1. Wyjaśnij pojęcie cywilizacji i związek pomiędzy cywilizacją a kulturą materialną.

Cywilizacja - poziom rozwoju społeczeństwa w danym okresie historycznym, który charakteryzuje się określonym poziomem kultury materialnej, stopniem opanowania środowiska naturalnego, nagromadzeniem instytucji społecznych. Stanowi ona najwyższy poziom organizacji społeczeństw, z którymi jednostki identyfikują się. W skład cywilizacji wchodzą mniejsze jednostki np.: narody, wspólnoty pierwotne czy inne zbiorowości; cywilizacja, przeciwieństwo `barbarzyństwa'

Za przejawy cywilizacji uznaje się:

• zorganizowane życie miejskie

• monumentalne obiekty sakralne

• pismo

• rozwinięty handel

• jakiś rodzaj organizacji zajmowanego terytorium

Kultura materialna - termin określający wszelkie fizycznie istniejące rzeczowe wytwory pochodzące z przejawów działalności człowieka - zarówno przedmioty sztuki jak i przedmioty użytkowe. Do kultury materialnej zalicza się również sposoby wytwarzania przedmiotów np. technologia produkcji stali, sposoby uprawy roślin i hodowli zwierząt itp.

Kultura materialna wraz z kulturą wysoką tworzą cywilizacje

2. Podaj nazwę er historycznych i dokonaj klasyfikacji cywilizacji.

Ery historyczne (z wykładów)

1) starożytna 2) średniowiecze 3) nowożytna 4) najnowsza

Formacje społeczno-ekonomiczne

1) wspólnota pierwotna 2) niewolnictwo 3) feudalizm 4) kapitalizm

wg. Huntingtona jest 12 głównych cywilizacji. Siedem można zaliczyć do wymarłych:

• mezopotamska

• egipska

• kreteńska

• klasyczna

• bizantyjska

• środkowoamerykańska

• andyjska

Pięć nadal trwa:

• cywilizacja japońska

• cywilizacja zachodnia

• cywilizacja chińska

• cywilizacja islamska

• cywilizacja hinduistyczna

Gdy zajmujemy się współczesnym światem warto do nich dodać:

• cywilizacja afrykańska (ewentualnie)

• cywilizacja prawosławna

• cywilizacja latynoamerykańska

3. Cykle rozwoju gospodarczego.

Kondratiewa -występowanie wielu regularności w procesach gospodarczych, które przybierają formę cyklu trwającego od 40 do 50 lat, z fazami wzrostu i spadku koniunktury

Kondratiew uważał, że przyczynami długich cykli jest zużywanie się, zastępowanie i wzrost zasobu podstawowych dóbr kapitałowych infrastruktury (dróg kolejowych, kanałów).

Kuznets - gospodarka rozwija się wg. Falowania w cyklach 15-18 lat, nie dłużej.

W wahaniach cyklu koniunkturalnego można wyróżnić cztery podstawowe fazy:

1. kryzys (lub recesja w zależności od skali spadku produkcji)

2. depresja (lub dno kryzysu)

3. ożywienie gospodarcze

4. wysoka koniunktura (rozkwit gospodarczy)

Między poszczególnymi fazami zachodzi związek przyczynowo-skutkowy, co oznacza że mechanizmy i procesy zachodzące w jednej fazie cyklu warunkują mechanizmy i procesy w następnej fazie. Przebieg cykli jest nieregularny, różnią się one między sobą długością poszczególnych faz oraz amplituda wahań.

Opis faz cyklu koniunkturalnego:

1. Stan szczytowy koniunktury (rozkwit)

• Wysoki poziom wydatków inwestycyjnych doprowadza po pewnym czasie do wzrostu zdolności produkcyjnych gospodarki narodowej

• Inwestycje osiągają swój najwyższy poziom (przestają rosnąć)

• Koszty produkcji rosną (w wyniku wykorzystania gorszych urządzeń wytwórczych, zatrudnienia pracowników o niższych kwalifikacjach, zwiększenia pracy w godzinach nadliczbowych)

• Wzrost dochodów powoduje wzrost skłonności do oszczędzania (maleje skłonność do konsumpcji)

• Stopniowy wzrost kosztów produkcji w stosunku do wzrostu cen

• Banki coraz bardziej ograniczają udzielanie kredytów inwestycyjnych

• Wygasanie optymistycznych nastrojów wśród przedsiębiorców

2. Załamanie gospodarcze (kryzys nadprodukcji)

• Spadek kursów papierów wartościowych

• Zahamowanie wzrostu cen (a nawet spadek)

• Ograniczenie kredytów inwestycyjnych

• Zmuszanie do spłaty istniejących zobowiązań

• Spadek ilości zamówień na urządzenia wytwórcze i rezygnowanie z kontraktów budowlanych

3. Faza depresji

• Marża z zysków gwałtownie spada (trudności sprzedaży)

• Małe i słabsze przedsiębiorstwa bankrutują

• Maksymalne ograniczenie przez banki komercyjne kredytów

• Inwestycje i konsumpcja osiągają swoje minimum (nigdy zero)

• Pojawia się dno kryzysu

4. Faza ożywienia

• Przedsiębiorcy, którzy przetrwali, dokonują renowacji swojego kapitału

• Wycofanie starych maszyn i urządzeń zakupując nowocześniejsze, bardziej ekonomiczne

• Rośnie zatrudnienie

• Zwiększanie zysków

• Banki komercyjne nagromadziły środki pieniężne, a szukając klientów obniżają stopę procentową

• Tanie kredyty zachęcają przedsiębiorców do inwestowania

• Rosną kursy akcji i obligacji

• Ożywienie obejmuje coraz to nowe dziedziny życia gospodarczego

• W ciągu 2-3 lat osiąga nową fazę szczytowego rozwoju

4. Wyjaśnij pojęcie rewolucji przemysłowej.

Rewolucja przemysłowa - to proces zmian społecznych, ekonomicznych i politycznych, który został zapoczątkowany na przełomie XVIII i XIX wieku w Anglii i był związany z przejściem od produkcji manufakturowej bądź rzemieślniczej towarów do produkcji fabrycznej na dużą skalę. ( Najogólniej rzecz biorąc, rewolucja przemysłowa oznaczała zastosowanie po raz pierwszy na wielką skalę postępu technicznego w procesie produkcji, w celu obniżki kosztów wytwarzania i zwycięstwa w walce konkurencyjnej )

5. Omów przesłanki rewolucji przemysłowej.

Żeby mogła nastąpić rewolucja muszą nastąpić:

a) przemiany w rolnictwie

modernizacja wsi, dostarczanie siły roboczej i surowców do rozwoju przemysłu, zmodernizowana wieś jest też chłonnym rynkiem zbytu

b) stworzenie warunków do upowszechnienia badań naukowych ( 1623 prawo patentowe w Anglii)

c) rynek zbytu na towary pochodzące z przemysłu

wewnętrzny rynek zbytu pobudza rozwój a następnie pojawia się rynek zagraniczny

d) infrastruktura transportowa

Rewolucja przemysłowa zaczęła się na wsi (pola zamieniane były na pastwiska co wiązało się potrzebą zmniejszenia ilości osób pracujących na wsi; nastąpiła zmiana myślenia u właścicieli ziemskich - arystokracji; stosowano rachunek ekonomiczny w gospodarowaniu ziemia - bardziej opłacała się sprzedaż wełny niż zboża; następowały migracje ze wsi do miasta - powstał rezerwa taniej siły roboczej) Kapitał, handel napędzał rozwój miast. Koła gospodarcze mieszczańskie inwestowały w handel następnie pieniądze te „przenieśli” z manufaktur do produkcji przemysłowej.

