prawoznawstwo opracowanie, Wyklady, prawoznactwo


Zdanie - w sensie logicznym wyraża sąd, tzn. jakąś myśl odnoszącą się w sposób sprawozdawczy do jakiegoś stanu rzeczy. Zdaniami posiadającymi wartość logiczną są tylko zdania oznajmujące.

Wypowiedzi nie posiadające wartości logicznej:

  1. dyrektywy - norma, przepis, reguła, wskazówka, rada, zalecenie, sugestia - skonwencjonalizowane akty werbalne wpływania na zachowanie się ludzi. Przepisy są aktami oddziaływań stanowczych.

  2. oceny - wyrażają naszą aprobatę lub dezaprobatę względem pewnego stanu rzeczy. Wyróżniamy oceny zasadnicze (właściwe) oraz oceny instrumentalne (celowościowe, utylitarne). Zasadnicze oceniają przedmiot dla niego samego bez względu na relację do innych przedmiotów. Instrumentalne to takie, w których oceniamy dany przedmiot ze względu na skutki które powoduje, jako „dobry środek do dobrego” itd.

Rozdział I - Przepisy prawa

Przepis prawa - zdaniokształtny zwrot językowy wskazujący bądź narzucający sposób postępowania (a więc będący regułą postępowania), formalnie wyodrębniony w tekście prawnym jako artykuł, paragraf, ustęp lub jako zdaniokształtny fragment artykułu, paragrafu lub ustępu.

Struktura przepisów prawa jest dwuczłonowa:

Zwroty językowe łączące poprzednik i następnik i nadające im charakter reguł zachowania nazywane są funktorami normotwórczymi. (może, musi, powinien, jest zobowiązany, jest uprawniony).


Przepisy nie posiadają wartości logicznej

Fakty prawne - okoliczności wymieniane w przepisach prawa, które pociągają za sobą, wywołują lub rodzą skutki prawne (powodują powstanie, zmianę lub wygaśnięcie stosunku prawnego).

Rodzaje faktów prawnych:

  1. zdarzenia - wywołujące skutki prawne okoliczności niezależne od zachowania się podmiotów prawa

  2. zachowania:
    - działanie - zachowanie polegające na wykonywaniu określonych czynności, które można poznać na podstawie obserwacji zewnętrznej
    - zaniechanie - rozumiane jako brak działania
    * * *
    - czyny - zachowania rodzące skutki prawne, choć podmiot nie zmierzał do tego (zgodne lub niezgodne z prawem)
    - czynności prawne - świadome i zgodne z przepisami prawa zachowanie podmiotów, zmierzające do wywołania skutków prawnych mocą odpowiednich oświadczeń woli.

Skutki prawne - wszelkie następstwa prawne, jakie przepisy prawa wiążą z faktami prawnymi, następstwa następujące lub mogące wystąpić, gdy zaistnieje fakt prawny.

Obowiązek prawny polega na tym, że przepis prawa ustanawia dla danej klasy adresatów nakaz lub zakaz określonego zachowania się. Niewypełnienie obowiązku powinno lub może pociągnąć za sobą przewidziane przez prawo ujemne skutki prawne dla adresata.

Sankcje - ujemne skutki prawne polegające na zastosowaniu represji w postaci przymusu państwowego, jakie powinny nastąpić, jeżeli adresat nie zastosuje się do nakazu lub zakazu.

Sankcja represyjna - zło, dolegliwość, przykrość wyrządzone tytułem odpłaty za zachowanie niezgodne z obowiązkiem. Polegają na pozbawieniu danego podmiotu określonych dóbr, takich jak życie, wolność, dobra materialne i inne.

