Polityka ZR 3.10

T: ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ (EKOROZWÓJ) JAKO POLITYKA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW GLOBALNYCH

Zrównoważony rozwój to koncepcja polityczna mająca na celu przezwyciężanie sytuacji społecznych, które są uwarunkowane przez problemy globalne.

1. Zrównoważony rozwój a ekorozwój

W literaturze przedmiotu istnieje:

• ujęcie wąskie: oba pojęcia mają inny zakres- koncepcja ekorozwoju jest pierwotną formą koncepcji ZR, kładącą nadmierny nacisk na ład środowiskowy z pominięciem ładu społecznego.

• ujęcie szerokie: oba te pojęcia to synonimy.

W polskich aktach normatywnych i dokumentach politycznych ZR i ekorozwój są uważane za synonimy z tym, że :

• do 1995r oficjalnie używano nazwy „ekorozwój”,

• od 1995r zastąpiono pojęciem ”ZR”.

Używa się też pojęcia „trwały rozwój”

• SUSTAINBLE DEVELOPMENT

• trwały i zrównoważony rozwój

• rozwój samopodtrzymujący się

Wymienione tłumaczenia są:

• dokładniejsze

• właściwie podkreślają, że celem polityki ZR jest zapewnienie trwałości dalszemu rozwojowi społeczno- gospodarczemu świata

2. Definicja ZR

• W Raporcie Komisji Brundtland (1987) ZR został określony jako proces mający na celu zaspokojenie aspiracji rozwojowych obecnego pokolenia w sposób umożliwiający realizację tych samych dążeń następnym pokoleniom (ta definicja zmodyfikowała teorię praw człowieka).

• Według naukowców ZR to rozwój zaspokajający PODSTAWOWE POTRZEBY wszystkich ludzi, a jednocześnie dbający o ochronę, zachowanie i odnowę zdrowia i integralności systemów ekologicznych ziemi, bez ryzyka, że potrzeby przyszłych pokoleń nie będą mogły być zaspokojone, a granice wytrzymałości Ziemi zostaną przekroczone.

• Definicja adekwatna do reguł społeczeństwa obywatelskiego, która akcentuje wymienione 3 łady: ZR to taki rozwój społeczno- ekonomiczny, który jest dopuszczalny ekologicznie, POŻĄDANY SPOŁECZNIE i efektywny ekonomicznie, stąd bardzo ważna jest edukacja dla ZR.

3.ZR a problemy globalne

Rodzaje problemów globalnych:

• polityczne

• społeczno- ekonomiczne

• cywilizacyjno- kulturowe

Globalne problemy polityczne:

• międzynarodowe konflikty i dezintegracja

• niestabilność struktur politycznych (np. użycie broni jądrowej, chemicznej)

• międzynarodowy terroryzm

• przestępczość zorganizowana

• korupcja

Globalne problemy społeczno- ekonomiczne:

• dysproporcje w rozwoju społeczno- gospodarczym

• analfabetyzm

• bezrobocie

• głód i niedożywienie

Globalne problemy cywilizacyjno- kulturowe

• problemy demograficzne (zwłaszcza kraje azjatyckie)

• problemy ekologiczne

• klęski żywiołowe (głównie wywołane przez człowieka)

ROLA POLTYKI ZR W ZWALCZANIU PROBLEMÓW GLOBALNYCH

ZR to polityczna koncepcja rozwiązywania problemów globalnych zgodnie z zasadą współpracy międzynarodowej.

Dla wielu krajów niezdolnych do pokonania problemów globalnych jest czymś w rodzaju międzynarodowej karetki pogotowia.

4. Łady i cele ZR

Polityka ZR ma na celu powstrzymanie marszu współczesnego świata w stronę granic jego wzrostu.

Polityczna realizacja doktryny ZR wymaga uwzględnienia wielu różnorodnych czynników rozwoju. Są one pogrupowane w tzw. łady ZR

Łady ZR:

• środowiskowy

• społeczny

• gospodarczy

• kulturalny (dodatkowy)

Wszystkie wymienione łady tworzą integralny ład ZR.

• każdy ład wnosi swoje cele do ogólnej koncepcji ZR.

• żaden ład nie jest w stanie zrealizować swych specyficznych celów bez realizacji celów należących do pozostałych ładów.

Cele ładu środowiskowego:

• ochrona środowiska (nie zaśmiecać środowiska)

• kształtowanie przestrzeni (nie wycinać lasów)

• racjonalna gospodarka zasobami naturalnymi

Przykłady:

• ograniczanie zanieczyszczenia środowiska

• ochrona bioróżnorodności tj. zagrożonych wyginięciem gatunków zwierząt i roślin,

• promocja odnawialnych źródeł energii.

