Fitoterapia chorób układu oddechowego
Astma oskrzelowa
• cechy charakterystyczne: nadreaktywność tchawicy oraz oskrzeli, napadowy skurcz dróg oddechowych, duszność wydechowa, kaszel
• choroba alergiczna; alergenami mogą być: kurz domowy, pyłki traw i drzew, sierść zwierząt, pióra ptaków, zarodniki grzybów
Surowce przeciwastmatyczne
• Fructus Ammi visnagae, Ammi visnaga - aminek egipski (keli):
- roślina z rodziny Apiaceae (selerowate)
- surowiec zawiera piranokumaryny, pochodne furanochromonu (kelina, wisnagina), flawonoidy, fenolokwasy, olejek lotny
- działanie: zapobiega atakom astmy i katarowi siennemu
- preparaty: Intal, Tinctura Ammi visnagae
• Radix Pimpinellae, Herba Pimpinellae, Pimpinella saxifraga - biedrzeniec mniejszy:
- bylina z rodziny Apiaceae
- surowce zawierają olejek eteryczny, furanokumaryny (pimpinelina, bergapten), sfondynę, kumaryny, saponiny triterpenowe, fenolokwasy, poliacetyleny, flawonoidy
- działanie: preparaty z korzenia pobudzają naturalne mechanizmy wydzielnicze błon śluzowych górnych dróg oddechowych, zapobiegają zaleganiu wydzieliny i ułatwiają jej odkrztuszanie; olejek i saponiny działają wykrztuśnie; kumaryny rozkurczają mięśnie gładkie oskrzeli
- preparaty: Bronchicum Elixir
• Herba Grindeliae, Grindelia robusta - doględa wielka (doględka mocna):
- bylina z rodziny Asteraceae (astrowate)
- surowiec zawiera żywice, olejek eteryczny, flawonoidy, fitosterole, garbniki, saponiny, gorycze, fenolokwasy, sole mineralne
- działanie: upłynnia zalegający w górnych drogach oddechowych śluz, zapewnia prawidłowe ruchy nabłonka rzęskowego oraz napięcie mięśni gładkich oskrzeli, wywołuje odruch wykrztuśny, ułatwia oczyszczanie oskrzeli, niszczy bakterie powodu-jące nieżyt gardła i oskrzeli
• Folium et Radix Petasitidis, Petasites officinalis (Petasistes hybridus) - lepiężnik różowy:
- bylina z rodziny Asteraceae
- surowce zawierają alkohole seskwiterpenowe (petazyna) oraz alkaloidy pirolizydynowe
- działanie: przeciwastmatyczne, przeciwalergiczne (antyhistaminowe)
PREPARATY STOSOWANE W ASTMIE: Bronchopect, Pulmobonisan
Surowce wykrztuśne i przeciwkaszlowe
Surowce olejkowe:
• Fructus Anisi, Oleum Anisi, Pimpinella anisum - biedrzeniec anyż (anyż, anyżek):
- należy do rodziny Apiaceae
- działanie: olejek anyżowy wzmaga odruch kaszlowy oraz upłynnia wydzielinę; łagodny środek wykrztuśny stosowany przy kaszlu suchym ze skąpą wydzieliną
• Fructus Foeniculi, Oleum Foeniculi, Foeniculum vulgare - koper włoski (fenku włoski, koperek słodki):
- należy do rodziny Apiaceae; surowiec zawiera olejek eteryczny, flawonoidy, stigmasterol, olej tłusty, białko, cukry, kwasy fenolowe, triterpeny
- działanie: wykrztuśne, rozkurczające, zwiększa objętość wydzieliny oskrzelowej oraz zmniejsza jej gęstość
• Herba Serpylli, Thymus serpyllum - macierzanka piaskowa:
