CHARAKTERYSTYKA OKRESU I FILMÓW SOCREALISTYCZNYCH

• Realizm socjalistyczny powstał w ZSRR. Jako metoda twórcza zaczął obowiązywać od zjazdu pisarzy w roku 1934. W tym samym roku swoją premierę miał uznawany za pierwszy film  socrealistyczny Czapajew w reżyserii Gieorgija i Siergieja Wasiljewów.

• W Polsce socrealizm wprowadzono od 1949, pod presją Włodzimierza Sokorskiego wiceministra, a następnie ministra kultury i sztuki. Jako obowiązującą metodę twórczą w kinie proklamowano go podczas Zjazdu Filmowców w Wiśle w listopadzie 1949 roku

• Postulowana wyłączność agitacyjnych funkcji kultury była następstwem przemian politycznych. Nowa polityka władzy - od wal­ki z „odchyleniem prawicowo-nacjonalistycznym" we wrześniu 1948 roku, poprzez zjednoczenie partii - zmierzała ku pełnej stalinizacji życia publicz­nego.

• Radzieckie filmy z epoki stalinowskiej stanowiły wiodącą część ówczesnego polskiego repertuaru.

• W latach 1949 - 1955 zrealizowano w Polsce 34 filmy fabularne, z czego 31 odpowiadało formule realizmu socjalistycznego. Wszystkie one były do siebie podobne pod względem stylu i tematu, zawierały to samo dydaktyczne przesłanie i kreowały nieomal identycznych bohaterów:

• Zdaniem Tadeusza Lubelskiego filmy socrealistyczne w obrębie strategii agitatora realizowały „wariant uczestnictwa w rytuale”. Istotą strategii był bowiem rytuał sfałszowanej kultury. Nadawcą filmów tak naprawdę był system, a ich najważniejszą funkcją funkcja fatyczna , czyli sam fakt istnienia komunikatu skierowanego ku politykowi, będącego potwierdzeniem udziału twórcy w grze. W filmach walor informacyjny obrazu został całkowicie podporządkowany słowu - prymat scenariusza nad reżyserią & teoria „żelaznego scenariusza”.

• Najbardziej ja­skrawą postać socrealizm przybrał w tzw. filmach produk­cyjnych, a także w monumentalnej biografii gen. Świerczewskiego Żołnierz zwycięstwa (1953) W. Jakubowskiej.

• Socrealizm określił charakter ogółu po­wstałych wówczas filmów, włącznie z biograficzną Młodością Chopina (1951) A. Forda czy kome­dią Przygoda na Mariensztacie (1954) L. Buczkowskiego.

• Artyści socrealizmu chcieli zatrzeć swoją indywidualność. Stalinowska sztuka nie zna nadawców w tradycyjnym sensie, nadawcą jest system.

• Aleksander Wat zauważył, że najważniejszym wynalazkiem Stalina było odmienienie języka, przeniesie­nie go poza kategorie prawdy i fałszu, tak iż wszelkie słowa straciły sens. Ten właśnie język stalinowskiej propagandy określił George Orwell mianem „nowomowy"; i język ów można traktować jako pod­stawę sztuki socrealistycznej.

• Podstawowym aksjomatem, który rządził nie tylko filmem, ale ówczesną sztuką w ogóle, był urzędowy nakaz podporządkowania ideologii.

• Świat przedstawiony filmów socrealistycznych był jednorodny. Nic w opowiadanej przez reżysera historii nie mogło dziać się przypadkowo. To, co znajdowało się poza systemem nie miało prawa istnieć w dziele. To zaś, co było poprawne ideologicznie, zostało "w sposób rozłączny i wyczerpujący podzielone na dwie przeciwstawne siły: Dobra i Zła.

• W filmie socrealistycznym mitem, którym karmiono publiczność odwiedzającą sale kinowe, był mit miejsca pracy, czyli fabryki; mit grupy, czyli partii oraz (wyraźniejszy w kinematografii radzieckiej) mit Wodza.