Cele ładu społecznego:

• sprawiedliwy podział korzyści wynikających ze wzrostu gospodarczego (m.in. ułatwianie dostępu do rynków dla państw rozwijających się, finansowanie rozwoju)

• spójność społeczna i rozwój gospodarczy (m.in. równouprawnienie płci, walka z ubóstwem, wyrównanie szans życiowych, dostęp do edukacji, ochrony zdrowia)

Cele ładu gospodarczego:

• wzrost gospodarczy (np. ograniczenie szkodliwego wpływu produkcji i konsumpcji na stan środowiska).

ZR musi być zintegrowany tzn. powinien obejmować wszystkie aspekty, na które ma wpływ.

• „krzesło ZR” - muszą być 4 nóżki

Podsumowanie:

• Realizacja celów ZR jest warunkiem koniecznym i niezbędnym dla dalszego rozwoju społeczno- gospodarczego ludzkości.

• Polityka ZR odgrywa ważną rolę w stosunkach międzynarodowych.

• Prowadzenie polityki ZR to obowiązek władz państwa ze względu na zobowiązania międzynarodowe Polski.

• ZR powinien być naszą wspólną troską.

Polityka ZR 17.10

T: GLOBALNE ZAGROŻENIA ROZWOJU SPOŁECZNO- GOSPODARCZEGO

1. Rozwój społeczno- gospodarczy

Sithu U'Thant- prekursor polityki ZR, Sekretarz Generalny ONZ w latach 1961- 1971.

Rozwój to zmiana oceniana pozytywnie w ramach danego systemu wartości. Przykład: małżeństwa homoseksualne:

• Kaczyński: moralny regres

• Zainteresowani: moralny postęp

Rozwój społeczno- gospodarczy to oceniana pozytywnie z punktu widzenia zachodniego systemu wartości zmiana w zakresie gospodarki i życia społecznego. Przy czym:

• zmiana w zakresie gospodarki ma charakter ilościowy, polegający na wzroście gospodarczym- dot. wzrostu produkcji, zatrudnienia...

• zmiana w zakresie życia społecznego ma charakter jakościowy- polega na zmianie organizacji społeczeństw np. przez dalsza demokratyzację życia społecznego i politycznego

• wzrost gospodarczy jest uważany za podstawowy warunek przemian w obrębie organizacji społeczeństw (ilość przechodzi w jakość).

2. Wzrost gospodarczy

Wzrost gospodarczy to główny wskaźnik, który określa kondycję danej gospodarki oraz tempo jej rozwoju. Wzrost gospodarczy uznaje się za coś dobrego.

• Wzrost gospodarczy przedstawia się jako określoną wielkość procentową, która obliczana jest za ostatni okres rozliczeniowy w stosunku do okresu poprzedniego. Wartość ta to różnica pomiędzy wysokościami PKB w 2 okresach wyrażana w %

Czynniki wzrostu gospodarczego:

• zasoby naturalne ← granice wzrostu

• praca

• kapitał

• technologia

Zasoby naturalne choć są ogromne, to zawsze kiedyś będą musiały się wyczerpać.

Wykładnicze tempo wzrostu gospodarczego:

• wyczerpywanie bogactw naturalnych

• niszczenie globalnego mechanizmu homeostazy

3.Wzrost wykładniczy

Teza Meadowsów:

• Wzrost wykładniczy jest tą siłą...

Od początku rewolucji przemysłowej w XVIII w.:

• zapotrzebowanie na materię i energię rośnie w tempie wykładniczym

• zanieczyszczenie środowiska rośnie w tempie wykładniczym

Niebezpieczne cechy wzrostu gospodarczego:

• szalone tempo, w jakim się dokonuje (kartka papieru złożona 40 razy)

• szybkie osiągnięcie ostatecznych granic systemu- zniszczenie systemu, którego to dotyczy

• brak czasu na reakcję (zarastające jeziora)- nie jesteśmy przyzwyczajeni do rozwiązywania problemów zdarzających się w tak szybkim tempie

4. Czynniki nasilające wzrost wykładniczy zużycia zasobów i zanieczyszczeń

Przyczyny wzrostu wykładniczego:

• samoistny wzrost danej całości→ dotyczy wszystkich istot żywych

• jakiś czynnik, który rozpędza wzrost owej całości i sam się odtwarza→ inwestycje w gospodarkę

Granice czynników wzrostu gospodarczego wyznaczane przez:

• zdolność planety do dostarczania materii i energii dla gospodarki na świecie (zasoby naturalne)

