6900

POJĘCIE SYS. UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH

System określa się zwykle jako pewną całość (wchodzącą w skład większych całości), utworzoną z części powiązanych ze sobą w sposób nadający jej pewną strukturę , a wyodrębnioną ze względu na funkcje. System to złożona rzeczywistość odfiltrowana z tego, co nieistotne. Systemy dzielimy na konfiguracyjne i działaniowe, naturalne i sztuczne, realne i nominalne.

System ubezpieczeń jest systemem sztucznym o char. Działaniowym, który może być analizowany jako sys. Nominalny, realny lub mieszany. Sys. nominalnym jest zbiór aktów pr. Determinujących funkcjonowanie ubezpieczeń społ. W takim ujęciu można też badać sys. Finansowy ubezp. Jako sys. Materialny może analizować działalność ubezpieczeniową w toku kontroli siedziby ubezpieczyciela czy płatnika składek.

Również informacja i informatyka w sferze ubezp. Społ. Powinna być rozpatrywana w konwencji sys. Mieszanego. Wśród sys. Informacyjnych wyróżnia się sys. Publiczne i niepubliczne.

Ust. z 13.10.98 r. o sys. Ubezp. Społ. Stanowi, że zadania z zakresu ubezp. Społ. Określone tą ustawą wykonują: ZUS, OFE, zakłady emerytalne i płatnicy składek. Podmiotami wg ust. są: ZUS, towarzystwo emerytalne, Komisja Nadzoru Finansowego (19.09.2006), płatnicy składek.

Sys, finansowy ubezp. Społ, opiera się na funduszach, których przychody pochodzą m.in. ze składek. Składki ewidencjonowane są na kontach ubezpieczonych i kontach płatników składek prowadzonych przez ZUS oraz na indywidualnych kontach emerytalnych. Głownymi elementami sys. Finansow. Ubezp. Społ. Są: Fundusz Ubezp. Społ, Fundusz Rezerwy Demograficznej oraz fundusze emerytalne.

Podst. Elementami sys. Informacyjnego ubezp. Społ. są konta ubezpieczonych i konta płatników składek oraz centralne rejestry prowadzone przez ZUS. Istnieje ustawowy obowiązek podawana nr konta we wszystkich dokumentach związanych z ubezp. Społ., w tym z rozliczaniem i opłacaniem składek oraz przyznawaniem i wypłatą świadczeń określonych odrębnymi przepisami i tylko ZUS może zwalniać płatnika składek z tego obowiązku. Wykorzystywanie danych osobowych i innych informacji zgromadzonych na kontach ubezpieczonych dopuszczalne jest jedynie w przypadkach określonych w ustawie. Informacje zawarte na koncie ubezpieczonego i koncie płatnika składek są środkiem dowodowym w post. Adm. i sądowym z zakresu ubezp. Społ. Osoba, w stosunku do której wygasł tytuł do ubezp. Społ. podlega wyrejestrowaniu z tych ubezpieczeń przez płatnika składek.

ZUS

Jest państwową jednostką organizacyjną z siedzibą w Warszawie. Posiada osobowość prawną. Nadzór nad zgodnością działań ZUS z obowiązującymi przepisami sprawuje Prezes RM. ZUS działa na podst. Ust. O sys. Ubezp. społ. oraz innych ustaw regulujących poszczególne zakresy jego działalności. Organami ZUS są: Prezes ZUS, Zarząd z Prezesem na czele i Rada Nadzorcza ZUS. Prezes RM powołuje i odwołuje Prezesa ZUS na wniosek ministra właściwego ds. zabezpieczenia społecznego. Powołanie następuje w drodze otwartego i konkurencyjnego naboru. Pozostali członkowie Zarządu są powoływani i odwoływani przez Radę Nadzorczą ZUS, na wniosek Prezesa.

Do zakresu działania ZUS należy realizacja przepisów o ubezp. społ. poprzez: -stwierdzanie i ustalanie obowiązku ubezp. społ.; -ustalanie uprawnień do świadczeń z ubezp. społ. oraz wypłacanie tych świadczeń, chyba że na mocy odrębnych przepisów robią to płatnicy składek; -wymierzanie i pobieranie składek na ubezp. społ., ubezp. zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych; -prowadzenie rozliczeń z płatnikami składek z tyt. Należnych składek i wypłacanych przez nich świadczeń podlegających finansowaniu z funduszy ubezp. społ. lub innych źródeł; -prowadzenie indywidualnych kont ubezpieczonych i kont płatników składek; -orzekanie przez lekarzy oraz komisje lekarskie ZUS dla potrzeb ustalania uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych.

ZUS uzyskuje przychody z odpisów z funduszy: emerytalnego, rentowego, chorobowego i wypadkowego.

ZAKRES PRZEDMIOT. I PODMIOTOWY UBEZPIECZENIA CHOROBOWEGO

Rozpatrując rodzaje ryzyka ubezpieczeniowego w zakresie ubezp. chorobowego, należy wskazać: 1. Niezdolność do pracy z powodu choroby; 2. Sytuacje zrównane z niezdolnością do pracy z powodu choroby obejmujące: a) niemożność wykonywania pracy w wyniku decyzji właściwego organu lub uprawnionego podmiotu wydanej na podst. Przepisów o zwalczaniu chorób zakaźnych albo zwalczaniu gruźlicy, b) niemożność wykonywania pracy z powodu przebywania w stacjonarnym zakładzie lecznictwa odwykowego w celu leczenia uzależnienia alkoholowego lub w stacjonarnym ZOZ w celu leczenia uzależnienia od środków odurzających, c) zmniejszoną sprawność pracy, d) przerwę w pracy w zw. Z ciążą i urodzeniem dziecka, e) konieczność opieki nad dzieckiem lub innym chorym członkiem rodziny. Z tyt. Skutków wystąpienia wymienionych rodzajów ryzyka ubezpieczeniowego przysługują wyłącznie świadczenia pieniężne.

Rodzaje świadczeń z ubezp. chor. Na wypadek choroby i macierzyństwa: a) zasiłek chorobowy -> świad. Rehab., b) z. wyrównawczy, c) z. macierzyński, d) z. opiekuńczy.

Obowiązkiem ubezp. chor. Objęci są wszyscy pracownicy z wyjątkiem sędziów i prokuratorów oraz członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych. Ubezpieczeniom społ. nie podlegają, mimo zatrudnienia na podst. umowy o pracę. Obywatele państw obcych, których pobyt na obszarze RP nie ma char. Stałego. Poza sys, ubezp. chor. Pozostają tzw. służby mundurowe. Dobrowolnie ubezp. chor. Podlegają: -os. Wykonujące pracę nakładcą, -os. Wykon. Pracę na podst. Um. agencyjnej lub um. Zlecenia, -os. Wykon. Odpłatnie pracę na podst. Skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymcz. Areszt., -duchowni, -os. Prowadzące pozarolniczą dział. Gosp. Lub os. Z nimi współpracujące. Ubezp. chor. Finansowane jest wyłącznie przez ubezp., a składka wynosi 2,45% podstawy jej wymiaru.

WARUNKI NABYCIA PRAWA DO Z. CHOROB.

Zdarzeniami losowymi uniemożliwiającymi pracownikowi dział. Zarobkową są: choroba, odosobnienie w wyniku Dec. na podst. Przepisów o zwalczaniu chorób zakaźnych albo o zwalczaniu gruźlicy lub leczenie w stacjo nar. Zakładzie opieki zdrowotnej uzależnienia od alkoholu, środków odurzających lub substancji psychotropowych.