- krzewinka z rodziny Lamiaceae; pobudza czynność wydzielniczą błon śluzowych oskrzeli i gardła, wyzwala odruch wykrztuśny, zmniejsza napięcie mięśni gładkich górnych dróg oddechowych
- preparaty: Bobo- Balneosan
• Herba Thymi, Thymus vulgaris - tymianek pospolity (tymianek właściwy):
- krzewinka z rodziny Lamiaceae
- ziele zawiera olejek, flawonoidy, garbniki, fenolokwasy, cukry, sole glinu
- działanie: wykrztuśne, pobudza wydzielanie śluzu, wzmaga ruch rzęsek w tchawicy i krtani
- preparaty: Bronchicum N, Hustagil, Tymsal Spray
• Radix Inulae, Inula elenium - oman wielki:
- roślina z rodziny Asteraceae (astrowate)
- surowiec zawiera olejek lotny, seskwiterpeny, triterpeny, stigmasterol, inulinę (44%), alantopikrynę gorzką
- działanie: wykrztuśne, przeciwzapalne
- preparaty: Pectosol
• Anthodium Chamomillae, Chamomilla recutita - rumianek pospolity (lekarski, właściwy):
- roślina z rodziny Asteraceae
- surowiec zawiera olejek eteryczny, flawonoidy, kumaryny, związki śluzowe
- działanie: przeciwzapalne, przeciwalergiczne, bakteriobójcze, przeciwskurczowe
- preparaty: Azulan, Azuseptol, Maść rumiankowa
Surowce śluzowe:
• Folium Planataginis lanceolatae, Plantago lanceolata - babka lancetowata (wąskolistna):
- bylina z rodziny Plantaginaceae (babkowate)
- surowiec zawiera aukubinę i katalpol (glikozydy), polisacharydy, tannoidy (garbniki), flawonoidy, kwas krzemowy
- działanie: wykrztuśne, przeciwzapalne, regenerujące nabłonek, przeciwskurczowe na mięśnie gładkie dróg oddechowych
- preparaty: Babicum, Bronchomil, Lancetan, Lanceticum, Plantagen, Plantaginis, Sinupret
• Flos Malvae, Folium Malvae, Malva sylvestris - ślaz dziki (ślaz leśny, zaniedbany):
- roślina z rodziny Malvaceae (malwowate/ślazowate)
- surowce zawierają śluz; liść zawiera także garbniki, a kwiat glikozydy antocyjanowe
- działanie: łagodzi stany zapalne (antiphlogisticum), osłaniające, zmiękczające (emolliens)
• Radix Althaeae, Folium Althaeae, Althaea officinalis - prawoślaz lekarski (ślaz lekarski):
- roślina z rodziny Malvaceae
- korzeń zawiera śluz, pektyny, sacharozę, skrobię, asparaginę, betainę; liść zawiera śluz, flawonoidy, fenolokwasy, kumaryny, związki mineralne
- działanie: osłaniające na górne drogi oddechowe, w infekcjach górnych dróg oddechowych zmniejsza stan podrażnienia i uczucie bólu, zmniejsza częstość odruchów kaszlowych, ułatwia pęcznienie zalegającej wydzieliny, wyzwala ruchy nabłonka rzęskowego i odruch wykrztuśny, przeciwzapalne
- preparaty: Althagem, Sirupus Althaeae, Althamel
• Flos Malvae arboreae cum calycibus, Flos Malvae arboreae sine calycibus, Althaea rosea (Alcea rosea) - malwa czarna (prawoślaz różowy, prawoślaz wysoki, malwa różowa, malwa ogrodowa):
- roślina należy do rodziny Malvaceae
- surowiec zawiera śluzy, pektyny, antocyjanozydy (malwidynę, peonidynę, delfinidynę), garbniki, olejek lotny i związki mineralne
- działanie: osłaniające, przeciwzapalne, powleka górne drogi oddechowe, łagodzi kaszel, przywraca ruchy nabłonka rzęskowego, wyzwala odruch wykrztuśny
