Wprowadzenie (od Seveso ((Lombardia) północ) do Pietrapertosa ((Busilcata)południe) - 870km) Emilia-Romania - Kalibria

• Wprowadzenie do konstytucji postanowienia o rządach regionalnych

• Początkowo koncentrowano się na: instytucji i zmianie

• Znaleziono dowody na istnienie różnic pomiędzy poszczególnymi rządami region. (sukcesy i porażki) wynikające z historycznej ciągłości

• Porównanie w przestrzeni a nie w czasie

Rozdział 1 Badania sprawności działania instytucji

• Dlaczego niektóre demokratyczne rządy odnoszą sukcesy, a inne przegrywają? Jak działają instytucje demokratyczne? Jak zachowanie obywateli wpływa na działanie instytucji? Iid.

• Analiza Włoskich regionów przez ostatnie 20 lat

1. POUCZAJĄCA PODRÓŻ

• Na początku lat 70' podstawą odpowiedź na rozwiązywanie złożonych problemów opieki zdrowotnej, bezpieczeństwa publicznego oraz innych ważnych dla przeciętnego Włocha problemów została przeniesiona z władz centralnych na nowe pochodzące z wyborów rządy regionalne

• Duża zmiana, gdyż od czasu zjednoczenia był to kraj wysoce scentralizowany

• Granice nowych prowincji odpowiadały granicom historycznych regionów

• Główne pytanie: jakie są warunki stworzenia silnej, wrażliwej na problemy, sprawnej instytucji przedstawicielskiej?

• 15 regionów „zwykłych” utworzono równocześnie (1970r.) - rządom nadano identyczną strukturę i uprawnienia oraz powołano instytucje

• 5 regionów „specjalnych” utworzono wcześniej(znajdują się na terenach przygranicznych) - posiadają nieco większą władzę

• Społeczny, gospodarczy, polityczny, kulturowy kontekst w który zostały wpisane nowe instytucje bardzo się różni w zależności od regionu

2. PLAN PODRÓŻY

• Nowy instytucjonalizm - śledzą ciągłość rządów i polityki, podkreślają rolę jaką w rozwoju instytucjonalnym odgrywają czynniki czasu i sekwencje wydarzeń

• 2 fundamentalne kwestie:

• Instytucje kształtują politykę - kształtują tożsamość, możliwości i strategia aktorów

• Instytucje są kształtowane przez historię - „zależność od szlaku” to co zdarzyło się najpierw warunkuje to co następuje potem

• Dodatek - społeczny kontekst decyduje o sprawności działania instytucji (ta sama instytucja formalna w różnych kontekstach może działać różnie)

• Sprawność instytucji - instytucje są instrumentami służącymi osiąganiu celów a nie tylko zgody (oczekujemy by rząd czegoś dokonał a nie tylko o czymś decydował - musi być nie tylko wrażliwa na potrzeby ale i skuteczna)

• Koncepcja sprawności opiera się na modelu rządzenia: oczekiwania społeczeństwa -> interakcje polityczne -> proces rządzenia -> wybór rozwiązania -> wdrożenie go (instytucje otrzymują bod źce ze środowiska społecznego i stosownie do nich reagują)

• Jakość rządu ma wpływ na życie obywateli

• 3 sposoby opisywania sprawności instytucji:

• (Mill) podkreśla znaczenie tego w jaki sposób instytucje są skonstruowane (uważano, że zdolność utrzymania rządu zależy od właściwego ustawienia jego formalnych elementów oraz szczęścia)

• Rola czynników społeczno-ekonomicznych - szansa na skuteczną demokrację zależy od poziomu rozwoju społecznego i ekonomicznego dobrobytu (Dahl i Lipset kładą nacisk na różne aspekty modernizacji np. dostatek, kształcenie…)

• Znaczenie czynników społeczno-kulturowych - analiza politycznych postaw i orientacji określanych mianem „kultury obywatelskiej” (Almond i Verba)

3. METODY BADAŃ

• Technika zdyscyplinowanej obserwacji terenowej i studium przypadku

• Nauki społeczne (ukazują różnicę między obserwacją, a dowodem)

• Metody ilościowe

• Analiza statystyczna (porównanie wielu przypadków jednocześnie)

