FILOZOFIA opracowane zagadnienia, Filozoficzne koncepcje człowieka


STAROŻYTNOŚĆ

  1. NA CZYM POLEGA SZCZĘŚCIE CZŁOWIEKA WEDŁUG FILOZOFÓW STAROŻYTNYCH?

Sokrates

Istotą człowieka jest dusza i szczęście. Człowiek jest duszą, powinien doskonalić siebie, dbać o duszę. Być szczęśliwym to poznanie własnej duszy. Droga do szczęścia:

- poznaj samego siebie - poznanie siebie to poznanie własnej duszy. Nie obchodzi nas poznanie innych, tego, co na zewnątrz. Zwrot ku wartościom duchowym, nic oprócz duszy.

-troszcz się o siebie - czyli o własną duszę, kształtuj ją i dbaj o nią, buduj, by była najlepsza z możliwych.

- cnota jest wiedzą - wiedza o własnej duszy, o tym co dla niej jest dobre - dobro

moralne. Jeżeli człowiek wie jeszcze więcej to na pewno będzie szczęśliwy.

- dusza to rozum człowieka - w rozumie i duszy leży dobro moralne, do szczęścia człowiekowi wystarcza rozum i dusza, nie potrzebne jest nic zewnętrznego. Najważniejsi jesteśmy my sami.

Szczęście dają: wartość duchowa, wiedza, warunki moralne. Nieszczęście: gdy będziemy słuchać ciała, szukać szczęścia w innych, gdy człowiek jest ofiarą własnych namiętności i pragnień.

Platon

Uczeń Sokratesa. Nie jest ważne życie, liczy się to, co będzie po nim. Aby mówić o szczęściu należy wspomnieć o ideach i rzeczywistości. Rzeczywistość istnieje, znamy ją, ale nie jest ona godna uwagi bo jest zmienna, podlega czasowi i rozproszeniu. Jest cielesna, a więc nie trwała - rzeczywistość fizyczna i zmienna. Obok niej istnieje rzeczywistość duchowa - wszystko jest w niej prawdziwe, wieczne, niezmienne, także idee takie są - Istnieją dwie rzeczywistości więc idee są rozłączne dla nich obu.

Idee, to formy rzeczy, określają istotę natury, czyli ogólne cechy danego gatunku. Nazwa ogólna np. kot, dobro, prawda ­jeśli chcemy coś rozumieć, to nazywamy to czymś i budujemy definicję treści. Idee są: niecielesne, duchowe, absolutną prawdą. Idee duchowe (wieczne, niezmienne), są myślami boskimi, są doskonałe i są natury boskiej. Poznając idee pośrednio poznajemy boskość. Poznanie idei jest możliwe pod warunkiem, że uwolnimy się od wpływów ciała i będziemy w stanie myśleć i rozumieć idee. Idee nie należą do nas, nie są naszym tworem. Poznajemy je za pomocą rozumu, a nie zmysłów. Zmysłami możemy je uchwycić, osiągnąć, zrozumieć.

Szczęście: Celem i szczęściem człowieka jest wyzwolenie i oczyszczenie duszy z więzów ciała. Człowiek powinien doskonalić się by oderwać się od tego, co cielesne oraz zbliżyć się do świata idei. Do szczęścia prowadzą:

A) Poznanie siebie B) Doskonałość moralna C) Wiedza i nauka

Poznanie idei to to samo co wiedza. Człowiek jest szczęśliwy gdy jego dusza jest szczęśliwa. Aby dusza była szczęśliwa:

Epikur

Hedonizm ascetyczny: hedonizm, bo celem życia jest przyjemność. Ascetyczny, bo nie wszystko jest dla każdego przyjemnością. Przyjemność musi być najwyższa i najbardziej trwała. Do szczęścia prowadzi maksimum trwałej przyjemności. Nie ma przyjemności gdy jest ból, dlatego należy unikać bólu.

1 stopień do szczęścia: brak (unikanie) bólu -już wtedy jesteśmy szczęśliwi. Ból jest odczuwany wtedy, gdy nie możemy zaspokoić naszego pragnienia (np. głodu). Brak bólu powinniśmy odczuwać jako przyjemność. Mędrzec z samego unikania bólu powinien czerpać rozkosz. Ból sprawiają nam każde niespełnione potrzeby (niepokój duszy).

2 stopień do szczęścia: brak niepokoju duszy. Potrzeby nie są potrzebne człowiekowi, bo tylko powodują ból. Nie należy gonić za potrzebami, bo im więcej niezrealizowanych potrzeb tym większy ból. Należy szukać najwyższych przyjemności, zbudowanych z subtelniejszych atomów pozwalających na lepsze doznania. Przyjemności ciała są nietrwałe, wewnętrzne. Zależą tylko od nas, są bardziej intensywne.

3 stopień do szczęścia: poszukiwanie przyjemności duchowych. Szczęście to spokój ducha.

Trzy grupy przyjemności:

- Przyjemności podstawowe - służą zachowaniu życia (pokarm, woda, sen). Musimy je zaspokajać, ale równocześnie czerpać z tego maksimum przyjemności.

- Przyjemności potrzebne do życia, ale nie niezbędne (np. urozmaicone jedzenie). Niewiele nam dodają do szczęścia, powodują nasz niepokój (duszy), należy je ograniczać.

- Wszystkie pozostałe przyjemności (np. bogactwo, władza, zaszczyty). Są one próżne, polegają na złudzeniach, są zbędne. Człowieka tylko niepokoją, nie usuwają bólu podstawowego, powodują niespełnione potrzeby. Człowiek daje im się kontrolować, ulega im. Nie należy im ulegać, ale odsuwać, ograniczać.

  1. JAKI JEST SENS ŻYCIA CZŁOWIEKA WEDŁUG FILOZOFÓW STAROŻYTNYCH?

Sokrates

Cel życia to poznanie dobra i zła i zarazem wybierania. Ten cel to sens życia. Jest to mądrość. Poznanie sensu prowadzi do doskonałości. Musimy szukać mądrości. Jeżeli życie będzie szczęśliwe to człowiek też będzie szczęśliwy. Szczęście duszy to dobro i mądrość. Dobro jest tylko moralne i duchowe. Człowiek szuka zawsze korzyści dobre dla duszy, lecz niekoniecznie dla ciała. Jeżeli jest to coś dla ciała, to nie jest dobro. Mądrość to wybór, możliwość decydowania. Być szczęśliwym to poznanie własnej duszy. Droga do szczęścia:

moralne. Jeżeli człowiek wie jeszcze więcej to na pewno będzie szczęśliwy.

