CZYNNIKI LECZĄCE W PSYCHOTERAPII - CZĘŚĆ III (str. 150 - 180)

Psychoterapia stosowana w leczeniu zaburzeń psychicznych jest bardzo zróżnicowana. Jej różnorodność to nie tylko wielość szkół psychoterapeutycznych. To także istnienie wielu jej odmian wynikających z różnorodności praktycznych zastosowań przez konkretnych psychoterapeutów.

W powyższej książce autor koncentruje się na tych elementach procesu psychoterapii, które są czynnikami odpowiedzialnymi za zmianę a psychoterapię rozumie jako metodę leczenia zaburzeń, których podłożem są psychologiczne problemy jednostki.

Co odróżnia psychoterapie od innych psychologicznych metod oddziaływania (pomoc w rozwiązywaniu kryzysów normatywnych, reakcji kryzysowych, nabyciu jakiś umiejętności):

1. Psychoterapia ma formę leczenia i może być stosowana tylko wobec osób chorych:

• Podstawowa metoda leczenia: zaburzeń nerwicowych, rozwojowych i zachowania

• Pomocnicza metoda leczenia: uzależnień czy niektórych chorób somatycznych

2. Psychoterapia ma na celu usunąć jakąś „patologię”, przyczynę zaburzeń. Nie jest to pomoc os. zdrowym w rozwiązywaniu bieżących problemów rozwojowych czy sytuacyjnych.

Czynniki leczące w psychoterapii to te elementy, procesy psychoterapii, które pomagają pacjentowi dokonać zmian niezbędnych do usunięcia lub zmniejszenia jego objawów (w tym także patologicznych zachowań).

PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA i POGLĄDY na PSYCHOTERAPIE Czabały:

1. Różne szkoły psychoterapeutyczne uruchamiają podobne procesy ważne dla zmiany psychoterapeutycznej. Brak powodu poszukiwania jednej szkoły terapeutycznej. Psychoterapia jest zróżnicowana ponieważ: przedmiot jej zainteresowania (zaburzenia psychiczne i zachowania człowieka) jest zróżnicowany a jej rozwój przypadał na różne warunki kulturowe i cywilizacyjne.

2. Bliskie jest mu takie podejście do integracji psychoterapii, które: z jednej strony odwołuje się do czynników wspólnych psychoterapii, z drugiej podkreśla różnice poszczególnych ich form, które powinny być wykorzystywane przy dobieraniu właściwej metody psychoterapii do zróżnicowanych problemów pacjenta.

3. Pacjent jest inicjatorem, przedmiotem i podmiotem zmiany.

Psychoterapia jest więc czymś więcej niż tylko procesem, który zachodzi w wyniku interakcji: pacjent-terapeuta czy pacjent - grupa terapeutyczna. Zmiana jako wynik psychoterapii to proces wychodzenia poza sesje terapeutyczne, który odbywa się także w interakcji ze środowiskiem.

ROZDZIAŁ 1

Podstawowe przyczyny podejmowania psychoterapii:

1. Bliżej nieokreślone cierpienie

2. Nieudane życie rodzinne (najczęstszy z powodów)

3. Poczucie nieudanych związków emocjonalnych zarówno towarzyskich jak i partnerskich

4. Konflikty między małżonkami

5. Nieumiejętność radzenia sobie z dziećmi

6. Konflikty między dorosłymi dziećmi i rodzicami w podeszłym wieku

7. Problemy zawodowe

8. Trudności związane z relacjami z innymi ludźmi

Wymienione powyżej skargi pacjentów to powszechne trudności w realizacji potrzeb i zadań rozwojowych (rozumianych jako rodzaj zobowiązań i ról, jakie nakłada na siebie człowiek lub jakie zostały na niego nałożone przez otoczenie). Napotykając na nie doświadcza się uczucia: zagrożenia, lęku, poczucia krzywdy, winy czy złości.

Przeżywane uczucia są:

• z jednej strony informacją, że efekt działania jest niezgodny z oczekiwaniem, podczas gdy z drugiej źródłem energii do podejmowania działań, mających na celu usuwanie przeszkód utrudniających realizację zamierzonych celów.

