1.HUBA SOSNY->Fungi->gromada Basidiomycota ->Klasa Basidiomycetes->Podklasa->Agricomycetidae->rzad Russulales
Patogen:Phellinus Pini
SYMPTOMATOLOGIA:ZEW-obecnosc na strzale owocników patogena,który znajduje się w miejscach gdzie wyrastaly gałęzie,kształt konsolowaty,konsystencji drewnowatej,ostre brzegi,górna czesc prawie czarna,dolna oliwkożółta.Po opadnieciu owocników(ok.50lat) lekke wgłebienia i resztki ciemnej subst owocnikowej.Pustkowatosc-opukiwanie drzewa siekiera.Ślepe owocniki-nabrzmienie zawierające skupienia w postaci ubitej ciemno brunatnej grzybni.
WEW-widoczne na przekrojach zakażonych strzał w postaci zgnilizny białej jamkowatej tylko na twardzieli.Na przekroju poprzecznym strzały w kształcie półksiężyców,barwa czerwona.Czerwona zgnilizna pierścieniowaWystepowanie owocników wiąże się z obecnością zgnilizny poźnej
ETIOLOGIA:rozmnażanie za pomoca zarodników podstawkowych.Zakażenie ranowe-zarodnik patogena unoszony przez prady powietrzne osiadzie na resztce obłamanej gałęzi i wykiełkuje ale wtedy gdy strzepka kiełkowa dostanie się do twardzieli
WARUNKI SPRZYJAJACE:wzrasta wraz z wiekiem drzew, ,najobfitszy wysiew na wiosne i jesien,temp10st,sprzyjaja opady i wysoka wilgotność.
OCHRONA:w okresie czyszczen usuwac rozpieracze,które dzieki grubogałęzistosci szybciej ulegaja zakażeniu,w trakcie trzebiezy drzew w wieku25-35lat podkrzesywać galezie do 2cmna h2-4m,przy pow. Strzaly jesienia,do 6-8m,żywych nie okrzesywac 40 lat usuwac wszystkie drzewa zarażone z owocnikami i owocnikami ślepymi,unikac okaleczen podczas np. zrywki drzew,brac pod uwage pustowatosc,dbac o zwarcie d-stanu sprzyjające naturalnemu oczyszczaniu,oddzielac drewno chore od zdrowego
MACZNIAK PRAWDZIWY DĘBU gromada Ascomycota->klasa Ascomycetes->podklasa Erysiphomycetidalae->rzad Erysiphales
PATOGEN:Microsphaera alphitoides
SYMPTOMATOLOGIA:Pierwsze objawy świeżo na wiośne rozwiniętych pedach.Młode liście i pedy na pow delikatny biały nalot,marszcza się,ciemnieja i szybko zamieraja.Nieco pozniej maczne naloty rozszerzające na całoe pow blaszek.Chore liscie i pedy przy silnym porażeniu stopniowo obumieraja co przejawia się brunatnieniem i czernieniem a potem opadnieciem.Straty powoduja zmniejszenie przyrostu,a u młodszych śmierć.
ETIOLOGIA:Patogen zimuje w postaci grzybni,która usadawia się tylo w ograniczonej liczbie pąkow gosp,które rozwijając się na wiosne sa od razu ze wszystkimi młodymi liscmi opanowywane przez grzybnie mączniaka(zakazenie pierwotne)-wytwarza konidia przedostające się powietrznie na zdrowe liscie,kiełkuja na nich powodując zakażenie wtórne- grzybnia powietrzna powtarzające się nastepnie wielokrotnie stp. Sezonów umiera w zabitej przez siebie tkance(bezwzględny)
WARUNKI SPRZYJAJACE:suche,słoneczne,ciepłe wiosny i lata-tworzenie konidiów,do ich kiełkowania wilgoc w postaci kropel.Podatnosc konstytucyjna czyli u młodych cienki nabłonek.Wystawienie na bezposrednia insolacje.
OCHRONA:opryskiwanie preparatami siarkowymi,nie pielenie szkółek z chwastow aby był cien co przeszkadza w rozprzestrzenianiu się chwastów,wysiewanie lubinu,wczesny wysiew żołędzi lub siew jesienny z dala od d-stanow debowych,możliwość biologiczna-uzycie nadpasozyta sprawcy który ma zdolność niweczenia grzybni
WIOSENNA OSUTKA SOSNY gromada->Ascomycota->klasa Ascomycetes->podklasa Leotiomyceditaleae->rzad Rhytismatales->rodzaj Lophodermium
PATOGEn:Lophodermium pinastri l. seditiosum
Poraża igły niezależnie od wieku drzew,najgroźniejsze dla 1-5letnich
SYMPTOMATOLOGIA:na zakażonych igłach pojawiaja się najpierw male żółtawe ostro zarysowane plamki.Jezeli sprawca jest L.pinastri to już we wrzesniu mogą wystąpić małe żółte poprzeczne kreski obejmujące obwód igieł,pozniej te kreski czernieja.Rowniez od wrzesnia mogą się już zaczac przebarwienia całych Igiel od koloru żółtobrunatnego do brązowego z czerwonymi odcieniami,przebarwienie to w ciagu jesieni i zimy przybiera na sile i osiaga najwieksza intensywność na początku nstp. Wiosny gdzie pojawiaja się małe czarne pkt-piknidia.Gdy grzybnia wnika z igieł do pedu siewka zamiera.