Przesłanki rewolucji przemysłowej

A. Tradycje produkcyjne rzemiosła

B. Istnienie kapitału nagromadzonego w wyniku pierwotnej akumulacji

C. Istnienie wolnej siły roboczej

D. Rynek zbytu na towary przemysłowe

E. Rozwój nauki i techniki

F. Zasoby surowcowe

G. Stabilny ustrój polityczny i system gospodarczy
H. Infrastruktura

6. Dlaczego Anglię uważamy za kolebkę rewolucji przemysłowej.

Rewolucja przemysłowa zaczęła się w Anglii, najlepiej rozwiniętym i najbogatszym wówczas kraju świata, który miał także wydajne rolnictwo i bogactwa naturalne zapewniające energię (węgiel kamienny). W Anglii, kolebce przemysłu, na przykład XIII-wieczne chałupnictwo wełniane nie zaspokajało potrzeb rynku. Stało się to powodem do poszukiwania nowych rozwiązań technologicznych. Rewolucji w przędzalnictwie dokonała Spinning Jenny (maszyna przędzalnicza wynaleziona przez Jamesa Hargreavesa w 1764 r. udoskonalona przez Richarda Arkwrighta w 1767 r.). Jednak największym wynalazkiem była maszyna parowa (Thomas Newcomen,James Watt) - przemysł, komunikacja, górnictwo.

Burzliwe zmiany w Anglii w technice produkcji określone mianem rewolucji przemysłowej, da podkreślenia nie tyle tempa co głębokości przemian doprowadziły w efekcie do ukształtowania się nowego systemu ekonomicznego i nowej cywilizacji przemysłowej. Dogodne wyspiarskie położenie stwarzało sprzyjające warunki do rozwoju handlu i floty a tym samym zdobywania kolonii ponadto chroniło przed najazdami. Na przełomie XVII i XVIII nastąpiły w Anglii ważne przemiany w technice produkcji rolniczej, polegającej na intensyfikacji hodowli wiodącej do wzrostu produkcji żywności i wełny. Wprowadzono nowe rośliny uprawne, okopowe. Rewolucja agrarna powodowała coraz większa koncentracje własności ziemskiej. Przemiany doprowadziły do ogólnego wzrostu wydajności rolnictwa angielskiego co rozszerzyło rynek wiejski na artykuły przemysłowe oraz stworzyło nadwyżki żywności. Procesy te sprzyjały rozwojowi rynku wewnętrznego i umocnieniu spójności ekonomicznej kraju. Warunkiem przemian gosp i technicznych było także umożliwienie mobilności siły roboczej. Anglia należała do krajów i najszybciej postępującym rozwoju manufaktury zwłaszcza sukienniczych i metalurgicznych na dość wysokim poziomie. Dzięki temu wzrastała liczba ludzi zatrudnionej w produkcji pozarolniczej.

7. Czynniki przemian demograficznych od początku XIX wieku.

8. Wpływ postępu cywilizacyjnego na przemiany demograficzne.

Rewolucji przemysłowej w Europie towarzyszył intensywny wzrost de­mograficzny. W pierwszej poł. XIX wieku bardzo szybko wzrastało zaludnienie świata, przy czym dotyczyło to głównie krajów najbardziej rozwiniętych pod względem gospodarczym. W końcu XVIII wieku i w pierwszej poł XIX wieku przyspieszony wzrost ludności zaznaczył się głównie w Anglii, Francji, Belgii, Holandii i USA. Demograficzny sens rewolucji polegał na stałym obniżaniu się umieralności i zwiększaniu przeciętnej długości życia. W drugiej poł XIX wieku w Szwecji człowiek żył przeciętnie 38lat, Anglii i Francji 38 - 39lat natomiast na przełomie XIX i XX wieku człowiek w Szwecji żył 53lata a Anglii i Francji 46 - 47lat. Wyraźnie daje się zauważyć związek między obniżaniem się śmiertelności, a rozwojem gospodarczym. Spadek śmiertelności następuje szybciej w krajach lepiej rozwiniętych, później zaś w krajach opóźnionych. Na spadek śmiertelności wpłynęły przyczyny:

1. postęp higieny i oświaty,

2. rozwój medycyny,

3. industrializacja i ogólny wzrost produkcji przemysłowej i rolniczej.

Do podnoszenia higieny życia codziennego przyczyniło się wprowadzenie do powszechnego użytku mydła i pościeli. Jednocześnie rozwinięte państwa wprowadzały kontrolę sanitarną nad handlem żywnością, i czystością, wody, zakładały pierwsze szpitale.

Nastąpił przyspieszony rozwój empirycznej medycyny i wspierających je nauk przyrodniczych: biologii i chemii. W 1796 roku Anglik Edward Jenner opracował pierwszą, szczepionkę przeciw chorobie zakaźnej (ospie). W pierwszej poł XIX wieku duże efekty przyniosła kampania m.in. w zwalczaniu śmiertelności przy porodach.

Do upowszechniania zdobyczy medycyny przyczynił się również rozwój przemysłu i urbanizacja. Przemysł wytwarzał masowo skomplikowane przyrządy, aparaty lecznicze i tanie leki.

Najlepszym, syntetycznym miernikiem wspólnego postępu nauki, oświaty, lecznictwa i przemysłu może być przeciętne trwanie życia ludz­kiego.

Pierwszy etap rewolucji demograficznej w Europie charakteryzował się szybkim spadkiem śmiertelności, przy jednoczesnym zachowaniu dotychczasowego wskaźnika urodzeń. Rezultatem tego stanu rzeczy był oczywiście gwałtowny przyrost naturalny w tych krajach.