• cennym doświadczeniem które powinno być wykorzystywane do poszukiwania nowych sposobów radzenia sobie w procesie realizacji celów życiowych

Poczucie dyskomfortu związane z niepowodzeniami:

• jest źródłem cierpienia, ale równocześnie bodźcem do usuwania tego dyskomfortu;

• motywuje do jego usunięcie przez podejmowanie innych aktywności, bardziej pomocnych w realizacji celów;

• motywuje do zaniechania realizacji celów niemożliwych do osiągnięcia, do zastąpienia ich innymi, realnymi, ale także satysfakcjonującymi celami;

Doświadczenia życiowe uczą nas, że musimy ciągle dokonywać wyborów. O tym jakie będą to wybory decyduje przewidywanie konsekwencji, jakie wynikają z ich realizacji jak i rezultaty wcześniejszych wyborów i przeżywane w związku z nimi emocje.

Pacjenci poszukujący psychoterapii różnią się od innych ludzi tym, że nie potrafią wykorzystywać swoich dotychczasowych doświadczeń przy realizacji własnych celów życiowych. Ich działania są nieskuteczne i niedostosowane do rodzaju problemów a przeżycia emocjonalne nie są wykorzystywane jako energia do zmian zachowania.

ROZDZIAŁ 2: Czynniki warunkujące powstawanie problemów

1. Spór nad przyczynami zachowania człowieka:

Współcześnie psychologowie częściej opowiadają się za tym, że zachowania człowieka są realizacją wytworzonych przez niego celów, będących nie tylko odpowiedzią na zaistniałe lub przewidywane zdarzenia, ale i to przede wszystkim, stanowiące wyraz dążeń życiowych jednostki. (Obuchowski, Bertalanffy).

J. Kozielecki: najbardziej charakterystyczną cechą człowieka jest transgresyjność - intencjonalne wychodzenie poza to, co posiada i czym jest, poszukiwanie tego co jeszcze nie istnieje

2. Uwarunkowania zachowań człowieka, jako istoty świadomej i dążącej do realizacji swoich życiowych celów

Zachowanie człowieka jako dążenie do osiągnięcia czegoś, co jest mu potrzebne, bądź usunięcia tego, co mu przeszkadza

Działanie nastawione na osiągnięcie jakiegoś celu będzie skuteczne lub nie w zależności od następujących czynników

1. adekwatnego rozpoznania celu działania

2. adekwatnego rozpoznania sposobów umożliwiających zaspokojenie potrzeb lub realizację zadań - wybór najbardziej optymalnych

3. adekwatnego rozpoznania możliwości skorzystania z wybranych sposobów osiągnięcia planowanych celów. Możliwości własnych tzw. zasobów (wiedza, wytrwałość, zdolności) bądź zewnętrznych (wsparcie, pomoc innych, środki materialne)

4. adekwatnego rozpoznawania konsekwencji wynikających z efektów działania

Problem to zakłócenie procesu osiągania celów, na którymś z czerech etapów powyższego procesu a celem psychoterapii jest zmiana w obszarze utrudniającym skuteczne rozwiązywanie problemów.

Ad. 1) Problemy związane z nieadekwatnym rozpoznawaniem celu działania:

Świadomość własnych potrzeb jest podstawowym warunkiem ich właściwego zaspokajania.

• Teorie psychoanalityczne i psychodynamiczne za najważniejsze przyczyny trudności uważają tłumienie i zaprzeczanie własnym potrzebom.

• wypierania potrzeb do nieświadomości powoduje, że energia przez nie wzbudzana musi znaleźć ujście zastępcze- pobudzając do działań nieadekwatnych.

SKUTEK: Potrzeby rzeczywiste nie mogą być zaspokajane, a zastępcze sposoby zaspokajania tłumionych potrzeb nie mogą dać satysfakcji i gratyfikacji.

• zniekształcenie zachowań przez mechanizmy obronne, które znoszą odpowiedzialność → brak poczucia wpływu na własne zachowania → pozbawienie szansy planowania, modyfikowania i odczuwania satysfakcji albo niezadowolenia.