ETIOLOGIA:l.pinastri starsze,l.seditiosum-mlodsze,l.pinastri-miseczki po opadnieciu Igiel ze szpara ujsciowa,warga czerwona lub ciemnoszara pod kutikula i w skorce,l.seditiosum,wargi szare lub zielonkawe pod skorka miseczka nie ma poprzecznych kresek,przy dużej wilgotonosci wyrzut zarodnikoww maju/czerwcu i jesienia,zarodnik workowy przylepia się do igly i kielkuje przez szparke do miękiszu drzewnegopyknidia17c
WARUNKI SPRZYJAJACE:podatność dziedziczna,która zmniejsza się wraz z wiekiem,znaczniejsze opady w lecie i wystarczajaca ilość wody w glebie 14-17c przyspiesza tworzenie się miseczek patogena i ich dojrzewanie,wilgotna wiosna i lato,łagodna jesien i zima,gesty siew lub sadzenie,zmiany klimatu obnizenia temp
OCHRONA:rasy malo podatne na osutke,zabiegi profilaktyczne i terapeutyczne-fungicydy,wprowadzanie sadzonek wolnych od osutki korzystny stosunek lodygi do korzenia,sadzonki przesortowane,wprowadzanie sosny z innymi gat w odpowiednio liźnej wieźbie,uprawianie najodporniejszych ras sosny,terminy dokonywania zabiegów chemicznych,technika i jakość fungicydu Zineb,ocienanie grzad przez włókninę gzdie patogen ma utrudniona droge do igiel,lokalizacja szkółek przy młodych d-stanach sosnowych jest niebezpieczna
OPIEŃKOWA ZGNILIZNA KORZENI gromada Basidiomycota->klasa Basidiomycetes->podklasa Agricomycetidae->rzad Agricales
PATOGEN:rodzaj Armillaria
Wiek drzew porażonych to od 3do starodrzewia,największe straty w młodniku i dragowinie,atakuje korzenie i szyje korzeniowa potem podstawe pnia
SYMPTOMATOLOGIA:opóźnienia rozwoju,u iglastych silna reakcja pędu szczytowego-gdy atak choroby jest nagły i silny to objawia się to przebarwieniem igliwia,początkowo lekke chloroza,potem igły stają się bardziej brązowe.W końcowych fazach obfite wycieki żywiczne.Na zamierających lub już obumarłych drzewach lisc i iglastych porazonych przez opieńkę stwierdzic można obecność śnieżnobiałych,grubych płatów grzybniowych miedzy drewnem a korą korzeni lub pni.Po zamarciu drzewa i obluźnienia się kory płaty grzybniowe przekształacaja się w ryzomorfy.Dalszym objawem na zamarłych już drzewach są owocniki opieńki pojawiające się jesienią.Korzenie i porażone czesci pnia ulegaja białej zgniliźnie do drewna bielastego.Gdy zgnilizna jest już zaawansowana na przekrojach drewna nieregularne ciemnobrunatne lub czarne linie zwane sklerjocjami-są to zbite warstwy grzybni zbudowanej z grubościennych strzepek patogena.
ETIOLOGIA:owocniki w kształcie kapelusza na trzonie,na spodzie kapelusza blaszki w których występują podstawki z zarodnikami.Ryzomorfa po zbliżeniu się do korzenia roś-gospodarza przyczepia się odgaleziami do jego pow za pomoca strzepek czepnych i wydzielonego lepkiego sluzu ,który wysychając powoduje silne przylęgniecie koncowej partii-strzepki wnikaja do promieni rdzeniowych i do cewek,szczególnie do przewodów żywicznych.
Fazy:a)kiełkowanie zarodników podstawkowych b)powstawanie jednozarodnikowych haploidalnych szczepów grzyba c)zrosniecie się 2haploidalnych szczepów w grzybnie 2n d)wytworzenie w grzybni elementów sklerocjowych e)wytworzenie ryzomorfy f)ukształtowanie się owocników i powstanie zarodników podstawkowych 1n
Optima rozwojowe-25st,pH 4. Lepsze pniaki liściastych niż iglastych,korzenie świerka niż jodły,pniaki i korzenie po scince letniej niż zimowej,za życia iglaste lepsze niż liściaste, ,niedostatek wody,zanieczyszczenie atmosfery i gleby
OPIEŃKA CIEMNA-Armillaria obscura:d-stany świerkowe,młodsze d-stany sosnowe,liczne owocniki w gęstych skupieniach,wokół martwych lub żywych pniaków.Kapelusz owocnika czerwonobrunatny,potem zółtoczerwonobrunatny,trzon cylindryczny,na całej jego długości kosmki
WARUNKI SPRZYJAJACEiglaste bardziej podatne niż liściaste,czynniki abiotyczne i biotyczne,srodowiski,ph zanieczyszczenia,niedostatek h2o
OCHRONA:przebudowa w d-stan różnogat,używać do zalesień rodzimy materiał nasienny,unikac zakładania d-stanów iglastych po lisciastych,w uprawach wyrywanie zamierających i obumarłych drzewek razem z korzeniami,przy zabiegach pielęgnacyjnych,sanitarnych i uzupełniających usuwac drzewa chore i obumarłe,okorowywac pniaki
HUBA KORZENI gromada Basidiomycota->klasa Basidiomycetes->podklasa Agricomycetidae->rzad Russulales
PATOGEN:Heterobasidion annosum
Atakuje świerka i sosnę,potem modrzew,jodła w każdym wieku.Drzewa młode do ok10roku zabija,a u starszych powoduje długotrwała chorobe-rozkład korzeni i dolnych partii pnia.
SYMPTOMATOLOGIA:u drzew starszych chorobe można stwierdzic dopiero po ścieciu drzewa.huba korzeni powoduje zgnilizny drewna przenikającej z korzenia do pnia.Pierwszym objawem u iglaków jest przebarwienie drewna na czerwono lub purpurowoczerwono,w późnym stadium zgnilizny drewno zmienia barwe na bladobrunatnawą i pojawiają się nieco wydłuzone białe kieszonki lub jamki z czarna plamką w środku,także oddzielenie się warstwy drewna wzdłuż pow styku pierścienie przyrostu rocznego.Potem drewno zmienia się w prawie bezkształtna mase ,a we wnętrzu pnia tworzy się dziuplasta przestrzen,rozklad GL twardzieli,na zamarłych grzybnia przeksztalca się w owocniki.U młodszych przybiera zabarwienie bladozielone po czym brązowieja i zamieraja,drewno ulega białej zgniliźnie jamkowatej,na szyi korzeniowej owocniki.