Przyrost naturalny do czasów rewolucji przemysłowej był dość równomierny na całym świecie. Od tego okresu był wyższy w krajach uprzemysłowionych niż w krajach nierozwiniętych. Przyrost ludności na świecie:

1800 - 906mln

1850 - 1171mln

1900 - 1608mln

1950 - 2400mln

9. Czy istniała specjalna droga (Sonderweg) rozwoju rewolucji przemysłowej w
   Niemczech.

Gdy rewolucja francuska znosiła dawne podziały społeczne, w Prusach zadekretowano sztywny podział na szlachtę, mieszczaństwo i chłopstwo. Prusy dały pierwszy przykład rewolucji przemysłowej sterowanej przez rząd który wypełnił brak miejscowej burżuazji. Odgórna pruska industrializacja wynikała z planów wojskowych. Szczególną uwagę zwrócił Fryderyk Wielki na Górny Śląsk, wówczas rzadko zaludniany zacofany rolniczo. W 1757 powstała tam pierwsza huta z wielkim piecem. Górny Śląsk stał się pod rządami pruskimi zapleczem przemysłowym armii i policji. Większość obszaru Prus byłą nadal pogrążona w feudalizmie, a junkierska gospodarka rolna oparta na pańszczyźnie. Rozwój gospodarczy dotyczył tylko określonych gałęzi przemysłu ciężkiego i zbrojeń oraz niektórych regionów, jak Górny Śląsk. Na początku XIX wieku nastąpił też rozwój przemysłu w Saksonii, gdzie produkowano tekstylia i inne wyroby konsumpcyjne. W wyniku blokady kontynentalnej rozwinął się przemysł włókienniczy w Nadrenii oraz powstało zagłębie Ruhry-Okręg Przemysłu Ciężkiego. Rewolucja przemysłowa w Saksonii przebiegała równolegle z rozszerzeniem się lokalnego rynku zbytu. W pozostałych rejonach Niemiec panowało ubóstwo przeludnienie prowadzące do masowej emigracji za ocean. Stary porządek feudalny w krajach niemieckich ustępował powoli, zwłaszcza na wschodzie. Reformy stosunków agrarnych trwały od 1783r, gdy zniesiono poddaństwo osobiste w Badenii do 1850r, gdy zakończono reformę pruską. W rezultacie pruskiej drogi do kapitalizmu Sonderweg w Prusach nadal dominowała wielka własność ziemska. Ważną rolę w rozwoju naturalnych przesłanek niemieckiej rewolucji przemysłowej odegrało odejście od trójpolówki na rzecz płodozmianu. W latach 1815-1865 ludność Niemiec wzrosła o 59% produkcja rolna zaś o 135% . Dla niemieckiej Rewolucji Przemysłowej duże znaczenie miał nie tylko szybki wzrost liczby ludności ale także mobilność siły roboczej. W poszukiwaniu pracy robotnicy przenosili się w raz ze swoimi rodzinami ze słabo rozwiniętych terenów wsch. do ośrodków przemysłowych Zach Niemiec. Wędrówkę tę nazwano Ostflucht (ucieczka ze wschodu). Sukcesy przemysłu niemieckiego w II połowie XIX wieku tłumaczy się też często wysokim poziomem szkolnictwa zawodowego i politechnicznego. Utworzenie związki celnego w 1834r oraz budowa kolei i kanałów zdynamizowały niemiecka rewolucje przemysłową. Rozwój sieci kolejowej nie tylko zbliżał rynki zbytu do ośrodków produkcji, ale sam w sobie powodował wzrost zapotrzebowania na wyroby metalurgiczne. Żywiołowemu rozwojowi rewolucji przemysłowej w zachodniej częściach Niemiec towarzyszyły efekty `pruskiej drogi do kapitalizmu' na wschodzie.

10. Miejsce Niemiec w gospodarce światowej przed I wojną światową.

11 .Omów na przykładzie wybranego kraju, który uważasz za przodujący, przebieg procesów industrializacji.

Industrializacja inaczej uprzemysłowienie jest to proces przekształcania się społeczeństw tradycyjnych w przemysłowe dzięki wprowadzeniu gospodarki opartej na mechanizacji produkcji, kierowanej planowo przy użyciu określonych metod zarządzania, charakteryzujący się zwiększaniem się odsetka osób zatrudnionych w przemyśle, standaryzacją czasu pracy, wyraźnym podziałem pracy i wzrostem heterogeniczności społeczeństwa. Procesowi temu towarzyszy przyspieszona urbanizacja, zwiększaniem się liczby grup wtórnych w stosunku do grup pierwotnych, zmniejszaniem się roli grup wspólnotowych.

Krajem o najszybszym rozwoju industrializacji była w XIX wieku Anglia. Uprzemysłowienie kraju miało ścisły związek z wybuchem rewolucji przemysłowej. Doprowadziła ona do wzrostu wydobycia węgla kamiennego, który wkrótce wyparł węgiel drzewny. W 1735 roku Abraham Derby zastosował w hutnictwie koks, a już w II połowie XVIII wieku zaczęto budowę wielkich pieców hutniczych. Rozwinęły się wielki okręgi przemysłowe: Manchester, Liverpool, Birmingham. Szybko posuwała się również urbanizacja: rozwijały się miasta, ludność migrowała ze wsi do miast, poprawiły się warunki mieszkaniowe, co znacznie przyczyniło się do zwiększenia liczby mieszkańców miast angielskich. Jednak największy boom przeżył przemysł włókienniczy. Wytwarzano przemysły masowego użytku, a zapotrzebowanie na narzędzia potrzebne do ich produkcji pociągnęło za sobą rozwój hutnictwa i innych gałęzi gospodarki.

12. Stany Zjednoczone jako przykład kraju o szybkim postępie
    ekonomicznym i cywilizacyjnym w XIX wieku.

W ciągu kilkudziesięciu kolejnych lat po zakończeniu wojny domowej, USA rozwinęły się w największą potęgę przemysłową świata. Przyjęto 17 nowych stanów. Rozwinięto połączenia kolejowe; dzięki nim połączono brzegi obu oceanów. W gospodarce zaczęto stosować na szeroką skalę energię elektryczną i silniki spalinowe. Szybko zaczęła rozwijać się motoryzacja, m.in. dzięki zakładom Henry Forda, przyczyniając się do rozwoju kraju. Powstały pierwsze gigantyczne korporacje produkujące m.in. stal, maszyny, okręty. Rozwinął się przemysł naftowy, chemiczny, bawełniany, rozwinęło się górnictwo węgla kamiennego. Dzięki szybkiemu rozwojowi powstały wielkie fortuny: Johna Morgana, Johna Rockefellera, Andrew Carnegie'go. Wzrost gospodarczy w tym okresie przekraczał 10%. Korzystając z kłopotów Wielkiej Brytanii w Wojnie Burskiej Stany Zjednoczone zmonopolizowały budowę Kanału Panamskiego (układ Clayton - Bulwer). Budowę rozpoczęto 1850, zakończono w 1914.