• Zaburzona świadomość własnych potrzeb i zdolność ich rozpoznawania może wynikać również z:

• przyjmowania opinii i doświadczeń innych ludzi za własne

• uczuć, jakie osoba przeżywa w danej chwili

• nadmiernej reaktywności, skłonności do reakcji lękowych czy agresywnych, nawykowo występującej w określonych sytuacjach

• Nieumiejętność rozpoznawania własnych potrzeb wynikająca z zaburzeń struktur poznawczych jednostki:

• nabytych w drodze uczenia się

• określonych przekonań np. że jedynym źródłem satysfakcji jest spełnienie oczekiwań innych → zwłaszcza, gdy wiąże się z lękiem przed odrzuceniem

• myślenia życzeniowego

• nieodróżniania rzeczywistości od fantazji

SKUTEK: Zaprzeczanie niektórym swoim potrzebom albo wyolbrzymianie czy stawianie na pierwszy plan potrzeb, które naprawdę nie są dla danej osoby takie ważne.

Ad. 2) Problemy związane z nieadekwatnym rozpoznawaniem sposobów zaspokajania potrzeb i realizacji zadań

Umiejętności potrzebne do realizacji zadań i zaspokajania swoich potrzeb są nabywane w procesie socjalizacji. Poziom i rodzaj nabytych umiejętności zależy od:

• warunków kulturowych i społecznych, w jakich dana jednostka żyje

• cech jednostki: właściwości intelektualne, emocjonalne, możliwości fizyczne, specjalne uzdolnienia i wrodzone czy nabyte deficyty

• możliwości środowiska w jakich jednostka nabywa te umiejętności.

Rodzina jako podstawowa komórka kształtująca właściwości indywidualne dzieci, także właściwości odpowiedzialne za powstawanie zaburzeń psychicznych w różnych okresach życia. Wymienia się m.in.:

• patologiczne relacje między rodzicami a dzieckiem: np. agresja i odrzucenie

• zaburzenia. struktury rodziny: rodziny niepełne; nadmiernie związane bądź pozbawione bliskich relacji

• deprywację życia rodzinnego: ubóstwo, alkoholizm, przemoc

Robert Havighurst: każdy okres rozwojowy, wymaga realizacji innych zadań, te znowuż innych postaw, wiedzy i umiejętności. Brak odpowiednich warunków do realizacji określonych zadań rozwojowych prowadzi do trudności, a tym samym poczucia własnej nieskuteczności i związanych z tym przykrych doświadczeń życiowych.

Podstawowe umiejętności kształtowane w rodzinie są rozwijane w procesie kształcenia i wychowania szkolnego, w procesie wpływów środowiska rówieśniczego, kształtowania umiejętności zawodowych -> wszelkie warunki zewnętrzne zwiększają lub zmniejszają występowanie i dostępność określonych środków w toku całego naszego życia.

Terapia systemowa pokazuje, że podłożem trudności pacjenta może być zaburzenie całego systemu: struktury rodziny, grup rówieśniczych, funkcjonowania instytucji, wreszcie zaburzenia występujące w normach i wartościach całego społeczeństwa - jak opisywała to Karen Horney (1987).

Psychoterapia:

• nie jest metodą zmiany większości systemów, w jakich żyje człowiek.

• powinna jednak uwzględniać możliwości i ograniczenia, jakie wypływają z uwarunkowań społecznych przy planowaniu z pacjentem zmian, jakie powinny nastąpić w wyniku psychoterapii.

Nieadekwatne rozpoznawanie sposobów potrzebnych do realizacji celów życiowych może więc wynikać z określonych właściwości jednostki (brak umiejętności, cechy osobowości, deficyty) lub z właściwości otoczenia (istnienie odpowiednich środków, ich dostępność, możliwości i ograniczenia systemowe).