ETIOLOGIA:owocniki przyrośnięte,gorna strona poczatkowa czewonobrazowa,brzegi białawe pozniej kremowe,zakażenie odbywa się za pomoca-przenikania patogena z korzenia chorego do zdrowego,wnikaniu patogena przez rany(najgorsze poziome) i przez nieuszkodzona tkanke okrywajaca młody zdrowy korzen o grubości nie przekraczającej ok3cm.przez gryzonie i wyplukiwanie przez wode deszczowa
WARUNKI SPRZYJAJĄCE:jednowiekowe monokultury,młodszy niż starszy wiek drzew,d-stany iglaste,trzebierze wykonywane w lecie i jesieni ,usuwanie drzew grubychpozostawienie pniaków w stanie nieokorowanym
OCHRONA:w okresie czyszczen aż do pierwszych trzebiezy należy usuwac drzewa obumarłe wraz z korzeniami,trzebierze dokonywac w okresie wczesnowiosennymlub w zimie,jeśli trzebierze musza być wykonane w lecie lub jesienia to stosujemy biologiczne lub mechaniczne zabezpieczenia świeżych pniaków przez biopreparat,mechaniczna polega na korowaniu lub scieciu krażka(biologicznie chem i mech) scinanie krążków z pniakowo ok. 2tyg do kilku m-cy po trzebiezy,najpierw zalesiac liściastymi i potem iglastymi
ZGORZEL SIEWEK: gromada basidiomycota, grzyby mitosporowe->klasa Hyphomycetes->rzad Hyphomycetales
PATOGEN:Rhizoctonia solani,Fusarium
a)Zgorzel przedwschodowa gdy kiełki drzew w ogóle nie ukazuja się na pow gleby,czernieja zamieraja w glebie b) powschodowa-siewki zaatakowane po ukazaniu się na pow gleby
SYPTOPMATOLOGIA:do objawów zgorzeli powschodowej należy szczernienie korzenia głównego i daleko idące zniszczenia korzeni bocznych,przeweżenie i poczernienie łodyżek u nasady i przewracanie się siewek w koncowym etapie(przy wilgotnej pogodzie gniją,a przys suchej zasychaja i brunatnieją)U liściastych pojawiaja się na podliścieniowej czesci i na lisciach brunatne lub czerwonawe niekształtne plamy często zlewające.
Siewki porażone grzybem-pierwsze liscie wyprostowane,przebarwiające się od szczytu i brzegów,długo zachowujący kolor zielony i słabo wykształcony pączek na szczycie
ETIOLOGIA:gł grzyby rodzj.Fusarium,rzedu Peronosporales,Pythium. Rhizoctonia solani jest bardzo agresywna do siewek szczególnie sosny,wytwarza tylko strzepki wegetatywne i małe liczne skleroty,z tych elementów na wiosne infekcje pierwotne,zimuje w resztkach roslin fusarium oxysporum wytwarza konidia i chlamidospory,zakazenie przez grzybnie wegetatywna z obumarlych roślin,po2 tyg max porazenia,phytophora cactorum wytwarza oospory(przetrwalniki) które zamieniaja się w zarodnie plywkowe które przez strzepke kielkowa wnikaja do korzeniacykl-zarodnia plywkowa-plywki-zakazenie siewek,w pozniejszym stadium powstaja oospory i zimuja z resztkami rosliny
WARUNKI SPRZYJAJĄCE:wysoka wilgotność gleby przy równoczesnym obniżeniu temp,wyschniecie gleby duza zawartośc azotu w glebie,znaczne ilości toksyn wydzielanych przez patogeny.Gdy siewka musi przejść na samodzielne odżywianie co prowadzi do krótkotrwałego kryzysu energetycznego w metabolizmie
OCHRONA:profilaktyka dyspozycyjna-unikanie gleb ciezkich wilgotnych zle zdrenowanych i piaszczystych,wybieranie GL lekkich gleb,lekkich głębokich,świeżych,ph5,ochrona przed wiatrami,na N stoku po N stronie d-stanu,przykrywanie chrustem lub kratami,siew w ogrzana GL nie za gleboko gesto i pozno,unikac azotu,rodzimy mat siewny,nasiona ciemne i duze infekcyjnaszkolski z innych gat drzewcem zaprawianie nasion,dezynfekcja GL,biologiczne zabezpieczenie korzeni,izolowanie pdloza,fungicydy i terapia.