- dusza to rozum człowieka. Najważniejsi jesteśmy my sami.

Szczęście dają: wartość duchowa, wiedza, warunki moralne. Nieszczęście: gdy będziemy słuchać ciała, szukać szczęścia w innych, gdy człowiek jest ofiarą własnych namiętności i pragnień.

Platon

Celem jest wyzwolenie duszy z więzów ciała. Dusza jest na ziemi przejściowo. Jeśli człowiek żyje niedoskonale, to dusza jest obciążona cielesnością i nie może się uwolnić. Jeśli dusza trafi na mędrca to wreszcie się uwolni. Dusza pracuje na ziemi by się uwolnić. Platon wierzył w reinkarnację. Jako dusza mamy:

Epikur

Celem życia człowieka jest przyjemność (wynika to z materialistycznej koncepcji). Ciało i dusza potrafią doznawać i odczuwać. To jest kryterium działalności człowieka. Nasze odczucia przyjemne są dobre dla człowieka, to co nieprzyjemne, to zło. Dlatego z natury człowiek dąży do przyjemności i unika bólu. Cel człowieka ­to dążenie do jak największej przyjemności.

  1. DOBRO I WYBÓR DOBRA

Sokrates

Dobro jest tylko moralne i duchowe. Człowiek szuka zawsze korzyści dobre dla duszy, lecz niekoniecznie dla ciała, dla niego samego. Dobro jest wartością służąca dla duszy. Jeżeli jest to coś dla ciała, to nie jest dobro. Możliwość wyboru, decydowania to mądrość. Mądrość + dusza pozwala dotrzeć do samego siebie. Wg Sokratesa człowiek jest niezawodny, bo jest zdolny do dokonywania wyborów. Jak pozna dobro, to zawsze będzie wybierał dobro. Ideał człowieka to wybór dobra. Wybór dobra to znalezienie szczęścia dla duszy. Jeżeli człowiek jest twórcą własnego szczęścia to znaczy że człowiek jest wolny, niezależny, odzyskuje wartość. Najważniejsze to umieć panować nad ciałem. Najlepiej jest ograniczyć swoje potrzeby i być obojętnym. Łatwiej wtedy będzie opanować samego siebie.

Platon

Poznanie dobra i zła to poznanie idei. Trzeba wskazywać i ujmować rzeczywistość lepszą i doskonalszą niż jest w rzeczywistości. Prawdę poznajemy poprzez idee. Rzeczywistość idei to rzeczywistość duchowa. Istnieje poza miejscem i czasem. Poznajemy go poprzez myślenie. Człowiek dąży do boskości bo pochodzi z tego świata. Nie ceni przemijalności, ceni wieczność. Idee zawierają wiedzę o dobru, o wartościach. Idea sprawiedliwości to prawdy wieczne i sprawiedliwy ustrój, państwo. To co piękne jest prawdą. Możemy je poznać gdy odwrócimy się od świata zewnętrznego, poznajemy je własnym wnętrzem. A do poznania potrzebna jest czystość duszy. Do oczyszczenia duszy prowadzą nauka i ciało.

Epikur

Dobro wg Epikura to, co sprawia przyjemność. Człowiek powinien więc dążyć do umiejętności wyboru przyjemności i przeżywania przyjemności. Świat poznajemy odczuwając cielesne udręki. Należy więc ograniczać swoje potrzeby, bo jak coś sprawia ból i cierpienie to poznajemy zło. Jedyne źródło poznania dobra to przeżywanie, odczucie. Kryterium wyboru jest to, jak człowiek odczuwa przeżycie.

  1. IDEAŁ SAMODOSKONALENIA SIĘ CZŁOWIEKA WG FILOZOFÓW STAROŻYTNYCH.

Sokrates

Człowiek jako dusza panuje nad ciałem. Wszystko co zmysłowe powinno być odczute przez ciało. Człowiek jest duszą, która ma tym ciałem kierować. Ideał samodoskonalenia się człowieka to dążenie do dobra poprzez wybór dobra i mądrość.

Platon

Ideał samodoskonalenia się człowieka to dążenie do dobra i dążenie do mądrości poprzez poznanie idei. Prawdą jest to co piękne i człowiek do tego dąży. Przykładem ideii jest piękno - może być to obraz - wcielają idee piękna. Samodoskonalenie wg Platona to wznoszenie, czyli ciągła droga oddalania się od świata materialnego. Pomocne w tym poznaniu są wiedza i nauka. Jeśli człowiek tego pragnie to staje się mądrzejszy i lepszy.

Epikur

Celem człowieka nie jest samodoskonalenie lecz przyjemności. Człowiek jest ciałem i powinien doskonalić ciało, bo jako ciało przeżywa doświadczenia zmysłowe. To co sprawia przyjemność to dobro.

5. DUALIZM DUSZY I CIAŁA W STAROŻYTNOŚCI.

Sokrates

Dualizm człowieka u Sokratesa to 2 odcienie człowieka, gdyż nie ma jedności, to podwójność charakteru. Człowiek to dusza i ciało i powinny stanowić jedność, ale szczęście ciała to nie szczęście duszy.

Platon

Radykalny dualizm - ciało przylepione duszą. Życie człowieka jest w pełni życiem, kiedy dusza oddali się od ciała.

Dusza -świadome ja i rozumienie, substancja duchowa, aby odróżnić ją od tego, co materialne. Cechy natury duchowej:

- niezmienna i wieczna, nieśmiertelna, nie ulega rozpadowi

- niezłożona, z natury prosta, wieczna,

- dusza łączy nas z wyższymi ideami - Bóg i idea, które także są niematerialne

- radykalny dualizm duszy i ciała (przeciwstawne sobie i obce)

- dusza jako sternik, który steruje ciałem, obcość ciała wobec duszy

- osamotnienie duszy w człowieku

Człowiek (dwa światy):

- Duchowy (doskonały) - materialny

- Boski -niematerialny

- człowiek jest określony, że dusza ma kierować ciałem, decydować i dominować.