Ubezpieczony nabywa prawo do zasiłku chorobowego po twz. okresie wyczekiwania lub od pierwszego dnia ubezpieczenia chorobowego. W pierwszym przypadku ubezpieczony uzyskuje prawo do zasiłku chorobowego:

- po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, jeżeli podlega obowiązkowo temu ubezpieczeniu

- po upływie 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, jeżeli jest ubezpieczony dobrowolnie.

Od pierwszego dnia ubezpieczenia chorobowego prawo do zasiłku przysługuje:

- absolwentom szkół lub szkół wyższych, którzy zostali objęci ubezpieczeniem chorobowym lub przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od dnia ukończenia szkoły lub uzyskania dyplomu ukończenia studiów

- jeżeli niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy

- ubezpieczonym obowiązkowo, którzy maja wcześniejszy co najmniej 10 letni okres obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego

- posłom i senatorom, którzy przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od dnia zakończenia kadencji.

Zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego stał się niezdolny do pracy z powodu choroby lub nie może wykonywać pracy:

- w wyniku decyzji wydanej przez właściwy organ albo uprawniony podmiot na podstawie przepisów o chorobach zakaźnych i zakażeniach

- z powodu przebywania w stacjonarnym zakładzie lecznictwa odwykowego w celu leczenia uzależnienia alkoholowego lub w stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej w celu leczenia uzależnienia od środków odurzających lub substancji psychotropowych,

- wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów.

Zasiłek chorobowy przysługuje również .osobie, która stała się niezdolna do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli niezdolność do pracy trwała bez przerwy co najmniej 30 dni

i powstała:

- nie później niż w ciągu 14 dni od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego,

- nie później niż w ciągu trzech miesięcy od ustania ubezpieczenia chorobowego,

- w razie choroby zakaźnej, której okres wylęgania jest dłuższy niż 14 dni, lub innej choroby, której objawy chorobowe ujawniają się po okresie dłuższym niż 14 dni.

ŚWIADCZENIE REHABILITACYJNE

Przysługuje ubezpieczonemu, który po wyczerpani zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy.

Przesłanki nabycia pr. Do świad. Rehab.: -wyczerpanie okresu zasiłku chorobowego; -dalsza niezdolność do pracy; -pomyślne rokowania co do odzyskania zdolności do pracy wyniku leczenia lub rehabilitacji - stwierdzone orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS; -brak uprawnień do emerytury lub renty z tyt. Niezdolności do pracy, zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego lub do świadczenia przedemerytalnego.

Na podst. Orzeczenia lekarza orzecznika ZUS lub komisji lekarskiej Zakład wydaje Dec. w spr. Świadczenia rehab. Przysługującego w wysokości 90% podstawy wymiaru zasiłku chorobowego za okres pierwszych 3 m-cy, 75% podstawy za pozostały okres, a jeżeli niezdolność do pracy przypada w okresie ciązy - 100% podstawy. Świadczenie rehab. Przysługuje na okres niezbędny do przywrócenia zdolności do pracy, jednak nie dłużej niż przez 12 m-cy. Z istoty tego świad. Wynika,że okres, na jaki je przyznano, musi być nieprzerwany i przypadać w miesiącach bezpośrednio po sobie następujących. Okres pobierania świad. Jest okresem nieskładkowym.

Świad. Rehab. Z tytułu wypadków przy pracy i ch. zawod. Przysługuje w wysokości 100% wymiaru podstawy, którą stanowi kwota będąca podstawą wymiaru składek na ubezp. wypadkowe.

ZASIŁEK MACIERZYŃSKI

Z. macierz. jest świadcz. pieniężnym wypłacanym na zaspokojenie przychodów utraconych z powodu powstrzymywania się od pracy w związku z przyjściem na świat dziecka i koniecznością jego pielęgnacji przez pierwszy okres po urodzeniu.

Zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego:

- urodziła dziecko,

- przyjęła na wychowanie dziecko w wieku do siódmego roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego - do 10roku życia, i wystąpiła do sądu opiekuńczego w sprawie jego przysposobienia,

- przyjęła na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej niespokrewnionej z dzieckiem, dziecko w wieku do 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego - do l0 roku życia.

Pr. do zasiłku macierzyńskiego przysługuje bez okresu wyczekiwania.

Jeżeli pr. do z. macierz. powstało w okresie urlopu wychowawczego, z. macierz. przysługuje za okres odpowiadający części urlopu macierzyńskiego, która przypada po porodzie.

W razie śmierci ubezpieczonej lub porzucenia przez nią dziecka, z. macierz. przysługuje ubezpieczonemu - ojcu dziecka lub innemu ubezpieczonemu członkowi najbliższej rodziny, jeżeli przerwą zatrudnienie lub inną działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.

W razie skrócenia okresu pobierania z. macierz. na wniosek ubezpieczonej (matki dziecka) po wykorzystaniu przez nią zasiłku za okres co najmniej 14 tygodni - zasiłek ten przysługuje ubezpieczonemu (ojcu dziecka),

Podstawowe dowody przyznania i wypłaty z. macierz. przez pracodawcę, jeżeli jest płatnikiem ubezpieczenia chorobowego, stanowią: - zaświadczenie lekarskie stwierdzające przewidywaną datę porodu lub - skrócony odpis aktu urodzenia dziecka.

W przypadku wypłaty zasiłku przez zus dowodem jest zaświadczenie pracodawcy o okresie udzielonego urlopu macierzyńskiego.

Dokumentem stanowiącym podstawę przyznania oraz wypłaty tego z. ubezpieczonemu ojcu dziecka lub innemu ubezpieczonemu członkowi najbliższej rodziny w razie śmierci ubezpieczonej matki dziecka jest: - skrócony odpis aktu urodzenia dziecka, - zaświadczenie płatnika zasiłku o okresie wypłaty zasiłku ubezpieczonej matce dziecka, - w przypadku porzucenia dziecka przez ubezpieczoną matkę dodatkowo oświadczenie o porzuceniu dziecka.

Do przyznania i wypłaty zasiłku macierzyńskiego, przysługującego w razie rozwiązania z pracownicą urnowy o pracę w okresie ciąży z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy i niemożności zapewnienia innego zatrudnienia, potrzebne są następujące dokumenty: - zaświadczenie lekarskie stwierdzające stan ciąży pracownicy w okresie zatrudnienia, - świadectwo pracy lub inny dokument potwierdzający rozwiązanie stosunku pracy z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, - zaświadczenie powiatowego urzędu pracy o braku propozycji odpowiedniego zatrudnienia, - skrócony odpis aktu urodzenia dziecka.

Z. macierz. przysługuje przez okres przewidziany w przepisach KP jako okres urlopu macierz. Lub urlopu na warunkach urlopu macierz. Długość przysługującego pracownicy u. macierz. Wynosi: 20 tyg (1 dziec. Przy 1 porodzie). 31 tyg. (2 dz. Przy 1 por.)…

Z. macierz. Nie przysługuje os.,która na podst. Odrębnych przepisów zachowuje pr. do wynagrodzenia, w czasie u. bezpłatnego, tymczas. Areszt. Oraz odbywania kary pozbawienia wolności.

Wysokość z. wynosi 100% podstawy wymiaru zasiłku.

ZASIŁEK OPIEKUŃCZY

Zasiłek przysługuje w razie konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem do ukończenia 8 r.ż. (60 dni w roku kalendarzowym) lub chorym dzieckiem do ukończenia 14 r.ż. (60 dni w roku), lub chorym członkiem rodziny (14 dni w roku kalendarzowym). Zasiłek ten przysługuje os. Sprawującej opiekę nad dzieckiem do ukończenia 8 r.ż. w razie nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, przedszkola i szkoły, porodu lub choroby małżonka stale opiekującego się dzieckiem, jego pobytu w stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej.

