Pomoc więżniom, Resocjalizacja


Jednym z najistotniejszych problemów więziennictwa jest zmniejszenie odsetka byłych więźniów powrotu do przestępstwa. Niewątpliwie najważniejszym czynnikiem przeciwdziałającym tzw. recydywie jest dobrze przeprowadzona resocjalizacja w wiezieniu, ponieważ na powrót do przestępstwa wpływa kilka czynników:

Dlatego konieczny jest rozwój instytucji, które by zajmowały się zwolnionymi więźniami, doradzając im, pomagając w urządzeniu sobie życia i przeciwdziałając wypaczającym wpływom środowiska, innym słowem kontynuując prace resocjalizacyjną tak długo, aż dana jednostka ustabilizuje się w normalnym życiu.

Na początku XXI wieku pedagogika resocjalizacyjna przeżywała swego rodzaju kryzys
w polskiej praktyce penitencjarnej. Nie spełniła pokładanych w niej nadziei
i niestety okazała się w niewielkim stopniu skuteczna w zwalczaniu patologicznych postaw i zachowań osób pozbawionych wolności.

Pomimo, iż w Kodeksie Karnym Wykonawczym z 1969 roku w art. 37&1 był zapis: "Wykonanie kary pozbawienia wolności ma na celu kształtowanie społecznie pożądanej postawy skazanego, a zwłaszcza powinno wdrażać go do społecznie użytecznej pracy oraz przestrzegania porządku prawnego i tym samym przeciwdziałać powrotowi do przestępstwa".

To jednak już Kodeks Karny Wykonawczy z 6 czerwca 1997 roku, który obecnie obowiązuje, zawiera przepis - według mnie - przełomowy dla polskiej penitencjarystyki. "Wykonanie kary pozbawienia wolności ma na celu wzbudzanie w skazanym woli współdziałania w kształtowaniu jego społecznie pożądanych postaw,
a w szczególności poczucia odpowiedzialności oraz potrzeby przestrzegania porządku prawnego i tym samym powstrzymania się od powrotu do przestępstwa ". (Art. 67, §1 kkw).

Od kilku lat nastąpiły istotne i znaczące zmiany w polskim więziennictwie. Centralny Zarząd Służby Więziennej docenił znaczenie i przydatność pracy socjalnej w penitencjarystyce i od roku 2000 odbywają się kursy i szkolenia penitencjarnych pracowników socjalnych, w których uczestniczą wychowawcy pracujący w aresztach śledczych i zakładach karnych. Jest to bardzo ważna działalność dla rozwoju pracy socjalnej w więziennictwie. Nierzadko administracje poszczególnych aresztów śledczych lub zakładów karnych z własnej inicjatywy, w ramach ustawowych uprawnień w realizację pomocy postpenitencjarnej (pracy socjalnej) angażują profesjonalistów - pracowników socjalnych z lokalnych ośrodków pomocy społecznej, którzy w ramach porozumień między instytucjami zajmują się pracą socjalną na rzecz osadzonych i ich rodzin na terenie jednostek penitencjarnych. Tak dzieje się na przykład w zakładzie karnym typu półotwartego w Zabrzu, gdzie oddelegowany z ośrodka pomocy społecznej pracownik socjalny pełni w określone dni dyżury i skazani sami, osobiście mogą zgłaszać się ze swoimi problemami po pomoc. Podobnie dzieje się w areszcie śledczym w Krakowie. W wielu więzieniach wychowawcy wykorzystują w swojej pracy wiedzę z zakresu pracy socjalnej, którą nabywają podczas kontaktów z pracownikami socjalnymi z ośrodków pomocy społecznej, z którymi współpracują.

Pomoc postpenitencjarna polega na

Sytuacją trudną jest niewątpliwie okres pobytu w więzieniu jak i moment, w którym człowiek opuszcza jednostkę penitencjarną i próbuje stawiać swoje pierwsze kroki w życiu na wolności. Zwolnieni z zakładów karnych kwalifikują się do korzystania z pomocy społecznej.

W ustawie o służbie więziennej z dnia 31 maja 1996 roku są określone obowiązki funkcjonariuszy służby więziennej i pracowników więziennictwa w postępowaniu wobec więźniów, którym powinni między innymi, pomagać w poszukiwaniu rozwiązania ich problemów oraz starać się, żeby wykonanie kary pozbawienia wolności przyczyniało się do przygotowania skazanych do życia w społeczeństwie.

Dziennik Ustaw z 1996 r. nr 61 poz. 283, art. 12

Art. 12. Funkcjonariusze i pracownicy powinni wykazywać się odpowiednim przygotowaniem ogólnym i zawodowym, doświadczeniem oraz wysokim poziomem moralnym, systematycznie dokształcać się i podnosić kwalifikacje zawodowe. W postępowaniu wobec osób pozbawionych wolności obowiązani są:

  1)  kierować się zasadami praworządności, bezstronności oraz humanizmu,

  2)  szanować ich prawa i godność,

  3)  dokładać starań, aby wykonanie kary przyczyniało się do przygotowania skazanych do życia w społeczeństwie,

  4)  pomagać w poszukiwaniu rozwiązania ich problemów,

  5)  oddziaływać pozytywnie swoim własnym przykładem.

