Charakterystyka

Skóra tłusta cechuje się przede wszystkim nadmiernym wydzielaniem łoju (sebum) i ma związek z czynnością gruczołów łojowych. Jest zwykle traktowana jako stan przejściowy i przemijający z wiekiem, ale może też przetrwać do wieku dorosłego.
Skóra przetłuszcza się najbardziej w miejscach nazywanych obszarami łojotokowymi, czyli o największym nagromadzeniu gruczołów łojowych. Są to: środkowa część twarzy, czyli czoło, nos, broda (tzw. strefa T), a także środkowa część klatki piersiowej i pleców.
Nadmiar łoju ma głownie znaczenie estetyczne - wpływa na wygląd estetyczny warstwy rogowej, która staje się nadmiernie błyszcząca i zgrubiała, z rozszerzonymi ujściami gruczołów łojowych i o szaro-żółtym, ziemistym zabarwieniu.
Skóra tłusta jest mniej wrażliwa i podatna na podrażnienia związane z warunkami atmosferycznymi (np. mróz, wiatr).
Zmarszczki tworzą się inaczej niż w przypadku skóry suchej, czyli nie tworzą się płytkie mimiczne zmarszczki, ale w późniejszym wieku bruzdy i głębokie bruzdy.

Sebum jest wydzieliną gruczołów łojowych i jest jednym ze składników płaszcza wodno- lipidowego znajdującego się na powierzchni warstwy rogowej, czyli na powierzchni skóry. 
Gruczoły łojowe, podobnie jak gruczoły potowe, paznokcie i włosy, należą do przydatków skóry. Znaczna część gruczołów (90%) jest gruczołami łojowymi włosa, a 10% gruczołami samodzielnymi, które znajdują się w czerwieni wargowej, w błonie śluzowej warg sromowych mniejszych, skórze napletka i żołędzi, w otoczeniu sutka i w powiekach. Zatem większość sebum znajdującego się na powierzchni naszej skóry opuszcza gruczoły łojowe przez ujścia mieszków włosowych, czyli wzdłuż kanału włosowego.

W skład łoju wchodzą trójglicerydy (50%); wolne kwasy tłuszczowe (10-25%, w tym 10% należącego do NNKT kwasu linolowego), które nadają łojowi właściwą gęstość, płynność i lepkość; woski (20%); skwalen (5-10%); cholesterol (1,5%) i estry cholesterolu (3%). 
Wśród wszystkich składników łoju szczególne znaczenie ma kwas linolowy, który zapewnia odpowiednią płynność i lepkość łoju, dzięki czemu wypływa on swobodnie z gruczołów łojowych i nie dochodzi do ich zapchania i w efekcie do powstania zmian trądzikowych.

Czynniki wpływające na wydzielanie łoju

Gruczoły łojowe w warunkach prawidłowych (cera normalna) wydzielają taką ilość łoju aby pokryć zapotrzebowanie skóry zawdzięczającej mu ciągłość i wytrzymałość będących warunkami tzw. biernej odporności na zakażenia bakteryjne, grzybicze i wirusowe.
Za nadmierne wydzielanie łoju odpowiedzialne są zarówno czynniki wewnętrzne jak i zewnętrzne:
*wiek - sebum jest pierwszą wydzieliną ciała ludzkiego i jednym ze składników mazi płodowej , która pokrywa skórę płodu. Od okresu niemowlęctwa do wieku poprzedzającego dojrzewanie płciowe (8-10 lat) gruczoły łojowe nie funkcjonują. Nasilone wydzielanie łoju pojawia się w okresie dojrzewania;
*zmiany hormonalne - gruczoły łojowe są bardzo wrażliwe na androgeny (męskie hormony obecne w niewielkiej ilości również u kobiet ), które powodują ich wzrost, zwiększają wydzielanie łoju i rogowacenie przewodów łojowych. Aktywność gruczołów łojowych stymuluje głównie dihydrotestosteron, czyli DHT. Substancja ta powstaje z testosteronu, który łączy się z enzymem zwanym 5 alfa reduktaza. Pod wpływem zmian hormonalnych (zmiana stężeń androgenów w czasie pokwitania, nadmierna stymulacji androgenowa) dochodzi do wzmożenia pobudzenia czynności gruczołów łojowych, czyli łojotoku. Szczególna wrażliwość gruczołów łojowych na androgeny jest uwarunkowana genetycznie;
*płeć - wydzielanie łoju u kobiet jest mniejsze niż u mężczyzn (produkcja na tym samym poziomie do późnej starości) i spada po okresie menopauzy;
*cykl miesiączkowy u kobiety - wydzielanie zwiększa się podczas drugiej części cyklu;
*temperatura otoczenia - gdy temperatura wzrasta o 1 st. C, wydzielanie łoju zwiększa się o 10%;
*dieta - niedobory witamin B2, B6 i A, nadmiar mleka i jego przetweorów, żywności przetworzonej oraz wysokowęglowodanowej;
*długotrwały stres - w stanach permanentnego stresu układ nerwowy wydziela neuropepetyd (substancja P), która stymuluje gruczoły łojowe do pracy.