Postawę wymiaru zasiłku stanowi przeciętne miesięczne wynagrodz., wypłacone pracownikowi za okres 12 m-cy kalendarzowych poprzedzających m-c, w którym zaistniała potrzeba zwolnienia z wykonywania pracy. Miesięczny zasiłek wynosi 80% podstawy wymiaru zasiłku, przy czym jest on wypłacany w 1/30 części za każdy dzień opieki, łącznie z dniami wolnymi od pracy.

Do zasiłku opiekuńczego stosuje się przepisy dot. Zasiłku chorobowego w kwestii: -prawa do zasiłku za każdy dzień kalendarzowy; -braku pr. Do zasiłku w sytuacji, gdy pracownik ma zagwarantowane pr. Do wynagrodzenia w okresie opieki; -pozbawienia pr. Do zasiłku w przypadku , gdy w czasie sprawowania opieki wykorzystuje zwolnienie od pracy do innych celów niż opieka.

Z. przysługuje zarówno matce, jak i ojcu. Z. wypłacany jest tylko 1 z rodziców, temu, który wystąpił z wnioskiem o jego wypłatę.

Pr. do z. przysługuje bez okresu wyczekiwania.

Pr. Do zasiłku nie przysługuje w czasie urlopu wychowawczego, bezpłatnego, tymczas. Areszt. Lub odbywania kary pozbawienia wolności, chyba że ubezpieczony na mocy skierowania wykonuje pracę odpłatnie.

WARUNKI NABYCIA ZASIŁKU OPIEKUŃ.

Z. opiekuńczy przysługuje przez okres zwolnienia od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad członkiem rodziny.

Okresy niezdolności do pracy, w których ubezpieczony zachowuje pr. Do wynagrodzenia, wyłączają pr. Do z. opiekuńczego, przy czym okresy te wlicza się do okresu zasiłkowego, tj. 14 lub 60 dni.

WYPADEK PRZY PRACY

Za pracowniczy wypadek przy pracy uznaje się zdarzenie nagłe, wywołane przyczyną zewn., powodujące uraz lub śmierć, które nast. W zw. Z pracą, a więc: -podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych; -podczas lub w zw. Z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia; -w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Za niepracowniczy wypadek przy pracy uważa się, zgodnie z art. 3 ust. 3 ustawy wypadkowej,nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewn., powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w okresie ubezp. wypadkowego z danego tytułu. Dot. to m.in. os. Pobierających stypendium sportowe, os. Odbywaj. Karę pozbawienia wolności, posłów i senatorów pobierających uposażenie, os. Wykonujących pracę na podst. Um. Agencyjnej, um. Zlecenia.

„nagłe zdarzenie” - kryterium nagłości jest spełnione, kiedy nadarzenie wywołujące uraz nie przekracza 1 dniówki roboczej. Przez dniówkę roboczą rozumie się czas od rozpoczęcia pracy do jej zakończenia. Nawet jeśli skutek wystąpił po m-cu, roku, kilku latach, nie odbiera to wypadkowi cechy nagłości.

Uraz - to uszkodzenie tkanek ciała lub narządów człowieka wskutek działania czynnika zewn.

Ciężki wyp. Przy pracy - w wyniku którego nast. Ciężkie uszkodzenie ciała: utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej lub inne uszkodzenie ciała naruszające podstawowe funkcje organizmu.

Wypadek zbiorowy - to wypadek, któremu w wyniku tego samego zdarzenia, uległy co najmniej dwie osoby.

POSTĘP. PRZY WYPADKACH PRZY PRACY

Podstawą prawną ustalania okoliczności wypadków przy pracy stanowi art. 5 ustawy wypadkowej oraz rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 19 grudnia 2002 r. w sprawie trybu uznawania zdarzenia powstałego w okresie ubezpieczenia wypadkowego za wypadek przy pracy, kwalifikacji prawnej zdarzenia, wzoru karty wypadku i terminu jej sporządzenia (Dz.U. Nr 236, poz. 1992).

Procedura kwalifikacji wypadku przy pracy rozpoczyna się od zgłoszenia wypadku przez poszkodowanego odpowiedniemu podmiotowi ustalającemu okoliczności i przyczyny wypadku. Ze względu na obszerny i niezwykle zróżnicowany zakres podmiotowy ustawy wypadkowej dla każdej grupy ubezpieczonych wyznaczony jest (w art. 5)specjalny podmiot zobligowany do ustalenia okoliczności wypadków, np. Kancelaria Sejmu i Senatu dla posłów i senatorów pobierających uposażenie.

Podmioty zobowiązane do ustalania okoliczności i przyczyn wyypadku niezwłocznie po otrzymaniu wiadomości o wypadku powiadamiają pisemnie o wszczęciu postępowania powypadkowego właściwą terenową jednostkę organizacyjną ZUS, której przedstawiciel może uczestniczyć w postępowaniu.

Postępowanie powypadkowe jest prowadzone przez upoważniony podmiot, a w szczególności przez:

- zabezpieczenie miejsca wypadku w sposób pozwalający odtworzyć jego okoliczności,

- dokonanie oględzin miejsca wypadku w celu odtworzenia jego okoliczności,

- dokonanie oględzin miejsca wypadku, stanu technicznego maszyn i innych urządzeń technicznych, stanu urządzeń ochronnych oraz zbadanie warunków wykonywania pracy i innych okoliczności, które mogły mieć wpływ na powstanie wypadku,

- przesłuchanie poszkodowanego, jeżeli jego stan na to pozwala,

- przesłuchanie świadków wypadku,

- zebranie innych dowodów dotyczących wypadku, uznanych za niezbędne.

Post. powypadkowe kończy sporządzenie karty wypadku, nie później niż w terminie 14 dni od dnia uzyskania zawiadomienia o wypadku.

Poszkodowany lub uprawniony do jednorazowego odszkodowania członek jego rodziny ma prawo zapoznać się z treścią karty oraz zgłosić uwagi i zastrzeżenia do zawartych w niej ustaleń, o czym powinien zostać pouczony. Następnie ubezpieczony lub członkowie rodziny składają do ZUS,za pośrednictwem płatnika składek lub osobiście (np. w przypadku osób prowadzących działalność pozarolniczą), wniosek o wypłatę świadczenia wraz z wymaganą dokumentacją.

W przeciwieństwie do poprzedniego stanu prawnego art.11 ust. 4, ustawy wypadkowej postanawia, iż oceny stopnia uszczerbku na zdrowiu oraz jego związku z wypadkiem przy pracy i choroba zawodową dokonuje się po zakończeniu rehabilitacji, czego konsekwencją jest wstrzymanie wniosku do zakończenia pełnego procesu leczenia. ZUS po przeprowadzeniu odpowiednich czynności (orzeczeniu lekarza orzecznika ZUS, od którego sprzeciwy rozpatruje komisja lekarska ZUS) wydaje decyzję o przyznaniu lub odmowie przyznania świadczenia, od której ubezpieczonemu oraz uprawnionym członkom rodziny przysługuje odwołanie do wydziału pracy i ubezpieczeń społecznych sądu rejonowego albo w sprawach rentowych do okręgowego sądu pracy i ubezpieczeń społecznych. Od orzeczenia sądu przysługuje apelacja do sądu wyższej instancji.

Świadczenie z ubezpieczenia wypadkowego nie przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli: - wyłączną przyczyną wypadku było udowodnione naruszenie przez ubezpieczonego przepisów dot. ochrony życia i zdrowia, spowodowane przez niego umyślnie lub w skutek rażącego niedbalstwa,

- ubezpieczony przyczynił się w znacznym stopniu do spowodowania wypadku, będąc w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środków odurzających albo substancji psychotropowych.

