Można dokonać podziału zatruć według różnych kryteriów:
zatrucie ostre
zatrucie przewlekłe
przyczyny wystąpienia zatrucia:
zatrucie przemysłowe (skażenie środowiska pracy).
Rodzaje zatruć:
a) Zatrucia środkami chemicznymi
b) Zatrucia żywnością
c) Zatrucia alkoholem
d) Zatrucia trującymi roślinami
e) Zatrucia lekami
Podstawowe zasady leczenia zatruć:
usunięcie z organizmu niewchłoniętej trucizny lub niedopuszczenie do jej wchłonięcia
usunięcie już wchłoniętej trucizny z organizmu (lub przyśpieszenie jej wydalania)
zapobieganie i leczenie następstw toksycznego działania trucizny na organizm.
OGÓLNE POSTĘPOWANIA W PRZYPADKU ZATRUĆ:
Po wniknięciu do organizmu, trucizna bardzo szybko dostaje się krwiobiegiem do wszystkich tkanek, komórek ciała. Pierwsza pomoc powinna przebiegać następująco:
a) Zapobieganie dalszemu działaniu trucizny
b) Zapewnienie drożności górnych dróg oddechowych
c) Kontrola i utrzymanie czynności życiowych
d) Zapobieganie dalszym urazom
e) Zabezpieczenie substancji powodującej zatrucie
f) Wezwanie pogotowia
Diagnostyka:
Leczenie:
podanie antidotum (odtrutki stosownej do trucizny)
wywołanie torsji lub płukanie żołądka
tracheotomia - przy oparzeniach przełyku lub uszkodzeniu dróg oddechowych
dializa - przy uszkodzeniu czynności mechanicznej nerek lub w celu szybkiej eliminacji trucizny z krwiobiegu
leczenie uszkodzeń narządowych, powikłań i skutków ubocznych zatrucia
leczenie psychiatryczne - przy próbach samobójczych
Uwagi: u osób z ostrym zatruciem nie stosuje się żadnych metod leczenia alternatywnego!
OBJAWY I PIERWSZA POMOC PRZY ZATRUCIACH DOUSTNYCH
Przez usta i przełyk trucizna dochodzi do żołądka. Niektóre substancje trujące są już wchłaniane do organizmu przez błonę śluzową jamy ustnej. Część trucizny może zostać wchłonięta na w żołądku, część w dwunastnicy albo w jelicie cienkim. Proces wchłaniania do krwi wynosi od 10 do 30 minut.
Zatrucia lekami; najczęściej spotykamy zatrucia środkami nasennymi i uspokajającymi. Nierzadko są przyjmowane w celach samobójczych. Sama liczba pobranych tabletek nie decyduje jeszcze o ciężkości zatrucia. Również okres wchłaniania danego leku jest różny. Często środki trujące są przyjmowane wraz z alkoholem, który wzmaga działanie leków. Istnieje ryzyko, że ratownik źle oceni przez to stan poszkodowanego, myśląc, że ma do czynienia z osobą pijaną. Środki nasenne pobrane w dużej ilości, działają narkotycznie. Oprócz tego substancje trujące działają hamująco na oddech i krążenie. Niezależnie od prób usunięcia trucizny za pomocą wymiotów, chorego należy otoczyć troskliwą opieką ze szczególną uwagą na jego stan świadomości, oddychanie i krążenie.
Zatrucie alkoholowe; ogólne skutki nadużycia alkoholu są powszechnie znane. Obniżona zostaje zdolność skupienia się i zborność ruchowa.
Przy niskiej temperaturze otoczenia pijany jest szczególnie narażony na nadmierne wyziębienie. Człowiek zatruty alkoholem jest narażony na inne urazy, np. w przypadku upadku.
Pierwsza pomoc polega na kontroli i utrzymaniu czynności życiowych poszkodowanego, można wywołać wymioty. W przypadku zatrucia alkoholem metylowym, należy podać do wypicia ok. 100ml 25% alkoholu etylowego. Nieprzytomnych układa się w pozycji bocznej, aby zapobiec zachłyśnięciu.
Zatrucia pokarmami; do tego typu zatruć dochodzi w wyniku spożycia wadliwie przyrządzonych lub źle przechowywanych pokarmów. Objawia się to ogólnym osłabieniem, wymiotami, zawrotami głowy, biegunką, bólami brzucha, dreszczami, niepokojem sercowym a nawet utratą przytomności. Pierwsza pomoc polega na:
1.spowodowaniu wymiotów
2.podaniu do picia dorosłemu wodę z solą-2 łyżeczki na szklankę wody, dziecku wodę z sokiem malinowym
3.podaniu węgla leczniczego rozpuszczonego w wodzie
Zatrucia bakteryjne żywności; tego typu schorzenia objawiają się kilka godzin po spożyciu, czasami kilka dni, pojawiają się przeważnie bólami głowy, nudnościami i wymiotami, bólami brzucha i biegunką. Pierwsza pomoc polega na zapewnieniu choremu spokoju, położeniu go i przykryciu. Podawać mu należy duże ilości płynów do picia i koniecznie wezwać lekarza.