ZAMIERANIE PĘDÓW SOSNY: gromada Ascomycota->klasa Ascomycetes->podklasa Leotiomycetidae->rzad Helotiales
PATOGEN:Gremmeniella abietina
SYMPTOMATOLOGIA:gł.sosna zwyczajna,wiek 5-25lat.Na wiosne igły zakażonych siewek przyjmuja zabarwienie szarozielone i wysychaja,paki na pedach nie pekaja a zeszłoroczne igły zaczynają od dołu brunatniec.5-15letnich sosnach -zakażone w okresie wiosennym tegoroczne pędy nie wytwarzaja stp..wiosny nowych pedów lub krótsze(jesiania ulegly przeżywiczeniu osłabły lub zamarly),znajdujące się w w gornej czesci igły brunatnieja i przedwczesnie opadają,a w przypadku silniejszych ataków drzewa umierają.W rok póżnej z paków przybyszowych wytwarzaja się często jasnozielone skupienia pedów przypominające czarcie miotły.Charakterystyczne dla choroby sa wytwarzające się na porazonych pedach gł i bocznych podóżne raki drzewne
ETIOLOGIA:pyknidia ukazuja się na wiosne lato na zabitych ale nie opadłych iglach,miseczki rok pozniejZakażenie odbywa się za pomocą konidiów i zarodników workowych patogena,po wytworzeniu się nowych pędów,najdalej do lipca.Nastepuje ono przez nieuszkodzone miejsca na pąku oraz pedy krótkie i inne miejsca na pedzie długim,choc możliwe jest przez rany.Pierwsze objawy choroby w postaci wycieków żywicy i obumierania tkanek wew nich pod koniec roku
WARUNKI SPRZYJAJĄCE:wysoka wilgotnośc i niskie temp,d-stany rosnące w miejscach zacisznych,zacienionych,w obniżeniach terenowych,w pobliżu cieków rzek zbytnio zageszczonych d-stanach,pogorszenie stosunkow wodnych,
OCHRONA::stosowanie odpornych odmian,odpowiednie pielęgnowanie d-stanów i kształtowanie srod leśnego,ograniczenie źródeł zarazka,odpowiednio luźna więźba,wczesnie podejmowac czyszczenia i trzebierze,w wypadku pojawienia się pierwszych ognisk porażenia bezzwłocznie przystępować do ciec sanitarnych, unikac styku z takim samym d-stanem,usowac drzewa zakazone sąsiednie,chem opryskiwanie,opryskiwanie wodna zawiesina bakterii
HOLENDERSKA CHOROBA WIĄZÓW gromada Ascomycota->klasa Ascomycetes->podklasa Leotiomycetidae->rzad Ophiostiomatales
PATOGEN:Ophistoma ulmi
Porażeniu ulegają całe drzewa,od najmłodszych do najstarszych
SYMPTOMATOLOGIA:Objaw ostry-liście na niektórych gałęziach nagle więdna i zamieraja,po czym dotyka to cała korone i drzewo w ciagu1-2lat umiera.
Objaw przewlekły-czestszy,stopniowe przerzedzenie się listowia w całej koronie,coraz wiecej lisci żółknie i opada,po kilkunastu latach od zakażenia drzewo umiera.Drzewo może także powrócic do zdrowia-porazone gałęzie opadaja ale nie dochodzi do dalszych zakażeń .Na przekrojach gałązek pni a czasem korzeni występują objawy chorobowe w postaci brunatnych przebarwień,na przekroju poprzecznym koncentrycznie układające się serie kropek zlokalizowanych w najmłodszych słojach
ETIOLOGIA:konidia ulokowane przez ogłodki ulokowane w ranie kiełkuja(zakazenie wtorne),ich strzepki wnikaja do naczyn,rozprowadzane z prądem soków naczyniowych do najdalszych czesci korony, w wyniku obrony drzewo wytwarza sus gumowe i wcistki i zamiera,grzybnia zyje 1 rok .Najgroźniejssze sa zakażenia na przełomie maja i czerwca
WARUNKI SPRZYJAJACE;obecnośc w pobliżu zdrowych wiązów miejsc lęgowych dla ogłódków,jak osłabione,źle się rozwijające lub niedawno ścięte i nieokorowane drewno wiązowe.Ciepła i słoneczna późna wiosna,gdyz pobudza ogłódki do lotu
OCHRONA;wprowadzenie odmian odpornych,niszczyc pniaki i nieokorowane drewnoz niedawno wyciętych drzew,usowac drzewa chore i obumarle przed 15 kwietnia przed wylotem ogłodków,met pulapkowa ,wykladanie drzew w kwietniu i pod koniec lipca,potem spalenie i okorowanie,zabezpieczanie wiązów insektycydem
ZAMIERANIE DĘBÓW gromada Ascomycota->klasa Ascomycetes->podklasa Sordariomycetidae->rzad->Microascales
PATOGEN:Ceratocystis
Choroba w każdym wieku,najbardziej uciązliwa w starszych kasach wieku,dąb sz.bardziej podatny niż bez sz.
SYMPTOMATOLOGIA;Liscie od korony w doł marszcza się,bledna,brozowieja i przedwczesnie opadaja,w tym czasie na porażonych pniach ukazuja się brunatne lub czarnobrunatne podłużne plamy,a pod kora intensywniejsz smugi tego koloru,wyciek brudnej cieczy,.Od chwili pojawienia się plam,drzewa w okresie pół roku zamierają,mogą tez powrócic do zdrowia.