• zdolność planety do wchłonięcia zanieczyszczeń i odpadów

5. Wykładniczy wzrost ludności świata

• rok 2011- 7 mld ludzi (dokładna data: 31.10.2011)

• przełom XVIII/XIX w.- 1mld ludzi

• 1650r.- 500 mln

• 70-75 lat temu- 1-2 tysięcy ludzi

6. Wykładniczy wzrost przemysłu na świecie

• wzrost przemysłu ma charakter wykładniczy

• pod koniec wieku potrzeba było tylko 17 dni na dostarczenie bogactwa wypracowanego przez cały rok 1900

• 1950- 2000- globalna produkcja wzrosła 7- krotnie

Wzrost produkcji rolnej:

• wzrost plonów zbóż w ciągu jednego pokolenia przerósł to wszystko co wydarzyło się wcześniej w tym zakresie

Lester Brown „Gospodarka ekologiczna na miarę Ziemi”

TEZA BROWNA:

Źródło tezy: Porównanie wskaźników ekonomicznych ze wskaźnikami ekologicznymi

Wniosek 1: Współczesna gospodarka prowadzi do niszczenia 4 podstawowych ekosystemów

Wniosek 2:

Wniosek: Środowisko przyrodnicze nie jest częścią gospodarki, to gospodarka jest częścią środowiska przyrodniczego.

• Na konsumpcję w stylu Północy cała ludzkość potrzebuje obecnie 3 planet typu Ziemia.

Polityka ZR 9.01

T: GENEZA I ROZWÓJ POLITYKI ZR UE

1. Geneza polityki ekologicznej

• okres od pierwszych przepisów na temat ochrony środowiska do stworzenia podstawy prawnej do prowadzenia polityki ekologicznej

• lata 1967- 1987

2. Rozwój polityki ekologicznej

3. Początki UE

Europejska Wspólnota Węgla i Stali 19.04.1951 (podpisana) 10.08.1952 (weszła w życie)

Europejska Wspólnota Gospodarcza 25.03.1957 (podpisana) 01.01.1958 (weszła w życie)

Europejska Wspólnota Energii Atomowej 25.03.1957 (podpisana) 01.01.1958 (weszła w życie) po powstaniu UE(1992) zachowała odrębną osobowość prawną

4. Początki UE a polityka ZR

• lata 50. XX w. to okres masowej, taniej produkcji

• ekskluzywne towary (jak np. pralki i TV) docierały do przeciętnych ludzi

• rozwój gospodarczy dzięki USA ( Plan Marshalla)- napływ dóbr do Europy

W Traktatach Rzymskich nie występują pojęcia:

• ochrona środowiska

• środowisko

5. Geneza polityki ZR UE

Geneza polityki ZR UE dzieli się na 2 etapy:

• 1967- 1972- sytuacja rozwijała się w kierunku decyzji o zainicjowanie wspólnot w polityce ekologicznej

• 1972- 1987- doszło do reformy prawa pierwotnego w celu zagwarantowania polityce ekologicznej podstaw prawnych

ETAP 1

Bodziec do prowadzenia wspólnotowej polityki ekologicznej:

• trudności w handlu między krajami EWG wywołane przez różnorodne, odmienne w granicach każdego państwa przedsięwzięcia służące ochronie środowiska i przyjazne środowisku normy produkcyjne

Pierwszy wspólnotowy akt prawny z zakresu ochrony środowiska:

• Dyrektywa Komisji Europejskiej z czerwca 1967 roku w sprawie Zbliżenia Ustaw i innych Aktów Normatywnych oraz Decyzji Administracyjnych dotyczących Klasyfikacji, Pakowania i Oznakowania Substancji Niebezpiecznych

Dokumenty z zakresu polityki ekologicznej z lat 1967- 1987 nie miały traktatowych podstaw prawnych.

Polityka ekologiczna była prowadzona dzięki stosowaniu prawnego wybiegu

• odwoływała się do art.100 lub art.235 Traktatu Rzymskiego, które upoważniały Radę Ministrów do podejmowania decyzji dotyczących „nieprzewidzianych przypadków”. Dokładniej dotyczyły one pełnomocnictw do:

• wydawania regulacji bezpośrednio wpływających na tworzenie lub funkcjonowanie wspólnego rynku

• podejmowania przedsięwzięć, które nie zostały uwzględnione w Traktacie Rzymskim, ale będą służyć budowie wspólnego rynku

„Spisek brukselski”- lipiec 1971 (informacja odtajniona 01.01.2002r.)