Sankcje represyjne wg polskiego Kodeksu karnego:

Sankcje karne mogą być:

  1. bezwzględnie oznaczone - ściśle określające rodzaj i wymiar kary, nie zostawiające sądowi możliwości wyboru

  2. względnie oznaczone - określające rodzaj kary i granice jej wymiaru

  3. alternatywnie oznaczone - pozostawiające ocenie sądu wybór rodzaju kary spośród kar, jakie przewiduje dany przepis prawa

Sankcja egzekucyjna - polega na zmuszeniu adresata zachowującego się niezgodnie z nakazami lub zakazami przepisu prawa do osiągnięcia takiego stanu rzeczy, jaki powinien nastąpić w wyniku dobrowolnego zastosowania się do postanowień owego przepisu. (zastosowanie przymusu osobistego, zastosowanie przymusowego wykonania zastępczego)

Nieważność

Jeśli dana czynność „jest nieważna” oznacza to że nie rodzi ona skutków prawnych. Wyróżniamy nieważność ex lege, z mocy samego prawa, bądź wynikającą z wszczęcia określonego postępowania.

„Sankcja nieważności” - prawna bezskuteczność danej czynności - termin dyskusyjny, lepiej mówić o rygorze nieważności. Następstwo ale nie zło - tak więc „nieważność” nie mieści się w zakresie nazwy „sankcja”.

Uprawnienie

Uprawnienie polega na tym, że przepis prawa przewiduje dla danego podmiotu pewną możliwość zachowania się wywołującego skutki prawne, ale zachowanie to nie jest obowiązkiem danego podmiotu.

W odróżnieniu od zachowań indyferentnych dozwolenia mocne (uprawnienia) pociągają za sobą skutki prawne.

Kompetencje

Przez kompetencje rozumie się zazwyczaj:

  1. całokształt uprawnień dotyczących określonego zakresu spraw, w których to zakresie organ państwa jest uprawniony do działania

  2. całokształt uprawnień i obowiązków dotyczących dziedziny, w obrębie której organ państwa jest uprawniony a zarazem zobowiązany do działania.

Adresaci przepisów prawa

Adresatami przepisów prawa nazywa się te podmioty, do których skierowane są postanowienia prawa, których zachowania normuje prawo, a więc te podmioty, którym przepisy prawa wskazują określony sposób postępowania. Adresatami są wszystkie podmioty, jednak niektóre przepisy nie dotyczą wszystkich podmiotów.

Podział naukowy:

1) podmioty stosując prawo (organy państwa) wydające na podstawie przepisów jednostkowe rozstrzygnięcia

2) pozostałe podmioty prawa

Dwie teorie: adresaci pierwotni (bezpośredni), adresaci pośredni.

Rodzaje przepisów prawa

ius cogens vs. ius dispositivum

Przepisy o charakterze iuris cogentis są bezwzględnie stosowanymi, natomiast przepisy iuris dispositivi to przepisy o zastosowaniu względnym. Zastosowanie ius cogens nie może być zmienione wolą podmiotów prawa, gdyż nie pozostawiają one podmiotom prawa żadnej swobody w ustalaniu ich wzajemnych stosunków, przeciwnie jest z ius dispositivum.

Przepisy nakazujące - ze wszystkich sposobów zachowań w danym przypadku wyróżniają tylko jeden z nich, nakładając najczęściej rygor poniesienia ujemnych konsekwencji prawnych jeśli nie będzie się postępowało tak jak nakazują.

Przepisy zakazujące - ze wszystkich dróg zachowań w danym przypadku wyróżniają jedno z nich i zakazują postępowania w ten sposób - rygor ujemnych konsekwencji prawnych.

Przepisy uprawniające (dozwalające) - przewidują dla danej klasy podmiotów możliwość wyboru określonego sposobu zachowania się, przy czym zachowanie to nie jest obowiązkowe.

Przepisy odsyłające - stosowane są w celu uniknięcia w tekstach prawnych dwukrotnego czy kilkakrotnego powtarzania tych samych postanowień. Mogą odsyłać do jednego lub nawet całej grupy przepisów.

Przepisy blankietowe - ustawy blankietowe - nie rozstrzygają pewnych kwestii same, nie wyznaczają sposobu postępowania, adresatów a wydawane rozstrzygnięcie uzależniają od postanowień innych generalnych aktów prawnych.

Lex generalis vs. lex specialis

Reguła powszechna - reguła szczególna (zawiera wyjątki od reguły powszechnej i ustala inne skutki prawne dla przypadków nią objętych albo też skutki te w ogóle wyłączająca.