Surowce saponinowe:
• Folium Hederae helicis, Hedera helix - bluszcz pospolity:
- krzew z rodziny Araliaceae (araliowate)
- surowiec zawiera saponiny triterpenowe (hederasaponina b i c), sterole, flawonoidy (rutozyd), fenolokwasy, olejek lotny
- działanie: wykrztuśne, spazmolityczne, przeciwgrzybicze
- preparaty: Bronchopect, Hedelix, Hederasal, Hederoin, Prospan
• Flos Verbasci, Verbascum phlomoides, Verbascum thapsiforme - dziewanna kutnerowata (wielkokwiatowa):
- roślina należy do rodziny Scrophulariaceae (trędownikowate)
- surowiec zawiera śluz, saponiny triterpenowe (werbaskosaponinę), irydoidy (aukubinę, katalpozyd), flawonoidy, fenylopropanoidy (werbaskozyd), karotenoidy (krocetynę), polisacharydy
- działanie: wykrztuśne, osłaniające i powlekające na górne drogi oddechowe
- preparaty: Noverban, Sirupus Verbasci
• Radix Glycyrrhizae, Succus Glycyrrhizae, Glycyrrhiza glabra - lukrecja gładka:
- bylina z rodziny Fabaceae (bobowate)
- surowiec zawiera glicyryzynę (saponinę triterpenową), kwasy triterpenowe, flawonoidy, hydroksykumaryny, fitosterole, cukry, aminokwasy, betainę, cholinę, olejek eteryczny, żywice, sole mineralne
- działanie: wykrztuśne, przeciwzapalne, rozkurczające na mięśnie gładkie oskrzeli
• Radix Saponariae, Saponaria officinalis - mydlnica lekarska:
- bylina należy do rodziny Caryophyllaceae (goździkowate); surowiec zawiera saponiny triterpenowe (saporubinę), cukry, sole mineralne
- działanie: pobudza czynność wydzielniczą błon śluzowych gardła i oskrzeli, rozrzedza zalegający śluz, ułatwia odkrztuszanie
• Radix Primulae, Flos Primulae, Primula officinalis (Primula veris) - pierwiosnek lekarski:
- bylina z rodziny Primulaceae (pierwiosnkowate), chroniona
- surowce zawierają saponiny triterpenowe, prymulawerozyd, olejek lotny, garbniki, cukry
- działanie: wykrztuśne; drażni błony śluzowe jamy ustnej, gardła i oskrzeli przez co zwiększa wydzielanie śluzu
- preparaty: Herbapect, Bronchosol, Tussipect
Surowce alkaloidowe:
• Cortex Quebracho, Quebracho blanco - kebraczo (kwebracho białe, aspidosperma biała):
- drzewo z rodziny Apocynaceae (toinowate); surowiec zawiera alkaloidy indolowe: aspidosperminę i johimbinę
- działanie: lek przeciwastmatyczny (działa przeciwskurczowo na oskrzela), pobudza ośrodek oddechowy, przeciwkaszlowe
- preparaty: Bronchicum Elixir
• Radix Ipecacuanhae, Cephaelis ipecacuanha - ipekakuana prawdziwa (ipekakuana lekarska, wymiotnica prawdziwa):
- krzewinka z rodziny Rubiaceae (marzanowate); surowiec zawiera alkaloidy, saponiny, skrobię, żywicę, kwas chelidonowy
- działanie: pobudza wydzielanie oskrzelowe, wykrztuśne
PREPARATY WYKRZTUŚNE: Agryflos, Apihelix, Apitussic, Apipulmol, Azarina, Bronchicum Elixir, Bronchicum Paracelsus, Bronchicum krople, Bronchicum T, Bronchosol, Bronchovit, Cepasmel, Cepastil, Echinasal, Expeflos, Farfplant, Fito- Mix 1, Fito- Mix 2, Grindemel N, Hedeliicum, Infektoten Fix, Pectobonisol, Pektosan, Pectosol, Pectosy, Pinihelix, Plantifort, Saponarex, Sinupret, Tussipini, Tussipini D