4. ETAPY PROCESU BADAWCZEGO

• Skupienie się na zróżnicowanych 6 regionach (Lombardia, Wenecja Euganejska, Emilia-Romania, Lacjum, Apulia, Basilicata) i późniejsze rozszerzenie na 20 regionów

• 4 serie wywiadów z radnymi -> 3 serie wywiadów z czołowymi działaczami +ankieta wysyłana pocztą

• 6 ogólnokrajowych badań sondażowych

• Zbadanie jak władze reagują na pytania i prośby osób z ulicy

• Studia przypadków

Rozdział 2. Zmiana reguł: 20 lat rozwoju instytucji

• (1970) włoski eksperyment regionalny - próba stworzenia nowych instytucji przedstawicielskich

• Eksperyment pokazuje wpływ zmian formalnych na zmianę zachowań politycznych

• Nie zawsze instytucja zmienia tory polityki - „stare wino w nowych butelkach”

1. TWORZENIE RZĄDU REGIONALNEGO

• Silne lokalne i regionalne tożsamości są częścią historycznego dziedzictwa Włoch

• (1860) w momencie proklamacji było ogromne zróżnicowanie językowe (2,5% ludności mówi po włosku)

• Powstaje silnie scentralizowana władza z systemem „pionowych” zależności PATRON-KLIENT (transformisimo - umowy dotyczące poparcia) jako recepta na słabą integrację nowego państwa narodowego

• Po II w.ś. z nastaniem demokratycznej polityki i niechęci do centralizmu zaczęły odżywać tęsknoty regionalne

• (1948) nowa konstytucja = regionalne rządy wybierane bezpośrednio (wykorzystano je w 5 „specjalnych” regionach)

• Przez ponad 20 lat konstytucyjny zapis dotyczący regionów był martwy, a kontrolę nadal posiadało centrum

• (1950-1970) nastąpił wzrost zmian społeczno-gospodarczych - politycy pozostawali daleko w tyle

• (1970) wybory do pierwszych rad regionalnych (regionalny prezydent, gabinet i statut)

• 2 lata władza centralna „wstrzymywała” uprawnienia, fundusze i personel dla regionów

• (1972) dekrety były powszechnie krytykowane przez przedstawicieli partii jak i opinii publicznej oraz samych przedstawicieli regionów jako nieodpowiednie

• Konserwatywni politycy, biurokraci oraz sądownictwo stwarzali prawne i administracyjne problemy regionom (np. rząd centralny kontrolował wydatki)

• (1974-1975) front regionalistyczny koalicja Północy i Południa (czerwonych i białych) - poparcie regionalnych grup interesów i opinii publicznej a także wsparcie nowych organów na szczeblu krajowym: Ministerstwo Spraw Regionów i Komitet Międzyparlamentarny Regionów

• (lipiec 1975) przepchnięta ustawa 382 sankcjonująca przekazanie ważnych funkcji z centrum do regionów - sprawą priorytetową było domaganie się autonomii

• 2 formy gry pomiędzy centrum a peryferiami:

• „jeden na jednego”

• „wszystkie na jednego”

• (czerwiec/lipiec 1977) 616 dekretów (odzwierciedlenie zwycięstwa regionów w walce o nadanie im formalnej władzy)

• Decentralizacja stała się procesem przetargowym a nie aktem prawnym

• Ludzie z Południa walczyli o poparcie relacjami „pionowymi” a Północ „poziomymi”

• Ustawodawcza władza regionów obejmowała: opieka zdrowotna, mieszkalnictwo, urbanistyka, rolnictwo, prace publiczne - Większość decyzji dotyczących spraw wewnętrznych kraju zaczęła być podejmowana w regionach

• (Weber) „rząd regionalny stał się silnym i powolnym wiertłem wiercącym otwór w twardej desce”

2. REGIONALNE ELITY POLITYCZNE: „NOWY STYL PROWADZENIA POLITYKI”

• (Montekiusz) „gdy rodzą się nowe państwa, przywódcy kształtują instytucję a później to instytucje kształtują przywódców”

• Nowe rady regionalne składały się z dobrze wyszkolonych i pnących się w górę, profesjonalnych polityków (średni wiek radnego na początku kadencji - 45lat)

• Nowa regionalna elita polityczna składała się w większości z mężczyzn (kobiety stanowiły mniej niż 5%)

• Zaczęto postrzegać funkcję radnego jako zajęcie pełnoetatowe (jeden ze wskaźników instytucjonalizacji)