- dusza z natury dąży do tego, co duchowe. Musi się zajmować ciałem, skazana jest na niełaskę

-ciało jest więzieniem duszy, dusza jest nieszczęśliwa, uwięziona w ciele - ciało wg Platona to źródło zła

-dusza, żeby była szczęśliwa musi się od ciała oderwać, oderwać od tego, co jest dla niej obce.

Epikur

Dla Epikura nie ma dualizmu, nie ma podziału, bo atomy przenikają wszystko. Człowiek jest zbiorem atomów, jego istotę stanowi ciało, które ewentualnie ożywione jest przez materialną duszę. Człowieka można rozpatrywać jako istotę skończoną, śmiertelną, interesuje nas życie tu i teraz.

6. STOSUNEK DO CIAŁA I ZMYSŁOWOŚCI W STAROŻYTNOŚCI.

Sokrates

Duszę i ciało traktuje rozłącznie. Dusza jest panem ciała, ciało jest przedmiotem pogardy. Ciało zaciemnia prawdę, przeszkadza w życiu. Trzeba opanować ciało.

Dusza jest w pełni duszą gdy posiada wiedzę moralną (co dobre, a co złe). Każdy człowiek ma zdolność posiadania wiedzy o dobru i złu. Postępując zgodnie z duszą wybieramy dobro. Zło czynimy przez niewiedzę. Pochodzi ono z namiętności, które zaślepiają duszę. Namiętności pochodzą z ciała, a ciało zaślepia duszę. To ciało grzeszy. Dusza jest rozumem, a rozum poznaje dobro. Cnota jest wiedza o własnej duszy, o dobru i złu moralnym. Dusza:

Ciało: Sokrates odrzuca to, co nie jest duszą. Pogardza ciałem. Na ciało składają się: uczucia, namiętności, pożądania, pragnienia, zmysłowość. Tym pogardza. Ciało jest powierzchownością człowieka. Ciało przejawia się cielesnością.

Platon

Istotą człowieka jest dusza. Człowiek jest duszą władającą ciałem. Dusza może istnieć niezależnie od ciała, mamy wiedzieć, co robiła przed i po uwięzieniu w ciele. Uwięzienie w ciele dla duszy jest epizodem nieistotnym, chwilą i złem.

Mit rydwanu - dusza porównywana do rydwanu z rumakami. Rumaki to elementy duszy. Jeden rumak jest dobry (biały), drugi zły (czarny). Powóz kierowany przez woźnicę - rozum. Przed wcieleniem krążą po świecie boskim. Droga na górę jest ciężka. Dobry rumak ciągnie rydwan do góry, drugi na ziemię. Jeśli powóz spadnie dusza się wciela. Pierwotną ojczyzną duszy jest sfera boskości, dusza jest nieśmiertelna a jej wcielanie jest dla niej upodleniem. Dusza może istnieć samodzielnie, niezależnie do ciała, ponieważ jest duchowa i nie ma nic wspólnego z człowiekiem. Dusza poznaje idee, jest wieczna, najbliższa ideom. Światem duszy są idee, dąży do boskości i idei.

Ciało jest śmiertelne, ale ma w sobie boski element - duszę. Człowiek ogólnie jest nieśmiertelny - bo dusza istniała przed nim. Człowiek jest duszą ale ma ciało. Ciało jest: złożone, niestałe, śmiertelne, poddaje się rozpadowi" Ciało to: emocje, pożądania, pragnienia, zmysły, uczucia, namiętności. Ciało jest źródłem zła i ignorancji, ogranicza człowieka, jest podatne na choroby. Wszystko co negatywne to ciało. Dusza, żeby poznać idee musi być swobodna od wpływu ciała. Dusza czuje się źle w ciele, staje się pod jego wpływem częściowo cielesna, to więzienie dla duszy. Zamiast zajmować się ideami zajmuje się ciałem, dlatego czuje się źle. Dwa wymiary człowieka: ziemski! śmiertelny i boski/ nieśmiertelny. Radykalny dualizm - ciało przylepione duszą. Życie człowieka jest w pełni życiem, kiedy dusza oddali się od ciała.

Epikur

Człowiek jest złożony z atomów - ciało i dusza również. Dusza jest materialna, składa się z bardziej subtelnych atomów. Przenika ona materialne ciało. Dusza nie była odrębna, obejmowała całe ciało. Rozum (część duszy) w sercu .. Dusza( i człowiek) może odbierać wrażania zmysłowe (natury cielesnej i duchowej) - to pobudzenie, poruszenie atomów. Istota człowieka to ciało ożywione materialna duszą. Człowiek jest zarazem cielesny i duchowy, bo, ciało jest przeniknięte duszą. Dusza, tak jak każda materia, jest śmiertelna, człowiek jest śmiertelny, bo jest materialny. Człowieka nie obchodzi to, co jest po śmierci, bo po śmierci ciało i duszą się rozpada, bo jest materią. Człowiek nie ma związku z bogami, bo jest śmiertelny, skończony. Bogowie istnieją ale są, obojętni wobec ludzkiego życia. Nie ma zbawienia i dążenia do boga. Życie jest sztuką bycia szczęśliwym.

7. IDEAŁ MĘDRCA W STAROŻYTNOŚCI

Sokrates

Model człowieka, który jest duszą i jest szczęśliwy. Do szczęścia potrzeba: rozumu, duszy, dóbr moralnych, wartości duchowych, wiedzy. To wszystko jest w nas samych, czyli jesteśmy samowystarczalni sobie do szczęścia. Mędrzec: wolny, samowystarczalny, autonomiczny. Cele: panowanie nad samym sobą, wstrzemięźliwość, kontrola własnych namiętności.

Platon

U platona ideał mędrca to człowiek dążący do świta idei, uwolnienie się od więzów ciała. Zaprzeczenie własnej cielesności. Ideał mędrca to człowiek wyzwolony z więzów ciała.

Epikur

Człowiek szczęśliwy, który realizuje cel życia czyli przyjemność. Brak bólu, niepokoju. Unikanie cierpień poprzez wyzbywanie się potrzeb i pragnień, a nie ich zaspakajanie. Znieczulenie, obojętność, opanowanie, kontrola, redukcja potrzeb. Człowiek powinien umieć kontrolować samego siebie, swe myśli, potrzeby. Mamy unikać szukania przyjemności, bo wtedy powstaje mniej pragnień. Człowiek musi umieć wybrać najważniejsze potrzeby. Możemy czuć wówczas szczęście bez względu na okoliczności. Mędrzec powinien być niezależny od okoliczności, autonomiczny. Autonomia powinna sama pozwalać człowiekowi szukać przyjemności. Podstawowe potrzeby należy zaspokoić, ale wykorzystać to w sposób maksymalny (w przypadku głodu - rozkosz jedzenia). Nawet jeżeli jest już ból, to należy nawet z niego czerpać przyjemność. Ból i nieszczęście to tylko złudzenie,

Najwyższa przyjemność to spokój cielesny i duchowy.