Zatrucie jadem kiełbasianym; dochodzi zazwyczaj w wyniku spożycia źle przechowywanych lub przyrządzanych wędlin i konserw mięsnych. Pierwsza pomoc polega na podaniu węgla leczniczego i jak najszybszym przetransportowaniu do szpitala w celu przepłukania żołądka i podaniu surowicy.
Zatrucia grzybami; objawy następują zazwyczaj późno(6-48 godzin od spożycia), są to nudności, wymioty, bóle brzucha, biegunka, majaczenie i niepokój. Po upływie ok. 24 godzin pojawia się żółtawa skaza krwotoczna, niewydolność nerek i wątroby. Chory zapada w śpiączkę, która może doprowadzić do śmierci. Pierwsza pomoc polega na natychmiastowym wezwaniu pogotowia i zabezpieczeniu do analizy resztek spożytych pokarmów. Powodowanie wymiotów mija się z celem, ponieważ od zatrucia minęło zbyt dużo czasu.
Zatrucia jadami roślin; na szczęście w naszym kraju nie ma tak wielu roślin, których jady mogłyby być śmiertelne dla człowieka. Jednak mogą one przyczynić się do bólów głowy i brzucha, omamów wzrokowo-słuchowych, silnego podniecenia, zaburzenia oddychania, a nawet do utraty przytomności. Pierwsza pomoc polega na zapewnieniu dostępu powietrza do płuc, utrzymaniu oddychania i krążenia oraz zapewnieniu pomocy medycznej. Po kontroli i udrożnieniu dróg oddechowych nieprzytomnego poszkodowanego ułożyć w pozycji bocznej ustalonej. Natomiast przytomnego na boku z podparciem pod głowę.
Zatrucia środkami gospodarstwa domowego; przyczyną takich zatruć są przeważnie detergenty, środki czyszczące, które swoim zapachem przeważnie zwabiają małe dzieci. Przystępując do pierwszej pomocy, należy zacząć od wytarcia resztek trucizny z ust, podać do picia wodę(w małych ilościach), nie powodować wymiotów, które mogłyby doprowadzić do uduszenia oparami czy pianą działającego środka. Należy zabezpieczyć działający czynnik(może być opakowanie) oraz treści żołądkowe. W przypadku zatruć środkami chemicznymi, konieczna jest konsultacja z lekarzem.
Wśród najczęściej obserwowanych objawów zatrucia należy wymienić:
bóle głowy,
zawroty głowy,
senność i zaburzenia świadomości,
zaburzenia widzenia,
uczucie zimna,
nudności i wymioty,
zaburzenia oddychania,
dreszcze,
gorączka.
Odtrutka (antidotum) - substancja, która ma zdolność neutralizacji lub zmniejszenia toksyczności trucizny. Jej działanie najczęściej polega na tworzeniu z trucizną niewchłanialnego lub mniej toksycznego związku chemicznego. Wyróżnia się odtrutki swoiste (skierowane przeciw konkretnej truciźnie) i nieswoiste (ogólne, np. mleko czy węgiel aktywny przy zatruciach doustnych).
Płyny podawane w zatruciach
rodzaj zatrucia |
płyn osłabiający działanie trucizny |
leki, grzyby, zatrucia pokarmowe |
woda z węglem lekarskim (aktywowanym) |
kwasy |
woda z białkiem kurzym (4 białka/szklankę), mleko |
zasady |
woda z kwaskiem cytrynowym w stosunku 10:1 |
jodyna |
woda z mąką ziemniaczaną (zawiesina) |
leki, zatrucia pokarmowe |
woda z sokiem malinowym |
morfina |
mocna herbata |
Metody usuwania trucizny w zależności od drogi wnikania do ustroju:
zatrucia pokarmowe: sprowokowanie wymiotów przez doustne podanie lekko słonej wody; UWAGA!!! nie prowokować wymiotów u nieprzytomnych i z napadem drgawek oraz nadciśnieniem;
zatrucia oddechowe: zapewnienie dopływu świeżego powietrza, odcięcie dopływu szkodliwego gazu;
zatrucia przezskórne: zdjęcie odzieży i dokładne opłukanie skóry dużą ilością wody, wykonanie opatrunku osłaniającego; UWAGA: nie szorować skóry gąbką ani szczotką!