• (1970-1989) znaczna depolaryzacja ideologiczna (przypisuje się to przesunięciu na prawo poglądów na wiele kontrowersyjnych spraw) - rezultat: zmniejszenie przepaści między lewicą a prawicą

• 20 lat nowych instytucji było w polityce region. okresem stałej tendencji przesuwania się w stronę centrum - a zmniejszenie owych różnic ideologicznych pobudziło wzrost tendencji tolerancji partii politycznych

• Idea, że lojalność obywatelską należy przedkładać przed partyjną stała się sprawą oczywistą

• 3 hipotezy na to dlaczego polityczna kultura regionalna elit zmieniła się:

• Wymiana w wyniku wyborów - być może najbardziej wojowniczy członkowie pierwszych rad przepadli i zostali zastąpieni umiarkowanymi

• Polityka na szczeblu krajowym - być może włoscy politycy ogółem stali się bardziej centrowi i pragmatyczni

• Instytucjonalna socjalizacja - być może reforma instytucjonalna zmieniła regionalną politykę stwarzając miejsce spotkania, gdzie przywódcy polityczni mogą dojść do porozumienia

3. WNIOSKI:

• Wymiana radnych częściej hamowała niż zwiększała tendencje ku umiarkowaniu

• Radni wybierani w kolejnych wyborach byli bardziej centrystyczni niż ich poprzednicy na początku kadencji, ale mniej niż ich poprzednicy na końcu kadencji

• Instytucjonalna socjalizacja tj. przemiany poszczególnych działaczy była istotnym procesem w znacznej mierze odpowiedzialnym za przesunięcie w stronę umiarkowaną

4. POGŁĘBIANIE SIĘ REGIONALNEJ AUTONOMII

• Miarą autonomii politycznych instytucji jest zakres posiadania własnych interesów i wartości, odróżnianych od interesów i wartości innych sił społecznych

• (po 1976) rozkwit autonomii i tożsamości

• Przesunięcie się w górę rankingu osób zajmujących regionalne stanowiska

• (Huntington) „ w ramach demokracji przedstawicielskiej przywódcy nowej instytucji starają się w coraz większym stopniu panami swojego losu”

• Wzrost niezależności radnych od partyjnych przywódców spoza rady

• Zwiększenie średniego czasu trwania rządów regionalnych z 525 dni na 700 dni

• Poprawa stosunków z władzami centralnymi

• Pojawiają się utarczki między rządami lokalnymi, a regionalnymi

5. UMACNIANIE SIĘ RZECZYWISTOŚCI POLITYCZNEJ: REGION I JEGO ELEKTORAT

• Demonstracje - zmiana pkt. docelowego demonstracji jest subtelnym symbolem rosnącego znaczenia rządów regionalnych

• Większość lokalnych działaczy (60%) uważa, że w swoich dziedzinach rząd regionalny wywiera „bardzo” lub „dość” istotny wpływ

• Faktyczna sprawność administracyjna nowych rządów jest problematyczna (opieszałość, chaos)

• (lata 70-80) poczucie zawiedzenia, straconego czasu - najczęstszy zarzut: brak działań administracyjnych skierowanych na realizację obiecujących planów regionalnych rządów (wynikają one z problemów z personelem)

• Rządy regionalne „wiedzą jak słuchać, ale nie wiedzą jak działać”

• Północ lepsza niż Południe - większe zadowolenie z rządów na 3 szczeblach

6. WNIOSKI:

• Zmiany instytucji mają powolny rytm

• Reforma regionalna znacząco wpłynęła na oddolny ruch polityczny

• Nowe instytucje są bliżej ludzi lecz administracja nie stała się sprawnie działającym systemem

• Reforma regionalna powiększa a nie pomniejsza historycznie uwarunkowane różnice między Północą a Południem

Rozdział 3. Ocena sprawności instytucji

• Kto rządzi? - kwestie dystrybucji i redystrybucji (kto, co dostaje, kiedy, jak)

• Jak dobrze rządzi? - oceny sprawności instytucji są rzadkie

• Sukces instytucji rządu przedstawicielskiego- ocena zachowania wobec wyborców + sprawność w prowadzeniu spraw publicznych