• ówczesne państwa EWG (gł. RFN, Francja, Włochy)+ Wielka Brytania+ USA bronią handlu międzynarodowego i tempa własnego wzrostu ekonomicznego przed domniemanymi negatywnymi skutkami podejmowania zobowiązań ekologicznych

• w tym celu podejmują próbę storpedowania pierwszej światowej konferencji poświęconej ochronie środowiska- Konferencji Sztokholmskiej.

Szczyt paryski (19-21.10.1972r.) to krok w stronę zrównoważonego rozwoju:

• w 4 miesiące po Konferencji Sztokholmskiej szefowie państw i rządów Wspólnot Europejskich wezwali Komisję Europejską do opracowania programu działania w dziedzinie ochrony środowiska

• przyjęli także deklarację, w której stwierdzono, że wzrost gospodarek wspólnoty nie jest celem samym w sobie, lecz powinien prowadzić do poprawy jakości życia. Szczególna uwaga miała być właśnie poświęcona ochronie środowiska.

Na Szczycie Paryskim podjęto polityczną decyzję o zainicjowaniu nowego obszaru działań EWG, jakim stała się polityka ekologiczna: polityka ekologiczna została połączona z polityką gospodarczą w imię rozwoju społecznego. Zostały położone podwaliny pod wspólnotową politykę ZR.

ETAP 2

Podjęcie pierwszych wspólnych działań w zakresie polityki ekologicznej w 1972 roku wywołało dyskusje dotyczące zastosowania polityki ochrony środowiska w gospodarkach poszczególnych państw.

↓

Debaty połączone były z próbą rozpoznania obszarów zagrożonych oraz ustalenia odpowiednich celów i narzędzi dla polityki

↓

W konsekwencji wydano ponad 200 dyrektyw i rozporządzeń dotyczących przede wszystkim ochrony wód, czystości powietrza, chemikaliów, usuwania odpadów, …

6. Rozwój polityki ZR UE

O rozwoju polityki ekologicznej i polityki zrównoważonego rozwoju można mówić dopiero w kontekście:

• uzyskania przez nie fundamentu w prawie pierwotnym

• w związku ze zmianami, jakie zostały w nim później dokonane

Twierdzi się, że rozwój polityki ekologicznej UE przebiegał w 4 etapach odpowiednio do wypracowania kolejnych (obok Traktatu Rzymskiego) fundamentów prawnych:

• Jednolity Akt Europejski (1987- 1993)

• Traktat z Maastricht o UE (1993- 1999)

• Traktat Amsterdamski w sprawie wcześniejszych traktatów (1999- 2003)

• Traktat Nicejski (od 2003roku)

Ad. 1) Jednolity Akt Europejski (1987- 1993)

• podpisany 29.02.1986 roku (wszedł w życie 01.07.1987r.)

• jest uważany za fundament polityki ekologicznej UE

• za jego sprawą doszło do rozszerzenia Traktatu Rzymskiego o brakujący rozdział pt. „Środowisko naturalne”

Artykuł 130r

1. Działania wspólnoty w dziedzinie środowiska naturalnego mają następujące cele:

• zachowanie, ochrona i poprawa jakości środowiska naturalnego;

• przyczynianie się do ochrony zdrowia ludzkiego;

• zapewnianie ostrożnego i racjonalnego wykorzystywania zasobów naturalnych.

Traktaty (tzw. prawo pierwotne) pełni rolę swoistej „Konstytucji”.

JAE zapewnił polityce ochrony środowiska podstawy w prawie pierwotnym.

Ad. 2) Traktat z Maastricht (1993- 1999)

• podpisany 7.02.1992r. (wszedł w życie 01.11.1993)

• jest to odpowiedź UE na przemiany polityczno- gospodarcze, jakie miały miejsce na przełomie lat 80. i 90. XX w.

• nowa sytuacja geopolityczna po rozpadzie ZSRR zainicjowała Wspólną Politykę Zagraniczną i Bezpieczeństwa (II filar UE)

• Zjednoczenie Niemiec zainicjowało Unię Gospodarczo- Walutową

• traktat podnosi rolę polityki ekologicznej w polityce UE

• w jego preambule polityka ekologiczna zyskała wielką rangę dzięki temu, że została wpisana w obręb jednolitej polityki określonej a art.3 JAE

• zgodnie z nowym brzmieniem tego punktu polityka ta obejmuje

• funkcjonowanie jednolitego rynku

• politykę społeczną

• politykę ochrony środowiska

• współpracę w dziedzinie nauki, techniki i rozwoju

Zasady polityki ekologicznej UE:

• ochrona

• zapobieganie

• integrowanie

• „zanieczyszczający płaci”