Te obowiązki są zbieżne z obowiązkami ustawowymi pracowników socjalnych, którzy udzielają pomocy osobom i rodzinom w postaci:

Obecnie penitencjarna praca socjalna, którą jest pomoc postpenitencjarna udzielana przez zakłady karne i areszty śledcze polega głównie na:

A. pomocy osobom pozbawionym wolności w uzyskaniu:

1. dokumentów tożsamości (dowodu osobistego),

2. orzeczenia o stopniu niepełnosprawności dla celów rentowych i socjalnych,

3. pracy po wyjściu na wolność,

4. mieszkania,

5. wsparcia dla ich rodzin ze strony instytucji i stowarzyszeń zajmujących się

pomocą społeczną

B. przydzielaniu osobom pozbawionym wolności:

1. zapomóg finansowych,

2. odzieży i obuwia odpowiedniego do pory roku,

3. biletów na przejazd do miejsca zamieszkania,

4. artykułów żywnościowych na czas podróży,

5. artykułów rehabilitacyjnych, lekarstw i okularów leczniczych, protez,

6.artykułów piśmienniczych i podręczników do nauki w szkołach więziennych,

C. przekazywanie rodzinie podwyższonej części wynagrodzenia za pracę skazanych.

Przykładem rozwoju pomocy postpenitencjarnej (penitencjarnej pracy socjalnej) są działające od kilku lat w kilkudziesięciu jednostkach penitencjarnych kluby aktywnego poszukiwania pracy dla skazanych. W ramach działalności klubów są organizowane kilkudniowe kursy aktywnego poszukiwania pracy prowadzone przez wychowawców postpenitencjarnych, którzy uzyskali kwalifikacje liderów klubów pracy na specjalistycznych szkoleniach w rejonowych urzędach pracy. Tylko w 1998 roku kursy ukończyło około 5 tysięcy skazanych.

Skazani na zajęciach uczą się między innymi:
- redagować życiorys, list motywacyjny,
- prowadzenia rozmowy z potencjalnym pracodawcą,
- umiejętności korzystania z ofert pracy publikowanych w mediach,
- asertywności.

Praca socjalna w polskiej penitencjarystyce jest aktualnie obecna w niewielkim zakresie, jeżeli tylko uwzględnimy jej aspekt formalny. A tak naprawdę jest ona stosowana dosyć powszechnie przez więzienników, przede wszystkim wychowawców penitencjarnych, którzy o wiele częściej starają się rozwiązać konkretny życiowy problem osoby pozbawionej wolności, niż ją wychowywać. Takie podejście jest istotą pracy socjalnej, a nie pedagogiki. Obszar działania pracy socjalnej jest bardzo rozległy; począwszy od ubóstwa, bezrobocia, niepełnosprawności, narkomanii, alkoholizmu, przemocy rodzinnej, przestępczości, a skończywszy na pomocy ludziom starym. Z tymi wszystkimi problemami w swojej pracy zawodowej spotykają się więziennicy. Łatwiej byłoby im pracować, gdyby posiadali wiedzę i praktyczne umiejętności z zakresu pracy socjalnej. Penitencjarna praca socjalna odpowiada na wyzwania stojące współcześnie przed polską penitencjarystyką i jej dalszy rozwój jest nieunikniony.
Praca socjalna z osobami skazanymi, które przygotowują się do opuszczenia Zakładów Karnych jest bardzo ważna dla całego społeczeństwa. Decyduje o pierwszym okresie życia skazanego na wolności. W dużym stopniu ogranicza powrót na drogę przestępstwa. Głównie dotyczy to osób, które zostały skazane na długoletnie wyroki pozbawienia wolności lub osób, które karę pozbawienia wolności odbyły kilkakrotnie tzw. recydywiści i utracili więzy ze swoją rodziną.
Pracę socjalną postpenitencjarną możemy podzielić na dwa etapy:

  1. Postępowanie podczas odbywania kary.

  2. Po wyjściu na wolność.

Adn.1 Pierwszy etap rozpoczyna się na około 6 miesięcy przed przewidywanym opuszczeniem zakładu karnego. Jest to czas niezbędny do przygotowania więźnia do zwolnienia (przygotowania skazanego do życia na wolności). Jak stanowi art. 164 kkw., okres poprzedzający warunkowe zwolnienie tj. okres do 6 miesięcy przed przewidywanym warunkowym zwolnieniem. W tym czasie skazany powinien w miarę możliwości odbywać karę w zakładzie karnym położonym jak najbliżej jego przyszłego miejsca zamieszkania. Może być także udzielona skazanemu tzw. przepustka zadaniowa. Polega ona na możliwości opuszczenia zakładu karnego przez skazanego połączonej z zezwoleniem na dysponowanie pieniędzmi, na okres do 14 dni. Jest ta przepustka udzielana w celu umożliwienia skazanemu podjęcia starań o uzyskanie po zwolnieniu możliwości zamieszkania i pracy (art. 165 kkw.). Każdy skazany powinien we wszystkich swoich sprawach funkcjonowania na zewnątrz placówki zwrócić się do wychowawcy postpenitencjarnego, który ma za zadanie opracować tzw. plan zwolnienia, czyli ustalenie ze skazanym zakresu niezbędnej dla niego pomocy i sposobu jej udzielenia. Niezbędna pomoc to może być wsparcie materialne, psychologiczne lub poradnictwo socjalno-prawne. Skazani najczęściej mogą liczyć właśnie na pomoc w uzyskaniu i pokrycie kosztów związanych z uzyskaniem dowodu osobistego czy uzyskaniu orzeczenia o stopniu niepełnosprawności dla celów rentowych. Pomoc w odtworzeniu lub zebraniu świadectw pracy, świadectw szkolnych, zaświadczeń o odbytych kursach. W razie problemów rodzinnych pomoc w nawiązaniu kontaktów, poprzez np.: ośrodki mediacyjne. Pomoc w uzyskaniu lokalu mieszkalnego czy załatwieniu problemów rodziny,
która przebywa na zewnątrz poprzez uzyskanie wsparcia ze strony instytucji zajmujących się pomocą społeczną. Więzień powinien być poinformowany o możliwości wyznaczenia swojego Przedstawiciela, który załatwia i reprezentuje skazanego w jego sprawach (przedstawicielem powinna być osoba godna zaufania, zgodę na takiego przedstawiciela wyraża dyrektor zakładu karnego). Ponadto skazani, którzy pracują podczas odbywania kary pozbawienia wolności mogą przekazywać rodzinie podwyższoną część wynagrodzenia za pracę lub też spłacać wierzytelności.
adn.2 Drugim etapem pomocy dla skazanego pojawia się w chwili opuszczenia przez niego zakładu karnego. Jeżeli skazany ma trudności ze znalezieniem zatrudnienia, zakwaterowania bądź otrzymania niezbędnej pomocy lekarskiej, to właściwe organy są obowiązane udzielić mu pomocy. O tym, jakie to są organy skazany otrzymuje informację od administracji zakładu karnego (art. 166 § 1 i 2 kkw.). Ten etap możemy podzielić na pomoc:

  1. doraźną - niezbędną, taką, która zapewnia minimalne warunki egzystencji. Jest to pomoc udzielana przez zakład karny w postaci:

  1. długofalową - udzielana jest przeważnie przez pracowników socjalnych, zatrudnionych w Ośrodkach Pomocy Społecznej w myśl ustawy o pomocy społecznej.
    Osoba opuszczające zakład karny może liczyć na pomoc w postaci

- zasiłki stałe ( dla osób niepełnosprawnych)
- zasiłki okresowe
- zasiłki celowe ( np. na pokrycie zadłużenia czynszowego, na leki, na dożywianie itp.).

- składkę na ubezpieczenie zdrowotne,
- odzież, obuwie
- ciepły posiłek
- artykuły higieniczne

Adn 1. Udzielana jest wtedy, gdy skazany nie ma żadnych innych środków utrzymania ani żadnych możliwości zarabiania na swe utrzymanie. Może być udzielona bądź jednorazowo bądź przez okres nieco dłuższy, na pewno jednak nie ma ona zastosowania do skazanych niezdolnych przez dłuższy okres do prowadzenia samodzielnego życia. W stosunku do tych ostatnich mamy do czynienia z wyspecjalizowaną pomocą postpenitencjarną uregulowaną w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z 1998 r. Środki przeznaczone na tą pomoc pochodzą z funduszu pomocy postpenitencjarnej. Pieniądze na ten fundusz w podstawowym zakresie stanowią potrącenia z wynagrodzenia za pracę skazanych. Uprawnieni są do otrzymania takiej pomocy w szczególności zwalniani z zakładów karnych, którzy z uwagi na stan zdrowia, kalectwo, podeszły wiek, trudną sytuację życiową lub rodzinną nie są w stanie samodzielnym działaniem zapewnić sobie i najbliższej rodzinie podstawowych warunków egzystencji.

Zadania związane ze świadczeniem owej pomocy realizują prezesi sądów rejonowych lub upoważnieni przez nich sędziowie oraz sądowi kuratorzy zawodowi. Mogą w ich realizacji uczestniczyć także stowarzyszenia, organizacje, fundacje i instytucje zajmujące się udzielaniem pomocy w społecznej readaptacji skazanych, kościoły, związki wyznaniowe oraz osoby godne zaufania. Świadczenia udzielane w ramach pomocy postpenitencjarnej w zasadzie trwają przez okres niezbędny dla zrealizowania celów tej pomocy. Niektóre jednak są ograniczone w czasie. Pomoc w postaci świadczeń pieniężnych oraz opłacania czynszu lub pokrywania kosztów czasowego zakwaterowania udzielana osobom zwolnionym z zakładu oraz ich rodzinom może trwać najwyżej trzy miesiące. Wyjątkowo na okres do sześciu miesięcy, jeżeli konieczność przedłużenia tego okresu wynika ze szczególnych okoliczności, takich jak choroba lub czasowa niezdolność do pracy.
Skazany, który w chwili zwolnienia z zakładu karnego nie dysponuje wystarczającymi środkami własnymi, otrzymuje kwotę w wysokości do 1/3 miesięcznego wynagrodzenia pracowników lub jej ekwiwalent (art. 166 § 3 kkw). Ekwiwalentem może być bilet na przejazd, artykuły żywnościowe na czas podróży, stosowną do pory roku odzież, bieliznę. Jest to specjalny fundusz przeznaczony na dojazd do miejsca zamieszkania i na utrzymanie po zwolnieniu.


GDZIE MOŻNA UZYSKAĆ POMOC?

Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej
Udziela wszechstronnej pomocy osobom i rodzinom w celu umożliwienia im przezwyciężania trudnych sytuacji życiowych, których nie są w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości.

Udziela pomocy w formie

Kurator sądowy
W porozumieniu z administracją zakładu karnego lub aresztu śledczego oraz za zgodą i przy współdziałaniu skazanego, w okresie do 6 miesięcy przed przewidywanym warunkowym zwolnieniem lub przed wykonaniem kary, opracowuje program przewidywanych działań w zakresie pomocy niezbędnej dla skazanego oraz określa wysokość środków potrzebnych na realizację takiego programu.

Caritas Diecezji Radomskiej
Ośrodek Wsparcia oferuje takie formy działań, które będą skutkowały zmianami wewnętrznymi tych osób ( typu poczucie własnej wartości, umiejętność stawiania granic, wiara we własne możliwości) jak również zewnętrznymi (warunkujące z kolei zmiany w kierunku wychodzenia ze stanu dysfunkcji i osiągania poczucia godnego życia).
Mowa tu o oferowanych przez Ośrodek Wsparcia następujących formach pomocy:
- pomoc doraźna;
- pomoc długofalowa;
- pomoc indywidualna: terapia indywidualna;
- pomoc grupowa: grupa wsparcia, grupa terapeutyczna, grupa socjoterapeutyczna,
- informacje i doradztwo;
- pomoc psychologiczna/psychoterapeutyczna;
- pomoc pedagogiczna;
- pomoc prawna;
- rozmowy interwencyjno-wspierające.