Zasady (principles) vs. reguły (rules)

Reguła - spełniona/niespełniona. W przypadku kolizji reguł obowiązuje tylko jedna. Bezwzględnie obowiązują i wyznaczają rozwiązanie które musi zostać przyjęte.

Zasady - spełnione w większym lub mniejszym stopniu, istnieją zasady niezgodne ze sobą i mają zarazem występować. Powołanie się na „doniosłość”. Są racjami argumentacyjnymi.

Lex imperfecta - prawna reguła zachowania się bądź akt prawny nie ustanawiający sankcji.

Przepisy proste vs. złożone.

Przepisy proste określają skutki prawne jednego faktu prawnego, a złożone dwu lub więcej faktów prawnych.

Przepisy ogólne vs. jednostkowe (podział wg adresata i normowanego zachowania).

Przepisy ogólne - adresat określony za pomocą nazw ogólnych - przepis tyczy się zachowań powtarzalnych - akt normatywny.

Przepisy jednostkowe - adresat jednostkowy (wymieniony imiennie) - jednorazowy sposób zachowania się - wyroki sądowe i decyzje administracyjne.

Przepisy generalne i indywidualne (podział tylko ze względu na adresata)

Przepisy abstrakcyjne i konkretne:

Abstrakcyjne - normuje zachowania powtarzalne w rodzajowo określony sposób

Konkretny - wyznacza adresatowi oznaczonemu indywidualnie lub generalnie w wyróżnionych okolicznościach jednorazowe zachowanie się.

Przepisy pierwszego i drugiego stopnia

Podział przepisów na te pierwszego i wyższych stopni.

Przepisy pierwszego stopnia - z określonymi faktami prawnymi wiążą skutki prawne

Przepisy drugiego stopnia - przepisy o przepisach

Rozdział II - Przepis a norma prawna

Norma prawna - w nauce prawa zgodnie rozumiana jako wypowiedź wskazująca określony sposób postępowania, a więc jako reguła zachowania, od innych rodzajów norm odróżnia ją cecha „prawności”.

Stosunek przepisu i normy prawa:

Struktura norm prawnych:

Rozdział III - System prawa

Indywidualne akty prawne:

Akty indywidualne rozróżniamy następująco:

Wszelkie akty mają charakter normatywny - dzieli się je na akty indywidualne i generalne

Budowa aktu generalnego:

Należycie ogłoszony akt prawny znajduje się:

Hierarchia generalnych aktów prawnych:

Zależności między aktami prawnymi:

Gałęzie prawa:

Podział prawa na gałęzie:

Zasady systemu prawa:

System prawa jest to układ generalnych aktów prawnych powiązanych ze sobą powiązaniami o charakterze formalnym.

Rozdział IV - Sposoby powstawania prawa

Źródła prawa:

Stanowienie prawa:

Przez stanowienie prawa rozumiemy określone działania ciał kolegialnych lub jednoosobowych, którym przyznano kompetencje do wydawania nowych przepisów prawnych. Normy kompetencyjne określają warunki przy których proces stanowienia może zachodzić. Istnieją:

Konstytucja i jej cechy szczególne:

Ustawy i odmienność charakterystyk ustawy:

Ustawa w rozumieniu formalnym i materialnym:

Procedura ustawodawcza:

Inne akty prawne „z mocą ustawy” - niektóre konstytucje przewidują wydawanie takich aktów, jednak istnieją tutaj liczne obwarowania.

Rozporządzenie jest aktem wydawanym przez kompetentne organy na podstawie ustaw i dla ich wykonania. Warunkiem wejścia w życie jest publikacja w Dzienniku Ustaw.

Akty wewnętrzne - zarządzenia prezydenta, premiera i uchwały Rady Ministrów. Obowiązują tylko jednostki organizacyjne podległe wspomnianym organom państwa.

Inkorporacja a kodyfikacja

Inkorporacja - ułożenie i opublikowanie usystematyzowanego zbioru wydanych już wcześniej przepisów prawa. Granice zmian są zależne od odpowiednich wytycznych i upoważnień.

Kodyfikacja - termin wzięty z oświecenia - świadoma i nowa działalność legislacyjna.