Kolonie amerykańskie podporządkowane Anglii traktowano jako źródło surowców, podatków i rynek zbytu dla towarów z metropolii. Aby ten stan rzeczy utrzymać, Brytyjczycy zabraniali kolonistom budowania zakładów wytwórczych i rozwijania własnego systemu pieniężnego. Amerykanie w różny sposób starali się ominąć krępujące przepisy, ale skutkowało to represjami ze strony władz. Najbardziej brzemienne w skutkach okazało się wprowadzenie cła na importowaną herbatę. Było to przyczyną do pierwszych ostrzejszych protestów, które miały miejsce w Bostonie (1773 r.), a niebawem (1776 r.) ogłoszenia Deklaracji Niepodległości. Doszło do zwycięskiej wojny z metropolią, która w 1783 r. uznała niepodległość Stanów Zjednoczonych. Po uzyskaniu niepodległości powstały warunki do głębokich przekształceń w strukturze społeczno-gospodarczej i szybkiego rozwoju gospodarczego. Podstawę wolności gospodarczej zapewniała demokratyczna konstytucja z 1787 r., która utrwalała federacyjny i republikański charakter państwa. W 1792 r. Kongres uchwalił ustawę monetarną, na mocy której uznano dolar za oficjalną monetę urzędową. Gospodarka USA nastawiona została głównie na rozwój rynku wewnętrznego, wymianę towarów między podstawowymi sektorami: przemysłem i rolnictwem. Aby umożliwić rozwój rodzimego przemysłu, zastosowano politykę protekcjonizmu celnego , która chroniła krajowy rynek przed zalewem tanich towarów angielskich. Od 1816 r. rozpoczęto wprowadzanie wysokich ceł ochronnych na większość surowców oraz produktów przemysłowych sprowadzanych do kraju. Wysokie opłaty celne, przyczyniające się do zwiększenia dochodów budżetowych. Dochody te zostały przeznaczone na rozwijanie nowych technologii , oraz na zakupywanie nowych terenów np. ( od Francuzów za 15mln dolarów Luizjanę , od Hiszpanów za 5mln Florydę, od Rosji za 7,2mln Alaskę). Istotnymi czynnikami rozwoju Stanów Zjednoczonych było dużo tempo przyrostu naturalnego i masowy napływ imigrantów z Europy (w latach 1815-1860 przyjechało stąd ok. 5mln osób). Imigranci, będący przeważnie ludźmi młodymi i przedsiębiorczymi, bardzo korzystnie wpłynęli na postęp gospodarczy, zagospodarowując rolniczo nowe obszary. W sumie liczba ludności zwiększyła się z 3,5mln w chwili uzyskania niepodległości do 32mln już w roku 1860. Rozwój przemysłu USA do ok.1815 r. był jeszcze dość powolny, gospodarka wykazywała wciąż sporą zależność od Europy. Rozwój gospodarczy finansowany był w dużym stopniu pożyczkami pieniężnymi z banków angielskich i niderlandzkich. Powstawały pierwsze manufaktury, przeważnie o profilu włókienniczym. W latach 1815-1840 nastąpił rozwój przemysłu drobnego. Mechanizacja następowała wolno, bazowała na ogół na tanich maszynach angielskich. Przewrót techniczny nastąpił po roku 1840, industrializacja nabrała szybkiego tempa, co obrazuje ponad ośmiokrotny wzrost wydobywania węgla kamiennego i blisko trzykrotne zwiększenie wytopu surówki żelaza. W efekcie już w końcu lat pięćdziesiątych Stany Zjednoczone dołączyły do grona potęg przemysłowych świata (w 1860r

To jest do przeczytania lania wody ;)

13. Przedstaw na przykładzie wybranego kraju opóźnienia rozwojowe w odniesieniu
    do XIX wieku.

14. Rewolucja przemysłowa na ziemiach polskich.

Związki gospodarcze poszczególnych zaborów z różnymi rynkami ogólnopaństwowymi sprawiły, że rewolucja przemysłowa na ziemiach polskich nie przebiegała równomiernie. Najwcześniej i w sposób najpełniejszy dokonała się w Królestwie Polskim i na Górnym Śląsku, inne dzielnice, bowiem stanowiły jedynie rolnicze zaplecze dla przemysłów państw zaborczych. Na Górnym Śląsku, gdzie w procesie tym główną rolę odegrało hutnictwo, faza wstępna trwała od 1796 roku do 1830 r. Rozpoczęło go uruchomienie w Gliwicach pierwszego na kontynencie europejskim wielkiego pieca stosującego koks. Wkrótce wprowadzono inne udoskonalenia i maszyny parowe, powstały nowoczesne huty cynku. Zasadniczy okres rewolucji przemysłowej na Górnym Śląsku trwał w latach 1831- 70. Upowszechniły się wówczas wielkie piece koksowe, pudlingarnie, walcownie i maszyny parowe. Rozwój nowoczesnego hutnictwa spowodował olbrzymi wzrost wydobycia węgla, które w latach 1800- 70 zwiększyło się z 41 tys. ton do 5,9 mln ton.

Na ziemiach polskich rewolucja przemysłowa najwcześniej i w sposób najpełniejszy dokonała się w Królestwie Polskim i na Górnym Śląsku. Inne dzielnice stanowiły w tym czasie jedynie rolnicze zaplecze dla przemysłów państw zaborczych. Faza wstępna trwała 1796-1830, w trakcie której uruchomiono w Gliwicach pierwszy na kontynencie europejskim wielki piec opalany koksem, wprowadzono maszyny parowe, zbudowano nowoczesne huty cynku. Zasadniczy okres rewolucji przemysłowej na Górnym Śląsku trwał w latach 1831-70. Koksownie, pudlingarnie, walcownie i maszyny parowe i rozwój hutnictwa spowodował olbrzymi wzrost wydobycia węgla, które zwiększyło się z 41 tys. t w 1800 r. do 5,9 mln t w 1870 r. W 1866 r. w produkcji surówki oraz półfabrykatów hutniczych i odlewów już ponad 90 proc. zakładów Górnego Śląska stosowało węgiel i koks.

W Królestwie Polskim faza wstępna rewolucji przemysłowej przypadła na lata ok. 1816-50, a przodującą rolę odgrywał w niej przemysł włókienniczy. Około 1820 r. uruchomiono w rejonie Warszawy i Łodzi pierwsze mechaniczne przędzalnie wełny, a wkrótce także bawełny, a w 1839 r. mechaniczne, nowoczesne warsztaty tkackie. W końcu lat 40. Łódź stała się ważnym ośrodkiem przemysłu bawełnianego, korzystającym w pełni z maszyn parowych. Właściwy okres rewolucji przemysłowej w Królestwie Polskim przypada na lata 1850-90. W przemyśle włókienniczym liczba zakładów stosujących napęd parowy wzrosła z dziewięciu do ponad 100, a moc maszyn wzrosła ponad stokrotnie. Podobne przemiany nastąpiły w innych gałęziach przemysłu. Najwyższy poziom europejski osiągnęło cukrownictwo, hutnictwo i przemysł maszynowy. W okresie tym zbudowano nowe huty w Zagłębiu Dąbrowskim i Warszawie, powstały trzy okręgi przemysłowe: włókienniczy warszawsko-łódzki, górniczo-hutniczy sosnowiecko-częstochowski i Górnośląski Okręg Przemysłowy, a moc maszyn parowych w latach 1853-88 w całym Królestwie Polskim wzrosła z ok. 2 tys. do blisko 55 tys. KM, zaś liczba zatrudnionych robotników z ok. 50 tys. do ok. 150 tys.