Noclegownia
Na noclegi do Noclegowni kierowane są osoby na zasadzie dobrowolności poprzez:

Do zadań Noclegowni dla bezdomnych mężczyzn należy:

Wsparcie otrzymywane od innych, w krytycznych momentach życia, potrzebne jest bowiem każdemu i działa jak lekarstwo, które pozwala na regenerację sił.
Ze względu jednak na rozwój i samorealizację najcenniejsze są takie kontakty z osobą udzielającą pomocy, w których zwiększa się zdolność do pomagania samemu sobie.

Ponadto osoba opuszczająca zakład karny może także liczyć na pomoc ze strony wielu organizacji pozarządowych. Najbardziej rozpowszechnioną organizacja działającą na tym polu jest Stowarzyszenie Patronat. Organizacje te działają według swoich ustaleń.

Każdy człowiek po opuszczeniu więzienia skierowany do tej instytucji może
w pełni liczyć na pomoc, gdyż misją tego stowarzyszenia jest

Jest to instytucja szeroko rozpowszechniona, działa w 12 miastach Polski między innymi w Żorach, Olsztynie, Łodzi, Lublinie, Białym Stoku, Gdańsku, Warszawie.
Ta oraz inne podobne stowarzyszenia dysponują bardzo szerokim polem działania w zakresie kultury i sztuki, sportu i rekreacji, turystyki, badań naukowych (w zakresie medycyny, nauk ścisłych, społecznych, politycznych oraz ekonomicznych), ochrony zdrowia, środowiska a nawet spraw zawodowych i branżowych.

Oferują:

Musimy pamiętać, że jeśli pobyt w więzieniu nazywa się karą,
nie jest to kara rozumiana jako jednorazowe, przykre dla karanego oddziaływanie ze strony otoczenia. Więzienie, w którym człowiek przebywa przez kilka, a nawet kilkanaście lat, stanowi raczej odrębne środowiska wymagające przystosowania, a to znaczy nabycia nowych motywów, umiejętności i sprawności.

Sedno resocjalizacji tkwi w tym, aby pobudzić więźnia do społecznie użytecznej działalności, bo dopiero ona może zmienić jego dotychczasowe wadliwe schematy zachowania. Droga do resocjalizacji prowadzi przez wzbudzanie pozytywnej motywacji do działalności społecznie użytecznej, zainteresowania dla ofiarowanych przez zakład okazji do pracy czy nauki,
a przede wszystkim przez zachęcanie do zmiany dotychczasowego, wadliwego modelu życia. Wielu więźniów, szczególnie pierwszy raz karanych, spontanicznie wykazuje taką motywację, myśli o tym, jak urządzić sobie życie po wyjściu na wolność. Zadaniem więzienia jest podtrzymać tę cenną aktywizację społeczną więźnia, a nasza, aby pomóc mu w realizacji tych planów.

Opieka postpenitencjarna jest środkiem zapobiegawczym dalszej przestępczości. Działanie profilaktyczne zmierza do ochrony jednostki przed negatywnymi wpływami i zapewnienia jej najlepszych warunków rozwoju w każdym okresie życia i trzeba, aby tym działaniem zainteresowane było całe społeczeństwo. Opuszczającemu zakład karny trzeba pomóc, by nie wrócił do starego sposobu na życie.

Pomoc postpenitencjarną regulują przepisy:


Kodeks karny wykonawczy Cz. II

Oddział 12
Zwalnianie skazanych z zakładów karnych i warunki udzielania im pomocy

Art. 164. § 1. Okres do 6 miesięcy przed przewidywanym warunkowym zwolnieniem lub przed wykonaniem kary stanowi, w miarę potrzeby, czas niezbędny na przygotowanie skazanego do życia po zwolnieniu, zwłaszcza dla nawiązania kontaktu z kuratorem sądowym lub podmiotami, o których mowa w art. 38 § 1. Okres ten ustala, za zgodą skazanego, komisja penitencjarna.
§ 2. Okres, o którym mowa w § 1, może również wyznaczyć sąd penitencjarny w postanowieniu o udzieleniu lub odmowie warunkowego zwolnienia, jeżeli uzna to za niezbędne.

Art. 165. § 1. W okresie, o którym mowa w art. 164, skazany powinien w miarę możliwości odbywać karę w zakładzie karnym położonym najbliżej przyszłego miejsca zamieszkania.
§ 2. Skazanemu można zezwolić na opuszczenie zakładu karnego, łącznie na czas do 14 dni, zwłaszcza w celu podejmowania starań o uzyskanie po zwolnieniu odpowiednich możliwości zamieszkania i pracy. Zezwolenie na opuszczenie zakładu można przyznać skazanemu, którego postawa w czasie odbywania kary uzasadnia przypuszczenie, że w czasie pobytu poza zakładem karnym będzie przestrzegał porządku prawnego. Zezwolenia udziela dyrektor zakładu karnego. Przepis art. 139 § 8 stosuje się odpowiednio.
§ 3. Kurator sądowy lub podmioty, o których mowa w art. 38 § 1, ustalają ze skazanym zakres niezbędnej pomocy w społecznej readaptacji i sposób jej udzielenia.
§ 4. Jeżeli skazany nie posiada dokumentu tożsamości, administracja zakładu karnego podejmuje czynności niezbędne do otrzymania przez niego takiego dokumentu. Skazany ma obowiązek współdziałania w tym zakresie.

Art. 166. § 1. Zwalnianym skazanym, mającym trudności w znalezieniu zatrudnienia, zakwaterowania oraz otrzymania niezbędnej pomocy lekarskiej, właściwe organy lub instytucje udzielają niezbędnej doraźnej pomocy.
§ 2. Dyrektor zakładu karnego zwalniając skazanego, udziela mu stosownych informacji o możliwościach uzyskania niezbędnej pomocy. W wypadku zwalniania osoby skazanej za przestępstwo określone w art. 197-203 Kodeksu karnego, popełnione w związku z zaburzeniami preferencji seksualnych, dyrektor zakładu zawiadamia o tym jednostkę Policji, właściwą dla miejsca pobytu skazanego po jego zwolnieniu.
§ 3. Skazanemu zwalnianemu z zakładu karnego, który nie dysponuje wystarczającymi środkami własnymi i nie ma zapewnionych na wolności dostatecznych środków utrzymania, dyrektor zakładu karnego może udzielić pomocy pieniężnej w chwili zwolnienia w wysokości do 1/3 przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia pracowników lub jej odpowiedni ekwiwalent.