• W komunistycznej spiskowej teorii dziejów miejsce pod pręgierzem rezerwowano dla wrogów ludu. Praktyka i teoria życia społecznego wiele im zawdzięczały. Komunizm bez walki klas i zmagań ideologicznych byłby przecież niezrozumiały. Dopiero dzięki inwazji wroga system nabierał cech bohaterskiej nerwicy i pracowicie ją pielęgnował. "Imperialistyczna dywersja", "zbrodnicza akcja zachodnich złoczyńców", "czarna reakcja", "imperialistyczni najmici sługusi", "pogrobowcy faszyzmu", "lokaje kapitalizmu" - to słowa-klucze patronujące wszystkim manifestacjom, otwierające każdą gazetę i program radiowy lat 40. i 50. Do filmu socrealistycznego przedostawały się one w swoistej konwencji. Lud pracujący miast i wsi na wiarę przyjmował knowania burżuazyjnych agresorów, ale do kina wędrował przede wszystkim dla rozrywki. Po wyjściu z kina ludzie mieli zyskać pewność, że choć imperialistyczne psy szczekają, nasz socjalistyczny pochód idzie dalej. Ekranowy obraz wroga ludu nie powinien jednak zanadto nękać i straszyć widowni.

• Cechy:

• Absolut­na konwencjonalizacja, schematyzacja

• Brak elementu zaskoczenia

• Dychotomicznym podział na bohaterów pozytywnych(piękni i mądrzy) i wrogów(brzydcy i głupi)

• Uproszczona, dwubiegunowa wi­zja świata

• Filmy socrealistyczne:

• Produkcyjniaki:

• 1950r. Dwie brygady E. Cękalskiego

• 1952r. Pierwsze dni Jana Rybkowskiego

• 1954r. Niedaleko Warszawy M. Kaniewskiej

• 1954r. Autobus odjeżdża 6.20 J. Rybkowskiego

• Filmy sensacyjne:

• 1954r. Pościg Stanisława Urbanowicza

• 1955r. Kariera Jana Koechera

• Filmy wiejskie:

• 1952r. Gromada J. Kawalerowicza i K. Sumerskiego

• 1954r. Trudna miłość Stanisława Różewicza

• Film młodzieżowy:

• 1952r. Załoga Jana Fethkego

• Komedia:

• 1954r. Przygoda na Mariensztacie L. Buczkowskiego

• W centrum każdego z tych utworów znajduje się konflikt - starcie między siłami dobra a siłami zła, przy czym kryterium etyczne pokrywa się tu z politycznym.

• Po stronie sił dobra: postęp, „nowe”, socjalizm, jasna przyszłość kraju.

• Po stronie zła: wstecznictwo, „stare”, zachodni imperializm, widmo zagłady.

• Zwycięstwo dobra jest z góry przesądzone, a więc sam konflikt jest pozorny.

• Charakterystyka filmów socrealistycznych:

• Cztery grupy bohaterów:

• Mistrz, autorytet→sekretarz partii lub funkcjonariusz UB

• Adept→główny bohater, blisko autorytetu, przechodzi „proces ideowego dojrzewania”

• Wróg→dywersant, szpieg, kułak, lekkoduch

• Beznadziejny satelita→w pobliżu wroga , ale również dojrzewa ideowo i zbliża się do biegunu dobra

• Zakres zagrożenia społeczności decyduje o ostrości konfliktu:

• Międzynarodowe tło konfliktu, centrum sił zła w państwach imperialistycznych:

• Niedaleko Warszawy→agent mający unieruchomić produkcję huty

• Kariera→oficer mający zorganizować siatkę szpiegowską

• Pierwsze dni→dywersanci mający unieruchomić hutę

• Pościg→dywersanci trujący konie w stadninie

• Konflikt o podłożu klasowym, a wrogowie to kułacy - filmy „wiejskie”:

• Gromada→kułacy utrudniają uruchomienie spółdzielczego młyna

• Trudna miłość→przeciwko stworzeniu spółdzielni produkcyjnej

• Łagodny charakter konfliktu - zakorzeniony w tradycjonaliźmie, starych przyzwyczajeniach:

• Załoga→wykładowca Szkoły Morskiej nieświadomy społecznych powinności

• W dwóch filmach wyznawcy starych wartości nawet przechodzą przemianę: Dwie brygady→aktor i robotnik przekonują się do nowych metod pracy, Przygoda na Mariensztacie→majster uznaje prawo kobiet do bycia murarkami

• Charakteryzowanie bohaterów:

• Złoczyńcy→niesympatyczni nawet we własnym gronie, opryskliwi i obłudni wobec kolegów, nie cofają się nawet przed zabiciem byłych sprzymierzeńców; odrażający w swoich obyczajach; prezentowani na tle nie wzbudzających zaufania wnętrz

• Funkcjonariusze, stanowiący ucieleśnienie dobra→zawsze bezpośredni, uśmiechnięci, życzliwi i wyrozumiali; wygłaszają prawdy ogólne, mądrości; na wszystko znajdą radę; wyczuwają walory adeptów i pomagają im, choć w adeptach owa skłonność do przemiany tkwi od samego początku.