PREPARATY DO INHALACJI, DO PŁUKANIA GARDŁA I DO NACIERANIA: Amol, Argol, Aromatol, Cetix, Cetix Plus, Depulol, Eukaliptiss, Herbolen, Herbolen D, Inhal- mix, Inhalosol, Mentoklar, Phytopharm Septovit, Pinosol, Pulmex, Pulmex Baby, Salviasept, Septoflos, Septosan- Fix
Surowce stosowane w chorobach dróg oddechowych
• Herba Echinaceae purpureae, Radix Echinaceae purpureae, Echinacea purpurea - jeżówka purpurowa:
- należy do rodziny Asteraceae
- ziele zawiera pochodne kwasu kawowego (kwas cykoriowy), flawonoidy, polisacharydy; korzeń zawiera kwas cykoriowy, polisacharydy i glikoproteiny
- działanie: zwiększa odporność na zakażenia bakteryjne i wirusowe, poprawia wydolność oddechową (stosowana w schorzeniach dróg oddechowych)
- preparaty: Echinasal, Echinapur, Echinacea- Ratiopharm, Echinerba, Immunal- Forte, Succus Echinaceae, Esberitox N, Biostymina, Bioaron C, Lymphozil- Forte
Surowce napotne i przeciwgorączkowe
• Flos Sambuci, Fructus Sambuci, Sambucus nigra - bez czarny (dziki bez czarny):
- należy do rodziny Caprifoliaceae (przewiertniowate)
- kwiat zawiera flawonoidy, kwasy fenolowe, olejek eteryczny, garbniki, śluz; owoc zawiera glikozydy antocyjanowe, garbniki, kwasy organiczne, fenolokwasy, witaminę C i z grupy B, cukry, pektyny
- działanie: zewnętrznie stosowane do płukania gardła, przeciwzapalne
• Inflorescentia Tiliae, Tilia cordata; Tilia platyphyllos - lipa drobnolistna; lipa szerokolistna:
- należą do rodziny Tiliaceae (lipowate)
- surowiec zawiera flawonoidy, olejek eteryczny, związki śluzowe, triterpeny, sole mineralne
- działanie: wyciągi wodne z kwiatostanów działają napotnie w chorobach górnych dróg oddechowych z podwyższoną temperaturą ciała
- preparaty: Pyrosan, Agryflos, Tiliros
• Fructus Rubi idaei, Folium Rubi idaei, Rubus idaeus - malina właściwa:
- należy do rodziny Rosaceae (różowate)
- działanie: napotne, przeciwzapalne
- preparaty: Rubital
• Flos Ulmariae, Filipendula almaria - wiązówka błotna:
- należy do rodziny Rosaceae
- surowiec zawiera glikozydy fenolowe, olejek eteryczny, garbniki, flawonoidy
- działanie: napotne, przeciwgorączkowe, przeciwzapalne, przeciwbólowe
- preparaty: Pyrosan
• Cortex Salicis, Salix purpura - wierzba purpurowa (wiklina):
- należy do rodziny Salicaceae (wierzbowate)
- surowiec zawiera salicynę, populinę, salikortynę, flawonoidy, garbniki
- działanie: przeciwgorączkowe, przeciwzapalne
PREPARATY PRZECIWGORĄCZKOWE: Agryflos, Fito- Mix 1, Gryposon, Infektoten Fix
Preparaty stosowane zewnętrznie w chorobach układu oddechowego
PREPARATY OLEJKOWE STOSOWANE DO SSANIA I DO INHALACJI: Olbas Inhaler, Olbas Oil, Olbas Pastilles, Inhalol
PREPARATY STOSOWANE DO PŁUKANIA GARDŁA: Septosan-Fix
PREPARATY STOSOWANE DO NACIERANIA: Aromagel, Rub-Arom, Wick Vaporub