WYP. ZRÓWNANY Z WYPAD. PRZY PRACY

Na równi z wypadkiem przy pracy traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ: -w czasie podróży służbowej w okolicznościach innych niż określone w art.3 ust.1 ustawy wypadkowej, chyba że wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w zw. Wykonywaniem powierzonych mu zadań; -podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony; -przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.

WYPADEK W DRODZE Z PRACY

Jest to nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewn., które wystąpiło w drodze do lub z pracy, jeżeli droga była najkrótsza i nie została przerwana. Jednakże uważa się, że wypadek nastąpił w drodze do lub z pracy, pomimo że droga została przerwana, jeżeli przerwa była życiowo uzasadniona i jej czas nie przekroczył granic potrzeby, a także wówczas, gdy droga nie będąc najkrótszą, była dla ubezpieczonego ze względów komunikacyjnych najdogodniejsza.

ŚWIADCZENIE Z UBEZP. WYPADKOWEGO

Z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych przysługuje 11 rodzajów świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Zgodnie z art. 6 ustawy wypadkowej są to:

-zasiłek chorobowy - dla ubezpieczonego, którego niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową

- świadczenie rehabilitacyjne - dla ubezpieczonego, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal nie zdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy,

- zasiłek wyrównawczy - dla ubezpieczonego będącego pracownikiem, którego wynagrodzenie uległo obniżeniu wskutek stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu,

- jednorazowe odszkodowanie - dla ubezpieczonego, który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu,

- jednorazowe odszkodowanie - dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty,

- renta z tytułu niezdolności do pracy - dla ubezpieczonego, który stał się nie zdolny do pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej,

- renta szkoleniowa - dla ubezpieczonego, w stosunku do którego orzeczono celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie spowodowaną wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową

- renta rodzinna - dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty uprawnionego do renty z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej,

- dodatek do renty rodzinnej - dla sieroty zupełnej,

- dodatek pielęgnacyjny,

- pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne w zakresie określonym ustawą.

ŚWIADCZENIA ODSZKODOWAWCZE

Świadczenia te obejmują jednorazowe odszkodowanie dla ubezpieczonego, który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu oraz jednorazowe odszkodowanie dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty.

Jednoraz. Odszk. Przysługuje ubezpieczonemu, który wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu. Wysokość jednoraz. Odszk. Zależy od określanego w % uszczerbku na zdrowi, jakiego ubezpieczony doznał wskutek wypadku przy pracy lub chor. Zawod., ustalanego przez lekarza orzecznika lub komisję lekarska ZUS. Jednoraz. Odszkod. Z tyt. Uszczerbku na zdrowiu przysługuje w wysokości 20% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w poprzednim roku za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu.

Jednoraz. Odszkod. Przysługuje także członkom rodziny ubezpieczonego, który zmarł wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej. Członkami rodziny uprawnionymi do Jednoraz. Odszkod. Są: 1. Małżonek zmarłego(z wyłączeniem pozostającego w orzeczonej przez sąd separacji), 2. Dz. Własne, dz. Przysposobione oraz dz. Przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnolet. wnuki, rodzeństwo i inne dzieci (rodz. Zastęp.), 3.rodzice, os. Przysposabiające, macocha oraz ojczym, jeżeli w dniu śmierci ubezp. prowadzili z nim wspólne gosp. Domowe lub jeśli ubezp. przyczyniał się do ich utrzymania. Wysokość jednor. Odszkod. Z tyt. Śmierci ubezpieczonego lub rencisty wynosi wielokrotność przeciętnego wynagrodzenia, zróżnicowaną w zależności od liczby uprawnionych członków rodziny: a) 18-krotnego przeciętnego wynagrodzenia, gdy uprawnionymi są małżonek lub dzieci, b) 9-krotnego przeciętnego wynagrodzenia, gdy uprawniony jest inny członek rodziny. Jeżeli do jednorazowego odszkodowania uprawnieni są równocześnie: a) małżonek i 1 lub więcej dzieci - odszkod. Zwiększa się o 3,5-krotność przeciętnego wynagrodzenia na każde dziecko, b) 2 lub więcej dzieci - odszkod. Zwiększa się o 3,5-krotność przeciętnego wynagrodzenia na drugie i każde następne dziecko.

POJĘCIE CHOROBY ZAWODOWEJ

Za choroby zawodowe uważa się choroby objęte wykazem chorób zawodowych (rozporz. RM z 30.06.2009r. w spr. Chorób zawodowych), jeżeli zostały spowodowane działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w zw. Ze sposobem wykonywania pracy. Ch. Zawodowe w odróżnieniu od wypadków przy pracy cechuje brak nagłości polegający na długotrwałym i powolnym narastaniu zmian w organizmie. Ch. zawodowe uwzględnione w załączniku do rozporz. Stanowią katalog zamknięty obejmujący 26 grup schorzeń. Ma on zastosowanie zarówno w stosunku so os. Wykonujących pracę na podst. Um. o pracę, jak i pracujących na własny rachunek, świadczących usługi na podst. Um. Cywilnoprawnych oraz rolników.

POSTĘP. PRZY CHOROBACH ZAWODOWYCH

Do zgłoszenia podejrzenia choroby zawodowej pracownika (zgodnie z art. 235 1-21 k.p.) są upoważnieni:

- pracodawca zatrudniający pracownika,

- lekarz, który podczas wykonywania zawodu powziął podejrzenie choroby zawodowej u pracownika,

- lekarz stomatolog, który podczas wykonywania zawodu powziął podejrzenie choroby zawodowej u pracownika,

-pracownik (lub były pracownik), który podejrzewa, że występujące u niego objawy mogą wskazywać na taką chorobę, przy czym zgłasza on podejrzenie za pośrednictwem lekarza sprawującego nad nim profilaktyczną opiekę zdrowotną.

Postępowanie o stwierdzenie choroby zawodowej wszczyna właściwy państwowy powiatowy inspektor sanitarny, kierując pracownika, którego dotyczy podejrzenie, na badania do odpowiedniej jednostki orzeczniczej.

Państwowy inspektor sanitarny ma obowiązek poinformowania o skierowaniu pracownika na badania w celu rozpoznania choroby zawodowej pracodawcy i podstawowej jednostki służby medycyny pracy sprawującej profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikiem.

Jednostkami orzeczniczymi I stopnia są:

- poradnie chorób zawodowych wojewódzkich ośrodków medycyny pracy,

- kliniki i poradnie chorób zawodowych uniwersytetów medycznych (akademii medycznych),

- poradnie chorób zakaźnych wojewódzkich ośrodków medycyny pracy albo przychodnie' i oddziały chorób zakaźnych poziomu wojewódzkiego - w zakresie chorób zawodowych zakaźnych i pasożytniczych;

- jednostki organizacyjne zakładów opieki zdrowotnej, w których nastąpiła hospitalizacja - w zakresie rozpoznawania chorób zawodowych u pracowników hospitalizowanych z powodu wystąpienia ostrych objawów choroby.

Lekarz zatrudniony w jednej z wymienionych jednostek orzeczniczych wydaje orzeczenie lekarskie o rozpoznaniu choroby zawodowej lub o braku podstaw do rozpoznania choroby zawodowej na podstawie m.in. wyników przeprowadzonych badań lekarskich. Orzeczenie lekarskie o rozpoznaniu choroby zawodowej lub o braku podstaw do jej rozpoznania przesyła się właściwemu państwowemu powiatowemu inspektorowi sanitarnemu, pracownikowi oraz osobie zgłaszającej podejrzenie choroby zawodowej.