Pielęgnacja

W przypadku pielęgnacji skóry tłustej najważniejszy jest "złoty środek", czyli zachowanie delikatnej równowagi między wydzielaniem a usuwaniem nadmiaru sebum.
Trzeba usunąć część łoju, ale nie wolno zupełnie pozbawić warstwy rogowej substancji lipidowych, gdyż wówczas bardzo łatwo może dojść do powstania skóry tłustej odwodnionej. Nie jest wskazane ciągłe stosowanie bardzo agresywnych środków myjących, antyseptycznych i odtłuszczających, które zaburzają naturalną florę bakteryjną skóry, zmieniają jej odczyn z kwaśnego na zasadowy oraz paradoksalnie wzmagają nadmierne wydzielanie sebum, gdyż w mechanizmie obronnym gruczoły łojowe zaczynają go produkować jeszcze więcej.
Flora saprofityczna (mikroorganizmy, które w warunkach normalnych chronią ciało człowieka przed drobnoustrojami chorobotwórczymi) występująca na ludzkiej skórze, złożona częściowo z drobnoustrojów chorobotwórczych, nie powinna być zupełnie likwidowana, bierze ona bowiem udział w obronie skóry przy jej kontakcie z dużą ilością patogennych mikroorganizmów.
Nie należy zatem skupiać się nie na ciągłym i agresywnym usuwaniu łoju, ale na zadbaniu o jego jakość i równowagę bakteryjną, tak aby ani z nadmiaru ani też niedoboru flory saprofitycznej nie doszło do powstania zmian trądzikowych.
Częstą tendencją występującą u osób z tłustą cerą jest wyraźnie mniejsza zawartość w łoju kwasu linolowego, który warunkuje prawidłowy rozwój i przyleganie korneocytów w przewodach gruczołów łojowych. Jego niedobór prowadzi do nieprawidłowej keratynizacji (proces wytwarzania przez komórki naskórka keratyny) przewodów wyprowadzających gruczołów łojowych oraz nadmiernego rogowacenia ujść mieszków włosowych. W efekcie ewakuacja łoju z gruczołów staje się coraz bardziej utrudniona, a ich przewody poszerzone (tzw. "rozszerzone pory"). Powyższe procesy prowadzą do powstania mikrozaskórników i w dalszym etapie do zmian trądzikowych.
Łojotok może więc istnieć bez trądziku. Jeżeli łój ma prawidłowy skład, dzięki czemu swobodnie wypływa z gruczołów łojowych, nie występuje zjawisko nieprawidłowej keratynizacji oraz nadmierny rozwój flory bakteryjnej, to nie dochodzi do przekształcenia cery tłustej w trądzikową.

Zalecenia:
- używać łagodnych środków myjących, np. olejków myjących (rano) i żeli myjących lub mleczek do demakijażu (wieczorem) z niepodrażniającymi detergentami, np. betainą kokosową;
- stosować środki myjące maksymalnie 2 x dziennie, czyli rano i wieczorem;
- stosować kosmetyki zawierające fazę tłuszczową w postaci olejów bogatych w niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT);
- systematycznie stosować peelingi (chemiczny ilub delikatny mechaniczny), jednak nie częściej niż 1-2 x w tygodniu;
- stosować kosmetyki zawierające antyoksydanty, czyli substancje przeciwdziałające wolnym rodnikom. Wolne rodniki atakują lipidowe składniki sebum, powodując powstawanie produktów drażniących skórę i powodujących reakcje zapalne i uczuleniowe;
- dieta bogata w NNKT, a szczególnie kawas linolowy;
- dieta zawierająca odpowiedni poziom witamin B2, B6 i A;
- ograniczyć w diecie mleko i jego przetwory oraz produkty wysokowęglowodanowe;
- nie spożywać żywności wysokoprzetworzonej, np. fast- foody;
- stosować techniki relaksacyjne (joga, medytacja, wysiłek fizyczny) w celu rozładowania stresu.