ŚREDNIOWIECZE

1. IDEE ORYGINALNE CHRZEŚCIJAŃSTWA I ICH ROZWINIĘCIE W FILOZOFII ŚW. TOMASZA

FILOZOFICZNA INTERPRETACJA BIBLII:

Koncepcja transcendencji boga -oznacza, że Bóg jest poza i ponad światem, nie jest prawem. Nie możemy poznać Boga, bo Go nie widzimy.

KONCEPCJA ŚW. TOMASZA:

Koncepcja transcendencii Boqa (interpretacja filozoficzna Biblii księga Wyjścia 3,14-, prezentuje- imię Boga" Jam jest, który jest". )

- Istnieniem boga jest istnienie, ale nic poza tym- to wg Sw. Tomasza oznacza, że każda inna rzecz będzie niedoskonała

- jeśli tak, to Bóq jest niepoznawalny:

- jest czymś bardzo prostym= nie złożonym= wieczna substancją duchową

Bóg= myślenie= czysty rozum (jeżeli jest substancją duchową to Jego istotą jest myślenie)

-zawiera w sobie najwyższą doskonałość, jeżeli Bóg myśli, to myślenie to będzie 'najwspanialszą mądrością i doskonałością

Koncepcja stworzenia świata z niczego ( exnihilo)

· koncepcja stworzenia świata- księga Boga, Bóg stworzył świat z niczego w jednej chwili, powstał on z jego dobroci i miłości. My nie mamy dostępu do Boga, nie możemy go poznać, obcować z nim. Jedyna droga do Boga to odkrywanie i interpretowanie świata-rzeczy materialnych i stworzonych

Koncepcja Boga, który jest osobą.

Osobista więź z Bogiem, wiemy że Bóg nas kocha, więc zachowuje się jak osoba.

· Szczęście to dążenie do Boga, doskonałość, perfekcjonizm, hierarchia celów i dóbr- jednostka i osoba. Byty stworzone przez Boga są dobre, ale gorsze bo materialne, śmiertelne, zdane na niego.

· Odwoływał się do idei Platona: Bóg myśli siebie -. to całość tonu platońskich istota tonu, wg nich stwarza świat. Poznając samemu istotę rzeczy możemy poznać boskość Boga - pośrednia. Poznając intelekt możemy uczestniczyć w boskości Boga, poznawać go. Możemy wnioskować, że poznanie świata o Bogu: od najniższej formy dobra do formy najwyższej = Bóg jest ponad to. Świat to księga Boga i przez świat możemy Go pośrednio poznać.

Koncepcja zbawienia- śmierć Chrystusa i zmartwychwstanie Wiara a śmierć i zmartwychwstanie Chrystusa przejawia się jako koniec zbawienia.

WIARA- człowiek został stworzony przez Boga jako cel nadprzyrodzony, ze względu na najwyższe szczęście osiągalne w następnym życiu - widzenie Boga.

CZŁOWIEK- to byt podobny od i wobec Boga. Swoje istnienia zawdzięcza Bogu. który jest źródłem innych istnień. Jest podporządkowany Bogu z swej istoty bo został przezeń stworzony i ku Bogu skierowany. Człowiek to obraz Boga stworzony na jego podobieństwo. Posiada duszę - bliską BOGU. Człowiek posiada najwyższą godność przez dusze NATURA CZŁOWIEKA- to dusza rozumna ona jest również osobą bo posiada wolną wolę, potrafi jej używać kierując sobą.

  1. CHRZEŚCIJAŃSKI OBRAZ ŚWIATA I MIEJSCE CZŁOWIEKA W ŚWIECIE

EX NIHILlO- stworzenie świata z niczego- materia, forma, czas. Świat jest dziełem Boga, jego śladem, Boga można Odczytywać ze świata, jest on droga do poznania Boga. Świat i człowiek jest dziełem Boga. Świat jest księgą Boga. Bóg uformował świat, powstał on w relacji przyczynowej z Bogiem. Jedyną drogą do Boga jest odczytywanie, interpretowanie świata - rzeczy stworzonych i materialnych. Hierarchia:

  1. Bóg

  2. Człowiek ( bo ma dumę)

  3. Świat (jest materią).

ŚW. TOMASZ:

Istotą człowieka nie jest dusza, należy dowartościować ciało, ponieważ istotą jest osoba- jedność duszy z ciałem. Osoba jest naturą człowieka (model, wzorzec, człowieczeństwo).

Św. Tomasz nie neguje cielesności. Człowiek jest syntezą (osoba posiada) -rozum, wolną wolę, ciało. Człowiek obrazem Boga stworzonym na jego podobieństwo. Chrześcijański ideał człowieka = dobre życie i rozumowe poznanie Boga. Należy szukać osoby w sobie, do niej dążyć, przekraczać siebie, ale dostosowywać się do ogółu.

3. CHRZEŚCIJAŃSKI MODEL SAMODOSKONALENIA SIĘ CZŁOWIEKA - PERFEKCJONIZM WG ŚW. TOMASZA

Perfekcjonizm czyli doskonalenie siebie. Jest to konieczne do uzyskania zbawienia (celu ostatecznego człowieka), do przybliżenia się do Boga. Przez doskonalenie człowiek realizuje drogę do Boga. Droga ta jest wyrazem miłości człowieka do Boga. Doskonalenie polega na tym że człowiek ma gromadzić dobra moralne, które kumulują się w sobie i w ten sposób człowiek wzrasta w dobru. Jak realizować te dobra moralne? Należy realizować wartości  moralne, których hierarchię określił Bóg. Ta hierarchia wartości stanowi prawo moralne dane przez Boga. Te wartości które ma przestrzegać człowiek są powszechne, niezależne od człowieka.