Pracownik, który nie zgadza się z treścią orzeczenia lekarskiego wydanego przez jednostkę orzeczniczą I stopnia, może wystąpić z wnioskiem o przeprowadzenie ponownego badania przez jednostkę orzeczniczą II stopnia. Wniosek składa się za pośrednictwem jednostki orzeczniczej I stopnia zatrudniającej lekarza, który wydał orzeczenie, w terminie 14 dni od dnia otrzymania orzeczenia lekarskiego.

Jednostkami orzeczniczymi II stopnia są jednostki badawczo-rozwojowe w dziedzinie medycyny pracy. Orzeczenie lekarskie o rozpoznaniu choroby zawodowej lub o braku podstaw do jej rozpoznania wydane w wyniku ponownego badania jest ostateczne. Orzeczenie wydane przez jednostkę orzeczniczą II stopnia przesyła się właściwemu państwowemu powiatowemu inspektorowi sanitarnemu, pracownikowi, osobie zgłaszającej podejrzenie choroby zawodowej oraz jednostce orzeczniczej I stopnia. Decyzję o stwierdzeniu choroby zawodowej albo o braku podstaw do rozpoznania choroby zawodowej wydaje właściwy państwowy powiatowy inspektor sanitarny na podstawie materiału dowodowego. Od decyzji inspektora sanitarnego przysługuje odwołanie do właściwego państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego, natomiast od decyzji właściwego państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego przysługuje skarga do Naczelnego Sądu Administracyjnego.

PRZESŁANKI NABYCIA PR. DO EMERYTURY

Podstawową przesłanką nabycia prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego jest pozostawanie w stosunku ubezpieczenia społecznego, czyli podleganie chociażby jednemu z ubezpieczeń społecznych: emerytalnemu, rentowemu…Źródłem powstania prawa do kreślonego świadczenia jest wystąpienie potrzeby, która ma być zaspokojona przez spełnienie tego świadczenia. Dodatkową przesłanką powstania prawa do oznaczonych świadczeń z ubezpieczenia społecznego jest posiadanie okresów składkowych i nieskładkowych.

Od wykazania wymaganych ustawą okresów składkowych i nieskładkowych zależą m.in. uprawnienia do emerytur i rent z tytułu niezdolności do pracy oraz do niektórych zasiłków (np. chorobowego).

Prawo do świadczeń określonych w ustawie o emeryturach i rentach z FUS powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa, a jeżeli ubezpieczony pobiera zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne lub wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy -wypłacane na podstawie przepisów Kodeksu pracy, prawo do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy lub renty szkoleniowej powstaje z dniem zaprzestania pobierania tego zasiłku, świadczenia lub wynagrodzenia.

Prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego jest prawem podmiotowym, co oznacza, że w razie zajścia sytuacji chronionej ubezpieczony, który spełnił wymagane warunki, może żądać -wypłaty świadczenia, a instytucja ubezpieczeniowa jest zobowiązana mu to świadczenie wypłacać bez względu na jego sytuację finansową

Nabywa się je z mocy prawa po zaistnieniu ryzyka z chwilą spełnienia wszystkich warunków. Realizacja tego prawa następuje z reguły dopiero na wniosek ubezpieczonego lub jego pełnomocnika. Za wniosek uważa się zgłoszone pisemnie lub ustnie do protokołu zadanie przyznania świadczenia. Do wniosku powinny być dołączone - w zależności od rodzaju żądanych świadczeń - odpowiednie dokumenty lub oświadczenia stwierdzające okoliczności uzasadniające przyznanie tego świadczenia i wyliczenie jego wysokości. Wniosek o przyznanie emerytury i renty może złożyć: a) ubezpieczony-u płatnika składek (pracodawcy), b) bezpośrednio w oddziale ZUS, inspektoracie i punkcie informacyjnym ZUS, właściwym ze wzgl. Na miejsce stałego pobytu ubezpieczonego lub za pośrednictwem płatnika składek, c) w zakładzie karnym lub areszcie śledczym - os. Pozbawiona wolności, d) jednostce organizacyjnej ZUS wyznaczonej przez Prezesa ZUS- os. Zamieszkująca za granicą w państwie, z którym łączy RP um. Międzynar. W dziedzinie ubezp. społ, oraz os.,której przy ustalaniu pr. i wysokości emeryt.lub renty uwzględniono okresy ubezp. za granicą.

Pr. do świadczeń ustalają właściwe org. Rentowe w drodze Dec. Dec te mają z reguły char. Deklaratoryjny.

OKRESY SKŁADKOWE I NIESKŁADKOWE

Okresami składkowymi są okresy: - ubezpieczenia, - czynnej służby wojskowej lub okresy jej równorzędne albo okresy zastępczych form tej służby, - działalności kombatanckiej, - pełnionej w Polsce służby w: Policji, Urzędzie Ochrony Państwa, ABW i Agencji Wydziału, Służbie Kontrwywiadu Wojskowego i Służbie Wywiadu Wojskowego, Straży Granicznej, Służbie Więziennej, Państwowej Straży Pożarnej, Służbie Celnej, BOR, -pobierania zasiłku macierzyńskiego, - świadczenia pracy po 1956r. na rzecz organizacji politycznych i związków zawodowych, nielegalnych w rozumieniu przepisów obowiązujących do kwietnia 1989r. Za okresy składkowe uważa się również przypadające przed 15.11.1991r. okresy zatrudnienia po ukończeniu 15 r.ż., wykonywanego na obszarze państwa polskiego, w wymiarze nie niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy, okresy pracy przymusowej, o. zatrudnienia młodocianych na warunkach określ. W przepisach obowiązujących przed 1.01.1975r., o. pracy wykonywanej w czasie odbywania kary pozbawienia wolności, aresztu za wykroczenia oraz tymczas. Aresztowania - w wymiarze czasu pracy nie niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy określonego dla takiej pracy, internowania w o. stanu wojennego, wykonywania działal. Twórczej lub artystycznej, pracy adwokatów wykonywanej na obszarze państwa polskiego i inne wymienione w art. 6 ust. 1 i 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Okresami nieskładkowymi są okresy pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wypłacanego na podst. Przepisów KP, zasiłków z ubezp. społ. (chorobowego, opiekuńczego), świadczenia rehabilitacyjnego, urlopu bezpłatnego, nauki w szkole wyższej na jednym kierunku pod warunkiem jej ukończenia, w wymiarze określonym w programie studiów, pobierania zasiłku przedemerytalnego i świadczenia przedemerytalnego i inne wymienione w art. 7 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