• usuwanie zanieczyszczeń u źródła (np. stosowanie czystych surowców)

6 generalnych celów:

• 3 z tych 6 celów odnoszą się do ekologicznych aspektów procesu gospodarowania

• harmonijny, trwały i ZR gospodarczy

• wysoki stopień konwergencji dokonań gospodarczych

• spójność gospodarcza i społeczna

Polityka ekologiczna UE przekształciła się w środowiskową politykę ZR

• nadrzędnym celem ekologicznym UE jest zapewnienie w długiej perspektywie czasowej takiego wzrostu gospodarczego i trwałej poprawy standardu życia, który prowadzi przynajmniej do niepogarszania się stanu środowiska.

Ad. 3) Traktat Amsterdamski w sprawie wcześniejszych traktatów (1999- 2003)

• został podpisany 02.10.1997r. (wszedł w życie 01.05.1999)

Traktat Amsterdamski:

• znowelizował Traktat Rzymski (traktat ustanawiający EWG, obecnie traktat ustanawiający WE)

• zmienił numerację jego artykułów

Traktat wprowadził 3 filary UE:

Traktat Amsterdamski a Polityka Ekologiczna Unii Europejskiej→ pojawia się zapis o ZR

• traktat potwierdza znaczenie celów ekologicznych w rozwoju UE

• traktat zaliczył je do głównych celów Europejskiej Unii Gospodarczej i Monetarnej

W Traktacie Amsterdamskim ONZ-owska zasada ZR wymieniona jest już w preambule!

„ZDECYDOWANI popierać postęp gospodarczy i społeczny swych narodów poprzez urzeczywistnienie rynku wewnętrznego oraz umacnianie spójności i ochrony środowiska naturalnego, przy uwzględnieniu zasady stałego rozwoju, oraz prowadzenia polityk, które zapewnią, że integracji gospodarczej towarzyszyć będzie równoczesny postęp w innych dziedzinach,”

Ad. 4) Traktat Nicejski (od 2003 roku)

• odpisany 26.02.2001 r. (wszedł w życie 01.02.2003 r)

• Traktat Nicejski a polityka ZR UE

• w myśli art.2 Traktatu do zadań wspólnoty zaliczono m.in.: przyczynienie się do harmonijnego, zrównoważonego i trwałego rozwoju działań gospodarczych

Traktat Nicejski a środowiskowa polityka ZR UE:

• deklaracja w sprawie art.175 JAE. W deklaracji strony oświadczają, że są skłonne uznać wiodącą rolę UE:

• w promowaniu ochrony środowiska w stosunku do polityk państwowych krajów człowkowskich

Polityka ZR 7.11

T: NARZĘDZIA POLITYKI EKOLOGICZNEJ I POLITYKI ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU

Teza nr 1

Potwierdzeniem wysokiej rangi polityki ekologicznej i polityki ZR są narzędzia wypracowane do ich prowadzenia na arenie międzynarodowej i krajowej.

Teza nr 2

Ze względu na relacje między polityką ZR i polityką ekologiczną narzędzia polityki ZR są zarazem narzędziami polityki ekologicznej.

1. Klasyfikacja narzędzi polityki ekologicznej i polityki ZR

Narzędzia polityki ZR :

• prawne: prawo międzynarodowe, unijne i krajowe

• edukacyjne: edukacja dla ZR

• ekonomiczne: partnerstwo publiczno- prywatne, podatki ekologiczne

Zastosowanie narzędzi ZR :

• prawne - działania dopuszczalne ekologiczne

• edukacyjne - akceptacja dla polityki ZR

• ekonomiczne - zapewnienie ekonomicznej efektywności polityki ZR; obniżenie opodatkowania pracy i kapitału w zamian za wzrost opodatkowania oddziaływania na środowisko

2. Prawne narzędzia polityki ZR

Zasada ZR jest obecna w działalności i systemie prawnym :

• ONZ

• UE

• Rzeczypospolitej Polskiej

ONZ :

• Komisja Brundtland, Raport Our common Future (1987)

• Pierwszy Szczyt Ziemi : Konferencja Narodów Zjednoczonych na temat Środowiska i Rozwoju

• odbyła się między 3-14 czerwca 1992 w Rio de Janeiro

• Dotyczyła tematów związanych ze środowiskiem naturalnym i rozwojem.

Uczestnicy:

• 172 kraje

• 108 przywódców państw i rządów

• około 2400 osób z organizacji pozarządowych

• około 17 tysięcy osób równoległym Forum NGO

• Łącznie z Forum NGO około 30 tysięcy uczestników i obserwatorów.