Prawo zwyczajowe

W schematach prawa zwyczajowego wyróżniamy dwa elementy:

Trzy grupy teorii prawa zwyczajowego:

Rola prawa zwyczajowego: prawo międzynarodowe i handel międzynarodowy

Prawo precedensowe - common law

W systemach prawa precedensowego sędzia ma obowiązek orzekać na podstawie przepisów prawa, w systemach prawa precedensowego sędzia orzeka na podstawie wcześniejszych precedensów.

Ratio decidendi - obiter dicta

W każdym orzeczeniu można wyróżnić zasadę ogólną (abstrakcyjną) - ratio decidendi - oraz inne elementy istotne tylko i wyłącznie w danej sprawie - obiter dicta. Orzeczenia nie tworzą zasad abstrakcyjnych, istnieją po to aby rozwiązywać konkretne przypadki, a z nich trzeba wywodzić regułę ogólną.

Cechą systemu common law jest stałość decyzji - stare decisis - odnosząca się do rationis decidendi. Sąd rozstrzygając daną sprawę jest związany precedensową decyzją sądu hierarchicznie wyższego, a sądy apelacyjne swymi wcześniejszymi decyzjami.

Odróżnienie faktów rozpoznawanej sprawy od faktów sprawy precedensowej zwane jest - distinguishing.

Orzeczenia są publikowane w zbiorach prywatnych i półoficjalnych.

Umowa publicznoprawna - sposób tworzenia reguł prawnych obecnie rzadko występujący, a odgrywający w przeszłości doniosłą rolę. Nie opiera się na prawie pozytywnym, ale sama je tworzy.

Rozdział V - Obowiązywanie prawa

Kryteria uznania normy prawnej za obowiązującą:

Wybór ostatecznego kryterium obowiązywania jest sprawą wartościowania

Zakresy obowiązywania:

Terytorialny zakres obowiązywania - prawo obowiązuje na określonym terytorium, w skład terytorium państwa wchodzą, obszar lądowy, wody przybrzeżne, wnętrze ziemi oraz przestrzeń powietrzna.

Wyjątki in plus oraz in minus:

Personalny zakres obowiązywania - prawo danego państwa samo decyduje, kogo ma obowiązywać. Obejmuje wszystkie osoby na jego terytorium, bez względu na ich przynależność państwową.

Wyjątki in minus:

Wyjątki in plus:

Temporalny zakres obowiązywania - obowiązywanie normy obejmuje okres, w którym jej adresaci powinni postępować zgodnie z jej postanowieniami.

Nabycie mocy obowiązującej:

  1. Mocą aktu o wysokim miejscu w hierarchii określa się, iż wszystkie wydawane akty prawne zyskują moc obowiązującą po upływie oznaczonego czasu od ich ogłoszenia. W Polsce, po upływie 14 dni od ogłoszenia, chyba że stanowią inaczej

  2. Każdy normatywny akt prawny mocą własnych postanowień sam określa, od kiedy obowiązuje. Przepisy przejściowe i końcowe - przepisy wprowadzające

Sposoby określenia chwili obowiązywania:

Vacatio legis - okres od ogłoszenia aktu do uzyskania przez niego mocy obowiązującej.

Pojęcie retroakcji (wstecznej mocy obowiązującej):

Sześć sytuacji „mocy prawa względem czasu”, ustawa odnosi się do:

Problem nieretroakcji - lex retro non agit:

Utrata mocy obowiązującej

Kolizja norm prawnych - zachodzi wtedy gdy dany przypadek jest unormowany przez więcej niż jeden przepis prawa, a przepisy te wyznaczają adresatom wzajemnie wykluczające się sposoby zachowania.