ETIOLOGIA:pod kora zakażonych,zamierających lub martwych drzew patogen wytwarza na szarych lub jasnobrunatnych podkładach masy endokonidiów,zasiedla on naczynia zakażonych drzew.2 sposoby przenoszenia-a)przez owady b)zrosty korzeniowe.W drewnie o wilgotności 20%patogen ginie
WARUNKI SRZYJAJACE:stresy upodatnajace je na chorobe,susze,obniżenia wód gruntowych,żery owadzie,imisje przemysłowe,bardziej na brzegach d-stanów niż wew
OChRONA:zabiegi profilaktyki-drzewa chore wycinac i okorowywac.Jesli za blisko sa chore obok zdrowych to oddzielamy je rowkami o głębokości 60cm.Jesli się nie da tego co wyżej to wycinamy wszystkie i tez zdrowe w promieniu 15m,a pniaki traktowac herbicydem,dolki z vapamem,szukanie odmian odpornych
Metoda kwarantanny- kwarantanna roślin jest jedną z form profilaktyki, której celem jest niedopuszczenie do wprowadzenia i rozwleczenia groźnych chorób i szkodników z kraju do kraju (kwarantanna zewnętrzna), bądź też ograniczenie rozprzestrzeniania się chorób i szkodników roślin wewnątrz danego kraju (kwarantanna wewnętrzna)". Na podstawie odpowiednich przepisów prawnych w sprawie kwarantanny roślin, które w zależności od aktualnych potrzeb ulegają co pewien czas zmianom, działa w Polsce Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i nasiennictwa, która kontroluje cały ruch graniczny w zakresie handlu roślinami i ich produktami bądź częściami (nasionami, drewnem itp.). W razie stwierdzenia choroby, szkodnika lub chwastu, uznanego przez ustawodawstwo kwarantannowe za groźne dla kraju, Inspekcja zarządza, zwrot danego materiału roślinnego do wysyłającego lub zniszczenie go. Aby PIÓR mogła spełnić swe zadania, obrót w międzynarodowym handlu materiałem roślinnym może się odbywać tylko przez określone punkty graniczne, gdzie materiał ten jest zatrzymywany na okres potrzebny do jego zbadania. Dalszy transport dopuszcza się jedynie na podstawie urzędowego zaświadczenia (świadectwa fitosanitarnego) stwierdzającego, że materiał jest wolny od występowania chorób, szkodników itp., wymienionych na aktualnej liście obiektów kwarantannowych. Do znanych przykładów zastosowania metody kwarantannowej należą m.in. zakaz przewożenia z Europy do Ameryki Północnej sadzonek sosny wejmutki, jaki obowiązywał na początku dwudziestego wieku.W tym wypadku chodziło o uniknięcie zawleczenia na kontynent amerykański rdzy kory wejmutki
METODA MECHANICZNA-Środki mechaniczne służące do ochrony przed chorobami są proste w zastosowaniu i często tanie. Do ważniejszych można zaliczyć
— niszczenie roślin chorych lub ich części w celu zlikwidowania pierwszych ognisk chorób zakaźnych
— niszczenie ekonomicznie mniej ważnych roślin-gospodarzy w wypadku występowania patogenów dwudomowych
— mechaniczne usuwanie patogena z gospodarza,
Pierwsze objawy wystąpienia choroby zakaźnej w uprawach roślin ograniczają się zwykle do pewnych odosobnionych ich ognisk. Tak bywa ze zgorzelą siewek, pomorem topoli, opadziną modrzewia, hubą korzeni itp. Aby zatem zapobiec rozprzestrzenieniu się choroby na całą szkółkę leśną, uprawę, drzewostan, zadrzewienie parkowe itp., wskazane jest, w miarę możności, natychmiastowe niszczenie chorych roślin, stanowiących pierwsze ogniska porażenia, lub przynajmniej ich zlokalizowanie. Należy zniszczyć (przez spalenie lub zakopanie w ziemi) chore rośliny lub chore ich narządy, np. w wypadku zgorzeli siewek lub holenderskiej choroby wiązu, bądź zlokalizować chorobę.Mechaniczne zabiegi miewają charakter zarówno zabiegów profilaktyki infekcyjnej jak i terapii, a niekiedy służą także profilaktyce dyspozycyjnej. Kiedy na przykład z drzew usuwa się narządy lub tkanki opanowane przez jemiołę, raki drzewne lub czarcie miotły, zabiegi takie działają zarówno lecząco jak i profilaktycznie. Usunięcie bowiem sprawcy choroby z organizmu gospodarza powoduje jego wyleczenie oraz zapobiega dalszemu rozprzestrzenianiu się sprawcy na inne jego osobniki. Natomiast strącanie owocników hub z pni drzew leśnych jest zabiegiem o znaczeniu czysto zapobiegawczym, gdyż nie leczy, lecz tylko likwiduje możliwość dalszego rozsiewania zarodników patogena. Wreszcie podkrzesując 20 — 30-letnie sosny lub ogławiając młode wiązy, można w pierwszym wypadku spowodować zmniejszenie możliwości infekcji przez grzyb Phellinuspini, a w drugim przez Ophiostoma ulmi, a więc osiągnąć efekty, o które zabiega profilaktyka dyspozycyjna. Cykl rozwojowy wielu patogenów grzybowych jest związany z dwoma różnymi roślinami-gospodarzami, usuwając więc z promienia osiągalności grzyba jednego z tych gospodarzy, uniemożliwia się jego występowanie na drugim. Oczywiście, przy tym sposobie walki trzeba poświęcić ekonomicznie mniej ważnego gospodarza na rzecz drugiego, cenniejszego. Typowymi przykładami patogenów dwudomowych, tj. rozwijających się na dwóch gospodarzach, są grzyby rdzawnikowe. Na przykład u nas zaleca się tępienie nalotów osikowych w uprawach sosnowych i w ich pobliżu w celu ich ochrony przed porażeniem przez grzyb Melampsorza pinitorąua, powodujący zniekształcenie pędów sosny. Szerokie zastosowanie znajdują też zabiegi mechaniczne w postaci tzw. cięć sanitarnych czy korowania pniaków, związane z ochroną przed opieńka , hubą korzeni czy zamieraniem pędów sosny .