• (Mill) „kluczową cechą demokracji jest nieustanne reagowanie rządu na potrzeby obywateli” - dobry rząd rzeczywiście załatwia sprawy

• Pomiar sprawności instytucji (4 testy):

• Wszechstronność - nowatorskie i konwencjonalne reformy + odpowiedzialność za wiele dziedzin

• Wewnętrzna spójność - różne rządy dobre w różnych sprawach - zwrócenie uwagi na wielowymiarowość

• Rzetelność - stała sprawność instytucji

• Zdolność z celami i ocenami zwolenników i wyborców

1. 12 WSKAŹNIKÓW SPRAWNOŚCI INSTYTUCJI

• Ocena= prowadzenie polityki, wyrażania polityki, wdrażania polityki

• Skuteczność instytucji zależy przede wszystkim od tego jak sprawnie zarządza swoimi najważniejszymi sprawami wewnętrznymi, badanie polityki i programów, osiągnięcia

1. Procesy polityczne i wewnętrzne działania instytucji

1. STABILNOŚĆ GABINETU (władze każdego regionu podlegają gabinetowi, który ma stałe poparcie większości parlamentu - czy stabilne czy nie)

2. SPRAWNOŚĆ FINANSOWA (w 1972 wszystkie regiony miały opóźnienia w pracach nad budżetem, ale średnie opóźnienie (79-85) różniło się między regionami)

3. SŁUZBY STATYSTYCZNE I INFORMACYJNE (zakres systemu zbierania danych statystycznych i informacji o wyborcach i problemach)

2. Treści decyzji politycznych

4. SYSTEM PRAWNY REFORMY (3 różne dziedziny polityki: kierowanie rozwojem gospodarczym, planowanie przestrzenne i zarządzanie środowiskiem, sprawy socjalne - wydane akty prawne. 3 kryteria oceny: 1) wszechstronność (szeroki czy wąski zakres potrzeb społeczeństwa) 2) Spójność (czy inicjatywy ustawodawcze skoordynowane i spójne wewnętrznie) 3) Twórczy charakter (czy rozpoznało się nowe potrzeby i eksperymentowało z nowymi usługami)

5. INNOWACYJNOŚĆ LEGISLACYJNA ( jak koncepcje legislacyjne rozprzestrzeniają się między regionami)

3. Zdolność regionu do realizowania polityki w najważniejszych sektorach działania

6. PRZEDSZKOLA

7. KLINIKI RODZINNE

8. INSTRUMENTY POLITYKI PRZEMYSŁOWEJ (narzędzia regionalnej polityki przemysłowej: regionalne plany rozwoju gospodarstw, plany użytkowania terenu, skupiska przemysłowe, agencje finansowe, konsorcja rozwoju przemysłu i marketingu, programy szkolenia zawodowego)

9. WYKORZYSTYWANIE ŚRODKÓW FINANSOWYCH PRZEZ ROLNICTWO (zalesianie, nawadnianie, ogrodnictwo)

10. WYDATKI LOKALNYCH JEDNOSTEK SŁUŻBY ZDROWIA

11. MIESZKALNICTWO I ROZWÓJ MIAST

4. Punkt widzenia obywatela mającego problem

12. REAKCJE URZĘDNIKÓW (eksperyment - zwrócenie się do urzędników w 3 sprawach zmyślonych)

2. SPRAWNOŚĆ I NIEZAWODNOŚĆ WSPÓŁCZYNNIKA SPRAWNOŚCI INSTYTUCJI

• Te regiony które osiągnęły dobre wyniki utrzymywały się na wysokiej pozycji, a te ze złymi na dole

3. SPRAWNOŚĆ INSTYTUCJI A OCENY DOKONYWANE PRZEZ OBYWATELI

• Trudne do sprawdzenia, bo obywatelom którzy żyją w jednym regionie trudno jest dokonywać ocen innych

• Współczynnik sprawności instytucji jest zgodny z ocenami zaangażowania obywatelskiego

• Obiektywne różnice w sprawności są 2x ważniejsze niż lojalność partyjna

4. WNIOSKI

• Niektóre rządy regionalne miały stale większe osiągnięcia niż inne

Rozdział 4. W poszukiwaniu źródeł sprawności instytucji

• Wyraźna różnica pomiędzy Północą, a Południem jeśli chodzi o sprawność instytucji