PERIODYZACJA ROZWOJU GOSPODARCZEGO POLSKI

1. Wspólnota pierwotna do VII w. n.e.

2. Feudalizm VII-XVIII w.

   a. wczesny feudalizm VII-XII w.,

   b. rozkwit feudalizmu. Gospodarka czynszowa XIII-poł. XV w.,

   c. rozwój gospodarki folwarczno-pańszczyźnianej od poł. XV do poł. XVII w.,

   d. kryzys gospodarki folwarczno-pańszczyźnianej i upadek gospodarczy Polski od poł. XVII do XVIII w.

3. Kształtowanie się gospodarki kapitalistycznej od końca XVIII do poł. XIX w.

4. Kapitalizm poł. XIX w. - 1939r.

   a. kapitalizm na ziemiach polskich od II poł. XIX w. do końca I wojny światowej,

   b. kapitalizm w okresie gospodarki polskiej1918-1939

5. Gospodarka w okresie II wojny światowej.

6. Rozwój gospodarczy Polski Ludowej 1945-1975.

a. kształtowanie się nowego systemu gospodarczego i odbudowa gospodarcza Polski 1945-1949,

b. pierwsza faza industrializacji 1950-1970. Budowa podstaw przemysłu,

c. druga faza industrializacji i jej skutki w latach 1971-1975. Dysproporcje,

  d. specyficzne cechy rozwoju gospodarczego Polski Ludowej

15. Przemiany agrarne w XIX wieku.

Katalizatorem przemian agrarnych w XIX wieku była również rewolucja przmysłowa, która swoim zasięgiem objęła także rolnictwo. Zaczęto tworzyć wielkie gospodarstwa rolne przez wywłaszczenie chłopów. Pojawiły się nowe techniki rolne, m.in. zastosowanie płodozmianu (rośliny zbożowe i okopowe uprawiano na zmianę na tym samym polu), ulepszono rasy bydła, wprowadzono nowe uprawy kukurydzy i ziemniaków, które częściowo ograniczyły plagi głodu. Coraz częściej dokonywano melioreacji i osuszania bagien. Zastosowano maszyny takie jak siewnik czy młockarnie. W rolnictwie doszło do akumulacji kapitału. Powstałą także teoria fizjokratyzmu, mówiąca, że podstawą dobrobytu społeczeństwa jest rolnictwo. Jej twórcą był Francois Quesnay.

ROZWÓJ KAPITALISTYCZNEGO ROLNICTWA.REWOLUCJA AGRARNA XVIII-POŁ. XIX

1. Istota rewolucji agrarnej

   a. przewrót techniczny

   - przejście od trójpolówki do płodozmianu (likwidacja ugorów),

   - zastosowanie nowych narzędzi i maszyn (mechanizacja),

   - intensywne nawożenie i zabiegi melioracyjne,

   - doskonalenie gospodarki roślinnej (nowe uprawy, wydajniejsze odmiany roślin),

   - doskonalenie hodowli, nowe odmiany i rasy, poprawa techniki żywienia zwierząt, system oborowy hodowli,

   - uprzemysłowienie rolnictwa

   b. przeobrażenia społeczne rolnictwa

   - ostateczny rozkład stosunków feudalnych (usamodzielnienie się drobnych wytwórców),

   - spadek ludności utrzymującej się z rolnictwa.

2. Dwie drogi rozwoju stosunków kapitalistycznych w rolnictwie

   a. droga pruska (kraje Europy Wschodniej)

   - stopniowe przekształcenie się folwarków w gospodarstwa kapitalistyczne,

   - zmiany w rolnictwie pod wpływem zarządzeń odgórnych, połowiczność zmian,

b. droga amerykańska (Stany Zjednoczone, Francja)

   - rozwój gospodarki farmerskiej i chłopskiej podstawą przejścia do gospodarki kapitalistycznej,

   - rewolucyjny charakter przemian,

3. Typy rolnictwa kapitalistycznego

   a. intensywne rolnictwo mieszane roślinno-hodowlane (Holandia, Anglia)

   - duże nakłady pracy i kapitału na jednostkę ziemi,

   - duża wydajność z 1 ha ziemi,

   - wysoka wartość ziemi,

   b. ekstensywne rolnictwo towarowe (Stany Zjednoczone, Kanada, Rosja)

   - dominacja jednej uprawy lub hodowli,

   - mała wydajność ziemi i wysoka wydajność pracy,

   - wysoki stopień mechanizacji wobec małej liczebności siły roboczej,

   - niskie nakłady na 1 ha,

   - niska cena ziemi,

   - taniość produkcji.

   c. rolnictwo plantacyjne (Ameryka Środkowa i Południowa, niektóre azjatyckie i afrykańskie kraje podzwrotnikowe),

   - dominacja upraw przeznaczonych na eksport,

   - rolnictwo wyspecjalizowane, monokulturowe,

   - oparcie się o pracę przymusową lub nisko opłacaną. 

16. Konsekwencje rewolucji agrarnej dla postępu cywilizacyjnego.

17. Co rozumiesz pod pojęciem II rewolucji przemysłowej.

Druga rewolucja przemysłowa przypada na drugą połowę XIX i początki XX stulecia. Spowodowana została gwałtownym rozwojem nauki, któremu towarzyszyło powstanie nowych rozwiązań technicznych, począwszy od silnika gazowego, poprzez dynamit i karabin maszynowy, aż po odkurzacz elektryczny w 1907 roku.

Rozwój hutnictwa - aluminium, która wymagała dużo energii z wody tzw. hydroenergia. Rozwój silnika elektrycznego, żarówki, telegrafu.
Petrochemia - ropa naftowa eksploatowana w latach 50-tych XIX w. Ropa wykorzystywana była w 80-tych latach do silnika spalinowego. Pionierzy motoryzacji - Francja, Niemcy. Rozwój lotnictwa - 1903 r. pierwszy lot.
Przemysł chemiczny - I-sze sztuczne włókna, nawozy 80-te i 90-te lata XIX wieku (Niemcy)
Przemysł optyczny - nowe technologie, branże i rejony.

18. Przedstaw ogólną charakterystykę przemian gospodarczych w świecie w latach
    1871-1914 ze szczególnym uwzględnieniem Niemiec i USA.

Niemcy - zjednoczenie polityczne(1871), przyłączenie Alzacji i Lotaryngii, olbrzymia kontrybucja od Francji (kapitał inwestycyjny), grynderka (ruch zakładania spółek), chłonny rynek zbytu na wsi, przyrost naturalny, protekcjonizm celny, zamówienia zbrojeniowe, badania naukowe - rozwój techniki, rozwój floty, bankowości i ubezpieczeń; nieduża emigracja do USA. Sprawna administracja, stawianie na jakość, tradycyjna, ale stwarzająca szanse oświata - po 1873 niezwykły rozwój; przemysły nowoczesne elektrotechniczny i chemiczny także rolno-spożywczy i włókienniczy. Monopolizacja (Reńsko-Westfalska wspólnota węgla i stali, AEG, IG Farben). 1913r. - wyprzedzenie Wlk. Brytanii (II miejsce w świecie po USA). Rolnictwo opierało się na wielkiej własności rodzin junkierskich, wydajne i dobrze zaopatrzone technicznie.