• Chcąc wyolbrzymić pozytywnego bohatera, często filmowano go z dołu, zazwyczaj w planie średnim. Bojąc się zarzutów „psychologizacji” czy ”formalizmu”, reżyserzy unikali zbliżeń i posługiwali się prostymi, stroniącymi od eksperymentów sposobami opowiadania np. aż 50% ujęć w Niedaleko Warszawy zdjętych jest w planie średnim

• Finał filmu to zazwyczaj apoteoza - krótka, dynaiczna sekwencja montażowa, w której bliskie plany uśmiechniętych bohaterów pozytywnych zderzone są ze znaczącym ogólnym planem miejsca ich pracy. Towarzyszy temu patos ilustracji muzycznej. Świat przedstawiony odbiorcy w tych filmach od początku zasługuje na aprobatę, od początku jest pełny i piękny. Interwencje wrogów zaledwie na krótko i nieskutecznie są w stanie ten z góry ustanowiony porządek zakłócić.

• Schyłek doktryny:

• W połowie lat 50. niektórym filmowcom udaje się uciec od dogmatów socrealizmu i zrealizować filmy utrzymane w duchu włoskiego neorealizmu. Pod względem tematycznym nawiązują one jednak do socrealizmu:

• 1954r. Piątka z ulicy Barskiej Aleksandra Forda→podkreślenie demoralizującego wpływu wojny na psychikę młodych ludzi, apel o pomoc, o danie młodym szansy normalnego życia. Brak jednoznacznie pozytywnego bohatera, wyraźnych ocen moralnych; postaci bardziej zindywidualizowane.

• 1954r. Celuloza i Pod gwiazdą frygijską Jerzego Kawalerowicza→Film osadzony w latach 30., przedstawia panoramę przedwojennej Polski. Bohater znajduje pracę w fabryce celulozy, dojrzewa, zyskuje „świadomość klasową” i staje się działaczem komunistycznym. Aresztowany za nielegalną działalność, ucieka do Hiszpani, gdzie dołącza do innych członków lewicy.

• Nowy sposób pokazania pozytywnego bohatera - wolny od stereotypów, bogaty rysunek psychologiczny, rola sił jednostkowych i społecznych. Do tego realistyczny opis różnych grup społeczności

• Zasadniczą rozprawę z socrealizmem, przez pozorne podjęcie jego założeń, przeprowadził A. Munk w Człowieku na torze (1956).

DWIE BRYGADY
Reżyseria: Wydział Reżyserii Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej pod kierownictwem artystycznym

Eugeniusza Cękalskiego: Wadim Berestowski, Janusz Nasfeter, Marek Nowakowski, Jerzy Popiołek, Maria Olejniczak, Silik Sternfeld
Scenariusz: Eugeniusz Cękalski, Krystyna Swinarska, Edward Szuster
Zdjęcia: Wydział Operatorski Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej pod kierownictwem Adolfa Forberta: Tadeusz Korecki, Romuald Kropat, Władysław Nagy, Jan Olejniczak. Mieczysław Vogt, Kurt Weber
Muzyka: Witold Krzemieński

Rok produkcji: 1950

Premiera: 1 09 1950

Produkcja: Wytwórnia Filmów Fabularnych w Łodzi, Przedsiębiorstwo Państwowe Film Polski

Obsada: Zdzisław Karczewski(reżyser Małecki grający Fikejsa), Kazimierz Opaliński(aktor Jerzy Borowicz grający Franciszka Karhana), Zygmunt Lalek(robotnik Walczak), Hanka Bielicka (aktorka Sarnecka grająca Karhanową), Danuta Mniewska(aktorka Podlewska grająca Bożkę), Andrzej Łapicki(aktor Stanisz grający Lojzę), Tadeusz Łomnicki(aktor Pietrzak grający Jarkę, syna Karhana), Artur Młodnicki(scenograf Jan Grzelak), Ludwik Sempoliński(dyrektor teatru)

• Film ten w 1950 roku otrzymał nagrodę Karlovy Vary (MFF)- nagroda dla filmu eksperymentalnego→ "film ten w nowatorski sposób ukazuje, jak dzięki współpracy artystów z robotnikami rodzi się nowa sztuka i wytwarza doskonalszy, socjalistyczny stosunek pracy"