Reguły kolizyjne:

Kolizje reguł kolizyjnych:

Rozdział VI - Podmioty prawa

Podmiotem prawa jest ten, kto może posiadać uprawnienia lub obowiązki. Wyróżnia się dwa rodzaje podmiotów:

    1. osoby fizyczne

    2. osoby prawne

Osoby fizyczne:

Osoby prawne:

Obowiązujące prawo polskie jak i wiele praw różnych państw nie ustala definicji terminu „osoba prawna”, jednak wyznacza wiążąco pewne aspekty związane z tym terminem:

Rodzaje osób prawnych:

Różnice - korporacje vs. zakłady:

K O R P O R A C J A

Z A K Ł A D

  • zbiorowość osób fizycznych, członków korporacji

  • wspólny cel

  • skład członków można określić liczbowo, albo nawet imiennie

  • nie ma korporacji bez członków

  • członkowie korporacji decydują o jej celach i działalności - najwyższa władza to walne zgromadzenie członków, decyduje o strukturze korporacji

  • zakłady służą zaspokajaniu potrzeb destynatariuszy, tzn. osób trzecich

  • krąg osób korzystających i mogących korzystać z zakładu jest nieoznaczony

  • nie ma zakładu bez majątku

  • cel, rodzaj i sposób działania zakładu określa założyciel, ustala on także strukturę zakładu

Nie jest to podział do końca rozłączny !!!

Tryby tworzenia osób prawnych:

  1. Tryb erekcyjny - wydanie aktu erekcyjnego przez określony organ państwa

  2. Tryb koncesyjny - osoba prawna powstaje z inicjatywy założyciela, ale koniecznym warunkiem powstania jest koncesja czyli zezwolenie właściwego organu państwa

  3. Tryb rejestracyjny (normatywny) - ustawa określa warunki, jakie muszą być spełnione, aby powstała osoba prawna, bez potrzeby uzyskania jakiejkolwiek koncesji ze strony organów państwa. Kontrola organów państwa sprowadza się tylko do tego czy warunki ustawowe zostały spełnione.

Tryby likwidacji osób prawnych:

  1. Samorozwiązanie decyzją kompetentnych organów danej osoby prawnej

  2. Ogłoszenie upadłości

  3. Poprzez upływ czasu, jeśli osoba prawna została powołana do wykonywania działalności na czas określony

  4. Akt kompetencyjny organu państwa, zabraniający działania danego rodzaju osób prawnych lub danej tylko osoby prawnej

Teorie osób prawnych, czyli „czym” jest osoba prawna:

Zdolność prawna - możliwość posiadania praw i obowiązków = podmiotowość prawna, jeśli odnosimy to do prawa cywilnego to nie będą się pokrywały zakresy z nazwą „podmiotowość prawna”.

Osoby prawne mają zdolność prawną jak i zdolność do czynności prawnych z chwilą wpisania do rejestru, a tracą z wypisaniem.

Zdolność do czynności prawnych - zdolność do tego aby za pomocą czynności prawnych nabywać prawa i zaciągać zobowiązania.

W stosunku do osób fizycznych:

Rozdział VII - Stosowanie prawa

Kontrowersje wokół „stosowania prawa”:

Stosowanie prawa jest procesem, działaniem zmierzającym do wydania decyzji indywidualnej. Etapy działania:

Przedstawiony proces zwie się sylogizmem prawniczym: przesłanka większa to norma generalna, mniejsza to zdanie o fakcie - wnioskiem jest decyzja jednostkowa.

Stosowanie prawa w przypadkach nieunormowanych. W prawie karnym istnieją zasady nullum crimen sine lege i nullum poena sine lege. W prawie cywilnym istnieją takie możliwości, są one nawet potrzebne, gdy pewne zagadnienia są nieunormowane.

Trzy sposoby wnioskowania:

Wnioskowanie per analogiam:

Istnieją dwie możliwości wnioskowania analogii legis:

2.

Oprócz analogii legis wyróżniamy analogię iuris - czyli analogię z porządku prawnego, z prawa. Stosujemy ją wówczas kiedy nawet nie ma przepisu normującego jakiekolwiek przypadki podobne.

Wnioskowanie a fortiori:

Wnioskowanie a contrario

„Jeśli pewien stan rzeczy spełnia przesłanki prawne A1,A2,A3... to pociąga za sobą konsekwencje prawne B1,B2,B3... a jeśli ich nie spełnia to nie pociąga”

Stosowany gdy przepis zawiera zwroty: „tylko”, „jedynie”, „wyłącznie”

„Kto jest prezydentem ten jest głową państwa, a kto nie jest prezydentem ten nie jest głową państwa”

Ideologia stosowania prawa, czyli jak prawo powinno być stosowane:

Rozdział VIII - Wykładnia prawa

Przedmiotem wykładni może być:

Spośród rozlicznych definicji u Tobora szczególny nacisk kładzie się na następującą definicję:

Wykładnia jest to ustalenie znaczenia i zakresu wyrażeń i wyjaśnienia sensu przepisów prawa i ustaleniu ich właściwego rozumienia.