METODA BIOLOGICZNA-wykorzystywanie do walki z chorobami roś org antagonistycznych przez ich wprowadzenie do środ glebowego lub traktowanie nimi pow zagrozonych roś.Produkcja biopreparatów.Powszechnym w Polsce zabiegiem biol jest traktowanie świeżych potrzebieżowych pniaków drzew iglastych zawiesina zarodników antagonistycznego w stosunku do grzyba heterobasidion annosum(sprawca choroby)grzyba Phlebiopsis gigantea.Metoda szeregów biotycznych- a)wyizolowanie z odpowiedniej czesci srod ros-gosp wystarczająco kompletnego zbiorowiska mikroorg b)ustalenie wpływu całości tego zbiorowiska na rozwój patogena c)tworzenie biopreparatów zawierających mikroorg antagonistyczne
METODA CHEMICZNA-stosowanie chemicznych środków.Zalety:a)fungitoksycznośc i niesprzyjanie powstawania odpornych szczepów patogenów b)nieszkodliwość dla rosogosp,ludzi i zwierzta c)wysoka zwliżalnosc i przyczepność d)zdolność przemieszczana się z 1miejsca ros na 2 e)niska cena f)łatwość stosowania g)trwałość w przechowywaniu h)tandardowa jakośc. Skuteczność: a)odpowiedni dobór preparatu b)przygotowanie preparatu o właściwej koncentracji c)uwzględnienie warunków atmosferycznych d)dbałość o tech poprawność zabiegów i zachowanie norm zużycia preparatu e)uwzględnienie terminów f)przeciwdziałanie tworzenia się ras patogena odpornego na fungicydy
PROCES CHOROBOWY:CZYNNIKI:a)roś-gosp b)patogen c)środ zew ros gospoda d)czas
FAZY:a)zakażenie-okres od zetkniecia się zarazka z gosp do nawiązania trwałego stosunku pasożytniczego b)wyleganie-okres od konca infekcji do wystapienia w roś objawów choroby c)ujawnienie się choroby-okres od pojawienia się na gosp pierwszego symptomu do jego śmierci lub wyzdrowienia d)wyzdrowienie-powrót gosp do normalnych fun kcji fizjo e)wyrównanie-odrobienie strat
OBRONNOSC-własciwosci chroniące ros przed chorobami i sprzyjające jej zachorowaniu
PODZIAŁ:1.bierna(oporność)-brak zdatności gosp,wystepuje preinfekcyjnie,statyczna,utrudniajaca zakażenie z przyczyn przeszkod strukturalnych,za pomoca z góry przygotowanych urządzeń,wynika ze struktury anatomiczno-morfologicznej,barier troficznych,historii rozwoju ros,odziedziczinych właściwości
TYPY OPORNOSCI:a)infekcyjna-polega na ochronie gospodarza przed zakażeniem dzieki preinfekcyjnie występującego u niego zabezpieczeniom w postaci barier strukturalnych lub chemicznych-budowa tk.okrywajacej b)generalizujaca-gdy patogen wejdzie już pod skórke gosp to-mechaniczny opór ścian kom lub brak odpowiednich skł odżywczych lub subst wzrostowych dla patogena,niesprzyjające wzrostowi prod przemiany materii gosp
2.czynna(odporność)-brak skłonności gosp do tolerowania patogena,ujawnia się postinfekcyjnie(po dokonaniu się infekcji),polega na obronie funkcjonalnej,jest aktywna,dynamiczna,jest dziedziczona tylko jako zdolność do obrony która się uruchamia w razie potrzeby czyli po zaatakowaniu.
FITOALEKSYNY:subst ochronne,powstające w gosp postinfekcyjnie,łacza się ze zjawiskiem ochrony krzyzowej polegającej na ochronie ros przed infekcja określonym org zakaźnym przez uprzednie jej wystawienie na działanie innego org
DEMARKACJA HISTOGENICZNA:wytworzenie warstwy korka której zadaniem jest niedopuszczenie do przenikania w głąb org gosp patogena jak i toksyn
POTENCJAŁ INOKULACYJNY:zasób energi jaka patogen może wykorzystac na zarażenie gdy znajduje się na pow narzadu ros który ma być zakażony
WIRUSY-np.mozaika topoli a)przebarwienia-na kwiatach-jasniejsze smugi i wzory,na owocach-jasniejsze plamy,.na lisciach mozaika-żółte plamki. b)zniekształcenia-skarłowacenia,zweżenia liści lub liściozwój c)nekrozy-brunatne plamy na lisciach,zamieranie szczytów pedów,smugi na łodydze
Metoda biologiczna-użycie gat roś którereaguja na określonego wirusa
OCHRONA;zdrowy materiał rozmnożeniowy i zabezpieczenie roś w okresie wegetacji-izolacja od źródeł wirusa,chemiczne zwalczanie wektorów,usuwanie z plantacji chwastów
BAKTERIE:RODZAJE:a)Pseudomonas-plamistośc lisci,zgorzel,wiedniecie b)Xanthomonas-plamistośc lisci i łodygi,wiedniecie,czerwienienie nerwów,zgnilizna cebul c)Agrobacterium-guzowatośc i włosowatość korzeni d)Erwina-zgnilizna mokra,zgorzel,gnicie kwiatów,wiedniecie d)Clavibacter-stasmienie,wiedniecie,czarcie miotły e)Streptomyces-parchowatosc narzadów pedów podziemnych
Bakterie fitopatogeniczne-rozwijaja się w gospodarzu jako pasożyty,rozprzestrzenianie przez wiatr,deszcz,owady,porazonych roślin.Gl.objawy to nekrozy,zgorzele i zrakowacenia,wiedniecie,miękkie zgnilizny i narosla
Fitoplazmy-jednokom,komórki zbudowane z cytoplazmy gdzie sa rybosomy i DNA.Rozmnażaja się za pączkowaniem i podzial poprzeczny.Powodują zahamowany wzrost,czarcie miotły,przebarwienia,gwałtowne zamieranie roś.Żyja w roś-gospodarzach i owadach-wektorach.Inne rozprzestrzenianie przez wegetatywne rozmnażanie.U drzew-zamieranie debu,olszy,czarcia miotła jesionu,karłowatość morwy.