EMERYT. DLA OS. URODZONYCH PRZED 1949

Warunkiem jest osiągnięcie wieku emeryt. - 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn oraz posiadania co najmniej 20 lat okresów składk. i nieskładk. przez kobietę oraz co najmniej 25 lat tych okresów przez mężczyznę. Okresy nieskładk. mogą być uwzględniane przy ustalaniu prawa do świadczeń w wymiarze do 1/3 udowodnionych okresów składk. Dla tej grupy pozostawiono tez możliwości nabycia prawa do emerytury po osiągnięciu wieku emerytalnego i o 5 lat krótszego stażu emerytalnego (15 lat dla kobiet i 20 - mężczyźni). Według dotychczasowego prawa świadczenie nabywane na takich warunkach nosiło nazwę emerytury w niepełnym wymiarze. Warunek osiągnięcia wieku 60 lat - kobiety i 65- mężczyźni- nie jest wymagany od pracowników, jeżeli kobiety mają co najmniej 30-letni okres składkowy i nieskładk. oraz osiągnęły 55 lat życia albo 20-letni okres składk. i nieskładk. oraz zostały uznane za całkowicie niezdolne do pracy. Mężczyźni mogą przejść na wcześniejszą emeryturę po osiągnięciu 60 lat, jeżeli udowodnili 35 letni okres składk. i nieskładk, albo zostali uznani za całkowicie niezdolnych do pracy i mają co najmniej 25 letni okres składk. i nieskładk. Ta emerytura przysługuje ubezpieczonym, którzy bezpośrednio przed zgłoszeniem wniosku o emeryt. byli pracownikami oraz takim ubezpieczonym, którzy w okresie ostatnich 24 m-cy podlegania ubezp. społ. bezpośrednio przed zgłoszeniem wniosku o emeryt. pozostawali w stosunku pracy co najmniej przez 6 m-cy, chyba że w dniu zgłoszenia wniosku o emryt. są uprawnieni do renty z tyt. niezdolności do pracy. Od 1.01.2006r. emeryt. przyznaje się z urzędu zamiast pobieranej renty z tyt. niezdol. do pracy osobie, która osiągnęła wiek uprawniający do emeryt. w przypadku kobiety - 60 lat, mężczyzny- 65 lat, oraz podlegała ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Prawo do wcześniejszej em. przy obniżonym wieku przysługuje także osobom, których niezdol. do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy, chorobą zawodową, wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy zaistniałym do 31 grudnia 2002r. , a ponadto inwalidom wojennym i wojskowym, kombatantom, pracownikom urzędów państwowych, prac. samorządowym oraz nauczycielom, w tym naucz. akademickim. Osoby ur. przed 1.01.1949 nie mogą przystąpić do OFE.

EMERYT. DLA OS. UR. W LATACH 1949-1969

Osoby te mają w zasadzie pr. Do emerytury wg nowych zasad. Warunkiem jest osiągnięcie wymaganego wieku (odpowiednio co najmniej 60 lub 65 lat) oraz w wysokości wynikającej z wielkości kwot zaewidencjonowanych na ich koncie w ZUS z tyt. Składki na ubezp. emeryt. i kapitału początkowego oraz przeciętnego dalszego trwania życia. Mogą oni, lecz nie muszą przystąpić do jednego z otwartych funduszy emerytalnych. Możliwość otrzymania emerytury na dotychczasowych zasadach dotyczy przede wszystkim os., które do 31.12.2008 osiągnęły wiek 55 lat (kobieta) lub 60 lat (mężczyzna) , a dodatkowo nie przystąpiły do OFE lub osiągnęły wiek określony w przepisach rozporz. RM z 7.02.1983. Ukończenie wieku 55 i 60 lat uprawnia do emerytury, jeżeli dana os. Udowodni łącznie 20 lub 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych oraz będzie uznana za całkowicie niezdolną do pracy. Wymóg całkowitej niezdolności do pracy nie dot. Kobiet legitymujących się 30-letnim stażem ubezp. pracowniczego.

EMERYT. DLA OS. URODZ. PO 31.12.1968

Jedynym warunkiem jest osiągnięcie wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn. Nie występują w tej nowej regulacji tzw. wcześniejsze emerytury ani emerytury przyznawane bez względu na wiek. Dla ubezpieczonych w tej kategorii wiekowej, zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, ustanowiono tzw. emerytury pomostowe.

W nowym systemie emerytura z I filaru jest świadczeniem należnym od ZUS, jednak jej wysokość wyłącznie od indywidualnego wkładu ubezpieczonego do Funduszu Ubezpieczenia Społecznego (tj. od sumy składek wniesionych do Funduszu działalności okresie działalności zawodowej). Wnoszone przez ubezpieczonego składki są zapisywane na jego indywidualnym koncie, aby - po osiągnięciu przez niego wieku emerytalnego stanowić bazę do obliczenia kwoty należnej emerytury. Suma składek będzie odzwierciedlać okres od 1 stycznia 1999 do dnia przejścia na emeryturę, natomiast okres zatrudnienia (ubezpieczenia) przed tą datą odwzorowany zostanie w kapitale początkowym. Ustalenie kwoty emerytury nastąpi przez podzielenie zgromadzonej sumy składek i kapitału początkowego przez liczbę oznaczającą średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego. Będzie to wartość wyliczana statystycznie, jednakowa dla kobiet i mężczyzn. Emerytura wypłacana przez ZUS będzie uzupełniana emeryturą z obowiązkowego otwartego funduszu emerytalnego (II filaru). Wysokość emerytury w nowym systemie zależeć będzie wyłącznie od wielkości środków zgromadzonych na koncie ubezpieczonego oraz od wieku, w którym przechodzi on na emeryturę. Składki na ubezpieczenie emerytalne w ramach ubezpieczeń społecznych, zapisane na indywidualnym koncie ubezpieczonego, będą tworzyć tzw. Międzypokoleniowy Kapitał Uprawnień Emerytalnych (MKUE). Wkład ubezpieczonego na koncie będzie się kumulował w trakcie wielu lat kariery zawodowej.

ZASIŁEK POGRZEBOWY

Jest świadczeniem wypłacanym osobie, która pokryła koszty pogrzebu osoby zmarłej. Przysługuje on w razie śmierci: ubezpieczonego, osoby pobierającej emeryturę lub rentę, osoby, która w dniu śmierci nie miała ustalonego prawa do emerytury lub renty, lecz spełniała warunki do jej uzyskania i pobierania oraz członka rodziny wymienionych osób. Kwota zasiłku wynosi 200% przeciętnego wynagrodzenia obowiązującego w dniu śmierci osoby, której koszty pogrzebu zostały poniesione. Osobie będącej członkiem rodziny zmarłego, która pokryła koszty pogrzebu, przysługuje zasiłek pogrzebowy w wysokości 200% przeciętnego wynagrodzenia, w razie zaś poniesienia kosztów pogrzebu przez inna osobę - zasiłek wypłaca się w wysokości udokumentowanych kosztów pogrzebu, jednak nie więcej niż wysokość ustalonego zasiłku.

PRZESŁANKI NABYCIA PR. DO R. RODZINNEJ

Renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny w miejsce świadczenia, które pobierał zmarły żywiciel rodziny. Pr. Do tego świadczenia powstaje, gdy zostało nabyte pr. Do świadcz. Pierwotnego. Dlatego pr. Do r. rodzinnej może być przyznane osobie uprawnionej w sytuacji, gdy osoba zmarła w chwili śmierci miała ustalone pr. Do renty z tyt. Niezdolności do pracy lub pr. Do emerytury albo spełniała warunki do uzyskania jednego z tych świadczeń. R. rodzinna może być także przyznana po osobie, która w chwili śmierci pobierała świad. Przedemerytalne lub zasiłek przedemerytalny.

Uprawnionymi do r. rodzinnej są: -dzieci własne, dzieci drugiego małżonka, dz. Przysposobione; -przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletniości wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, w tym również w ramach rodziny zastępczej; -małżonek (wdowa, wdowiec); -rodzice, w tym także ojczym, macocha oraz osoby przysposabiające.

RENTA RODZINNA DLA DZIECI

Pr. Do renty rodzinnej posiadają dzieci do ukończenia 16 lat, a w razie pobierania nauki w szkole - do ukończenia 25 r.ż. Jeżeli dziecko ukończyło 25 lat, będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, pr. Do renty rodzinnej przedłuża się do zakończenia tego roku studiów. Pełnoletnie dzieci całkowicie niezdolne do pracy oraz samodzielnej egzystencji mają również pr. Do renty rodzinnej, jeżeli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 16 lat. Przez szkołę rozumie się zarówno szkołę publiczną, jak i niepubliczną, przy czym nauka może być pobierana także w sys. Zaocznym i korespondencyjnym.