Bezpośrednie rozumienie tekstu a wykładnia. „Bezpośrednie rozumienie” stanowi jedną z interpretacji przepisu prawa, wiele osób może inaczej rozumieć dany przepis.

Rodzaje wątpliwości interpretacyjnych:

Ze względu na dyrektywy interpretacyjne wykładnie dzieli się na językowe i pozajęzykowe

Wykładnia językowa polega na ustaleniu znaczenia i zakresu wyrażeń tekstu prawnego ze względu na język, w jakim zostały sformułowane.

  1. Gdy użyto tzw. definicji legalnych stosuje się określone wyrażenia w tym właśnie znaczeniu

  2. Gdy nie ma definicji legalnych sięgamy do mowy potocznej. Dyrektywy głoszą, że nie należy nadawać zwrotom w języku prawnym innego znaczenia niż w języku potocznym oraz że o ile można to jedno i to samo wyrażenie winno występować w akcie prawnym w tym samym znaczeniu

  3. Ustalaj znaczenie przepisów prawnych w taki sposób, by żadne fragmenty nie okazały się zbędne - czyli zwroty w przepisach winny być traktowane jako całość

Wykładnie pozajęzykowe:

Inne kryteria podziału wykładni:

Moc wiążąca wykładni:

Wykładnia o mocy powszechnie obowiązującej - wszyscy adresaci danego przepisu są związani znaczeniem narzuconym przez tą interpretację

Wykładnia czy tworzenie prawa? Każda wykładnia prowadzi do zmiany stanu prawnego czyli zmiany norm prawa obowiązującego, w takim rozumieniu wykładnie legalne i autentyczne są prawotwórstwem.

Wykładnia o ograniczonej mocy wiążącej - dana interpretacja nie wiąże wszystkich adresatów prawa, tylko niektórych lub pewne kategorie.

Zasady prawne:

Sąd Najwyższy podejmuje również uchwały mające na celu wyjaśnienie znaczenie przepisów budzących wątpliwości lub takich, których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie. Na wniosek Ministrów, Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, Prezesa NSA itp. Skład 7 sędziów może postanowić o nadaniu uchwale mocy zasady prawnej, wiążącej inne składy Sądu Najwyższego

Wykładnia nie mająca mocy wiążącej:

Teorie wykładni:

Opisowe - opisują proces powstania wykładni pod kątem logicznym

Normatywne (formułują postulaty jak winien przebiegać proces interpretacji):

Rozdział IX - Stosunek prawny

Stosunek prawny - rodzi następstwa prawne, jest relacją kogoś do kogoś lub kogoś do czegoś lub czegoś do czegoś. W stosunkach prawnych niezbędny jest jakiś fakt prawny, który spowoduje powstanie wzajemnych praw i obowiązków.

Elementy stosunku prawnego:

Stosunek prawny rozumiany jako stosunek podmiotu do rzeczy:

Rozdział X - Prawo

Prawo pozytywne - różne rozumienia tego terminu:

Prawo przedmiotowe - prawo podmiotowe

  1. prawa podmiotowe - szczególnie doniosłe uprawnienia

  2. prawo podmiotowe - suma lub całokształt uprawnień. Uprawnienie to pojedyncza emanacja prawa podmiotowego

  3. prawo podmiotowe = uprawnienie

  4. wyeliminowanie terminu „prawa podmiotowego” gdyż nie da się utrzymać do końca twierdzenia, że prawo podmiotowe to coś innego niż uprawnienie - jedynie oceny i tradycja stanowią podstawę wyróżniania takich praw

Teorie praw podmiotowych:

Stosunek prawa podmiotowego do prawa przedmiotowego:

1

1



Wyszukiwarka