4. CZŁOWIEK WOBEC WARTOŚCI I PRAWA MORALNEGO WG ŚW. TOMASZA Według Tomasza władzom poznawczym odpowiadają władze pożądania. Pożądanie jest dwojakie: zmysłowe i duchowe, kierowane rozumem, czyli wolą. W koncepcji moralności św. Tomasza pojęcie moralności łączy się z zagadnieniem wolnej woli. A Postępowanie człowieka wtedy podpada pod kategorię moralności, kiedy jego celem jest chęć zdobycia dla siebie jakiegoś dobra lub doskonałości. Intencja ta (czyli chęć) nie może się zatrzymać i poprzestać na dobru jednostkowym (zewnętrznym np. pragnieniu zdobycia sławy, majątku, wiedzy, są to wartości stojące niżej w hierarchii w odniesieniu do Boga) lecz musi się ściśle łączyć z pragnieniem posiadania dobra absolutnego. Dobro absolutne to Bóg. Wobec tego człowiek moralny będzie intencjonalnie nastawiony na pragnienie dobra najwyższego (Boga), któremu to pragnieniu podporządkowywać będzie wszystkie dobra szczegółowe (wartości doczesne). Miarą moralnego postępowania człowieka jest prawo, rozumiane przez Tomasza jako zarządzenie lub nakaz, mający na celu dobro. Prawo to dzieli on na wieczne (dyrektywy {nakazy} boskiej mądrości absolutnie obowiązująca ruchy wszechrzeczy, a więc i postępowaniem człowieka), naturalne (dyrektywy {nakazy}, które rządzą światem rzeczy, przyrody, i człowieka jako "odblaski" i normy uczestniczące w prawie wiecznym) oraz prawo ludzkie (dyrektywy ustanawiane przez ludzi, obowiązujące o tyle, o ile są zgodne z normami prawa wiecznego i naturalnego). Prawa moralne obowiązujące człowieka są odbiciem prawa wiecznego, wskutek czego Bóg jest najwyższym normatywem ludzkiego postępowania, którego moralne dobro lub zło uzależnione jest od zgodności albo niezgodności z Jego wolą.

NOWOŻYTNOŚĆ

  1. PRYMAT CZŁOWIEKA I JEGO MYŚLENIA WEDŁUG KARTEZJUSZA

Filozofia nowożytna wyłoniła się z filozofii średniowiecznej poprzez jej negację. Jest to odejście od średniowiecznego, religijnego obrazu świata.

Racjonalizm Kartezjusza jest w pierwszym rzędzie zasadą opierającą się na pewności, że poznanie prawdy dostępne jest każdemu dobrze pokierowanemu umysłowi. W Medytacjach o pierwszej filozofii stanowiące zasadnicze dzieło Kartezjusza, wychodzi od "metodycznego" wątpienia o wszystkim i odkrywa, iż najradykalniejsze nawet wątpienie nie pozwala nam wątpić, że wątpimy. Myśl stanowi zatem nasz pierwszy pewnik, z którego filozof wnioskuje o realności swojej egzystencji ("Myślę więc jestem"). Następnie z posiadanego przez nas pojęcia nieskończoności, wyprowadza dowód na istnienie Boga, by wreszcie na podstawie uczuć do jakich zdolne jest nasze ciało, dowieść istnienia świata materialnego. Jego czysto racjonalny system filozoficzny opiera się zatem na wnioskowaniu o wszystkim za punkt wyjścia przyjmując myśl.

Kartezjusz oddzielił myślenie człowieka od ciała. Ciało człowieka jest pewnym mechanizmem, które regulują prawa człowieka. Nowożytność odrzuca namiętność, pragnienia itp. związane z ciałem. Umysł - czyste myślenie, ciało zaś - jako przyroda, mechanizm biologiczny (dualizm). Ciało jest bytem rozciągłym, kształtnym, można je zmierzyć. W tej koncepcji dominuje prymat człowieka poznającego. Nie poznajemy bezpośrednio świata poprzez zmysły. Poznajemy najpierw idee człowieka na temat świata. Poznajemy jego myślenie o świecie a nie świat bezpośrednio. Owe idee należy' uporządkować, znaleźć sens nadany przez człowieka. Świat odzwierciedla prawa rozumu. Każdy człowiek może myśleć w sposób ogólny.

2. CZŁOWIEK JAKO ROZUM I KONSEKWENCJE DLA MYŚLENIA NOWOŻYTNEGO

3. CZŁOWIEK WOBEC WARTOŚCI I PRAWA MORALNEGO W NOWOŻYTNOŚCI

-Prawa moralne są zgodne z naturą człowieka, czyli zgodne z jego potrzebami. Postępowanie moralne jest racjonalnym wyborem człowieka, który właściwie posługuje się rozumem. -Naturę człowieka rozwijają filozofowie (ludzie oświeceni). Pozostałym ludziom należy powiedzieć czego wymaga ich prawdziwy interes, by właściwie posługiwali się rozumem. Jeżeli jesteśmy rozumni to obowiązuje nas prawo moralne. -Zamiast autorytetu Kościoła był autorytet filozofów. -Wierzyli oni w : -jedną prawdę, jedna wiedzę, jedną hierarchię wartości, jeden rozum. -Wiara w jedną prawdę, rozum, to złudzenie nowożytności. Wytworzyła ona jeden spójny obraz świata, w którym wszyscy wierzyli. Ta wiara w jeden spójny obraz to jednolity horyzont sensowności. Złudność nowożytności doprowadziła do jej rozpadu. Z upadku zrodziła się ponowoczesność.

  1. NOWOŻYTNOŚĆ - PONOWOCZESNOŚĆ - PORÓWNANIE GŁÓWNYCH IDEI

Postmodernizm wyrasta z krytyki nowożytności. W nowożytności istotą człowieka jest rozum. Konsekwencje ujęcia człowieka jako rozumu: jeżeli człowiek jest rozumny to znaczy, że myśli racjonalnie i dzięki temu może stworzyć jeden obraz świata. Dominuje tu założenie, że każdy człowiek ma ten sam rozum. Zatem można stworzyć koncepcje świata, która jest jednolita. W oparciu o nowożytną koncepcję świata można stworzyć jedność wiedzy. Można wyodrębnić jedną prawdę (Jedna teoria dominuje) jedno społeczeństwo, które akceptuje jeden obraz świata. W takich okolicznościach nie akceptuje się odmienności. Obowiązuje jeden cel człowieka, jedno określenie co jest dobre a co złe dla człowieka. W takiej wizji świata nie było miejsca dla indywidualizmu. Ponowoczesność - zrywa z nowoczesną jednością. W ponowoczesności dominuje wielość. Nowożytna jedność przestała być autorytetem. Prawa moralne to propozycje a człowiek akceptuje wielość wartości (pluralizm wartości). Nie ma jednej jedynej prawdy. Jest wiele wartości. Nie można wartościować która teoria jest lepsza, a która gorsza. Wszystkie według myślenia ponowoczesnego są równe.