• Drugi Szczyt Ziemi : Światowy Szczyt ZR

• odbył się w dniach 26 sierpnia - 4 września 2002 w Johannesburgu

• główny cel : osiągnięcie globalnego ZR

Uczestnicy:

• 10 tys. Delegatów z 191 krajów

• 100 przywódców państw i rządów

• 8 tysięcy przedstawicieli organizacji pozarządowych i sektora prywatnego

• łącznie z Forum NGO około 60 tys. uczestników i obserwatorów.

• Trzeci Szczyt Ziemi (Rio+20): odnowienie idei ZR

• odbył się w dniach 20-22 czerwca 2012 w Rio de Janeiro

• główny cel: promocja koncepcji „zielonej gospodarki”, czyli rozwoju gospodarczego zgodnego z ideą ZR jako narzędzia eliminowania ubóstwa na świecie

• sytuacji polityczno- gospodarcza: kryzys ekonomiczny

Uczestnicy:

• Delegaci ze 190 krajów (nie przybyli : Barack Obama, Angela Merkel, David Cameron, przybyli przywódcy Brazylii, Rosji, Indii, Chin, tj. „klimatosceptycy”)

UNIA EUROPEJSKA:

• ZR jest ideą nadrzędną UE. Traktat o UE z Maastricht 7.02.1992 nakłada obowiązek włączenia ZR do wszystkich polityk europejskich

• zrównoważonego rozwoju dotyczą najważniejsze dokumenty strategiczne UNII :

• strategia lizbońska (2000, 2005)

• strategia ZR UE (2001, 2006)

Oba dokumenty traktuje się jako komplementarne części realizacji tego samego zadania. Zadanie to polega na stworzeniu czystszej, sprawiedliwszej i lepiej prosperującej Europy.

Europa 2020- strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu

CELE STRATEGII ZR UE:

• Wysoki poziom ochrony środowiska

• Spójność i sprawiedliwość społeczna

• Dobrobyt gospodarczy

• Promocja ZR na całym świecie

POLSKA :

• Zasada ZR jest w Polsce normą konstytucyjną

• Została proklamowana w art. 5 Konstytucji RP

• Do zasady ZR Konstytucja nawiązuje także w art. 74 : Władze publiczne prowadzą politykę zapewniającą bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom.

ZASADA ZR występuje w ustawodawstwie zwykłym :

• Ustawa z 31.01.1980 o ochronie i kształtowaniu środowiska

Po nowelizacji z 1997 roku zawiera pierwszą legalną definicję tego terminu.

W art. 3 ust. 3a ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ taki rozwój społeczno- gospodarczy, w którym w celu zrównoważonych szans dostępu do środowiska poszczególnych społeczeństw lub ich obywateli - zarówno współczesnego, jak i przyszłych pokoleń - następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości ….

• Ustawa z 27.04.2001 Prawo ochrony środowiska (zastąpiła ustawę z 1980)

• Ustawa z 7.07.1994 o zagospodarowaniu przestrzennym

• Ustawa z 27.03.2003 o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (zastąpiła ustawę z 1994)

• Ustawa z 4.02.1994 prawo geologiczne i górnicze

• Ustawa z 10.04.1997 prawo energetyczne

• Ustawa z dnia 5.06.1998 o samorządzie wojewódzkim

• Ustawa z dnia 12.05.2000 o zasadach wspierania rozwoju regionalnego

• Ustawa z dnia 18.07.2001 prawo wodne

• Ustawa z 16.04.2004 o ochronie przyrody

3. Edukacyjne narzędzia polityki ZR

• Lata 2004-2014 zostały ustanowione Dekadą Edukacji dla ZR (nazywaną później także Dekadą Ziemi)

• Decyzję o Dekadzie Edukacji dla ZR podjęło Zgromadzenie Ogólne NZ

• Jej zdaniem jest propagowanie zrównoważonych zachowań, inspirowanie krytycznego i twórczego myślenia, pozwalającego znaleźć rozwiązanie problemów uniemożliwiających trwały rozwój

• Role koordynatora działań powierzono UNESCO.

NARODOWA STRATEGIA EDUKACJI EKOLOGICZNEJ przez edukację do zrównoważonego rozwoju (NSEE)

• 1995 - realizacja zalecenia Agendy 21 - początek prac nad przygotowaniem strategii

• 1997 - przyjęcie strategii przez ministrów ochrony środowiska, zasobów naturalnych i leśnictwa oraz edukacji narodowej

• 1998 - akceptacja strategii przez sejmową i senacką komisję ochrony środowiska

• 1999-2000 aktualizacja strategii i dostosowanie do nowych warunków związanych z wprowadzeniem w Polsce kolejnych reform.