• Pełna entuzjazmu, sztandarowa ilustracja idei poszukiwania prawdy artystycznej wśród ludzi pracy- zgodnie z postulatami Zjazdu Filmowców w Wiśle

• Opis: Dramat społeczny, przedstawiający konflikt młodego kolektywu fabrycznego z przychylnym mu, ale zacofanym starym fachowcem. Aktorzy przygotowują głośną wówczas sztukę czechosłowacką "Brygada szlifierza Karhana". Starzy chcą grać, jak się dotychczas grywało, młodzi chcą podpatrywać życie w fabryce. I na scenie, i w fabryce toczy się walka "starego" z "nowym". Stary aktor, Borowicz, portretuje na scenie robotnika Fikejsa, przyjmując także jego charakterystyczny sposób zachowania i mówienia. Dzięki wystawionej i oglądanej przez załogę fabryki sztuce robotnicy rozumieją lepiej własne problemy, a sam Fikejs przekonuje się do nowych metod produkcji.
  

GROMADA

Reżyseria: Jerzy Kawalerowicz. Kazimierz Sumerski
Scenariusz: Jerzy Kawalerowicz. Kazimierz Sumerski
Zdjęcia: Andrzej Ancuta

Muzyka: Tadeusz Kiesewetter
Rok produkcji: 1951

Premiera: 28 04 1952

Produkcja: Wytwórnia Filmów Fabularnych w Łodzi

Obsada: Ludwik Benoit (stangret), Maciej Lupa (Wojciech), Mieczysław Pawlikowski (młynarz), Karol Podgórski (Paweł), Barbara Rachwalska (Magda)

• Naiwna w swym patetyzmie i czarno-białym widzeniu świata próba ukazania przemian na wsi polskiej, rozgrywająca się według klucza oficjalnej propagandy: socrealizm w pełnym rozkwicie.

• Opis: We wsi Mostowice gromada chłopska postanawia wybudować wspólny młyn. który będzie służył wszystkim. Ten zamiar sabotuje właściciel już istniejącego młyna przy pomocy swego szwagra, sekretarza sadu. Chłopi usuwają z zarządu Samopomocy Chłopskiej wszystkich wahających się i przeciwnych wspólnej sprawie, przewodniczącym zostaje kierujący działaniami Paweł. Właściciel młyna szantażuje zadłużonych u niego chłopów: Doprowadzony do desperacji biedak Bartosik próbuje popełnić samobójstwo. W ostatniej chwili zostaje uratowany. Gromadzka budowa zostaje ukończona. Ostatnia próba powstrzymania przemian staje się zaoranie drogi przez młynarza-wstecznika, który twierdzi, że kupił ją przed wojna. To jednak tylko jednoczy chłopów, którzy przy pomocy robotników z miasta w jeden dzień budują nowa drogę i uruchamiają spółdzielczy młyn.

PIERWSZE DNI
Reżyseria: Jan Rybkowski
Scenariusz: Bohdan Hamera
Zdjęcia: Władysław Forbert

Muzyka: Kazimierz Sikorski

Rok produkcji: 1951

Premiera: 4 03 1952

Produkcja: Wytwórnia Filmów Fabularnych w Łodzi

Obsada: Jan Ciecierski(Błażej Plewa), Hanka Bielicka(Plewina), Rajmund Fleszar(Nieglicki, sekretarz PPR), Lech Madaliński(Wójcicki, dyrektor huty), Adam Mikołajewski(kowal Niedziela), Ludwik Tatarski(inżynier Poczyński)

• Ekranizacja sztandarowego produkcyjniaka o dojrzewaniu prostych robotników do kierowania losami kraju. Wszystko jest tu zgodne z ideologia, nawet podział na złych i dobrych

• Opis: Dramat społeczny ukazujący proces kształtowania się świadomości klasy robotniczej w Polsce Ludowej; historia starego majstra ratującego przed zniszczeniem urządzenia niezwykle ważne dla uruchomienia produkcji w odbudowanej przez robotników ostrowieckiej hucie. Wyposażenie huty udało się ukryć przed wycofującymi się Niemcami. Kryjówkę zna jedynie stary stróż Plewa. Wiadomość przekazuje kolektywowi robotniczemu, a nie bandzie NSZ, oferującej mu wysokie wynagrodzenie w dolarach. Huta zostaje uruchomiona, a Plewa zostaje w niej najpierw jako robotnik, później jako majster. Uczy się czytać i pisać, zdobywa zaufanie i szacunek kolegów i przełożonych. Dywersję podziemia, usiłującego wywołać strajk i przejąć żywność wiezioną dla robotników, udaremnia wojsko.