Przeciwskazania:
- unikać zasadowych mydeł, które zmieniają odczyn skóry z lekko kwaśnego na zasadowy, co z kolei zaburza równowagę bakteryjną;
- unikać drażniącego detergentu - SLS (sodium laureth sulfate) w żelach myjących;
- unikać emulsji typu WO, czyli bardzo tłustych kremów tworzących silną okluzję;
- unikać tłuszczy roślinnych, zwierzęcych i syntetycznych dających pełną okluzję i w efekcie powodujących "zapchanie porów", np. oleje mineralne, wazelina, woski;
- unikać tłuszczy z wysoką zawartością kwasu oleinowego: olej z orzechów laskowych, olej ze słodkich migdałów, oliwa z oliwek;
- unikać stosowania kosmetyków zawierających substancje potencjalnie komedogenne: masło kakaowe, olej kokosowy, lanolina, mirystynian izopropylu; caprylic/capric triglycerides;
- nie stosować w codziennej pielęgnacji kosmetyków z wysoką zawartością alkoholu etylowego i glikolu propylenowego;
- nie stosować w codziennej pielęgnacji kosmetyków o działaniu odtłuszczającym i matującym zawierających kaolin, talk i związki glinu;
- nie stosować zbyt często glinek mineralnych (glinka zielona, biała).

Surowce kosmetyczne polecane do pielęgnacji cery tłustej:

• związki cynku

• alantoina

• triclosan

• olejek z drzewa herbacianego

• kwasy AHA

• kaolin

• wit. B6 i wit. A

• pantenol

• wyciąg z łopianu

• wyciąg z arniki

- zimnotłoczone oleje i maceraty bogate w NNKT, a szczególnie w kwas linolowy: konopny, z dzikiej róży, z komosy, z nasion bawełny, nasion czarnej porzeczki, ogórecznika lekarskiego, wiesiołka, orzecha włoskiego, pestek winogron, słonecznikowy, z czarnuszki, macerat brzozowy, macerat z kasztanowca, macerat z alg;
- substancje o działaniu keratolitycznym (złuszczającym) i komedolitycznym (zapobiegającym powstawaniu zaskórników), czyli alfa i beta hydroksykwasy: kwas mlekowy, kwas migdałowy, kwas salicylowy, kwas azelainowy, kwas glikolowy;
- substancje o działaniu immunostymulującym, czyli pobudzające mechanizmy obronne skóry: beta-glukan, aloes, algi-bioferment, żeń-szeń, jeżówka;
- substancje o działaniu przeciwzapalnym: rumianek, aloes, centella asiatica, ekstrakt z owsa, pine bark, pestki winogron, rozmaryn, zielona herbata, kasztanowiec,  lukrecja gładka; cynk
- substancje o działaniu antyoksydacyjnym: naturalna witamina E, witamina C, koenzym Q10, kwas alfa liponowy, niacynamid; kwas ferulowy;
- ekstrakty roślinne o działaniu antyoksydacyjnym: pine bark, sylimaryna, soja, rozmaryn, zielona herbata, pestki winogron, 
- substancje o działaniu bakteriostatyczno-fungistatycznym, czyli nie naruszającym naturalnej równowagi bakteryjnej skóry: Trikenol
- substancje regulujące pracę gruczołów łojowych: niacynamid, ekstarkt z soi; algi-bioferment, wierzbownica;
- substancje ograniczające nadmierne wydzielanie sebum, działające na zasadzie obniżenia aktywność enzymu 5-alfa reduktazy: palma sabałowa, owoc boczni piłkowanej; 
- nieagresywne (nie zaburzające równowagi lipidowej i nie stymulujące nadmiernej produkcji sebum) substancje pochłaniające nadmiernie wydzielane sebum: skrobia kukurydziana, jedwab w proszku, algi-bioferment;
- substancje kojące i regenerujące (np. po pelingach): alantoina, d-pantenol, colostrum, macerat z marchwi, hydrolat rumiankowy, mleczko owsiane, ekstrakt z owsa

---