RENTA DLA WDOWY

Wdowa ma pr. Do r. rodzinnej,jeżeli w chwili śmierci męża osiągnęła wiek 50 lat lub była niezdolna do pracy. Pr. Do r. rodzinnej przysługuje także wdowie, jeśli wychowuje co najmniej 1 dziecko uprawnione do r. rodzinnej po zmarłym mężu, przy czym dziecko to nie osiągnęło 16 r.ż. (w razie nauki - 18 lat) lub jest niezdolne do pracy. Jeżeli wdowa ukończyła 50 lat lub stała się niezdolna do pracy w ciągu 5 lat od śmierci męża lub zaprzestania wychowywania dzieci, przysługuje jej również pr. Do r. rodzinnej. Wdowie, która nie spełnia wprawdzie warunków do r. rodzinnej, nie ma jednak niezbędnych źródeł utrzymania i uczestniczy w szkoleniu celem uzyskania kwalifikacji do pracy zarobkowej, przysługuje przez rok od chwili śmierci męża, okresowa renta rodzinna.

Małżonka rozwiedziona i wdowa, która nie pozostawała ze zmarłym mężem we wspólności małżeńskiej, nabywa pr. Do r. rodzinnej, jeżeli oprócz spełnienia warunków określonych ustawą miała w dniu śmierci męża pr. Do alimentów z jego str. ustalone wyrokiem lub ugodą sądową.

RENTA Z TYTUŁU NIEZDOLNOŚCI DO PRACY

Renta z tyt. Niezdolności do pracy przysługuje os. Ubezp., która została uznana za całkowicie lub częściowo niezdolną do pracy. Niezdolna do pracy jest os.,która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Całkowicie niezdolną do pracy jest os.,która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy. Jeżeli os. Całkowicie niezdolna do pracy wymaga stałej lub długotrwałej opieki i pomocy w zaspokaj. Podst. Potrzeb życiowych, uważa się ją za niezdolną do samodzielnej egzystencji. Do takich osób należą także osoby: chore obłożnie, chore psychicznie, z zaawansowanymi zmianami starczymi o char. Otępiennym. Częściowo niezdolna do pracy jest os.,która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.

Orzekanie o trwałej i czasowej niezdolnośći do pracy powierzono lekarzom orzecznikom i komisji lekarskiej ZUS. W ciągu 14 dni od dnia doręczenia orzeczenia lekarza orzecznika os. Zainteresowana może złożyc sprzeciw do komisji lekarskiej Zakładu.Komisja lekarska rozstrzyga sprawę w formie orzeczenia.

Prawa do renty z tyt. Niezdolnośći do pracy z ogólnego stanu zdrowia nabywa się po spełnieniu następujących warunków: -istnienie niezdolności do pracy, -posiadanie wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego, -powstanie niezdolności do pracy w okresie ubezp. i opłacania składek na ubezp. społ, tj. w okresach składkowych oraz w niektórych o. nieskładkowych, albo nie później niż 18 m-cy od ustania tych okresów. Tego warunku nie musi spełniać kobieta mająca 20-letni o. składkowy i nieskład., a także męzczyzna z 25-letnim o. składkowym i nieskład., całkowicie niezdolni do pracy.

Wymagany o. składkowy i nieskład. Do przyznania prawa do renty zależy od wieku uprawnionego i wynosi od 1 roku, gdy niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 lat do 5 lat, jeżeli niezdolność powstała w wieku 30 lat i powyżej.

POJ. I RODZAJE NIEZDOLNOŚCI DO PRACY

Niezdolną do pracy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu.

W zależności od stopnia utraty zdolności do pracy osoba zainteresowana może być uznana za częściowo lub całkowicie niezdolną do pracy na okres nie dłuższy niż pięć lat. Jeżeli jednak zgodnie ze stanem wiedzy medycznej nie ma szans odzyskania zdolności do pracy, przed upływem tego okresu orzeka się trwałą niezdolność do pracy na okres dłuższy niż pięć lat.

Renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje osobie ubezpieczonej, która została uznana za całkowicie lub częściowo niezdolną do pracy. Niezdolność do pracy orzeka się w zasadzie na okres nie dłuższy niż pięć lat, jednak, jeśli według wiedzy medycznej nie ma rokowań odzyskania zdolności do pracy upływem tego okresu, orzeka się niezdolność do pracy na okres dłuższy niż pięć lat.

Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy.

Oceniana jest tu zdolność do pracy w typowych, "normalnych" warunkach, dlatego zachowanie zdolności do pracy w warunkach specjalnych, określonych w przepisach o zatrudnieniu i rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych, nie będzie przeszkodą do orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy. Jeżeli osoba całkowicie niezdolna do pracy wymaga stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych, uważa się ją za niezdolną do samodzielnej egzystencji Przez pojęcie stałej lub długotrwałej opieki rozumie się pomoc w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życia dnia codziennego takich jak: poruszanie się po mieszkaniu, przyjmowanie pokarmów, utrzymywanie higieny osobistej, załatwianie potrzeb fizjologicznych.

RODZAJE NIEZDOLNOŚCI DO PRACY

Całkowita niezdolność do pracy- utrata zdolności do wykonywania jakiejkolwiek pracy. Może być okresowa do 5 lat i powyżej 5 lat (nie istnieją rokowania odzyskania zdolności do pracy przed upływem 5 lat)

Częściowa niezdolność do pracy- znaczny stopień utraty zdolności do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. Może być okresowa do 5 lat i powyżej 5 lat (nie istnieją rokowania odzyskania zdolności do pracy przed upływem 5 lat)

Niezdolność do samodzielnej egzystencji- wymaganie stałej lub czasowej opieki innej osoby. Może być okresowa do 5 lat i powyżej 5 lat( nie istnieją rokowania odzyskania zdolności do pracy przed upływem 5 lat)

RENTA SZKOLENIOWA

Ubezpieczony spełniający warunki do nabycia prawa do renty, w stosunku do którego lekarz orzecznik ZUS orzekł celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie lub niezdolność do służby, otrzymuje rentę szkoleniową. Przyznaje się ją na okres 6 m-cy, który na wniosek starosty może ulec przedłużeniu na czas niezbędny do przekwalifikowania zawodowego nie dłużej niż o 30 m-cy. Rentę szkoleniową przyznaje się na wniosek ubezpieczonego.

Do wniosku należy dołączyć m.in. zaświadczenie o stanie zdrowia wydane przez lekarza prowadzącego leczenie. Na podstawie badania i zgromadzonych dokumentów lekarz orzecznik ZUS wydaje orzeczenie o niezdol. ubezpieczonego do pracy zarobkowej, które stanowi podstawę do wydania przez ZUS decyzji w spr. prawa do świadczenia (renty). Od tej decyzji, a nie od orzeczenia lekarza orzecznika, służy prawo wniesienia odwołania do sądu okręgowego-sądu pracy i ubezp.. społ. w terminie miesiąca od dnia doręczenia decyzji. Odmiennym rodzajem świadczeń w przypadku niezdol. do pracy powstałej w wyniku następstw wypadku przy pracy lub choroby zawodowej jest renta z tyt. niezdol. do pracy w związku z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową.