PRZYGODA NA MARIENSZTACIE

Reżyseria: Leonard Buczkowski
Scenariusz: Ludwik Starski
Zdjęcia: Seweryn Kruszyński, Franciszek Fuchs
Muzyka: Czesław Aniołkiewicz
Rok produkcji: 1953

Premiera: 25 01 1954

Produkcja: Wytwórnia Filmów Fabularnych w Łodzi

Obsada: Lidia Korsakówna (Hanka Ruczajówna), Tadeusz Schmidt (Jan Szarliński), Adam Mikołajewski (majster Ciepielewski), Tadeusz Kondrat (hydraulik Dobrzyński), Barbara Bieńkowska (murarka Basia), Wanda Bojarska (żona Ciepielewskiego), Barbara Rachwalska (majster Rębaczowa), Joanna Walter (murarka Zosia), Edward Dziewoński (przewodnik)

• Komedia o walorach dokumentu, rejestrującego entuzjazm towarzyszący odbudowie Warszawy

• Pierwszy polski film barwny J.Sł.

• Hołd socjalistycznej pracy dokonywał się u nas, tak jak wypadało, dzięki rozśpiewanemu sojuszowi miasta i wsi. Hanka Ruczajówna przybywa do stolicy jako członkini zespołu świetlicowego ze Złocienia, a motywem przewodnim filmu jest piosenka innego, eksportowego, zespołu pieśni i tańca "Mazowsze": "Cyraneczka nie ptak/dziewczyna nie ludzie". Piosenka zapowiadała dopływ nowych sił potrzebnych przy odbudowie Warszawy, a jednocześnie konieczne równouprawnienie płci: "Jadą maszyny,na nich dziewczyny, a każda jako chłopak".

• Osnową opowiadania jest rywalizacja między dwoma zespołami. Pierwszy z nich, złożony z mężczyzn, przekracza plany produkcyjne. Brygada kobieca nadrabia dystans dzięki radosnemu poświęceniu

• Przygodę na Mariensztacie reżyserował Leonard Buczkowski (ur.1900), scenariusz do filmu pisał Ludwik Starski ( ur.1903).Ukształtowani przez przedwojenną kulturę, dość nieoczekiwanie znaleźli się tutaj na ludowym froncie. Dzieląc ze wszystkimi rodakami entuzjazm wielkiej odbudowy i uważnie tkając ścieg socrealistyczny, obaj twórcy zachowywali mimo wszystko umiar właściwy starszym panom. Trochę speszeni koniecznością opowiadania "o wiejskiej dziewczynie, która świadomie i uparcie zdobywa prawo do murarskiej kielni", przyznali swojej bohaterce prawo do prywatności. Lepiej od innych też rozumieli, że katastrofalny spadek wydajności pracy - z 318 do 238 procent normy! - jest dla zakochanego w Hance przodownika Janka mniejszym złem niż ewentualna utrata ukochanej. Reżyser i scenarzysta pozwolili bohaterom na miłość, nie bacząc na ich zobowiązania produkcyjne.

• W filmie dostrzeżemy walkę starego z nowym. Choćby sama scenografia- zabytki przeplatają się z nową zabudową. Wraz z odbudową stolicy toczy się walka o budowę nowej świadomości. Bohaterowie wiedzą od czego zależy ich teraźniejszość i przyszłość. Co ciekawe, praca którą wykonują jest przyjemna i niemęcząca ( ubranka przy budowie nieskazitelnie czyste).

• Fabuła konsekwentnie rozwija się w kierunku wytyczonym przez założenia ideologiczne. Bohaterka przenosi się ze wsi do miasta, podejmuje naukę. Z czasem staje się równoprawną budowniczynią Nowego Ładu- pracuje w kobiecej brygadzie murarskiej.

• Analizując poczynania i postawy bohaterki otrzymujemy typowy przykład ..wyparcia pożądania i poszukiwania seksualnej tożsamości(!). Tradycyjne pojęcie kobiecości nabiera nowego znaczenia. Wzorem kobiety staje się robotnica i chłopka. Nawet relacja dziewczyna- chłopiec zaburzone- scena uścisku dłoni dwojga przedstawicieli klasy robotniczej, a nie zauroczonych sobą młodych ludzi.

• Zarzut bezideowości dzieła był najcięższym z możliwych. Dlatego nawet mówiąc o miłości bohaterowie starali się poruszać ważne tematy językiem nowomowy.