1. MODERNIZACJA SPOŁECZNO-EKONOMICZNA (skutki rewolucji przemysłowej)

• Najważniejszym wydarzeniem w krajach Zachodnich była rewolucja przemysłowa i jej skutki -> duża część ludności przeniosła się z roli do przemysłu; wzrósł poziom życia; zmieniła się struktura klasowa; kapitał ludzki i materialny uległ zwiększeniu; podniosły się możliwości ekonomiczne i technologiczne; wzrósł poziom wykształcenia

• Stabilny, demokratyczny rząd zależy od społeczeństwa i gospodarczej transformacji

• (Bollen i Jackman) poziom wzrostu gospodarczego ma wyraźny wpływ na demokrację polityczną nawet jeśli rozpatruje się czynniki nieekonomiczne - PKB jest podstawową zmienną wyjaśniającą

• Bogactwo zdejmuje cięzary i ułatwia społeczne przystosowanie się, wykształcenie zwiększa liczbę specjalistów

• Zamożność i rozwój gospodarzy nie mogą tłumaczyć wszystkiego

2. WSPÓLNOTA OBYWATELSKA (wzory zachowania obywatelskiego i solidarność społeczna)

• (Machiavelli) „wolne instytucje odnoszą sukces czy porażkę w zależności od charakteru obywateli lub ich cnoty obywatelskiej” -> republikanie -> nacisk na wspólnotę i obowiązki obywatelskie

• (Hobbes, Locke) -> liberałowie -> indywidualizm, prawa jednostki

• CZY SUKCES DEMOKRACJI ZALEŻY OD WSPÓLNOTY OBYWATELSKIEJ I CZYM ONA JEST?

3. ZAANGAŻOWANIE OBYWATELSKIE

• (Walzer) Być obywatelem we wspólnocie obywatelskiej oznacza aktywnie uczestniczyć w sprawach publicznych, interesować się nimi, poświęcać się im -> są to oznaki obywatelskiej cnoty

• Własny interes powinien brać pod uwagę interesy innych

4. RÓWNOŚĆ POLITYCZNA

• Bycie obywatelem we wspólnocie obywatelskiej to posiadanie takich samych praw i obowiązków jak inni

• Wspólnota ta połączona jest POZIOMYMI zależnościami odwzajemniania i współpracy - równość obywateli

5. SOLIDARNOŚĆ, ZAUFANIE, TOLERANCJA

• Skłonni do pomocy, pełni szacunku, ufni wobec siebie (zaufanie jako podstawa trwałości)

6. STOWARZYSZENIA: SPOŁECZNE STRUKTURY WSPÓŁPRACY

• Normy i wartości wspólnoty obywatelskiej tkwią w dających się wyraźnie określić społecznych strukturach i zwyczajach oraz są przez nie umacniane

• Stowarzyszenia obywateli przyczyniają się do efektywności i stabilności demokratycznego rządu (większa polityczna aktywność)

• Zasadniczym składnikiem strategii rozwoju jest silna sieć stowarzyszeń i organizacji

• Stowarzyszanie się jest zasadniczym warunkiem wstępnym istnienia efektywnej samorządności

7. WSPÓLNOTA OBYWATELSKA: TESTOWANIE TEORII

• 4 wskaźniki obywatelskości życia regionalnego:

• Stowarzyszenia - pomijając związki zawodowe, najpowszechniejszymi wtórnymi stowarzyszeniami są kl. Sportowe

• Gazety - kiedy ludzi nie łączą więzy, to można ich skłonić do współdziałania przekonując każdego oddzielnie, że jego osobisty interes wymaga dobrowolnego połączenia wysiłków z wysiłkami innych ludzi - cel ten możemy osiągnąć jedynie za pomocą prasy (to ona w jednym momencie może zaszczepić tę samą myśl w tysiącach umysłów). Dlatego też demokratyczne stowarzyszenie nie może obejść się bez własnej gazety.