Cele edukacji na rzecz ZR:

Edukacja na rzecz ZR realizuje następujące cele :

• Kształtowanie pełnej świadomości i budzenie zainteresowania społeczeństwa wzajemnie powiązanymi kwestiami ekonomicznymi, społecznymi, politycznymi i ekologicznymi.

• Umożliwienie każdemu człowiekowi zdobywanie wiedzy i umiejętności niezbędnych do poprawy stanu środowiska

Wady NSEE :

• Polska strategia edukacji dla ZR jest przestarzałą strategią edukacji ekologicznej. Uwzględnia zaledwie jeden z trzech ładów ZR.

• Jako strategia edukacji ekologicznej nie jest dokumentem spójnym. Znalazły w niej odzwierciedlenie sprzeczne koncepcje etyki ekologicznej : antropocentryczna i biocentryczna.

Międzynarodowa Strategia Edukacji dla ZR

• Strategia Edukacji dla ZR została przyjęta w 2005r. przez Europejską Komisję Gospodarczą ONZ

• Celem strategii jest włączenie kluczowych tematów ZR do formalnych systemów kształcenia oraz edukacji nieformalnej i …. (?)

• Tematy: prawa człowieka, zmniejszenie ubóstwa, zdrowie, różnorodność kulturowa, pokój, zarządzanie zasobami naturalnymi, ochrona środowiska, gospodarka, bezpieczeństwo, etyka, demokracja, sprawiedliwość społeczna

WNIOSKI :

• NA edukację ZR składają się powiązane zagadnienia dotyczące środowiska, społeczeństwa i gospodarki

• Poszerza ono pojęcie edukacji ekologicznej

• Edukacja ekologiczna powinna zostać przekształcona i uzupełniona o inne dziedziny nauczania, w sposób zapewniający zintegrowane podejście do edukacji dla ZR

(na podstawie pkt 14 Strategii Edukacji dla ZR z 2005)

EDUKACYJNE NARZEDZIA POLIYKI ZR : cele edukacji dla ZR

Podstawą kompetencji społecznych są wartości-cele

• Armin Grunwald, profesor Uniwersytetu we Freiburgu, współpracownik Parlamentarnej Rady ds. ZR przy Bundestagu

Wartości-cele ZR:

• Bezpieczeństwo bytowe - ład środowiskowy

• Perspektywy rozwoju - ład społeczny

• Potencjał produkcyjny - ład gospodarczy

Wartości- środki ZR:

• Prawdomówność cen i rewolucja efektywności - ład środowiskowy

• Zrównoważona konsumpcja - ład społeczny

• Potencjał usługowy natury - ład gospodarczy

ŁAD ŚRODOWISKOWY (PRAWDOMÓWNOŚĆ CEN I REWOLUCJA EFEKTYWNOŚCI)

• Edukacja dla ZR to uświadomienie wpływu wartości dotyczących gospodarki rynkowej na efektywność gospodarowania w służbie obecnych i przyszłych pokoleń

• Powrót do cen wyrażających prawdziwą wartość produktów włącza rynek do walki z kryzysem środowiskowym (ekokapitalizm)

• Wszelkie zniekształcenia cen (np. dotacje do transportu i energii) uniemożliwiają rynkom rozwój efektywnej gospodarki, która jest oszczędniejsza i dostarcza większe masy dóbr

ŁAD SPOŁECZNY (ZRÓWNOWAŻONA KONSUMPCJA):

• Edukacja dla ZR to uświadomienie wpływu wartości wyznawanych przez mieszkańców bogatej Północy na sytuację biednego Południa

• Zmiana preferencji konsumpcyjnych na Północy wystarcza na zapewnienie minimum egzystencji na Południu

ŁAD GOSPODARCZY (POTENCJAŁ USŁUGOWY NATURY)

• Edukacja dla ZR to uświadomienie wpływu wyznawanych wartości na zachowanie i wykorzystanie usługowego potencjału natury

• Zniszczenie usługowego potencjału natury naraża gospodarkę na straty z tytułu konieczności inwestowania w sferę usług świadczonych przez przyrodę za darmo

• Łączna wartość 17 zbadanych usług świadczonych przez przyrodę jest oszacowana na 33 biliony dolarów rocznie

• W tym zakresie przyroda dostarcza usług o wartości przekraczającej:

• 100 razy produkt krajowy brutto Polski w 2000 roku (wyniósł 327,5 mld USD)

• 18,3 razy roczny dochód brutto całego świata

• Dobra i usługi dostarczane przez cały ekosystem morski są równe ogólnoświatowemu dochodowi rocznemu brutto czyli około 1,8 biliona dolarów

• Lasy na Ziemi zapewniają usług o wartości 4,7 biliona dolarów rocznie

• Pszczoły - wartość zapylania upraw oszacowano w 1989 na 100 miliardów dolarów

4. Ekonomiczne narzędzia polityki ZR

Partnerstwo publiczno-prywatne:

• jest popartą o formalną umowę długoterminową współpracą pomiędzy jednostkami administracji publicznej a podmiotami prywatnymi w sferze usług publicznych.