Spiroplazmy - obj - drobnienie liści, zah wzrostu. Budowa - brak ściany kom, rybosomy, DNA. Kształt - spiralne, kuliste, jajowate, nitkowato - rozgałęzione. Wymiary 100-200x 4nm. Systemat III kat. Rozmn - podział, przewęż kom Infekcja - naturalna, wektory - owady. Przenoszenie się - z rośliny na roślinę (owady), z roku na rok - zimowanie. Identyf: kryt serolo, morfo biol mlekul. Ochrona - zdrowy materiał rozmnożeni owy, zwalczanie wektorów
Ascomycota - workowe
Gromada ta, której odznacza się, jak wskazuje jej nazwa, wytwarzaniem komórek, zwanych workami (ascuś), które w typowych wypadkach mają kształt maczugowaty. W nich dokonuje się ostatni akt procesów płciowych, mianowicie połączenie się dwu jąder płciowo zróżnicowanych (kariogamia), następnie podział redukcyjny (mejoza) i z reguły jeszcze jeden lub dwa dalsze podziały mitotyczne, tak że w końcu powstaje 4, a najczęściej 8 jąder potomnych stanowiących ośrodki przyszłych zarodników workowych (ascospord). Oprócz zarodników workowych, mających charakter zarodników płciowych, tworzą się także zarodniki bezpłciowe (konidia, oidia, chlamydospory). Ogromna większość workow-ców wytwarza worki z zarodnikami workowymi wewnątrz owocników. Są one złożoną, zbudowaną ze zbitych strzępek grzybni strukturą, która osłania zarodnikowanie przed niekorzystnymi wpływami środowiska. ich owocniki posiadają bardzo dużą zmienność w zakresie kształtów i kolorów. Owocniki workowców mają postać zamkniętej kuli, dzbaneczka z otworkiem u góry lub miseczki. kl plectomycetes-otocznia zamknieta(cleisthotecium)worki nieregularne,zwarta sciana,pekniecie,kl Pyrenomycetes-otocznia zam lub otw(perithecium) przyczepki na zwe powloce ,worki uporządkowane,rodzaj ceratocystis-ciemna otoczna z dluga szyjka wylotowa,kl Loculoascomycetes-worki o podwojnej scianie(zew-sztywa,wew-elastyczna)podkladka workowa(pseudothecium)czarny,lodkowaty twor otwierający się szczelina w srodku hymenium workowe,kl Discomycetes miseczka(apothecium)powłoka,wstawki worek
Basidiomycota - podstawkowe
Grzyby wytwarzające jedno- lub wielokomórkowe twory, zwane podstawkami, na których powstają zarodniki podstawkowe (basidiospora), będące zarodnikami płciowymi. Grzyby te odróżniają się od innych jeszcze tym, że w swych wyższych formach rozwojowych nie wytwarzają osobnych organów płciowych, jak się to zdarza u workowców (ascogonium i an-theridium) lub sprzężniaków (izogamety). Proces płciowy zachodzi w nich w sposób uproszczony między sąsiednimi komórkami grzybni wegetatywnej, między komórkami strzępek różnych grzybni (dikariotyzacja), itp. Większość podstaw-czaków wytwarza owocniki, których morfologia jest bardzo zróżnicowana. Owocniki mogą mieć charakter gymnokarpiczny (zarodniki powstają na odsłoniętych częściach owocnika i oddzielają się czynnie od podstawek) albo angio-karpiczny (zarodniki podstawkowe powstają i dojrzewają we wnętrzu owocników i oddzielają się od podstawek biernie). Typowym przykładem tych pierwszych są owocniki mięsiste o budowie monomitycznej, składające się z cienkościennych strzępek jednego typu (rys. 19), w postaci konsol lub kapeluszy z trzonami, z hy-menoforem (częścią owocnika, z której wyrastają podstawki) blaszkowatym albo rurkowatym pod spodem kapelusza lub konsoli. Hymenofor ma tu z góry określone granice, a powstające w nim hymenium podstawkowe dojrzewa mniej więcej w jednym czasie. Innym przykładem owocników gymnokarpicznych są huby, które są stosunkowo duże (do kilkudziesięciu cm) najczęściej konsolowate lub kopytowate . Struktura ich nibytkanki owocnikowej może być monomityczna, ale często bywa bardziej złożona, mianowicie dymityczna lub trymityczna), gdy oprócz generatywnych cienkościennych strzępek wchodzą w jej skład także strzępki innego typu, mianowicie szkieletowe (zgrubiałe ściany), łącznikowe (grubościenne silnie rozgałęzione), bądź obydwie łącznie. Można u tych owocników wyróżnić zwykle warstwę powierzchniową lub korową, miąższ i hymenofor .Hymenofor powiększa się w miarę wzrostu owocnika, a powstające w nim hymenium podstawkowe dojrzewa w różnym czasie. Przykładem owocnika angiokarpicznego jest purchawka. Owocniki te okryte są zewnętrzną ścianką (perydium), a w ich wnętrzu znajduje się nibytkanka (trama) utworzona z silnie splecionych strzępek. W tramie znajdują się liczne wolne przestrzenie wypełnione hymenium podstawkowym. Ta warstwa rodzajna przepleciona strzępkami zwana jest glebą. Po dojrzeniu zarodników gleba staje się zazwyczaj sucha i pylasta (rzadziej mazista i cuchnąca).
Gromada Basidiomycota->Klasa Urediomycetes->rzad Uredinales
1.zaradniki podstawkowe różnych znaków 2.haploidalna grzybnia znakow +i- 3.ecjum powstałe w wyniku połaczenia róznoznakowych grzybni 4-7.-seria pokoleń urediniospor 8.młode teliospory 9.stare teliospory(po kariogamii) 10.zarodniki podstawkowe
ŹRÓDŁO INFEKCJI- 1zakazony gospodarz(wirusy,mączniaki) 2.saprotroficzne stany rozwojowe potagena poza obrębem gospodarza(na jego obumarłych czesciach lub w glebie) 3.zarodniki spoczynkowe lub przetrwalnikowe
Więdniecia - mogą ulegać tylko soczyste (mięsiste) narządy roślin, a więc liście młode pędy. Istota więdniecia polega na utracie przez rosline turgoru, czego nastepstwem jest zjawisko plazmolizy w komorkach i spowodowane tym zwiodczenie. Powstaja poprzez zakłócenia procesów: pobierania, przewodzenia, transpiracji wody. Pobieranie wody - uszkodzenia korzeni np. przez pędraki, drutowce, grzyby, brak tlenu w glebie (tracheomikozy, tracheobakteriozy); przewodzenie wody - zatrucie tkanek przewodzących toksynami; transpiracja - upały, posuchy, wiatry, trujące gazy. Więdniecia patologiczne i fizjologiczne
Przebarwienia - wszelkie odchylenia w barwie jakichkolwiek powierzchni bądź wewnątrz chorej rośliny w porównaniu z zabarwieniem rośliny zdrowej. Niekształtne: jednolite, niepowtarzające się plamy, niewyraźne brzegi, stale powiększają się aż do ogarnięcia calej powierchni porażonego narządu. Kształtne: wielokrotnie powtarzają się, po dojściu do określonej wielkości nie powiększają się, wyraźne brzegi. Jednorodnie kształtne: mniej więcej jednakowej wielkości i kształtu; przciwnie niejednorodnie kształtne. Powierzchniowe - najwyżej tkanka okrywająca (skórka). Plastyczne zwykłe, wklęsłe i wypukłe.
