między żywymi społeczeństwami plemiennymi badanymi przez antropologię kulturową, a społeczeństwami badanymi przez archeologów. We Francji, gdzie powstanie naukowej archeologii wiązało się przede wszystkim z geologią, archeologię uważa się często także za związaną z naukami o Ziemi.

Chociaż archeologia pierwotnie zajmowała się jedynie najdawniejszymi dziejami człowieka (termin ten pochodzi od greckich słów archaios - starożytny i logos - słowo), obecnie wspomaga również rekonstrukcję czasów historycznych, w tym także i najnowszych.

W związku z tym można wyróżnić:

Rola źródeł archeologicznych i archeologii jest odmienna dla czasów nieoświetlonych źródłami pisanymi (wówczas archeologia jest jedyną nauką dostarczającą wiedzy na temat przeszłości społeczeństw ludzkich) i dla czasów historycznych, dla których istnieją źródła pisane (wówczas archeologia pozwala zweryfikować obraz uzyskany dzięki analizie źródeł pisanych i go uszczegółowić).

Nauką różniącą się co do celów, ale podobną ze względu na stosowane środki jest paleoantropologia, zajmująca się poszukiwaniem szczątków zwierząt kopalnych (paleontologia). Powstanie archeologii było związane z pozyskiwaniem zabytków do kolekcji starożytności, dopiero w XIX w. archeologia uzyskała status nauki.

Metody badawcze archeologii

Zabytki kultury łużyckiej w muzeum w Bielsku-Białej.

Metody badań archeologicznych można podzielić na:

Na etapie poszukiwania źródeł archeologia posługuje się np. analizą dawnych map, analizą historycznej sieci osadniczej, analizą środowiska naturalnego, poszukiwaniem artefaktów na powierzchni ziemi (np. wyoranych fragmentów ceramiki zabytkowej), obserwacją powierzchni z aparatów latających (archeologia lotnicza), analizą zawartości fosforu w glebie (badania geochemiczne), jak również rozmaitymi metodami geofizycznymi (np. metodą elektromagnetyczną czy elektrooporową). Odnalezione miejsca występowania źródeł archeologicznych mogą być badane wykopaliskowo (wykopaliska archeologiczne) lub objęte ochroną rezerwatową.

Na etapie analizy pozyskanych źródeł archeolodzy posługują się rozmaitymi metodami, prowadzącymi do ustalenia m.in.:

[edytuj] Metody datowania w archeologii

Ustalanie chronologii źródeł archeologicznych obejmuje:

Metodami ustalania chronologii względnej są:

Metodami ustalania chronologii absolutnej są np.:

Archeologia i nauki biologiczne

Archeologia korzysta również z możliwości poznawania przeszłości, jakie wynikają ze współpracy z naukami biologicznymi.

Paleobotanika, dzięki identyfikacji i analizie szczątków roślinnych (pyłków i/lub szczątków owoców i nasion) pozwala m.in. na:

Archeozoologia dzięki identyfikacji i analizie szczątków zwierzęcych pozwala m.in. na:

Paleoentomologia, dzięki identyfikacji i analizie szczątków owadów pozwala na

Paleolimnologia, dzięki identyfikacji i analizie szczątków organizmów żyjących w wodach śródlądowych (głównie okrzemek i wioślarek), pozwala na

Antropologia fizyczna, dzięki identyfikacji i analizie szczątków kostnych człowieka, pozwala na:

Historia archeologii

Rozwój technik polowych:

XX wiek:

Archeologia polska:

Archeologia w Polsce

Pierwsze polskie muzeum archeologiczne powstało w połowie XIX w. w Krakowie (przy Akademii Umiejętności), a pierwsza katedra archeologii na Uniwersytecie Jagiellońskim w 1866 - kierował nią Józef Łepkowski.

Pierwszą służbą ochrony zabytków po odzyskaniu niepodległości było powołane w 1918 Państwowe Grono Konserwatorów Zabytków Archeologicznych. W 1928 dekretem Prezydenta Rzeczypospolitej utworzono Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie. W okresie międzywojennym istotną rolę w rozwoju polskiej archeologii odegrały wykopaliska w Biskupinie.

Jedną z najważniejszych postaci polskiej archeologii był Kazimierz Michałowski, którego badania i prace wykopaliskowe sprawiły, iż polska szkoła archeologii zaczęła być rozpoznawalna na całym świecie.

Lista polskich uniwersytetów prowadzących studia w kierunku "archeologia"

BIBLIOGRAFIA


Wyszukiwarka