Art. 167. § 1. Skazany, przed zwolnieniem z zakładu karnego, ma prawo zwrócić się do sądu penitencjarnego z wnioskiem o zastosowanie względem niego dozoru sądowego kuratora zawodowego, zwłaszcza jeśli oczekujące go warunki życia po zwolnieniu z zakładu karnego mogą mu utrudniać społeczną readaptację.
§ 2. Oddając skazanego pod dozór sądowego kuratora zawodowego sąd penitencjarny może za zgodą skazanego nałożyć na niego obowiązki, o których mowa w art. 72 § 1 Kodeksu karnego.

ROZPORZĄDZENIE

MINISTRA SPRAWIEDLIWOŚCI

z dnia 7 czerwca 2002 r.

w sprawie zakresu praw i obowiązków podmiotów sprawujących dozór, zasad i trybu wykonywania dozoru oraz trybu wyznaczania przez stowarzyszenia, organizacje i instytucje swoich przedstawicieli do sprawowania dozoru.

(Dz. U. z dnia 28 czerwca 2002 r.)

Na podstawie art. 176 Kodeksu karnego wykonawczego zarządza się, co następuje:

§ 1. Rozporządzenie określa szczegółowy zakres praw i obowiązków kuratorów sądowych, stowarzyszeń, organizacji, instytucji oraz osób, którym powierzono sprawowanie dozoru, a także zasady i tryb wykonywania dozoru stosowanego w związku z orzeczonymi karami, środkami karnymi, zabezpieczającymi i profilaktycznymi oraz tryb wyznaczania przedstawicieli przez stowarzyszenia, organizacje i instytucje.

§ 2. Powierzenie kuratorowi sądowemu sprawowania dozoru powinno nastąpić bezzwłocznie, nie później jednak niż w ciągu 14 dni od dnia uprawomocnienia się orzeczenia albo od dnia zwrotu akt sądowi I instancji lub otrzymania orzeczenia do wykonania.

§ 3. 1. Kurator sądowy po objęciu dozoru powinien:

  1)   zaznajomić się z aktami sprawy karnej i innymi niezbędnymi źródłami informacji o skazanym,

  2)   zaznajomić się z przebiegiem dotychczasowych dozorów i nadzorów wykonywanych przez kuratorów rodzinnych,

  3)   nawiązać pierwszy kontakt ze skazanym nie później niż w ciągu 7 dni od daty wpływu prawomocnego orzeczenia do zespołu kuratorskiej służby sądowej,

  4)   pouczyć skazanego o prawach i obowiązkach wynikających z okresu próby i dozoru oraz omówić sposób i terminy ich realizacji,

  5)   udzielić skazanemu pomocy w rozwiązywaniu problemów adaptacyjnych i życiowych,

  6)   nawiązać kontakt z rodziną i środowiskiem skazanego.

2. W przypadku orzeczonego dozoru wobec sprawcy przestępstwa popełnionego w stanie ograniczonej poczytalności lub w związku z uzależnieniem od alkoholu lub innego środka odurzającego kurator sądowy powinien nadto:

  1)   zaznajomić się, w zakresie dostępnym, z wynikami leczenia, terapii lub rehabilitacji skazanego oraz wskazówkami dotyczącymi przebiegu dozoru,

  2)   podjąć działania, aby skazany przestrzegał zaleceń lekarskich bądź innych specjalistów z zakresu terapii i rehabilitacji,

  3)   utrzymywać kontakt z osobami prowadzącymi leczenie, terapie lub inne formy specjalistycznego oddziaływania,

  4)   konsultować, nie rzadziej niż co 3 miesiące, sposób prowadzenia dozoru ze specjalistami, o których mowa w pkt 2.

3. Przebieg dozoru i podejmowane na bieżąco czynności kurator sądowy dokumentuje w karcie czynności dozoru, prowadzonej osobno dla każdego dozorowanego, w której zapisuje datę i miejsce czynności, rodzaj czynności, w tym uzyskane dokumenty i informacje, źródła informacji oraz własne uwagi i zamierzenia w zakresie sprawowania dozoru.

§ 4. 1. Kurator sądowy składa sądowi pierwsze sprawozdanie z objęcia dozoru, nie później niż w ciągu 14 dni od dnia nawiązania kontaktu ze skazanym, kolejne zaś sprawozdania z przebiegu dozoru - na żądanie sądu.

2. W sprawozdaniu z objęcia dozoru należy przedstawić diagnozę środowiskową, zamierzenia readaptacyjne, metody prowadzenia dozoru i kontroli zachowania skazanego, warunki osobiste i bytowe skazanego oraz jego stosunek do dozoru i obowiązków okresu próby, a także określić możliwości i przeszkody ich realizacji oraz podać źródła informacji o skazanym.

3. W sprawozdaniu z zakończenia dozoru należy opisać jego przebieg, ze szczególnym uwzględnieniem realizacji planu pracy z dozorowanym, oceny wykonania obowiązków i postawy dozorowanego w okresie próby.

§ 5. Kurator sądowy, wykonując swoje obowiązki w zakresie powierzonego mu dozoru, ma prawo do:

  1)   żądania niezbędnych informacji od skazanego oraz wzywania go do osobistego stawienia się w wyznaczonym terminie w siedzibie sądu,

  2)   zapoznawania się z aktami sprawy karnej skazanego oraz innymi źródłami informacji o skazanym, będącymi w posiadaniu organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego oraz zakładów pracy lub innych pracodawców, szkół i organizacji społecznych w zakresie niezbędnym do efektywnego sprawowania dozoru.