Zatrucia pokarmowe:
pestycydami, toksynami bakterii (gronkowców, paciorkowców, bakterii z grupy Salmonella);
Źródła zatrucia : pryskane owoce, nieświeże ryby, mięso, majonez, lody, kremy, ciasta;
Objawy zatrucia: bóle głowy o charakterze tętnienia, ból brzucha, biegunki, gorączka, nudności i wymioty;
Pierwsza pomoc: woda z sokiem malinowym, lekko słona woda w celu wywołania wymiotów, woda z węglem lekarskim (podawać łyżeczką), okład na głowę w przypadku gorączki, wezwanie pomocy lekarskiej.
grzybami
Źródła zatrucia: sromotnik czerwony, sromotnik cytrynowy;
Objawy zatrucia: (zależne od rodzaju i ilości spożytego grzyba) bóle brzucha, zaczerwienienie twarzy, ślinotok, niepokój psychiczny, postępująca niewydolność nerek, zgon;
Pierwsza pomoc: wywołanie wymiotów (zabezpieczyć treść wymiotów i resztki spożywanych pokarmów do badania), woda z węglem lekarskim, natychmiastowe wezwanie pomocy lekarskiej.
wilczą jagodą/ pokrzykiem
Źródła zatrucia: owoce wilczej jagody, dawka śmiertelna dla dziecka: siedem jagód
dla dorosłego: dwadzieścia jagód;
Objawy zatrucia: zaczerwienienie twarzy, uczucie suchości w ustach, szerokie źrenice, przyspieszenie akcji serca, wysoka gorączka (40oC), zaburzenia widzenia i słuchu, niepokój, utrata przytomności, śpiączka;
Pierwsza pomoc: wywołanie wymiotów, podanie mocnej herbaty, woda z węglem lekarskim, okład na głowę w przypadku gorączki, natychmiastowe wezwanie pomocy lekarskiej.
jadem kiełbasianym
Źródła zatrucia: nieświeże konserwy (z wybrzuszonym denkiem)mięsne, jarzynowe, rybne, dawka śmiertelna: 0,01ml;
Objawy zatrucia: (średnio po 24h od spożycia) bóle głowy i zawroty głowy, postępujące osłabienie, zaburzenia widzenia, wzdęcie brzucha, zaparcia, zatrzymanie oddawania moczu, brak perystaltyki, porażenie mięśni oddechowych;
Pierwsza pomoc: natychmiastowe wezwanie pomocy lekarskiej, zabezpieczenie treści wymiotów i resztek pokarmowych;
toksynami roślinnymi
Źródła zatrucia: liście lub owoce jemioły, cisu, gwiazdy betlejemskiej, tui, oleandra;
Objawy zatrucia: zaburzenia widzenia i słuchu, halucynacje słuchowe i wzrokowe, zaburzenia oddechowe, utrata przytomności;
Pierwsza pomoc: sprowokowanie wymiotów, zabezpieczenie oddechu i dopływu świeżego powietrza, wezwanie pomocy lekarskiej.
detergentami
Źródła zatrucia: środki czystości, środki piorące;
Objawy zatrucia: ból gardła, bolesne przełykanie, uczucie szczypania i pieczenia w gardle i przełyku, ślinotok;
Pierwsza pomoc: usunięcie resztek substancji trującej z jamy ustnej, płukanie jamy ustnej, podanie niewielkiej ilość płynów do picia, wezwanie pomocy lekarskiej. UWAGA: nie prowokować wymiotów!
stężonymi kwasami lub zasadami
Źródła zatrucia: niezabezpieczone kwasy i zasady z akumulatorów, kwasy stosowane do odrdzewiania, zasady stosowane do usuwania powłok lakierniczych
Objawy zatrucia: oparzenia jamy ustnej, oparzenia przełyku i żołądka, ból i pieczenie w obrębie ust i dalszych części układu pokarmowego, uczucie lęku, pobudzenie psychoruchowe.
Pierwsza pomoc: przy spożyciu kwasów: podanie wody z białkiem kurzym, mleka lub samej wody, szybki transport do szpitala;
przy spożyciu zasad: podanie wody z kwaskiem cytrynowym, szybki transport do szpitala.
Zatrucie tlenkiem węgla
CO- bezwonny i bezbarwny gaz powstający w wyniku niecałkowitego spalania węgla i gazu ziemnego np. w piecach kaflowych wchodzący również w skład spalin samochodowych;
Źródła zatrucia: wadliwe piece kaflowe i instalacje gazowe, spaliny samochodowe nagromadzone w zamkniętym garażu;
Objawy zatrucia: senność, brak reakcji na zagrożenie, zaburzenia widzenia i słuchu, bóle głowy, zawroty głowy, uczucie duszności, drgawki, zgon;
Klasyfikacja odtrutek
Odtrutki swoiste:
przykłady:
Reaktywatory - substancje normalizujące procesy metaboliczne, uwalniają zablokowany enzym samemu wiążąc się z toksyną obecną w ustroju.
przykłady:
odtrutki witaminowe - stosowane w zatruciach substancjami, których działanie jest odwrotne do witamin
przykłady:
Substancje blokujące przemiany metaboliczne trucizn (stosowane jeśli trujące są metabolity)
przykłady:
Substancje przyspieszające i ułatwiające metabolizm toksyn (stosowane jeśli metabolity są nietoksyczne):
przykłady
przykłady:
Odtrutki swoiste oparte na działaniu przeciwciał
przykłady
Odtrutki nieswoiste:
węgiel aktywowany adsorbujący toksyny na swojej powierzchni
parafina ciekła
środki wymiotne