Znieksztamłcenia - zwykłe: wszelkie zmiany kształtu całej rośliny lub jej narządów z wykluczeniem zmian objętościowych. Plastyczne: skarłowacenia (atrofia) niedorozwój lub zastój we wzroście lub pomnażaniu się komórek. Wybujałości (hipertrofia, hiperplazja)nadmierny wzrost komórek bądź ich liczby. Dziwotwory - zniekształcenie części lub calej rośliny - staśmienie łodygi, skręt łodygi, przerosty.
Choroba rośliny - odpowiednio silnie zakłócony przez czynniki zew, proces fizjol, na tyle długotrwały, że prowadzi do nieodwracalnych zmian strukturalnych (wyrażających się objawami) tego org, a tym samym do śmierci lub nienormalnego rozwoju danej rośliny
Choroba organizmu roślinnego - zakłócony przez czynniki zew. Proces fizjologiczny na tyle długotrwały, że prowadzi do zmian strukturalnych tego org., zagrażający jego istnieniu lub normalnemu rozwojowi rośliny lub jej części
Objawy: Istotne - rhytisma acerinum - określają tylko jedną chorobę/nieistotnePierwotne - występuje jako pierwszy / wtórneSwoiste - występują tylko w pewnej grupie chorób / nieswoiste ophiostoma ulmiWłaściwe - efekt reakcji, jak roślina reaguje na patogen / niewłaściwe - twory wegetatywne działającego patogenu, np. śluzy bakteryjne Makro/mikroskopoweWew. - zgnilizna sinica/ Zew rany, huby
Więdnięcie - ulegają tylko soczyste narządy roślin: liście, młode pędy. Następuje utrata wody i turgoru przez tkanki roślinne, czego następstwem jest zjawisko plazmolizy i spowodowane tym zwiotczenie narządów gospodarza. Może być następstwem - pobierania/przewodzenia/wyparowywania wody.
Zakłócenia w pobieraniu wody, przyczyny -mechaniczne uszkodzenia korzeni przez pędraki, rozpostarty - rak jesionu
Wydzieliny - płynne sub wydzielane na zew przez chore rośliny: krople (roszenia )- rosa miodowa, strugi (wycieki) - żywiczne/gumowe-drz pestkowe, liściaste/mleczne/śluzowe-buk. Patogeny - wycieki mogą się pojawić jako przejaw procesu patologicznego - spotykany np. na pniach i korzeniach drzew porażonych przez Armillaria obscura lub na pniu sosny - grzyb Cronartium flaccidum (rdza kory sosny)
Zygomycota - sprzężniowe
W tej gromadzie proces płciowego rozmnażania odbywa się przez izogamię, tzn. że gametangia, których treść łączy się ze sobą, są różnych znaków, ale morfologicznie zarazem niezróżnicowane. Rezultatem tego procesu jest zwykle szorstko-i grubościenny zarodnik, zwany zygosporą, który po pewnym okresie spoczynku kiełkuje z reguły w zaradnie zarodnikową będącą formą zarodnikowania bezpłciowego,Zarodnia ta powstaje na szczycie trzonka (sporangiophor), a w jej wnętrzu powstają uwalniane później przez rozpad ścian zarodniowych zarodniki zarodniowe (sporangiospord zarodnionośnego). hipothecjum,miaszsz
Podkrólestwo-mycobionta
Gromada-myxomycota
Klasa-plasmodiophoromycetes
Gromada-oomycota
Podgrom-mastigomycotina
Klasa-oomycetes
Rzad-peronosporales
Podgrom-zygomycotina
Klasa-zygomycetes
Rzad-mucorales
Podgrom-ascomycotina
Klasa-hemiascomycetes
Rzad-taphrinales
Klasa-plectomycetes
Rzad-eurotiales
Klasa-pyrenomycetes
Rzad-erysiphales
Rzad-sphaeriales
Klasa-loculoascomycetes
Rzad-capnodiales
Rzad-dothideales
Rzad-pleosporales
Rzad-hysteriales
Rzad-hemisphaeriales
Klasa-discomycetes
Rzad-pezizales
Rzad-phacidiales
Rzad-helotiales
Podgrom-basidiomycotina
Klasa-teliomycetes
Rzad-uredinales
Rzad-ustilaginales
Klasa-hymenomycetes
Podkl-phragmobasidiomycetidae
Rzad-tremellales
Rzad-auriculariales
Podkl-holobasidiomycetidae
Rzad-exobasidiales
Rzad-dacrymycetales
Rzad-tulasnellales
Rzad-aphyllohorales
RZad-agaricales
Klasa-Gasteromycetes
Podgrom-deuteromycotina
Klasa-hyphomycetes
Rzad-moniliales
Klasa-coelomycetes
Rzad-melanconiales
RZad-sphaeropsidales