OFE

OFE to osoba prawna stanowiąca odrębną masę majątkową, zarządzana i reprezentowana przez powszechne towarzystwo emeryt. Przedmiotem działalności OFE jest gromadzenie środków pieniężnych i ich lokowanie z przeznaczeniem uzyskanego kapitału na wypłatę członkom funduszu - po osiągnięciu przez nich wieku emerytalnego - dożywotnich świadczeń emerytalnych. Członkiem OFE jest tylko os. Fiz., która uzyskała członkowstwo w funduszu zgodnie z przepisami ust. O sys. Ubezp. społ. Z chwilą przystąpienia do OFE fundusz otwiera członkowi imienny rachunek, na który są wpłacane składki oraz mogą być przekazywane wypłaty transferowe. Stopa procentowa składki na ubezp. emerytalne, płaconej przez ubezpieczonego (9,76%) i na jego rzecz przez pracodawcę (9,76%), wynosi łącznie 19,52% podstawy wymiaru. Część tej składki, pochodząca ze składki ubezpieczonego , wynosząca 7,3% podstawy wymiaru, odprowadzana jest przez ZUS do wybranego przez ubezpieczonego OFE. Podział składki na fundusz emerytalny w FUS oraz na otwarty fundusz emerytalny jest obowiązkowy dla ubezpieczonych urodzonych po 31.12.1968r.

OFE może pobierać opłaty bezpośrednio obciążające członków funduszu w 2 formach: a) potrącanie określonej procentowo kwoty z wypłacanych składek (opłata od składki), b) opłata wnoszona przez członka funduszu na rzecz dotychczasowego OFE, gdy dokonuje on wypłaty transferowej do innego OFE przed okresem stażu wynoszącym 24 m-ce (opłata za zmianę funduszu).OFE, który przyjmował składki przez co najmniej 36m-cy, ustala - co 6 m-cy (na koniec marca i września każdego roku) - wysokość stopy zwrotu przez ostatnie 36 m-cy. Organem nadzoru w stosunku do OFE jest Komisja Nadzoru Finansowego.

WSPÓLNOT. KOORDYNACJA ZABEZP. SPOŁ.

W stosunku do zabezpieczenia społ. używamy określenia „koordynacja”, a nie „harmonizacja”. Koordynacja ma za zadanie zapewnienie łączności między ustawodawstwami krajowymi państw członkowskich poprzez zastosowanie jednolitych zasad postępowania oraz łączników, takich jak miejsce pracy, miejsce zamieszkania, siedziba pracodawcy i innych.

Europejska koordynacja systemów zabezpieczenia społ. oparta jest na 4 podstawowych zasadach: -równego traktowania, - jedności stosowanego ustawodawstwa, -sumowania okresów ubezpieczenia, -zachowania praw nabytych.

Aktualny zakres podmiotowy wspólnotowej koordynacji jest stosunkowo szeroki i wyróżnia następujące kategorie os. Objętych przepisami o koordynacji: -pracownicy, -pracownicy sezonowi, -pracownicy przygraniczni, -urzędnicy państwowi, -os. Pracujące na własny rachunek, -uchodźcy i bezpaństwowcy, - studenci, -cudzoziemcy z krajów trzecich oraz członkowie ich rodzin.

Zgodnie z art. 4 ust. 1 rozporz. Nr 1408/71 regulacja ta znajduje zastosowanie do wszystkich ustawodawstw odnoszących się do świadczeń przysługujących w przypadku: -choroby i macierzyństwa, -inwalidztwa, -starości, -śmierci żywiciela, -wypadku przy pracy i choroby zawodowej, -śmierci ubezpieczonego lub członka jego rodziny, -bezrobocia, -posiadania na utrzymaniu dzieci lub niepracującego małżonka.

Wyłącza się expressis verbis z zakresu wspólnotowej koordynacji: -pomoc społ., -pomoc medyczną, -systemy świadczeń dla ofiar wojny i jej skutków.

ZLECENIOBIORCA W SYS. UBEZP. SPOŁ.

Osoby wykonujące pracę na podstawie umowy-zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia obowiązkowo podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy - art. 13 pkt 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Ubezpieczeniu chorobowemu osoby te podlegają dobrowolnie - art. 11 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Objęcie dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym następuje na wniosek zleceniobiorcy od dnia wskazanego we wniosku o objęcie tym ubezpieczeniem, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został zgłoszony - art. 14 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Przy czym w przypadku, gdy zgłoszenie do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych zostanie dokonane w terminie 7 dni od dnia powstania obowiązku ubezpieczeń, wówczas objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym może nastąpić od dnia wskazanego we wniosku o objęcie tym ubezpieczeniem.

Podleganie ubezpieczeniu chorobowemu tych osób ustaje:

* od dnia wskazanego we wniosku o wyłączenie z tego ubezpieczenia, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został złożony,

* od dnia ustania tytułu podlegania temu ubezpieczeniu np. rozwiązania umowy zlecenia.

W odróżnieniu od osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą, w przypadku zleceniobiorców, nie dochodzi do ustania podlegania dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu, jeżeli zleceniodawca wpłaci należne składki na ubezpieczenia społeczne za zleceniobiorcę, po obowiązującym terminie.

W sytuacji, gdy zleceniobiorca wykonuje pracę na podstawie umowy-zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, którą zawarł z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy lub w ramach tej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy, na gruncie ubezpieczeń społecznych osoba ta jest traktowana jak pracownik - art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

W sytuacji jednak zawarcia umowy-zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia z osobą, która jest pracownikiem, ale przebywa na urlopie bezpłatnym, wówczas osoba ta podlega ubezpieczeniom społecznym jak zleceniobiorca. Fakt zawarcia tej umowy z pracodawcą lub wykonywania jej na rzecz własnego pracodawcy w tym przypadku nie ma znaczenia.

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zleceniobiorców stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu zatrudnienia w ramach umowy-zlecenia, jeżeli w umowie-zlecenia lub innej umowie o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, określono odpłatność za jej wykonywanie kwotowo, w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie - art. 18 ust. 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Tak ustalona kwota stanowi również podstawę wymiaru składek na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe i ubezpieczenie wypadkowe, o ile zleceniobiorca podlega tym ubezpieczeniom - art. 20 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Przy czym podstawa wymiaru składek na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe nie może przekroczyć miesięcznie 250% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale.

Ponadto roczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zleceniobiorców w danym roku kalendarzowym nie może być wyższa od kwoty odpowiadającej trzydziestokrotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarcze narodowej na dany rok kalendarzowy, określonego w ustawie budżetowej, ustawie o prowizorium budżetowym lub ich projektach, jeżeli odpowiednie ustawy nie zostały uchwalone.

Przy ustalaniu podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe zleceniobiorców nie mają zastosowania przepisy rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.Od 1 stycznia 2010 r. zmienią się zasady obejmowania ubezpieczeniem wypadkowym osób, które podlegają ubezpieczeniom jako zleceniobiorcy. Są to osoby zatrudnione na podstawie umowy agencyjnej, zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do których mają zastosowanie przepisy Kodeksu cywilnego odnoszące się do zleceniobiorców, a także osoby współpracujące z osobami pracującymi na podstawie takich umów.

Do 31 grudnia 2009 r. ubezpieczenie wypadkowe jest obowiązkowe w przypadku tych zleceniobiorców, którzy łącznie spełniają warunki wymienione w art. 12 ust. 1 i 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, tj.:

• podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz

• wykonują pracę w siedzibie lub miejscu prowadzenia działalności zleceniodawcy.

Od 1 stycznia 2010 r. wyłączenie obowiązku ubezpieczenia wypadkowego w przypadku zleceniobiorców, którzy pracują poza siedzibą lub miejscem prowadzenia działalności przez zleceniodawcę, przestanie obowiązywać. Oznacza to, że od tego dnia do ubezpieczenia wypadkowego trzeba zgłosić każdego zleceniobiorcę, który podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym - bez względu na to, gdzie wykonuje zlecenie. Nie ma znaczenia, czy zleceniobiorca podlega tym ubezpieczeniom obowiązkowo czy dobrowolnie.

Wyszukiwarka