• Udział w referendach - tu najważniejszą motywacją jest troska o sprawy publiczne, wsparta wyraźniejszym poczuciem obywatelskiego obowiązku - udział w referendum daje stosunkowo czystą miarę zaangażowania obywatel

• Głos preferencyjny (wskazanie na liście partyjnej konkretnego kandydata)- tam gdzie występuje głosowanie preferencyjne jest ono zasadniczym elementem zależności między patronem a klientem opartej na wymianie

• Społeczności mające charakter postaw obywatelskich w znacznym stopniu wpływają na sprawność rządu

8. ŻYCIE SPOŁECZNE IPOLITYCZNE WE WSPÓLNOCIE OBYWATELSKIEJ

• Regiony gdzie obywatele głosują preferencyjnie, nie biorą udziału w referendach itd. Są regionami, gdzie przywódcy określają politykę regionalną jako KLIENTELISTYCZNĄ, a nie programową

• Polityka w mniej obywatelskich regionach charakteryzuje się PIONOWYMI ZALEŻNOŚCIAMI -> polityka jest elitarna (elita wywodzi się z najbardziej uprzywilejowanych ludzi)

• Kontekst obywatelski ma wyraźny wpływ na członkostwo w:

• Związkach zawodowych - duża rola dla znaczenia obywatelskości, gdyż posiadają ogromną rolę w politycznej motywacji i ideologicznej tradycji - silnie podkreślona solidarność (np. w pracy)

• Kościół i religijność - religia jako coś alternatywnego wobec wspólnoty obywatelskiej; sentymenty religijne i zaangażowanie społeczne wydają się do siebie wzajemnie nie przystawać; wynikiem tego może być obowiązujący w przeszłości dla katolików zakaz uczestnictwa w krajowym życiu politycznym (papież); tam gdzie sentymenty religijne są słabsze tam chętniej tworzone są stowarzyszenia

• Partie - zarówno mieszkańcy regionów mniej obywatelskich i obywatelskich równie mocno zaangażowani są w politykę; różnica widoczna jest w charakterze prowadzonej polityki (mniej obywatelskie - interesy indywidualne; bardziej obywatelskie - dobro wspólne)

9. POSTAWY OBYWATELSKIE

• Najmniej obywatelskie regiony są skorumpowane (brak wiary w przestrzeganie prawa); prawa z zasady są po to by je łamać

• Im wyższe wykształcenie tym większe poczucie, ze działanie jest skuteczne (wykształcenie określa pozycję społeczną)

• Nowoczesność jest wrogiem postaw obywatelskich, jednak nie musi oznaczać ona śmierci wspólnoty obywatelskiej

10. INNE SPOSOBY WYJAŚNIANIA SUKCESU INSTYTUCJI

• Im większe są podziały w społeczeństwie czy w państwie tym trudniej stworzyć stabilny rząd - konieczny kompromis

• Stabilność społeczna

• Wiąże się z efektywnym zarządzaniem; dawniej wykształcenie miało duży wpływ (obecnie nie ma bezpośredniego wpływu na skuteczność i sprawność rządu); stopień zurbanizowania (brak związku); niezmienność personelu

• Zdecydowanie najważniejszym czynnikiem odpowiedzialnym za dobry rząd jest stopień w jakim społeczne i polityczne życie w regionie zbliża się do ideału wspólnoty obywatelskiej

Rozdział 5. W poszukiwaniu źródeł wspólnoty obywatelskiej

1. OBYWATELSKA SPUŚCIZNA ŚREDNIOWIECZNYCH WŁOCH

• Od upadku Rzymu do połowy XIXw - Włochy masą małych miast-państw

• (XIw.) upadek imperium bizantyjskiego na południu i niemiekiego na północy. Powstają: Południe - Królestwo Normańskie; Północ - samodzielny rozwój

• Fryderyk II łączy Włochy - ustalenie konstytucji, tolerancja religijna (w sferze społ. i polit. Południe pozostaje autokratyczne)

• Po śmierci Fryderyka II władza przechodzi w ręce baronów (system społeczny wyraźnie hierarchiczny) - na Południu

• Północ i środek rozwijaja się indywidualnie (powstają samorządy, komunalny republikanizm, społ. aktywnie uczestniczy w życiu politycznym)układ POZIOMEJ współpracy - powstają pierwsze komuny (coś na kształt piwrszych towarzyst samopomocy)

• Kupcy i rzemieślnicy tworzyli gildie (samopomoc i wspieranie w sprawach społ. i zawodowych) -> gildie i mieszczanie zaczynają dążyć do reformy politycznej; administracja publiczna w komunach -> profesjonalna

• Na początku XIVw. Włochy stworzyły 2 nowatorskie modele rządzenia:

• Normańska feudalna autokracja (Południe) - umocnienie podległości; ludzie to poddani; władza sprawowana przez króla (dana przez Boga); Kościół jako bogaty i potężny posiadacz; zależności i podziały PIONOWE; utajniona anarchia

• Twórczy republikanizm komunalny (Północ) - feudalna podległość osłabła; ludzie jako obywatele; władza sprawowana przez społ. (urzędnicy); Kościół to tylko instytucja; zależności i podziały POZIOME; pomoc, zaufanie, zobowiązania obywatelskie

• Upadek republikanizmu; dziedzictwo północnego republikanizmu komunalnego pozostaje (nie w instytucjach politycznych) lecz w formie etyki obywatelskiego zaangażowania

• Różnica pomiędzy Północą, a Południem nadal widoczna

2. TRADYCJE OBYWATELSKIE PO ZJEDNOCZENIU

• Nowo tworzone stowarzyszenia oraz prasa odgrywały dużą rolę w edukacyjnym życiu miast i miasteczek; ogólne rządanie reguły stowarzyszania się; rozwój wzajemnej pomocy - coś na wzór państwa opiekuńczego (próba poprawy losu człowieka)

• Powstają partie polityczne -> ruch socjalistyczny (największa); powstaje partia socjalistyczna i partia ludowa

• Południe nie było ani apolityczne ani aspołeczne tylko ludzie szukali poparcia w PIONOWYCH strukturach - występowanie mafii

3. POMIAR TRWAŁOŚCI TRADYCJI OBYWATELSKICH

• Badania potwierdzają istnienie przed 100laty ogromnych różnic pomiędzy regionami w stowarzyszaniu i zbiorowej solidarności

• Tam gdzie istniały spółdzielnie, towarzystwa, partie - obywatele gdy tylko uzyskali prawo wyborcze bardzo chętnie z niego korzystali, inni - apatia i stałe pionowe więzy klientelizmu ograniczały obywatelskie zaangażowanie

4. ROZWÓJ GOSPODARCZY A TRADYCJE OBYWATELSKIE

• Wspólnota obywatelska ściśle związana z rozwojem poziomu społecznego i gospodarczego

• Tradycje obywatelskie stały się potężnym czynnikiem prognozującym obecny poziom rozwoju społeczno-gosporadczego

• Tradycje obywatelskie mogą mieć bardzo poważne konsekwencje dla rozwoju gospodarczego; poziomu świadczń socjalnych i sprawności instytucji

Rozdział 6. Społeczny kapitał a sukces instytucji

1. DYLEMATY ZBIOROWEGO DZIAŁANIA

• Każdemu powodziłoby się lepiej, gdyby wszyscy ze sobą współpracowali; jeśli jednak brakuje wzajemnej ufności i zaangażowania we wspólne działania to każdy dąży do samodzielności, gdyż myśli, że inni go oszukają poprzez zerwanie umowy

• Skuteczna współpraca wymaga zarówno dokładnej informacji jak i klarownego systemu egzekwowania zobowiązań

• Sprawność działania zależy od sposobu rozwiązywania problemów - jak nie umiemy zaangażować się na rzecz innej osoby to nie odniesiemy wspólnych korzyści

• Teorie gier tłumaczące niepowodzenie współpracy:

• Tragedia wspólnego pastwiska - żaden pastuch nie może ograniczyć pasienia się czyjegokolwiek stada; jeśli ograniczy wykorzystywanie przez siebie wspólnej łąki to sam traci - nieograniczone spasanie niszczy wspólne zasoby

• Publiczne dobra - np. czyste powietrze i bezpieczne sąsiedztwo - korzysta każdy bez względu na wkład, więc nie ma powodu przyczyniać się do publicznego dobra i w rezultacie jest go za mało i sierpią wszyscy

• Logika zbiorowego działania - każdy pracownik skorzysta jeśli wszyscy będą równocześnie strajkować; jednak każdy kto rozpocznie strajk ryzykuje, że zdradzi go dobrze opłacony łamistrajk

• Dylemat więźnia - powiadomienie każdego z współprzestępców o możliwości wsypania drugiego i możliwości skorzystania z mniejszych sankcji; jeśli oboje nie powiedzą nic sankcje dla obydwu będą niewielkie; nie mając możliwości porozumiewania się dla każdego więźnia lepiej jest obciążyć partnera bez względu na to co on zrobi