Ad. 3) Problemy związane z nieadekwatnym rozpoznawaniem możliwości korzystania ze sposobów osiągania celów

Nieefektywne wykorzystanie możliwych zasobów osobistych i środowiskowych, dzieje się często z powodu osobowościowych właściwości jednostki:

Szczególnie istotne są takie cechy jak:

• wzorce reagowania emocjonalnego

• nieuświadomiona motywacja

• tłumione albo zaprzeczanie uczuciom

• zniekształcone sposoby spostrzegania siebie i otoczenia

• przekonania, postawy, samoocena

• cechy warunkujące takie umiejętności jak poleganie na sobie, przekonania o własnych sprawnościach i możliwościach, postawy wobec przeszkód, radzenie sobie ze stresem, radzenie sobie ze zdarzeniami nowymi, niespodziewanymi, z sytuacjami kryzysowymi.

• cechy warunkujące nie tylko uczenie się niezbędnych umiejętności, ale także wpływające na korzystanie z narzędzi dostępnych a potrzebnych do realizacji celów życiowych i na ocenę ich użyteczności dla realizacji tej czy innej potrzeby, czy zadania

Ad.4) Problemy związane z nieadekwatnym rozpoznawaniem konsekwencji własnego działania:

Można mówić o dwóch mechanizmach, które utrudniają adekwatne rozpoznawanie konsekwencji własnego działania:

1. zaprzeczanie efektom własnego działania (przez Paula Della nazwane: unikaniem zaakceptowania rzeczywistości)

• efekt pozytywny może być spostrzegany jako mniej pozytywny, niewystarczający bądź niekorzystny → ponieważ może pociągać za sobą wzrost wymagań, którym jeszcze trudniej będzie sprostać

Os. z zaburzeniami nerwicowymi częściej niedoceniają niż przeceniają efektywność swoich działań. Znacznie częściej są niezadowolone z tego co osiągają zaniżając własne sukcesy.

2. zaprzeczanie związkom jakie występują między własnym zachowaniem a wynikającymi z niego skutkami

• przypisywanie sobie przyczyn zdarzeń (atrybucja wew.) związane jest z takimi cechami jak: potrzeba samokontroli i samosterowania

• przypasowanie przyczyn czynnikom zdarzeń (atrybucja zewn.) związane jest z potrzeba unikania odpowiedzialności i takimi cechami jak: brak znajomości samego siebie czy wręcz unikanie świadomości o własny wpływ na bieg wydarzeń → zwłaszcza gdy efekty działań są niezgodne z oczekiwaniami, pojawia się potrzeba odwrócenia uwagi od konieczności negatywnej oceny własnych wyborów.

Niedocenianie lub przecenianie własnego wpływu na zdarzenia zniekształca prawdziwy obraz własnej skuteczności, sprawczości i wtórnie przyczynia się do potwierdzenia dotychczasowych przekonań na własny temat, utrzymania niezadowolenia z siebie, albo niezadowolenia z otoczenia.

ROZDZIAŁ 3 - rodzaje zmian możliwych do osiągnięcia w psychoterapii

Psychoterapia jest procesem prowadzącym do zmiany, która jest niezbędna do usunięcia objawów.

Różne koncepcje psychoterapeutyczne proponują odmienne rodzaje zmian, odwołując się do tego, co uważają za przyczynę powstania zaburzeń psychicznych. Poszczególne szkoły kierują swoje działania do różnego rodzaju pacjentów, zróżnicowanych uwarunkowaniami ich zaburzeń i w konsekwencji potrzebujących odmiennych zmian w celu usunięcia tych uwarunkowań.

Prochaska i Norcross (1994): wyróżniając pięć grup zmian, jakie najczęściej oczekiwane są w wyniku psychoterapii:

• zmiany objawów/ zachowania;

• zmiany nieprzystosowawczych schematów poznawczych;

• zmiana w zakresie aktualnych konfliktów interpersonalnych;

• zmiana systemowa (rodziny albo innych systemów);

• zmiana w zakresie konfliktów intrapsychicznych.

Różnice w zakresie zmian wiążą się, zdaniem autorów, z klasycznymi teoriami psychoterapeutycznymi:

• koncepcje behawioralne dążą do zmiany zachowania;

• koncepcje poznawcze - do zmiany schematów poznawczych

• koncepcje interpersonalne (humanistyczne) - do zmiany w zakresie relacji z innymi ludźmi;

• teorie systemowe podkreślają znaczenie zmiany funkcjonowania systemów;

• koncepcje psychodynamiczne poszukują poprawy objawowej poprzez zmiany w zakresie konfliktów intrapsychicznych.