USA - wielkie bogactwa naturalne(węgiel, ropa, rudy), imigranci z Europy i Azji. 1894-pierwsze miejsce na świecie w produkcji przemysłowej. Postęp techniczny i zastosowanie naukowej organizacji pracy - rozwój wszystkich gałęzi przemysłu. Rozwój monopoli (1870-Standart Oil Trust(potem Company) Johna D. Rockefellera, J. P. Morgan United Steel Corporation, International Harvester Company, 1903-Ford Motor Company - Henrego Ford). 1890-Sherman Act prawo antytrustowe omijane przez tworzenie holdingów. Rolnictwo-Południe bawełna i tytoń(obudowa po wojnie), Zachód -pszenica, kukurydza, bydło. I potęga gospodarcza świata.

22.Wpływ I wojny światowej na gospodarkę.

Po zakończeniu wojny nastąpił spadek produkcji przemysłowej na świecie. Był ona związany przede wszystkim z koniecznością przestawienia gospodarki z produkcji wojennej na pokojową. Również nieustabilizowana sytuacja polityczna w wielu państwach nie sprzyjała rozwojowi gospodarczemu..

Produkt Krajowy Brutto (PKB) zwiększył się w głównych krajach alianckich (Wielka Brytania, Włochy i USA), zmniejszył się natomiast we Francji, Rosji, neutralnej Holandii oraz w państwach centralnych. Spadek PKB w Austrii, Rosji, Francji i Turcji sięgał od 30 do 40%. Na przykład w Austrii cała trzoda chlewna została przeznaczona na ubój i pod koniec wojny na rynku w ogóle nie było mięsa. Dochodzi do tego inflacja: w 1919 roku w Wielkiej Brytanii ceny było 2,11 raza wyższe niż w 1913.

We wszystkich krajach zwiększył się udział państwa w PKB, we Francji i Niemczech przekroczył on 50% a w Wielkiej Brytanii prawie doszedł do 39% (1917 r.). Aby sfinansować zakupy w USA alianci zaczęli zaciągać ogromne pożyczki (głównie na Wall Street). W końcu 1916 r. Wilson zdecydował się odciąć Ententę od źródeł kredytu, ale w obliczu wojny z Niemcami postanowił tego nie robić. Po przystąpieniu USA do wojny w akcji kredytowej dla aliantów oprócz banków prywatnych uczestniczył także rząd amerykański. W latach 1914-1919 dług Wlk. Brytanii wzrósł z 26% do 128% PKB. Po 1919 r. Stany Zjednoczone zażądały spłaty pożyczek, które Anglia i Francja finansowały głównie z reparacji wojennych uiszczanych przez Republikę Weimarską, której rozwój był z kolei wspierany przez kredyty amerykańskie. To krążenie pieniędzy w obiegu zamkniętym załamało się w 1931 r. a wierzyciele amerykańscy nigdy nie zostali spłaceni.

23. Przedstaw oceny gospodarki światowej Johna Maynarda Keynesa po I i po
II wojnie.

Po I WŚ:

Rynek trzeba ożywiać, należy obniżać stopy procentowe, stosować ulgi inwestycyjne w systemie podatkowym, ratować firmy zagrożone bankructwem, dzięki państwowemu interwencjonizmowi.

Po II WŚ:

Po II Wojnie Światowej praktyka gospodarcza większości państw została ostatecznie zdominowana przez teorię interwencjonizmu, której patronował John Keynes. Najbardziej istotnym elementem myśli Keynesa było wskazanie celowości znacznego poszerzenia zakresu oddziaływania państwa na gospodarkę i jej kontrolowania przez administrację publiczną oraz odrzucenie prawa Saya i oparcie teorii ekonomii na, uznanej za jedną z „pierwszych zasad” ekonomii, zasadzie efektywnego popytu. Keynes postulował żeby kraje z nadwyżka płatności powinny importować dobra z krajów o niedoborem płatności.

Po I wojnie światowej

Keynes wydał książkę pt: „The Economic Consequences of the Peace”, w której przestrzegał przed konsekwencjami nałożonych reparacji wojennych. Uważał, że nie będą one służyły stabilizacji świata i nie uspokoją sytuacji politycznej.

Po krachu w 1929 roku doszło do wprowadzenia interwencjonizmu (polityka New Deal). Keynes twierdził, że w okresie dekoniunktury państwo może łagodzić jej skutki społeczne i ekonomiczne przez bezpośrednie "wpompowanie" pieniędzy podatników w gospodarkę. W okresie dekoniunktury zachodziło jego zdaniem zjawisko samonapędzającego się "zwijania" gospodarki, polegającego na jednoczesnym spadku produkcji wynikającego ze zmiejszania się podażu na rynku i automatycznym ubożeniem społeczestwa powodującego dalsze zmniejszanie podaży. Aby zlikwidować to niekorzystne zjawisko należało zdaniem Keynesa wpompować w tym okresie pieniądze do gospodarki przez tworzenie miejsc pracy bezpośrednio finansowanych przez państwo, zaś w okresie koniunktury "przykręcać finansową śrubę", poprzez ograniczanie podaży pieniądza.

Po II wojnie światowej

W 1936 roku: „Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza”. Jego makroekonomiczne spojrzenie na gospodarkę, udowodnienie tezy, że bez ingerencji państwa gospodarka skazana jest na niepełne wykorzystanie czynników wytwórczych, wskazanie nowych sposobów przeciwdziałania temu zjawisku stanowiły rewolucyjną zmianę w sposobie myślenia ekonomicznego. Jego koncepcje dotyczące pieniądza zostały uwzględnione w trakcie budowy po wojnie międzynarodowego systemu walutowego. On sam był twórcą Międzynarodowego Funduszu Walutowego oraz Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju.

24. Wielki kryzys gospodarczy 1929-1933.

Wielki kryzys, określany też mianem wielkiej depresji - największy kryzys gospodarczy w XX wieku, który miał miejsce w latach 1929-1933 i objął wszystkie kraje oraz wszystkie dziedziny gospodarki.

Kryzys rozpoczął się w Stanach Zjednoczonych, po tzw. czarnym czwartku (a według niektórych źródeł już kilka miesięcy wcześniej), czyli panice na giełdzie nowojorskiej na Wall Street 24 października 1929, gdy gwałtownie spadły ceny akcji, pociągając za sobą łańcuch bankructw i zadłużenia, które rozprzestrzeniły się stopniowo na wszystkie kraje. Skutkiem kryzysu była też utrata pracy przez setki milionów ludzi - w USA bezrobocie sięgnęło 1/3 siły roboczej. Spadek produkcji przemysłowej sięgnął w niektórych krajach 50% (Polska, USA), a szczególnie silnie odczuło kryzys rolnictwo. Poprawa sytuacji gospodarczej nastąpiła w 1933 r., w Polsce dopiero ok. 1935 r.