• Sam tytuł filmu jest neutralny. Ale zapowiada klimat filmu- lekki i pogodny. Brak tu typowo negatywnych postaci, nawet oponenci okażą się w gruncie rzeczy uczciwymi ludźmi.

• Postacie majstrów to duet komediowy dopełniający tę historię miłosną. Tu ideologia i kultura pop przenikają się nieustannie.

• Opis: Hanka Ruczajówna przyjeżdża z wycieczką do Warszawy. Zakochuje się w stolicy i murarzu Janku, z którym spędza wieczór podczas zabawy na Mariensztacie. Wraca do rodzinnej wsi, lecz bardzo tęskni i powtórnie przyjeżdża do Warszawy. Podejmuje naukę i pracę. Spotyka przypadkowo Janka, przodownika pracy, który przyjmuje ją do swojej "trójki murarskiej". Niechęć do kobiet majstra Ciepielewskiego powoduje, ze dochodzi do konfliktu między młodymi. Hanka przenosi się na inną budowę i z koleżankami - murarkami rzuca wyzwanie brygadom męskim. Trwa ożywiony ruch współzawodnictwa pracy, a młodzi, po wielu perypetiach, godzą się i rozpoczynają wspólne nowe życie.
  

POŚCIG
Reżyseria: Stanisław Urbanowicz
Scenariusz: Jan Rojewski
Zdjęcia: Adolf Forbert
Muzyka: Witold Krzemieński
Rok produkcji: 1953

Premiera: 22 07 1954

Produkcja: Wytwórnia Filmów Fabularnych w Łodzi

Obsada: Barbara Marszel(Bronka), Urszula Schweitzer(Zosia), Stanisław Zaczyk(Stefan), Zygmunt Kęstowicz(Michalak), Wacław Zastrzeżyński(dyrektor Muchaj)

• Schematyczny do granic absurdu plakat o potrzebie czujności wobec wroga, chcącego doprowadzić wszelkimi metodami do destabilizacji kraju.

• Krańcowy przykład filmu wyrosłego na szpiegomanii.

• Opis: Do stadniny w Reglach wracają konie. Ogier Hetman jest podejrzany o nosaciznę, co wywołuje panikę w całej wsi- tym bardziej, że stadnina wstrzymuje dotychczasową pomoc dla chłopów. Plotki o chorobie szerzy tajemniczy motocyklista. Jest dywersantem. który chce zniszczyć wzorcową polska stadninę. Gdy pogłoska okazuje się fałszywa, próbuje przy pomocy niezadowolonych z nowej rzeczywistości ludzi otruć konie w stadninie. Udaremnia mu to weterynarz Bronka razem z funkcjonariuszami UB. Odkrywają, że jeden z pracowników stadniny ma fałszywe nazwisko i dokumenty oraz ukrywa niechlubną przeszłość— to on truł konie. Kiedy wszystko wychodzi na jaw, spłoszeni dywersanci walczą między sobą o przeżycie i możliwość ucieczki na Zachód. Chłopi odzyskują wiarę w postęp. Stadnina jest uratowana.
  

TRUDNA MIŁOŚĆ
Reżyseria: Stanisław Różewicz
Scenariusz: Roman Bratny, Stanisław Różewicz
Zdjęcia: Władysław Forbert
Muzyka: Kazimierz Serocki
Rok produkcji: 1953

Premiera: 10 04 1954

Produkcja: Wytwórnia Filmów Fabularnych w Łodzi

Obsada: Eugeniusz Solarski(Zimnoch), Małgorzata Leśniewska(Hanka Nalepianka), Józef Nalberczak(Janek Małodworny), Mieczysław Milecki(sekretarz Michalik)

• Teza o wyższości nowej, socjalistycznej myśli w rolnictwie jest tworzywem utworu, który z rzeczywistością ma tyle wspólnego, ile podręcznik ekonomii socjalistycznej z realną ekonomią.

• Opis: Janek Małodworny i Hanka, córka kułaka Nalepy, mają się ku sobie, ale ich związkowi przeszkadza różnica majątkowa. Małodworny jest rzecznikiem założenia spółdzielni, Nalepa jest jej wrogiem. Delegacja ogląda działanie spółdzielni, opartej na radzieckich wzorach: chcą je przenieść do siebie. Zostaje zabity sekretarz partii Michalik i ksiądz odmawia mu pogrzebu kościelnego jako wrogowi wiary. Nalepa przekupuje biedniaka Biedronkę, który ma głosować przeciw wszelkim zmianom. Hanka dowiaduje się, że zabójcami Michalika są jej brat i upatrzony przez ojca narzeczony, Bielecki. Na zebraniu wyjawia wszystkim prawdę o zabójstwie, porzuca ojca i staje po stronie spółdzielni. Chłopi postanawiają ruszyć nowa drogą. „Na wsi staje się nowe- od nas zależy, czy będzie to sprawiedliwe, czy takie, jak kiedyś"- słowa sekretarza gminnego wypowiedziane na zebraniu to motto całego filmu.