§ 6. 1. Do obowiązków sądowego kuratora zawodowego należy ponadto:

  1)   kontrolowanie prawidłowości i efektywności sprawowania dozorów oraz innych czynności zleconych sądowym kuratorom społecznym, przedstawicielom stowarzyszeń, organizacji i instytucji oraz osobom godnym zaufania, a ponadto w uzasadnionych przypadkach zgłaszanie sądowi potrzeby wystąpienia do organu statutowego stowarzyszenia, organizacji lub instytucji z wnioskiem o zmianę przedstawiciela wyznaczonego do wykonywania czynności związanych z dozorem,

  2)   udzielanie pomocy kuratorom społecznym i innym osobom sprawującym dozory, zwłaszcza poprzez udzielanie instruktażu w zakresie metod i form pracy oraz organizowanie szkolenia dla tych osób,

  3)   pozyskiwanie osób do sprawowania funkcji sądowego kuratora społecznego,

  4)   informowanie kierownika zespołu kuratorskiej służby sądowej o nieprawidłowym sprawowaniu funkcji przez sądowego kuratora społecznego oraz organów nadrzędnych stowarzyszeń, organizacji i instytucji o sposobie sprawowania dozoru przez ich przedstawicieli,

  5)   przygotowanie odpowiednio uzasadnionych wniosków w sprawie zmiany orzeczenia sądu i dołączenie do nich akt dozoru i innych stosownych dokumentów,

  6)   uczestnictwo w posiedzeniach sądu, dotyczących osób znajdujących się pod dozorem,

  7)   zawiadamianie sądu o przestrzeganiu przez skazanego porządku prawnego uzasadniającego rozważenie celowości uznania orzeczonych środków karnych za wykonane,

  8)   sprawowanie dozorów, zwłaszcza w sprawach trudnych lub wymagających bezzwłocznego podjęcia czynności,

  9)   bezzwłoczne zawiadomienie sądu o zaistnieniu okoliczności uzasadniających rozważenie celowości ponownego umieszczenia w zakładzie leczenia odwykowego lub w zakładzie karnym skazanego skierowanego uprzednio na leczenie ambulatoryjne lub rehabilitację w placówce leczniczo-rehabilitacyjnej,

  10)  sygnalizowanie jednostkom nadrzędnym organów i instytucji państwowych, organów samorządu terytorialnego oraz organom statutowym stowarzyszeń i organizacji przypadków bezzasadnej odmowy udzielenia kuratorowi sądowemu żądanej pomocy.

§ 7. Sądowy kurator zawodowy od sądowego kuratora społecznego przyjmuje i analizuje, pod kątem potrzeby stosownego wykorzystania, informacje o okolicznościach wymagających podjęcia czynności, do których uprawniony jest sądowy kurator zawodowy, w szczególności w zakresie:

  1)   wystąpienia z wnioskami w sprawie zmiany orzeczenia sądu,

  2)   udzielenia materialnej lub innej pomocy skazanemu albo jego rodzinie,

  3)   wystąpienia z wnioskami o dopuszczenie sądowego kuratora społecznego do udziału w posiedzeniu sądu w postępowaniu wykonawczym, jeżeli jego udział może mieć znaczenie dla rozstrzygnięcia.

§ 8. Stowarzyszenia, organizacje i instytucje, którym powierzono sprawowanie dozoru, powinny nie później niż w ciągu 14 dni od dnia powierzenia wyznaczyć przedstawiciela, za jego zgodą, do wykonywania czynności związanych z dozorem.

§ 9. 1. O wyznaczeniu przedstawiciela, o którym mowa w § 8, organ statutowy stowarzyszenia, organizacji lub instytucji niezwłocznie powiadamia sąd, przekazując jednocześnie jego dane osobowe.

2. Organ statutowy stowarzyszenia, organizacji lub instytucji może w uzasadnionych przypadkach, z własnej inicjatywy lub na wniosek sądu, zmienić przedstawiciela wyznaczonego do wykonywania czynności związanych z dozorem, w szczególności w razie stwierdzenia niewłaściwego wykonywania dozoru.

3. Organ statutowy stowarzyszenia, organizacji lub instytucji niezwłocznie powiadamia sąd o zmianie przedstawiciela i przekazuje jego dane osobowe.

§ 10. Do osób godnych zaufania oraz przedstawicieli stowarzyszeń, organizacji, instytucji, którym powierzono sprawowanie dozoru, stosuje się przepisy niniejszego rozporządzenia odnoszące się do kuratorów społecznych.

§ 11. Rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

ROZPORZĄDZENIE

MINISTRA SPRAWIEDLIWOŚCI

z dnia 18 września 1998 r.

w sprawie szczegółowych zasad i trybu udzielania pomocy osobom pozbawionym wolności, zwalnianym z zakładów karnych i aresztów śledczych oraz ich rodzinom, a także pokrzywdzonym przestępstwem i ich rodzinom, jak również szczegółowych zasad i trybu tworzenia funduszu pomocy postpenitencjarnej oraz przeznaczania środków z tego funduszu na taką pomoc.

(Dz. U. z dnia 30 września 1998 r.)

Na podstawie art. 43 § 3 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 90, poz. 557 i Nr 160, poz. 1083) zarządza się, co następuje:


§ 1. Rozporządzenie określa szczegółowe zasady i tryb udzielania pomocy osobom pozbawionym wolności, zwalnianym z zakładów karnych i aresztów śledczych oraz ich rodzinom, a także w wyjątkowych wypadkach pokrzywdzonym przestępstwem i ich rodzinom, ze środków funduszu pomocy postpenitencjarnej, zwanej dalej "pomocą", jak również szczegółowe zasady i tryb tworzenia funduszu pomocy postpenitencjarnej oraz przeznaczania środków z tego funduszu na taką pomoc.