Postmodernizm różni się od nowoczesnością tym, że jest stanem, w którym nowoczesność nie musi być reklamowana ponieważ jest właśnie realizowana.

Po drugie: gwałtowne przejście od idei jedności do wielości (do pluralizmu). Przedmiotem nowoczesnej etyki było ustalenie jednolitego kodeksu postępowania. W epoce ponowożytnej nie ma jednolitego kodeksu postępowania.

PONOWOCZESNOŚĆ

1 . CO TO JEST PONOWOCZESNOŚĆ

Ponowoczesność to całościowy stan współczesnej kultury i cywilizacji uwzględniający codzienne zachowania ludzi, dominujące wzory myślenia i postępowania, jak również sztukę i naukę. Przeciwstawia się nowoczesności. Ponowoczesność to cała filozofia stawiająca jednostkę człowieka i jego subiektywność ponad wszystko, ponad tradycję, ponad obiektywnymi prawdami i normami. Cechuje ją wolność, pluralizm, dopełnia nowoczesność. Ponowoczesność ucieka od zdrowego rozsądku. Człowiek ponowoczesny ma świadomość, że świat w którym żyje podlega różnym przemianom. Ideologia ponowoczesna daje obietnice utopijne i tym bardziej atrakcyjne im niedojrzalszy jest odbiorca.

2. GŁÓWNE CECHY SPOŁECZEŃSTWA PONOWOCZESNEGO - BAUMAN, WELSCH, RORTY.

Główne cechy społeczeństwa ponowoczesnego:

Wg Baumana ponowoczesność to umiejętność życia z przygodnością z przypadkowością, nieprzewidywalnością, przelotnością i z wieloznacznością (wiele znaczeń, dopuszczanie do wieloznacznych interpretacji i rozumień). Przygodność jest szansą, dochodzimy do wniosku, że nie moglibyśmy żyć nigdzie indziej, przygodność jest wystarczającym powodem by żyć i pozwolić żyć innym. To umiejętność życia bez gwarancji i przygodność bytu. Obywatel przygodnego świata wie że stąpa po linie zawieszonej nad przepaścią i dlatego potrzebuje zmysłu równowagi, szybkiego refleksu, olbrzymiego szczęścia - przyjaciół­ gdy trzeba podadzą dłoń.

3. NAJWAŻNIEJSZE WARTOŚCI CZŁOWIEKA PONOWOCZESNEGO.

Wartości człowieka ponowoczesnego:

Głównym problemem jest tożsamość człowieka, zawsze występuje w jakimś kontekście społecznym. Nie ma jednolitego wzorca. Główne założenia liberalizmu pokrywają się z ponowoczesnością.

Wartości i problemy społeczeństwa ponowoczesnego:

Wartości człowieka ponowoczesnego wg Baumana:

Wartości człowieka ponowoczesnego wg Welscha:

4. NA CZYM POLEGA PLURALIZM WG WELSCHA

Pluralizm postmodernistyczny polega na wielości, mnogości. To wielość poglądów, teorii, wartości istniejące wobec siebie równolegle bez dominacji żadnego z nich. Charakteryzuje się wolnością, indywidualizmem, samorealizacją i tolerancją. Dotyka każdego horyzontu, norm bądź postaw. Kształtuje rozmaitość postaw. Jest radykalny bo sięga do korzeni. W nauce i sztuce nie ma ogólnie obowiązującego i jedynego typu działania. Należy odkrywać i rozwijać wiele możliwych form działania.

  1. NA CZYM POLEGA MYŚLENIE TOTALITARNE I ANTYTOTALITARNE WG WELSCHA.

Myślenie totalitarne - to uznanie jednostki i wyłączności . Brak tutaj tolerancji. To monopolistyczne roszczenia z różnych dziedzin życia. Polega na narzucaniu własnego obrazu świata i naginaniu rzeczywistości do swojej wizji. Jest negatywnie nastawione do wszelkiej odmienności.

Myślenie antytotalitarne - to uznanie wielości, prawdy, sprawiedliwości, człowieczeństwa. Broni wielości koncepcji i sposobów życia w imię dążeń do wolności. Zwalcza monopole i przeciwstawia się jedności. Odrzuca jedność myśli i poglądów, broni odmienności. Uznaje różne formy działania, typów myślenia i koncepcji społecznych.

  1. JAKA JEST KONDYCJA MORALNA SPOŁECZEŃSTWA PONOWOCZESNEGO. NA CZYM POLEGA KRYZYS MORALNY (ZMIERZCH ETYKI) WG BAUMANA

Ludzie są moralnie wieloznaczni. Znaczy to że człowiek może być zarazem dobry i zły. Nie ma doskonałości. Moralność wymyka się ścisłe określonym i normatywnym regułom etycznym. Nie da się ocenić strat i zysków. Każdy ma własne wartości moralne. Wiąże się to z indywidualnością, stąd też nie ma jednolitego systemu wartości. Nikt nie kieruje się ustalanymi przez innych zasadami lecz własnymi. Ludzie mają poglądy nieuporządkowane i wieloznaczne. Decyzje moralne są ambiwalentne. Związki między ludźmi są przelotne, luźne i sporadyczne. Nie ma między nimi dobrej integracji. Nie ma też żadnego autorytetu jakiejś organizacji społecznej. Nie ma porządku moralnego. Brak też tożsamości zbiorowych. Jest masowa kultura i masowy rynek. Masowość kultury powoduje powstawanie masowej biernej konsumpcji. Jednostka jest wówczas bardzo podatna na manipulacje. Wszystkie uczucia, potrzeby i pragnienia jednostki są wykrzywiane i eksploatowane w imię konsumpcji. Wg Baumana czasy postmodernistyczne nie oznaczają zmierzchu dosłownie lecz mogą sugerować pojawienie się nowych refleksji etycznych. Takie rzeczy jak sprawiedliwość, tolerancja czy też dobro wspólne nie straciły na znaczeniu lecz należy się nimi zajmować w zupełnie nowy sposób. Dziś nie wymaga się od ludzi poświęcenia i moralnego samodoskonalenia w imię obrony jakiś wartości moralnych. Żyjemy w epoce indywidualizmu i pogoni za dobrym życiem.