Zdaniem Prochaski i Norcrossa wybór jednego z powyższych poziomów czy kilku równocześnie zależeć powinien nie tyle od teoretycznych preferencji terapeuty, co od potrzeb pacjenta, wyznaczanych rodzajem problemów, jakie leżą u podłoża jego objawów.

Przyczyny nieskuteczności w zaspokajaniu własnych potrzeb i realizowaniu zadań życiowych mogą wiązać się z:

• uwarunkowaniami intrapsychicznymi - mającymi wpływ na nieadekwatne spostrzeganie własnych potrzeb lub założeń oraz na dostrzeganie konsekwencji własnego zachowania

• uwarunkowaniami interpersonalnymi- mającymi wpływ na dobór sposobów osiągania celów życiowych i na dostrzeganie konsekwencji własnego zachowania

• uwarunkowaniami systemowymi - utrudniającymi dostęp do środków potrzebnych do rozwiązywania problemów i utrudniające dostrzeganie konsekwencji uwikłań systemowych;

• uwarunkowaniami behawioralnymi

٭ W odróżnieniu do propozycji Prochaski i Norcrossa, Czabała uważa, że kategoria zmiany określana jako zmiana „nieprzystosowawczych właściwości poznawczych”

mieści się w grupie zmian intrapsychcznych.

Uzasadnionym jest hierarchiczne uszeregowanie rodzajów zmian w psychoterapii, ze względu na kolejność, według której terapeuta zaczyna planować zmianę - od zmiany behawioralnej (najłatwiejszej) do zmiany intrapsychicznej (najtrudniejszej).

1. Zmiana behawioralna

Nawykowy charakter objawów czy zachowań oznacza, że powstały one w wyniku procesów warunkowania (np. niektóre objawy fobii, uzależnienia) i ich usunięcie nie wymaga zmiany właściwości intrapsychicznych, systemowych czy interpersonalnych. Wystarczające są zmiany patologicznego zachowania osiągane w wyniku zastosowania odpowiednich technik behawioralnych.

2. Zmiany relacji interpersonalnych

Zmiana w zakresie relacji interpersonalnych to najczęściej rozwiązanie bieżących konfliktów przez uczenie się pewnych umiejętności, zdobywanie wiedzy o wpływie, jaki mają dane zachowania czy ich brak na doświadczane nieporozumienia. W tym znaczeniu „psychoedukacja” jest psychoterapią.

Podstawowym narzędziem uzgadniania wzajemnych relacji jest proces komunikacji, a podstawowym narzędziem utrzymywania uzgodnionych relacji jest sprawowanie kontroli nad tymi relacjami.

1. Nauka nowych umiejętności w zakresie komunikacji:

• przekazywania adekwatnych inf. o swoich potrzebach i oczekiwaniach

• unikania sytuacji podwójnego wiązania,

• słuchania i odróżniania poziomu informacji o treści od poziomu informacji o relacji

• dostrzegania wpływu własnych i partnera stanów emocjonalnych i schematów poznawczych na procesy zniekształcenia informacji nadawanych i odbieranych

Dobrą metodą uczenia się nowych sposobów porozumiewania się z innymi jest np. trening asertywności czy spór konstruktywny.

2. Nauka sprawowania kontroli nad zachowaniami własnymi i partnerów interakcji

• ustalenie zobowiązań do ponoszenia pewnych konsekwencji w przypadku niedotrzymania zasad (wg teorii systemowej)

• radzenia sobie z uczuciami przezywanymi wobec innych osób i wobec siebie w relacjach z nimi (nauka korzystania z doświadczania uczuć pozytywnych; rozpoznawania i brania odpowiedzialności za negatywne uczucia.)