• (Hobbes) „konieczny jest ktoś trzeci -> Lewiatan - państwo umożliwia wzajemne zaufanie -> egzekwowanie umów

2. SPOŁECZNY KAPITAŁ, ZAUFANIE I STOWARZYSZENIA ROTACYJNYCH KREDYTÓW

• Kapitał społeczny (cechy):zaufanie, normy i powiązania, które mogą zwiększyć sprawność społeczeństwa ułatwiając skoordynowane działanie. Jest produktywny, umożliwia osiągnięcia celów, których bez niego byśmy nie osiągnęli

• Kapitał społeczny dysponuje zasobami moralnymi (np. zaufanie) i są to zasoby których ilość wzrasta niż maleje

• Kapitał to dobro publiczne, gdyż nie jest prywatną własnością żadnej z osób czerpiących z niego korzyści

• Zaufanie napędza współpracę -> współpraca powiększa zaufanie

3. NORMY WZAJEMNOŚCI I SIECI OBYWATELSKIEGO ZAANGAŻOWANIA

• Normy są wpajane i podtrzymywane przez naśladownictwo i socjalizację (w tym edukację obywatelską) oraz sankcje

• Najważniejszą z norm jest odwzajemnienie mające 2 typy:

• Zrównoważone (specyficzne)- odnosi się do równoczesnej wymiany praduktów o tej samej wartości

• Uogólnione (rozproszone)- ma miejsce wtedy, gdy występuje ciągła wymiana dóbr, która w danym momencie nie w pełni odbywa się na zasadzie rewanżu; (wysoce prosuktywny składnik kapitału społecznego; służy pogodzeniu interesu własnego jednostki z solidarnością)

• Każde społeczeństwo charakteryzuje się siecią przepływających między ludźmi informacjami i wymian. Niektóre sieci są głownie „poziome” (łączą osoby o porównywalnej pozycji i władzy) inne „pionowe” (skupiające nierównych sobie)

• Sieci obywatelskiego zaangażowania są zasadniczą formą społecznego kapitału; zwiększają potencjalne koszty wyłamania się z transakcji; sprzyjają powstawaniu mocnych norm wzajemności; ułatwiają komunikację i poprawiają przepływ informacjidotyczących poszczególnych osób

4. HISTORIA A SPRAWNOŚĆ INSTYTUCJI DLA RODZAJU RÓWNOWAGI SPOŁECZNEJ

• Dobrowolna współpraca zależy od kapitału społecznego, normy uogólnionej wzajemności i sieci obywatelskiego zaangażowania

• Społeczeństwa stojące w obliczu problemu zbiorowego działania mogą mieć 2 strategie do osiągnięcia równowagi:

• Nigdy nie współpracować - hierarchiczne rozwiązywanie problemów (przymus, wyzysk) - Hobbesowska równowaga

• Współpracować z ludźmi, którzy z nami współpracują - współpraca z ludźmi takimi jak ty

• Wzajemność/zaufanie i zależność/wyzysk mogą spajać społeczeństwa, ale poziom ich skuteczności i instytucjonalnej sprawności są różne. O tym który z tych stanów charakteryzuje dane społeczeństwo decyduje - historia (pewnych celów nie da się osiągnąć „zależność od szlaku”)

5. LEKCJE PŁYNĄCE Z WŁOSKIEGO EKSPERYMENTU REGIONALNEGO

1. Kontekst społeczny i historia warunkują w sposób istotny skuteczność działania instytucji

• (Tocqueville) „rząd demokratyczny jest silniejszy, a nie słabszy, kiedy wokół niego jest aktywne społeczeńswto obywatelskie”

2. Zmieniając instytucje formalne można zmienić praktykę polityczną

• Reforma przynosi zauważalne i jak najbardziej korzystne skutki dla regionalnego życia politycznego

• Zmiany instytucjonalne znajdowały odbicie (stopniowo) w zmianach tożsamości, wartości i strategii

• Zmiany formalne spowodowały zmiany nieformalne i stały się samopodtrzymujace (np. Północ-Południe reforma wywołała wewnątrz rządu jak i poza nim dążenie do dalszej decentralizacji)

3. Historia instytucji w przeważającej częsci toczy się powoli

• Gdzie w gre wchodzi budowanie instytucji czas należy mierzyć dziesiątkami lat

---