7. JAKĄ CZŁOWIEK PONOWOCZESNY PRZYJMUJE POSTAWĘ WOBEC KRYZYSU MORALNEGO?

Społeczeństwo tęskni za autorytetem, kimś komu można by zaufać. Poczucie osamotnienia, odtrącenia, bezradności. Jednostka zdana na siebie. Jako, że przedmiotem prawdziwego wyboru nie jest posłuszeństwo, a jest nieposłuszeństwo, człowiek musi wybrać jeden spośród różnych zestawów zasad i autorytetów. Jednak każdy autorytet, któremu można zaufać, może zostać zakwestionowany, żaden nie może dać nam gwarancji, o które nam chodzi. W rezultacie albo nie ufamy w ogóle, albo ufamy nie w pełni, bądź nie na długo, nie możemy pozbyć się podejrzliwości, które budzą w nas wszelkie roszczenia o nieomylności.

  1. NA CZYM POLEGA TOLERANCJA, SZACUNEK, SOLIDARNOŚĆ

Tolerancja - to zgoda i akceptacja dla odmienności.

Szacunek - to akceptowanie i poszanowanie innych wyborów, innej odrębności. To również odpowiedzialność za kwestie związane z innością (uniwersalna unikalność).

Solidarność - poszanowanie prawa innego człowieka do odrębności i mimo różnic to nas właśnie łączy.

9. JAKI JEST STOSUNEK CZŁOWIEKA PONOWOCZESNEGO DO ODMIENNOŚCI?

Człowiek, żyjąc w taki sposób, jaki sobie wybrał nie może krytykować odmiennych form życia innych ludzi. Musi pogodzić się z tym, że każdy może dokonać własnego wyboru i jednocześnie nie może spierać się o wartość tych wyborów. Powinien być tolerancyjny, nie bać się odmienności.

Człowiek musi być uprzejmy, by nie upokorzyć drugiego człowieka, ale także dlatego, by przebywanie z osobą odmienną było znośne i bezpieczne. Człowiek musi szanować innych za ich odmienność, jest to konieczne dla poczucia szacunku dla własnej odrębności. Musi uznać prawo innego człowieka do odrębności, gdyż w ten sposób jego własne prawo może bronić się przed pogwałceniem.

10. INDYWIDUALIZM, CZYLI PRYMAT JEDNOSTKI - NA CZYM POLEGA? RORTY, WELSCH, BAUMAN.

Prymat jednostki jest związany z niektórymi cechami społeczeństwa ponowoczesnego, czyli z pluralizmem (akceptacja wielości) irracjonalność. To jednostka decyduje, co jest dla niej najlepsze, co jest ważne, to ona decyduje o tym. co chce robić - społeczeństwo i jego pozostałe wartości nie są ważne. Ponowoczesność jest ściśle związana z liberalizmem, wolnością zarówno wyboru idei jak i sposobu życia.

Rorty Przygodne jednostki najlepiej mogą się rozwijać i robić co chcą w społeczeństwie liberalnym. Społeczeństwo współczesne wciela ideał sprawiedliwości, akceptuje przygodność. Nie ma jednej moralności, radykalnego celu, ideału. Istnieje wielość dyskursów, opisów, wielość interesów, poglądów. Nie można uznać dominacji jednego celu. Nie wolno nam użyć siły, dominacji. Słowne potyczki mogą prowadzić do perswazji i reform, ale nie do siły i dominacji. Idealnym obywatelem społeczeństwa liberalnego jest poeta i utopijny rewolucjonista, ponieważ tworzy nowe, oryginalne pomysły i perspektywy.

Welsch. Prymat jednostki jest tu związany z wartościami człowieka ponowoczesnego, tzn.: wieloznaczność jako wartość, szansa dla rozwoju, umiejętność samostanowienia, politeizm wartości. Nie ma zasad, moralności, kodeksu postępowania. Człowiek sam decyduje, co chce robić, to wielość stylów życia, wzorców wartości To "człowiek przebudzony" - nie jest mu obce doświadczenie wolności.

Bauman Prymat jednostki jest związany z przypadkiem, pluralizmem, antytotalitaryzmem, oraz z wartościami takimi jak: wolność wyboru, brak umownych zasad postępowania. Społeczeństwo nie dyktuje nam. co mamy robić, jak mamy to robić i gdzie mamy to robić. Wybieramy to, co nam się podoba, akceptujemy swoja odmienność, bo nie ma innego wzorca człowieka.

11.JAKIE WARTOŚCI ŁĄCZĄ SIĘ Z INDYWIDUALIZMEM? (PLURALIZM, WOLNOŚĆ, AUTONOMIA)

Człowiek indywidualny będzie realizować autentyczność, oryginalność, samorealizację i nonkonformizm. Indywidualizm oznacza ucieczkę w prywatność, dążenie do odsunięcia się od życia publicznego. Wolność prowadzi do utraty wolności, bo bezosobowe siły np. biurokracja wtórnie nas zniewalają.

Nasze społeczeństwo nie jest w stanie wierzyć w idee moralne, więc zostaje przy celu autokreacji. Mamy intuicyjne poczucie dobra i zła. Nasze życie ma być twórcze, możemy nim kierować- samorealizując, wierząc w siebie. Samorealizacja dotyczy wszystkich ludzi. Podstawy funkcjonowania społeczeństw nowożytnych wyznaczała indywidualna wolność i równość, ale nigdy nie miały one charakteru powszechnego „wszyscy ludzie są równi”.

12. KONCEPCJA DOBREGO ŻYCIA WG LIBERALIZMU

Człowiek jest niepowtarzalnym i niezależnym bytem. Ma cele i wartości tworzące jedną całość. Ma świadomość samego siebie i szuka jej, odkrywa samego siebie. Celem takiego odkrycia jest dobro. Każdy wybór dokonywany jest według przekonań co do naszych wartości. Liberalna jednostka ma własną koncepcję dobra, ale stale ją zmienia, ulepsza, modyfikuje, bo styka się z inną indywidualnością, z innym człowiekiem. Koncepcja dobrego życia polega na stałym wybieraniu, szukaniu na nowo różnych dróg życiowych, różnorodność wyborów i wolność w dokonywaniu tych wyborów.