Czynniki zaburzające mechanizm wzajemnej kontroli w relacjach:

• dążenie do tego, aby ludzie zachowywali się i byli tacy, jakimi chcemy, aby byli

• dążenie do ustalania skośnych wzorców relacji, w których partner jest całkowicie podporządkowany i uzależniony, a jego jedynym zadaniem jest spełnianie oczekiwań drugiego partnera np. przy pomocy gry mającej na celu obwiniania partnera

3. Zmiana systemów

Psychoterapia zajmuje się przede wszystkim zmianami w systemach rodzinnych. Najczęściej prowadzona jest wtedy w formie terapii rodziny, w której przedmiotem zmiany są:

• zmiana struktury rodziny: sposobów pełnienia ról, granic między podsystemami, zmiana w zakresie spójności rodziny, usunięcie patologicznych triad;

• zmiana zasad regulujących funkcjonowanie rodziny: zmiana ich treści, zmiana w zakresie plastyczności przestrzegania zasad, zmiana rodzaju kontroli przestrzegania zasad i inne;

• zmiana wzorców komunikowania się: zwiększenie otwartości, unikanie sytuacji podwójnego wiązania, zmiana w zakresie patologicznego delegowania, zmiana wzorców uzgadniania wspólnych celów i sposobów realizowania tych celów;

• zmiana w zakresie relacji emocjonalnych: zmniejszenie poziomu wyrażanych emocji, zniesienie koluzji w relacjach emocjonalnych, zmiany w zakresie poczucia lojalności między członkami rodziny i inne.

4. Zmiana właściwości intrapsychicznych - przez większość szkół uważana za najważniejszą

Ten rodzaj zmian charakteryzuje duża różnorodność wynikająca z różnorodności uwarunkowań objawów nerwicowych i zaburzeń zachowania, powodowanych odmiennością doświadczeń życiowych pacjentów, odmiennością ich osobowości i wzorców reagowania. Najczęściej zmiany intrapsychiczne będą dotyczyły wymienionych poniżej kategorii:

1. Wewnętrzne konflikty między popędami, potrzebami, pragnieniami a czynnikami utrudniającymi ich zaspokojenie - czynniki te w koncepcjach psychoanalitycznych są nazywane strukturami ego i superego, w koncepcjach poznawczych - przekonaniami czy schematami poznawczymi, w koncepcji humanistycznej - zaburzoną samooceną

Zmiana może polegać na:

• uzyskaniu wglądu w konflikty i przeżywane uczucia

• przekształceniu niedojrzałych mechanizmów obronnych, kontrolujących przezywane uczucia, w mechanizmy bardziej dojrzałe

• zmianie potrzeb czy zmianie tych właściwości intrapsychicznych, które utrudniają ich zaspokojenie

2. Usuwanie deficytów osobowości. Preferowane w terapii odwołującej się do teorii relacji z obiektem i psychologii ego. Takimi deficytami są między innymi tzw. złe obiekty, narcystyczne cechy osobowości.

3. Zmiana relacji z innymi ludźmi przez:

• uświadomienie sobie prawdziwych uczuć, jakie pacjent wobec nich odczuwa

• usunięcie mechanizmów stosowanych do zaprzeczania niechcianym uczuciom

• pozbycie się uczuć utraty i związanych z tymi uczuć smutku lub agresji

• pozbycie się swojego poczucia bezradności

• nauka odpowiednich umiejętności, poprawiających bycie z innymi

4. Zmiana schematów poznawczych i towarzyszących im emocji

Najpełniejszą listę właściwości schematów poznawczych, odpowiedzialnych za powstanie objawów nerwicowych przedstawił Ellis, a są to jego zdaniem: przekonania, które wpływają na spostrzeganie samego siebie i własnych powinności wobec otoczenia.

Leczenie os. depresyjnych wymaga, zdaniem Becka zmiany tzw. triady poznawczej: negatywnej interpretacji zdarzeń, nielubienia siebie, negatywnej oceny przyszłości.