Skutkiem wielkiego kryzysu, według oceny historyków, było m.in. dojście Hitlera do władzy w Niemczech. W Stanach Zjednoczonych skutki kryzysu zostały złagodzone przez tzw. Now Ład Gospodarczy (ang. New Deal), czyli program reform ekonomiczno-społecznych wprowadzonych w USA przez prezydenta Roosevelta w latach 1933-1939 - popularność zyskała wtedy doktryna ekonomiczna keynesizmu zakładająca interwencję państwa w gospodarce, która przez wiele lat dominowała potem w teorii i praktyce gospodarczej krajów wolnorynkowych.

25. Na czym polegał tzw. Kapitalizm kierowany (po 1933 roku).

Strategia ta (określana mianem guided capitalism - kapitalizm kierowany), zakładając konieczność ścisłej współpracy pomiędzy rządami, wielkim przemysłem oraz związkami zawodowymi, uznawała czynnik publiczny a nie rynek za główną siłę sprawczą. Zorientowana na duże i średnie przedsiębiorstwa, realizowana w warunkach skartelizowanych przemysłów, silnie regulowanych rynków finansowych i przy silnych więzach między dużym przemysłem finansowych sferami rządowymi, strategia ta silnie ograniczała możliwość rozwoju małej przedsiębiorczości, stanowiącej naturalną bazę dla rozwoju działalności typu venture capital.

Keynes w książce „Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza” chciał pokazać mechanizmy, które powinny służyć postępowi gospodarczemu- jego utrzymaniu na wysokim poziomie. Działania pośrednie- tzn. kontrolowana inflacja- państwo może kontrolować ilość pieniądza w obiegu- niektóre państwa nie przyjęły tego- mówiły, że wartość pieniądza jest rzeczą nienaruszalną, nadrzędną. Proponował też, aby progresywnie opodatkować dochody. Zwiększenie świadczeń socjalnych- przede wszystkim dla bezrobotnych- na tym wyrastały programy państw dobrobytu- do pewnego momentu gospodarka mogła takie świadczenia wytrzymać. Mówił o potrzebie obniżenia stopy oprocentowania oszczędności- pieniądz należy inwestować, a nie trzymać w banku. Działania bezpośrednie- zwrócił uwagę na roboty publiczne- mamy do czynienia z etatyzmem państwowym- państwo nie zawsze licząc się z kosztami finansuje roboty publiczne. Po kryzysie mamy do czynienia z kapitalizmem kierowanym- państwo zaczyna wchodzić w regulowanie pewnych mechanizmów gospodarki

26. Niemiecka gospodarka po 1933 roku i po wybuchu wojny.

Niemcy - faszystowski korporacjonizm (reglamentacja, centralizm, planowanie), grupy przemysłowe zarządzające handlem i przemysłem, Front Pracy - zakaz strajków, plan 4-letni - zdobycie niezależności surowcowej(środki zastępcze), zbrojenia i roboty publiczne-rozwój transportu(pod przyszłe podboje), ograniczanie popytu ludności(armaty zamiast masła), zwiększanie terytorium(`38-Austria, Kraj Sudecki, '39-Czech i Morawy, Kłajpeda).

Gospodarka wojenna - wzrost potencjału ekonomicznego poprzez aneksje i eksploatacje krajów podbitych, doktryna wielkoobszarowej gospodarki = Niemcy centrum przemysłowym Europy - reszta dostarcza surowców (jak kraje neutralne), siły roboczej i żywności. Po Stalingradzie „wojna totalna”, drastyczne ograniczenie produkcji cywilnej, przymus, pracy robotników, metody pracy przymusowej w fabrykach i rolnictwie - zatrudnianie siły roboczej, od poł `44 deorganizacja przemysłu, załamanie produkcji, brak surowców, naloty aliantów. Gospodarka niemiecka nie wytrzymała walki na kilka frontów i trzykrotnej przewagi aliantów, niewykorzystanie na początku wojny obcej siły roboczej i obcego potencjału militarnego (mniejszości w ZSRR), klęska blitzkriegu.

27. Konsekwencje II wojny światowej dla gospodarki.

Zniszczenia wojenne i straty ludnościowe, podział świata w system kapitalistyczny i komunistyczny, postęp techniczny, nowe sposoby produkcji i kultura masowa, osłabienie polityczne i ekonomiczne Europy (wzrost roli USA, ZSRR - cz. azjatykiej, Japonii po odbudowie, Indii wyzwolonych przez Gandhiego, Chin i Tajwanu), pomoc UNRRA (2, 36$mld) dla Europy, demobilizacja, gwałtowne przestawienie się na potrzeby cywilne i wyprzedaż sprzętu wojskowego, zbrojenia (zwłaszcza atomowe) pochłaniają duże ilości środków, które mogły by być lepiej spożytkowane. Rozpad systemu kolonialnego - powstanie państw Trzeciego Świata.

28. Plan Marshalla.

Plan Marshalla (oficjalna nazwa ang.: European Recovery Program) program pomocy gospodarczej Stanów Zjednoczonych dla Europy, mający służyć odbudowie gospodarek poszczególnych krajów po drugiej wojnie światowej; uchwalony przez Kongres w 1948 r. Potoczna nazwa planu pochodzi od nazwiska sekretarza stanu, gen. George'a Marshalla, który przedstawił jego koncepcję 5 czerwca 1947 r. na Uniwersytecie Harvarda. W programie wzięło udział 16 państw.

Z każdym z krajów, który zdecydował się przyjąć warunki programu, Stany Zjednoczone podpisywały dwustronne umowy. Plan Marshalla zaproponowano wszystkim państwom europejskim, łącznie z ZSRR i innym krajom Europy Środkowej i Wschodniej. Początkowo chęć przystąpienia do planu wyraziły m. in. Polska i Czechosłowacja, ale zależność od ZSRR i rosnąca wrogość władz radzieckich w stosunku do Zachodu zniweczyły te zamiary.

Ostatecznie kraje Europy wschodniej odmówiły, argumentując, że zakładana przez plan liberalizacja i wzmocnienie europejskiej współpracy w odbudowie stanowią ingerencję w ich sprawy wewnętrzne. Plan był też krytykowany jako instrument zwiększania wpływów amerykańskich w Europie. Był on też postrzegany jako element tzw. doktryny Trumana i zapieczętowanie podziału wpływów w Europie. Ostatecznie umowy podpisano z 16 krajami. W Europie Zachodniej do Planu nie przystąpiła Hiszpania.

W latach 1948-1951, łączna wartość udzielonej pomocy przekraczała 14 mld ówczesnych USD (równowartość 130 mld dolarów w 2006 r.). Do zarządzania funduszami powołano Organizację Europejskiej Współpracy Gospodarczej. Z pomocy skorzystały przede wszystkim Wielka Brytania i Francja (po ok. 3 mld dolarów) oraz Włochy i RFN (które przystąpiło do planu w 1949 r.) które otrzymały po ok. 1,5 mld dolarów.