§ 2. Udzielanie pomocy powinno mieć na celu ułatwienie społecznej readaptacji osobom pozbawionym wolności, zwalnianym z zakładów karnych i aresztów śledczych, poprzez dążenie do zapewnienia im i ich rodzinom, w miarę możliwości, odpowiednich warunków życia, zakwaterowania, pracy, nauki lub leczenia, a także umożliwienie pokrzywdzonym i ich rodzinom przezwyciężenia skutków przestępstwa.

§ 3. 1. Pomocy udziela się:

  1)   osobom pozbawionym wolności, w szczególności gdy z uwagi na stan zdrowia, podeszły wiek, kalectwo lub brak możliwości zapewnienia im świadczenia pracy nie są w stanie zaspokoić swoich uzasadnionych potrzeb, objętych celami i zakresem pomocy,

  2)   osobom zwalnianym z zakładów karnych lub aresztów śledczych, w szczególności gdy z uwagi na stan zdrowia, podeszły wiek, kalectwo, trudną sytuację życiową lub rodzinną nie są w stanie własnym działaniem, samodzielnie przezwyciężyć trudności związanych z zapewnieniem sobie i najbliższej rodzinie podstawowych warunków egzystencji,

  3)   członkom rodziny osoby pozbawionej wolności, którzy pozostawali na jej utrzymaniu, jeżeli ich sytuacja materialna lub zdrowotna uniemożliwia zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych,

  4)   członkom rodziny osoby zwalnianej z zakładu karnego lub aresztu śledczego, z którymi ona zamieszkuje i prowadzi wspólne gospodarstwo domowe, jeżeli ich sytuacja materialna lub zdrowotna uniemożliwia zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych.

2. W wyjątkowych wypadkach pomocy udziela się osobom pokrzywdzonym przestępstwem i ich rodzinom, znajdującym się w trudnej sytuacji życiowej lub materialnej, w szczególności gdy skutkiem przestępstwa jest śmierć, trwałe kalectwo lub konieczność specjalistycznego leczenia, zwłaszcza gdy otrzymanie od sprawcy przestępstwa odszkodowania jest niemożliwe lub znacznie utrudnione.

§ 4. Pomocy nie udziela się, gdy osoba uprawniona do jej uzyskania korzysta z podobnych świadczeń z innych źródeł lub dysponuje własnymi środkami finansowymi, których właściwe wykorzystanie może zapewnić realizację celów oraz zaspokojenie potrzeb objętych jej zakresem.

(Do podstawowych form pomocy postpenitencjarnej należą:)

§ 5. Pomoc polega w szczególności na:

  1)   udzielaniu świadczeń pieniężnych,

  2)   finansowaniu zakupów żywności, lekarstw, odzieży, protez, sprzętu do rehabilitacji, podręczników i innych pomocy do nauki, niezbędnych przedmiotów wyposażenia mieszkania lub narzędzi i wyposażenia potrzebnego do wykonywania wyuczonego zawodu albo prowadzenia na własny rachunek działalności gospodarczej,

  3)   opłacaniu czynszu za lokal mieszkalny lub pokrywaniu kosztów czasowego zakwaterowania,

  4)   pokrywaniu kosztów specjalistycznych porad prawnych, psychologicznych lub zawodowych,

  5)   organizowaniu i finansowaniu kursów przygotowania zawodowego lub pokrywaniu kosztów związanych z udziałem w takich kursach,

  6)   pokrywaniu kosztów związanych ze specjalistycznym leczeniem lub rehabilitacją zdrowotną,

  7)   finansowaniu przejazdów publicznymi środkami komunikacji masowej,

  8)   pokrywaniu kosztów związanych z uzyskaniem dokumentów tożsamości oraz innych niezbędnych dokumentów.

§ 6. 1. Zadania związane z udzielaniem pomocy realizują prezesi sądów rejonowych lub upoważnieni przez nich sędziowie oraz sądowi kuratorzy zawodowi. W stosunku jednak do osób pozbawionych wolności zadania te realizują dyrektorzy zakładów karnych i aresztów śledczych albo osoby kierujące innym zakładem przewidzianym w przepisach prawa karnego wykonawczego.

2. W realizacji zadań związanych z udzielaniem pomocy mogą uczestniczyć stowarzyszenia, fundacje, organizacje i instytucje, jak również kościoły i inne związki wyznaniowe oraz osoby godne zaufania, o których mowa w art. 38 § 1 Kodeksu karnego wykonawczego.

§ 7. 1. Pomocy udziela się na wniosek lub z urzędu.

2. Z wnioskiem o udzielenie pomocy może wystąpić osoba uprawniona do jej uzyskania, a także prokurator, kurator sądowy, obrońca lub pełnomocnik oraz przedstawiciel skazanego, ustanowiony na podstawie art. 42 § 1 Kodeksu karnego wykonawczego.

3. Osoba ubiegająca się o udzielenie pomocy powinna wykazać we wniosku, w szczególności przez załączenie odpowiednich dokumentów, iż wymaga ona przyznania jej takiej pomocy. Osoby zwolnione z zakładów karnych lub aresztów śledczych obowiązane są przedstawić także dokument zwolnienia.

4. W przypadku złożenia wniosku przez osobę zwolnioną z zakładu karnego lub aresztu śledczego, a także złożenia wniosku na jej rzecz, fakt ten oraz zakres udzielonej pomocy lub przyczynę odmowy jej udzielenia odnotowuje się na dokumencie zwolnienia.

5. W razie potrzeby, w szczególności gdy wniosek nie odpowiada warunkom określonym w ust. 3, żąda się uzupełnienia wniosku lub dokumentacji. Do czasu uzupełnienia wniosku nie podlega on rozpoznaniu w zakresie, w jakim wymagał uzupełnienia.