Zmiana tzw. „subiektywnych znaczenia” i „wiedzy ukrytej”

Zmiana wzorców poznawczo - emocjonalnego reagowania na zadania, a zwłaszcza na zadania problemowe a więc dostarczenie nowych sposobów rozwiązywania trudności:

• Goldfried i Davison proponują np. przedstawianie pacjentom nowych przekonań o tym, że problemy są integralną częścią ludzkiego życia, że wcześniej identyfikowane łatwiej rozwiązać a taka identyfikacja możliwa jest przez obserwowanie swoich reakcji emocjonalnych (napięcie sygnałem zbliżającego się problemu).

• Seligman - uczenie optymizmu poprzez zmianę wzorców atrybucji: zamiana przekonania, że złe zdarzenia są trwałe i powszechne, na przekonanie, że tylko to co dobre może mieć charakter trwały i powszechny.

5. Zmiana postaw

Richard S. Lazarus: osiągnięcie zgodności między przekonaniami, przeżywanymi uczuciami i zachowaniem to główny cel psychoterapii.

Leder: wadliwe postawy występują wtedy, gdy przekonania, przeżywane uczucia i zachowania są nieadekwatne; albo wtedy gdy między trzema składnikami postaw (poznawczymi, emocjonalnymi, behawioralnymi) nie ma spójności.

Postawy zmieniają się przy równoczesnym oddziaływaniu na wszystkie trzy elementy składowe postaw: zmienia się nieadekwatne treści poznawcze, przeżycia, jakie są związane z treściami poznawczymi zachęcając równocześnie do ćwiczenia zachowań, zgodnych z nowymi treściami i emocjonalnymi motywami.

6. Zmiana w zakresie poczucia sensu własnego życia - szczególnie podkreślana przez psychoterapeutyczne szkoły humanistyczne

Zmiana w procesie psychoterapii to przede wszystkim rozpoznawanie własnych uczuć, to akceptowanie tych uczuć jako miernika własnych potrzeb i poziomu ich zaspokajania w procesie samorealizacji

Rogers za najważniejsze uważał przywrócenie jednostce zdolności do samorozwoju przez odnalezienie własnej miary do oceny tego, co jest dla niej dobre, i odróżnienia tego, co jest dla niej niekorzystne.

Celem psychoterapii jest więc przede wszystkim odblokowanie u pacjenta zdolności do korzystania ze swoich doświadczeń. A odbywa się to przez takie zmiany jak:

• usunięcie lęku przed uświadomieniem sobie własnych przeżyć, także tych, które były spostrzegane jako zagrażające (zamiast doskonalić siebie, rozwijać własne mocne strony, pacjent koncentruje się na unikaniu przykrych uczuć)

• zaakceptowanie negatywnych doświadczeń, nie zaprzeczanie własnym negatywnym cechom (np. poprzez odgrywanie roli kogoś kim się nie jest i co za tym idzie tworzenie nierealnych relacji z innymi)

• asymilowanie przykrych doświadczeń i wykorzystanie ich dla przyszłego rozwoju

Psychoterapia to również zmiana, potrzebna do tego by poprzez świadome przeżywanie lęku, własnych egzystencjalnych ograniczeń zmierzyć się z ciężarem poczucia odpowiedzialności, jakie pacjent musi ponosić za swoje istnienie.

Logoterapia: forma psychoterapii proponująca pacjentowi pozytywne formy poszukiwania sensu życia np. poprzez działalność na rzecz innych (chorych, prześladowanych) czy realizowanie wartości nadających sens ludzkiemu życiu, takich jak np. miłość do Boga.

Każdy rodzaj zmiany jest jednakowo ważny i potrzebny, a o jego znaczeniu decyduje znaczenie, jakie ma dla danego pacjenta. Rodzaje zmian różnią się tylko w zakresie trudności ich osiągania.

Decyzję o tym, jaka zmiana jest potrzebna i możliwa do osiągnięcia w psychoterapii rozstrzygać powinna diagnoza.

Głównymi celami diagnozy są:

• Rozpoznawanie rodzajów objawów pacjenta

• Poznanie uwarunkowań tych objawów

• Określenie rodzajów pożądanych zmian

• Poznanie gotowości pacjenta do zaakceptowania wybranego rodzaju zmiany

• Ustalenie sposobów osiągnięcia zmian, potrzebnych pacjentowi do ustąpienia objawów

4

---