ŻOŁNIERZ ZWYCIĘSTWA(Część I: Lata walki, Część II: Zwycięstwo) Reżyseria: Wanda Jakubowska
Scenariusz: Wanda Jakubowska

Zdjęcia: Stanisław Wohl
Muzyka: Piotr Perkowski
Rok produkcji: 1953

Premiera: 8 05 1953

Produkcja: Wytwórnia Filmów Fabularnych w Łodzi

Obsada: Józef Wyszomirski (Karol Świerczewski), Stefan Środka (Stefan Pawłowski), Barbara Drapińska (jego córka Wala), Tadeusz Schmidt (Bronek Bień),Kazimierz Meres (Waldek Wróblewski)

• Realizatorzy zniekształcili fakty historyczne dla stworzenia legendy nieustraszonego rewolucjonisty.

• Doskonały zapis propagandowych metod epoki.

• Premiera filmu odbyła się półtora miesiąca po śmierci Józefa Stalina. Bohater filmu, generał Karol Świerczewski, republikański dowódca z okresu wojny hiszpańskiej, powojenny wiceminister Obrony Narodowej, był w oczach reżyserki "pięknym wzorem rewolucjonisty typu leninowsko-stalinowskiego".

• W Żołnierzu zwycięstwa, po raz pierwszy w naszym kinie, została zawarta oficjalna, komunistyczna wykładnia Powstania Warszawskiego. Zryw narodowy był niczym innym jak prowokacją skierowaną przeciw Związkowi Radzieckiemu.

• Opis: Biografia generała Karola Świerczewskiego. Klamrą jest jego śmierć w Bieszczadach. Retrospektywnie oglądamy jego dzieciństwo w czasie rewolucji 1905 roku, ewakuację fabryki do Moskwy w 1914, wstąpienie do Armii Czerwonej i uczestnictwo w rewolucji 1917. Drogę wojskową w Rosji Radzieckiej, kampanię hiszpańską... Prezentowane są losy polskich lewicowców, ich walka z policją i fabrykantami o sprawiedliwość społeczną, ich droga do I Korpusu WP i szlak bojowy znad Oki. Tworzenie lewicowej partyzantki i H Korpusu, odbudowa kraju po wojnie. Wszystko jest jednak tylko ilustracją dla stalinowskiej tezy o wzmaganiu się walki klasowej, tezy o infiltracji szpiegowsko-dywersyjnej z Zachodu i zaostrzaniu się walki ideologicznej. Szpiedzy są powiązani z fabrykantami Niemiec i USA, mają centralę w Londynie- wszystko zgodnie z obowiązującą ówcześnie doktryną polityczna.

AUTOBUS ODJEŻDŻA 6.20
Reżyseria: Jan Rybkowski
Scenariusz: Wilhelmina Skulska, Jan Rybkowski

Zdjęcia: Stanisław Wohl
Muzyka: Stanisław Skrowaczewski
Rok produkcji: 1954

Premiera: 25 02 1954

Produkcja: Wytwórnia Filmów Fabularnych w Łodzi

Obsada: Aleksandra Śląska(Krystyna Poradzka), Jerzy Duszyński(Wiktor Poradzki, mąż Krystyny), Hanka Bielicka(Lucyna, kierowniczka hotelu robotniczego), Jan Ciecierski(Zapała, sekretarz komitetu fabrycznego huty "Bolesław")

• Plakat propagandowy ilustrujący hasło o emancypacji kobiet, szczęśliwych, gdy mogą pracować jako spawacze, hutnicy czy maszyniści.

• Schematyzm postaci jest wręcz ilustracyjny, a racje- zgodnie z idea - przypisane wyłącznie jednej ze stron.