6. Miejscowo właściwy do rozpoznania wniosku lub przyznania pomocy z urzędu jest prezes sądu rejonowego, w którego okręgu zamieszkuje osoba uprawniona do uzyskania pomocy, z wyjątkiem spraw osób pozbawionych wolności, które rozpoznaje dyrektor zakładu karnego, aresztu śledczego lub kierujący innym zakładem przewidzianym w przepisach prawa karnego wykonawczego, w którym osoba ta jest osadzona.

§ 8. 1. Świadczeń w ramach pomocy udziela się przez okres niezbędny dla zrealizowania celów tej pomocy.

2. Świadczeń określonych w § 5 pkt 1 i 3 nie udziela się:

  1)   osobom, które uchylają się od podjęcia pracy lub od jej wykonywania,

  2)   osobom, które nie wykorzystują uzyskanych środków zgodnie z ich przeznaczeniem,

  3)   osobom zwalnianym z zakładów karnych i aresztów śledczych, a także ich rodzinom, w okresie ponad 3 miesięcy od dnia zwolnienia, chyba że konieczność przedłużenia tego okresu do 6 miesięcy wynika ze szczególnych okoliczności, takich jak choroba lub czasowa niezdolność do pracy,

  4)   rodzinom osób pozbawionych wolności w okresie ponad 3 miesięcy od dnia osadzenia członka rodziny w zakładzie karnym lub areszcie śledczym, chyba że konieczność przedłużenia tego okresu do 6 miesięcy wynika ze szczególnych okoliczności, takich jak choroba lub czasowa niezdolność do pracy.

§ 9. 1. Kurator sądowy, w porozumieniu z administracją zakładu karnego lub aresztu śledczego oraz za zgodą i przy współdziałaniu skazanego, w okresie, o którym mowa w art. 164 § 1 Kodeksu karnego wykonawczego, opracowuje program przewidywanych działań w zakresie pomocy niezbędnej dla skazanego oraz określa wysokość środków potrzebnych na realizację takiego programu.

2. Program, o którym mowa w ust. 1, przekazuje się organowi realizującemu zadania związane z udzielaniem pomocy.

§ 10. 1. Fundusz pomocy postpenitencjarnej, zwany dalej "funduszem", tworzy się z przychodów określonych w art. 43 § 1 Kodeksu karnego wykonawczego.

2. Fundusz zwiększa się:

  1)   o odsetki od środków funduszu,

  2)   o nie wykorzystane środki uzyskane na cele pomocy osobom zwalnianym z zakładu karnego oraz na zapobieganie przestępczości przed wejściem w życie niniejszego rozporządzenia - na podstawie art. 52 § 1 ustawy z dnia 19 kwietnia 1969 r. - Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 13, poz. 98, z 1975 r. Nr 45, poz. 234, z 1982 r. Nr 16, poz. 125 i Nr 45, poz. 289, z 1985 r. Nr 23, poz. 100 i Nr 31, poz. 138, z 1988 r. Nr 20, poz. 135, z 1990 r. Nr 14, poz. 85, Nr 34, poz. 198 i Nr 36, poz. 206, z 1995 r. Nr 95, poz. 475 oraz z 1996 r. Nr 61, poz. 283).

3. Funduszem gospodaruje się na zasadach określonych dla środków specjalnych jednostek budżetowych, z zachowaniem przepisów niniejszego rozporządzenia.

§ 11. 1. Fundusz stanowi źródło finansowania zadań związanych z udzielaniem pomocy, realizowanych przez podmioty wymienione w § 6 ust. 1.

2. Podmioty wymienione w § 6 ust. 2, prowadzące działalność polegającą na udzielaniu pomocy, mogą uzyskać środki z funduszu na prowadzenie takiej działalności po przedstawieniu uzasadnionego programu działalności oraz określeniu celu i sposobu wydatkowania środków.

§ 12. Środki finansowe funduszu pomocy postpenitencjarnej przeznacza się zgodnie z rocznym planem finansowym sporządzanym w Ministerstwie Sprawiedliwości, który powinien w szczególności określać wysokość środków przeznaczonych dla podmiotów wymienionych w § 6.

§ 13. 1. Roczny plan finansowy, o którym mowa w § 12, przed zatwierdzeniem, przedstawia się Radzie Głównej do Spraw Społecznej Readaptacji i Pomocy Skazanym w celu zasięgnięcia jej opinii.

2. Rada Główna do Spraw Społecznej Readaptacji i Pomocy Skazanym oraz rady terenowe do spraw społecznej readaptacji i pomocy skazanym mogą w każdym czasie przedstawiać wnioski w przedmiocie podziału i wykorzystania funduszu.

§ 14. 1. Podmioty, które otrzymują środki z funduszu na prowadzenie działalności polegającej na udzielaniu pomocy, prowadzą dokumentację związaną z przeznaczaniem uzyskanych środków, w szczególności obejmującą dane osób, które uzyskały pomoc, wpływające wnioski, pokwitowanie odbioru pieniędzy, kopie przekazów i rachunków, oraz składają Ministrowi Sprawiedliwości coroczne sprawozdanie z wykorzystania tych środków.

2. Nie wykorzystane środki funduszu przez podmioty, o których mowa w ust. 1, w danym roku kalendarzowym przechodzą na rok następny.

§ 15. Przepisy rozporządzenia stosuje się odpowiednio do osób przebywających w zakładach, w których wykonuje się środki zabezpieczające, lub zwalnianych z tych zakładów.

§ 16. Tracą moc:

  1)   rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 29 maja 1974 r. w sprawie pomocy postpenitencjarnej (Dz. U. Nr 21, poz. 126),

  2)   zarządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 5 listopada 1975 r. w sprawie pomocy postpenitencjarnej i zapobiegania przestępczości (Dz. Urz. Min. Sprawiedl. Nr 7, poz. 63).

§ 17. Rozporządzenie wchodzi w życie z dniem ogłoszenia.


Wyszukiwarka