13. NA CZYM POLEGA SAMOREALIZACJA WG FILOZOFII LIBERALIZMU

Człowiek liberalny szuka wciąż i odkrywa nowe drogi życiowe. Człowieka liberalnego cechuje stała aktywność i docenianie wartości relacji społecznych jako wartość samą w sobie. Jest neutralny wobec wszystkiego. Satysfakcjonują do formy kooperacji i współpracy z innymi indywidualnościami. Wszystkie te cechy prowadzą do osiągnięcia konkretnego celu: poznania dobra i zła. Samorealizacja możliwa jest dzięki wolności w dokonywaniu wyborów. Samorealizacja w koncepcji liberalnej to stała swoboda w dążeniu do celu jak również stałe ulepszanie i zmienianie swoich wartości i poglądów w trakcie tego dążenia.

14. WOLNOŚĆ, RÓWNOŚĆ, TOLERANCJA, PLURALIZM WARTOŚCI JAKO WARUNKI DOBREGO ŻYCIA WG LIBERALIZMU

Wolność - jest swobodą w dokonywaniu wyborów. Istnieje ona po to, by samemu odkrywać co jest dobre a co złe. Mill uważa, że jeżeli nie istniałaby wolność, to bylibyśmy ograniczeni w poznawaniu dobra.

Równość - w liberalizmie 1 ustalona norma lub też kilka tych norm ustalone przez 1 indywidualność jest na równi traktowana z innymi poglądami. Człowiek liberalny jest neutralny wobec wszystkiego.

Tolerancja - poszanowanie wobec odmienności. W liberalizmie wiąże się to ze współpracą z innymi indywidualnościami. Człowiek liberalny ma satysfakcję z różnych relacji społecznych. Swoboda w wyrażaniu swoich norm wiąże się z koniecznością zaistnienia tolerancji.

Pluralizm wartości - nie ma konkretnych wartości, istnieje ich wiele. Liberalna jednostka ma własną koncepcję dobra ale ona podlega wielości. Człowiek liberalny ma różne koncepcje i wzorce postępowania. Nie ma jasnych reguł życia, brak świętości. Nie ma nawet możliwości rozstrzygnięcia co jest lepsze, a co gorsze.

15. WOLNY WYBÓR I AUTONOMIA CZŁOWIEKA W URZECZYWISTNIENIU DOBREGO ŻYCIA WG LIBERALIZMU.

Człowiek liberalny szuka wciąż i odkrywa nowe drogi życiowe. Człowieka liberalnego cechuje stała aktywność i docenianie wartości relacji społecznych jako wartość samą w sobie. Jest neutralny wobec wszystkiego. Satysfakcjonują do formy kooperacji i współpracy z innymi indywidualnościami. Wszystkie te cechy prowadzą do osiągnięcia konkretnego celu: poznania dobra i zła. Samorealizacja możliwa jest dzięki wolności w dokonywaniu wyborów. Samorealizacja w koncepcji liberalnej to stała swoboda w dążeniu do celu jak również stałe ulepszanie i zmienianie swoich wartości i poglądów w trakcie tego dążenia. Wolność - jest swobodą w dokonywaniu wyborów. Istnieje ona po to, by samemu odkrywać co jest dobre a co złe. Mill uważa, że jeżeli nie istniałaby wolność, to bylibyśmy ograniczeni w poznawaniu dobra.

16. RELACJA JEDNOSTKI I WSPÓLNOTY WG LIBERALIZMU

Człowiek liberalny jest neutralny wobec wszystkiego. Satysfakcjonują do formy kooperacji i współpracy z innymi indywidualnościami. Człowiek liberalny jest neutralny wobec wszystkiego. Ma poszanowanie wobec odmienności. W liberalizmie wiąże się to ze współpracą z innymi indywidualnościami. Człowiek liberalny ma satysfakcję z różnych relacji społecznych. Satysfakcjonują go formy kooperacji i współpracy z innymi. Liberalne indywiduum sam ustanawia swoje normy ale też czerpie z norm innych. Poglądy wszystkich innych są wolne i liberalne indywiduum toleruje je. Uważa że każda jednostka jest podstawową częścią zbiorowości i muszą między nimi zachodzić jakieś relacje. Relacje jednostki ze społeczeństwem prowadzą do poznania dobra i zła.

17. NA CZYM POLEGA WOLNOŚĆ CZŁOWIEKA WG FILOZOFII CHRZEŚCIJAŃSKIEJ. WOLNOŚĆ PONOWOCZESNA, WOLNOŚĆ MEORCA STAROŻYTNEGO

Wolność wg stoików

Wolność stoików to wolność od uczuć, pragnień, których efektem ciała i powodują uczucia negatywne: przygnębienie, strach, niepokoi. Być wolnym to wyzbycie się z siebie bólu smutku, nadziei. Postawa stoicka to wolność, bo sprowadza się ona do umiejętności życia w obojętności, niewrażliwości.

Wolność wg filozofii chrześcijańskiej

Wolna wola - człowiek jako dusza i rozum jest osobą i posiada wolną wolę. To wolna wola zawsze pragnie dobra, jest na nie ukierunkowana. Człowiek może się od tego odwrócić, ale wolna wola zawsze jest ukierunkowana na dobro, bo człowiek pochodzi od Boga - dobra najwyższego. Jeżeli odwracamy się od dobra, to wolna wola się zniewala. Tylko dobra "">fola jest wolna, naturalne jest dążenie do Boga. Człowiek jest wolny do realizowania dobra.

Wolność ponowoczesna (liberalna) Liber = wolny + indywidualizm

Wolność to swoboda wyboru własnych pragnień, wartości, idei bez ograniczeń i prymatu. Wolność jest podstawą wszelkich działań człowieka (samokierowanie). Wolność stanowi o szacunku i godności człowieka. Wolność ma wymiar heroiczny. Jeżeli człowiek jest wolny, ale jest w jakimś kontekście społecznym, to mimo to potrafi być jednak niezależny, potrafi zdystansować się od wartości społecznych i ma wtedy prymat nad społeczeństwem. Nie ma umowy o dobru wspólnym, ludzie jako wolne atomy, ich celem jest dążenie do indywidualnego szczęścia. Kryzys moralny człowieka ponowoczesnego polega na:


Wyszukiwarka