• Opis: Krystyna pracuje w małym miasteczku jako pomoc fryzjerska. Mąż traktuje ją jak własność, kiedy więc pojawia się szansa, Krystyna wyjeżdża na Śląsk. Pracuje w bucie jako sprzątaczka, a po pracy uczy się spawania. Przyjeżdża mąż, którego kusi wielkie miasto, ale wolałby zabrać żonę do domu. Krystyna - przodownica pracy - dostaje mieszkanie, organizuje kurs dla kobiet, zostaje skierowana do technikum. Ma trudności z nauką; jej mąż nawiązuje romans z kierowniczka biura prowadzącą podejrzane interesy. Kiedy zostaje wciągnięty w czarnorynkowe malwersacje, przełamuje się i powiadamia o przestępstwie aktyw huty. Krystyna, chcąc ratować małżeństwo, decyduje się na przerwanie nauki, ale odmieniony Wiktor przekonuje ją, by tego nie robiła.

NIEDALEKO WARSZAWY

Reżyseria: Maria Kaniewska
Scenariusz: Adam Ważyk

Zdjęcia: Kazimierz Wawrzyniak, Romuald Kropat
Muzyka: Witold Krzemieński

Rok produkcji: 1954

Premiera: 21 10 1954

Produkcja: Wytwórnia Filmów Fabularnych w Łodzi

Obsada: Urszula Modrzyńska (Wanda Bugaj), Ludwik Benoit (Borucki, Jarząb), Stanisława Perzanowska (Banasiowa), Zdzisław Mrożewski (Antoni Przewłocki), Jan Żardecki (Józef Wieniarz)

• Jeden z filmów powstałych na zamówienie władz politycznych dla unaocznienia wszystkim w kraju niebezpieczeństwa zagrażającego ze strony zachodniego wywiadu.

• Opis: Szef wywiadu angielskiego wysyła do Polski szpiega Boruckiego z zadaniem zniszczenia huty w Bielawie. W hucie tej narasta konflikt między przedwojennymi pracownikami, chcącymi działać według starych metod, a młodymi, pragnącymi przyspieszyć produkcję. Borucki zdobywa zaufanie majstra Bugaja. przed którym udaje poszukującego pracy. Wykorzystuje kłótnię między dyrektorem Przewłockim a córka Bugaja Wandą, by rzucić na nią podejrzenie o dokonane przez siebie zabójstwo Przewłockiego. Dzięki łatwowierności majstra przemyca materiały wybuchowe na teren huty. Zostaje zdemaskowany i zatrzymany w czasie sabotażu. Wanda przekonuje funkcjonariuszy UB o swej niewinności. Na zebraniu zostają przyjęte nowe. szybsze-metody pracy. Dla szpiegów i dywarsantów nie ma miejsca wśród zdrowej załogi huty.


KARIERA
Reżyseria: Jan Koecher
Scenariusz: Tadeusz Konwicki , Kazimierz Sumerski

Zdjęcia: Kazimierz Wawrzyniak
Muzyka: Stanisław Skrowaczewski

Rok produkcji: 1954

Premiera: 26 03 1955

Produkcja: Wytwórnia Filmów Fabularnych w Łodzi

Obsada: Jan Świderski(Stanisław Karwowski), Adam Mularczyk(Kazimierz Rosiak, gospodarz Karwowskiego), Wanda Łuczycka(Janina Rosiakowa), Andrzej Hrydzewicz(Romek, syn Rosiaków), Lidia Korsakówna(Teresa, córka Rosiaków)

• Jeden z nielicznych polskich filmów szpiegowskich, pokazujących niechęć społeczeństwa do interwencji z Zachodu, zgodnie z obowiązującą ówcześnie ideologia.

• Prawdziwe rysunki niektórych postaci (zagubiony młody chłopak) zderzają się z całkiem nieprawdopodobnym umotywowaniem działalności agentów zachodnich.

• Opis: Z Berlina Zachodniego zostaje wysłany do Polski agent Karwowski z zadaniem stworzenia siatki szpiegowskiej. Ma to być zadanie łatwe: członkami będą ludzie z dawnego podziemia lub wyciągnięci z obozów jenieckich na Zachodzie. Odnalezieni w Polsce, po kolei odmawiają współpracy, nie chcąc szkodzić ojczyźnie. Udaje się zwerbować tylko młodego chłopaka, zapatrzonego w świat pieniędzy i styl życia na wzór zachodni. Jeden z kandydatów na szpiega, Hulewicz decyduje się poinformować o akcji służby bezpieczeństwa, dzięki czemu agent zachodni zostaje aresztowany. Młody chłopak za swa naiwność płaci śmiercią. Wywiad zachodni wysyła następnego agenta, obiecując mu łatwą karierę szpiegowską.







9

---