29. Czy zgadzasz się z tezą Spenglera o „zmierzchu cywilizacji zachodu" ?

Według historiozoficznej koncepcji Spenglera dzieje powszechne stanowią panoramę ośmiu kultur będących wyrazem trzech rodzajów dusz: magicznej, apollińskiej (kultura grecko-rzymska), faustycznej (kultura zachodnioeuropejska. Wszystkie przechodzącą stadia młodości, dojrzałości (wyznaczanej równowagą napięć między zjawiskami życia i tworami ludzkiej aktywności) i starczy upadek (znamionowany przez zanik wewnętrznej dynamiki i dominację sztucznych wytworów historii). Tę ostatnią fazę rozwoju przypisywał współczesnej mu kulturze zachodniej. Poglądy te, wkrótce stały się symbolem europejskiego katastrofizmu, wyrażały i współtworzyły dekadencką atmosferę Niemiec w okresie poprzedzającym dojście do władzy Hitlera.

30. Co oznaczało dla świata rozstrzygnięcie dylematu: modernizacja czy rewolucja?

Huntington od 97 str ;)

. Co oznaczało dla świata rozstrzygniecie dylematu: modernizacja czy rewolucja?

Dojść do dobrobytu można tylko za pomocą rozwoju, ale należy zadecydować czy ma się on odbyć na drodze ewolucji czy rewolucji. Czy modernizacja ma się opierać na mechanicznym przejmowaniu wzorców zewnętrznych - nie bierze się pod uwagę innych uwarunkowań niż gospodarcze.

Przykłady różnych dróg: Indie osiągnęły sukces drogą modernizacji, a Chiny drogą rewolucji. Indie w tej swojej modernizacji dokonały przemieszania wzorców ze świata zachodniego - były tam elity, które rozumiały, że pewne wzorce trzeba przenieść, ale rozumiały też, że nie można odrzucić własnej tradycji. Indie miały klasę polityczna i duży potencjał intelektualny, część ludzi miała podstawy administracyjne, jest to kraj demokratyczny. Z drugiej strony podział kastowy.

Mówiąc o tym sukcesie trzeba zauważyć dużą rolę państwa w sterowaniu gospodarką. Chiny osiągnęły sukces na drodze rewolucji, ale ten sukces przyszedł późno. Na początku Chiny przeżywały znaczny regres. Pewne przyjęte dogmaty hamowały rozwój. Od połowy lat 80. czynnik decydujący na przemianach stał się obecny we władzach. Pod względem ekonomicznym ten model był skuteczny. Rewolucja w Indochinach nie sprawdziła się, również na Kubie.

31 Czy droga trzeciego świata oznacza sprzeciw wobec cywilizacji zachodu.

Mam to na kartce;)

Współczesne problemy i dylematy gospodarcze krajów Trzeciego Świata.

W latach pięćdziesiątych zachodnia publicystyka( najwcześniej francuska) wprowadziła to pojęcie na określenie krajów, które nie należą ani do świata pierwszego-kapitalistycznego, ani do świata drugiego-socjalistycznego (komunistycznego).Były to kraje słabo rozwinięte gospodarczo, a większość z nich stosunkowo niedawno uzyskała niepodległość w wyniku procesu dekolonizacji. Organizacja Narodów Zjednoczonych zastosowała ten termin w latach- 1955-1965-właśnie w odniesieniu do krajów, które wyzwoliły się z pod panowania kolonialnego i były przyjmowane do tej organizacji. W latach siedemdziesiątych upowszechnia się termin- kraje rozwijające się, który wskazuje na różnice poziomów i etapów rozwoju społeczno-gospodarczego ok. 100 państw świata w stosunku do krajów rozwiniętych Podstawowym czynnikiem wyróżniającym kraje rozwijające się jest wysokość produktu krajowego brutto na 1 mieszkańca ( PKB per capita).Również w obrębie samych krajów rozwijających się zachodzi głębokie zróżnicowanie. Wyróżnia się wśród nich: 1) kraje najuboższe- o najniższym poziomie dochodu na 1 mieszkańca, gł. kraje afrykańskie(Mozambik, Tanzania, Etiopia)i azjatyckie( Bangladesz, Laos, Nepal) 2)k. nowo uprzemysłowione- gł. w Azji Wschodniej i Płd. -Wsch. ( Korea Płd., Singapur, Hongkong, Tajlandia ,Malezja, Indonezja) oraz w Ameryce Łac.( Brazylia, Meksyk);przełamały one barierę zacofania ekonomicznego i zanotowały w ostatnich kilkudziesięciu latach gwałtowny rozwój gospodarki; 3) państwa eksporterzy ropy naftowej( Arabia Saudyjska, Libia, Kuwejt, Iran)-finansujące swój wzrost gospodarczy z dochodów ze sprzedaży ropy naftowej. Przyczyny zacofania gosp. Nowo powstałe p. afrykańskie znajdowały się generalnie na bardzo niskim poziomie rozwoju cywilizacyjnego. W ich strukturze ekonomicznej przeważało prymitywne rolnictwo, brak było przemysłu, kapitału, własnej inteligencji, kwalifikowanej siły roboczej, sieci szkolnictwa i infrastruktury. Jedną z dróg rozwoju było przejmowanie struktur pozostałych po okresie kolonialnym i rozwijanie na ich podstawie gospodarki rynkowej. Zmniejszenie dystansu do państw rozwiniętych okazało się jednak zadaniem niewykonalnym. Złożyły się na to wielorakie bariery wzrostu gospodarczego: -ogromnie zacofane rolnictwo, które nie gwarantuje samowystarczalność w dziedzinie wyżywienia ludności, -brak środków (kapitałów) na inwestycje produkcyjne i na rozbudowę infrastruktury, co nie pozwala podjąć ambitnych programów rozwoju przemysłu. -brak

wykwalifikowanej kadry technicznej -niska dochodowość handlu zagranicznego ogranicza możliwość rozwoju gospodarczego i zaciągania kredytów zagranicznych

32. Miejsce odrodzenia religijnego i fundamentalizmu religijnego w postępie
cywilizacyjnym.

Na kartce to mam ;)

33. Zależność przemian ekonomicznych od zmian politycznych w latach 1981-1991

we wszystkich państwach w latach 80. nastąpił wzrost produkcji. Negatywnym skutkiem był wzrost liczby bezrobotnych. Przyspieszenie integracji w Europie. Europa wschodnia borykała s z wieloma problemami wynikającymi z niewłaściwej oceny kierunku rozwoju świata. Nie potrafiono wyjść poza sposób myślenia pokolenia, które przeżyło wojnę. W ramach RWPG, brak integracji gospodarczej w bloku wschodnim-gospodarka nakazowo rozdzielcza- brak efektów. W krajach demokracji ludowej ekonomia nie była nauka odstającą od reszty gospodarki, świata Polska i Węgry odnosiły s negatywie do gospodarki nakazowo-rozdzielczej.

---