Cel PPP:

• stworzenie składników infrastruktury umożliwiającej świadczenie usług o charakterze publicznym.

Specyfika PPP:

• polega na oddzieleniu sfery odpowiedzialności polityczno- prawnej i sfery działań gospodarczych.

Zalety PPP :

• każdy z partnerów robi to, na czym zna się najlepiej:

Partner publiczny świadczy usługi publiczne, odpowiadając za :

• dostępność usług;

• jakość usług

Partner prywatny :

• prowadzi działalność gospodarczą;

• osiąga zyski z inwestycji w usługi publiczne

ZAKŁADANE EFEKTY PPP :

• Zwiększenie wolumenu świadczonych usług publicznych

• Wzrost efektywności realizacji usług publicznych

• Przykład : władze gdańska i francuska firma Saur

PODSUMOWANIE

• Prawne narzędzia polityki ZR pełnią ważną rolę z punktu widzenia potrzeby i możliwości przezwyciężania globalnych problemów środowiskowych.

• Edukacyjne narzędzia polityki dla ZR w Polsce wymagają odejścia od traktowania edukacji dla ZR jako odmiany edukacji ekologicznej.

• Edukacja dla ZR ma postać krytycznej analizy rezultatów działania według alternatywnych wartości.

• Edukacja dla ZR przyczynia się do rozwoju kreatywnego myślenia, odkrywania i przyjmowania niestereotypowych rozwiązań.

• Ekonomiczne narzędzia polityki ZR zwiększają wielkość i efektywność środków finansowych które można przeznaczyć na rozwiązywanie problemów społecznych.

Bezpieczeństwo ekologiczne prof. Papuziński, zagadnienia

1. Pojęcie bezpieczeństwa ekologicznego.

Urzędowa definicja bezp. Ekologicznego zapisana w dokumencie „Nowa polityka ekologiczna państwa”: nieskażona woda, czyste powietrze, trwałe występowanie wszystkich żyjących obecnie dzikich gatunków zwierząt, zdrowa żywność, możliwość rekreacji i wypoczynku.

Naukowa def. B. ekol. Wg. Pietrasia: to taki stan stosunków społecznych, który ogranicza i eliminuje zagrożenia ekologiczne ; promuje pozytywne działania służące realizacji wartości istotnych dla istnienia i rozwoju narodów i państw.

O bezp. Ekol. Można też mówić:

-działania zapobiegawcze

-działania interwencyjne (1994r.: 80000 Tutsi wymordowane przez Hutu)

-działania konstruktywne(protokół z Kioto, ograniczenie CO2 do atmosfery)

2. Cele polityki ekologicznej: zasadnicze, instrumentalne. Cele środowiskowej polityki ZR:

- nadrzędny(ogólny): wysoki poziom jakości ludzkiego życia

-instrumentalny (bezpośredni): bezpieczeństwo ekologiczne.

3. Zagrożenia globalne (wymienić spośród 6)

* Ocieplenie klimatu

* Dziura ozonowa

* Ubytki lasów

* Pustynnienie

* Zanik bioróżnorodności

* Zanieczyszczenie wód.

Obecnie mamy model zrównoważonego rozwoju. Problemy społeczne są widziane z perspektywy takich uwarunkowań jak: przyrost naturalny, rozwój techniki, modele życia, zbrojenia i wojny, stosunki społeczno-ekonomiczne, urbanizacja.

4. Relacje między człowiekiem a przyrodą w ujęciu historycznym:

Procesy degradacji zasobów przyrody występują od dawna, przyczynami kiedyś były pożary, trzęsienia ziemi itp. Teraz dołączyła działalność człowieka. Kiedyś nie zwracano uwagi na ten problem, bo miał on charakter lokalny.

Arystoteles, cynicy, stoicy: pierwsze teorie naukowe z zakresu socjologii, mówiło się o życiu społecznym a naturalnym środowiskiem. Determinizm geograficzny, ustrój państwa są funkcją warunków geograficznych, w jakich żyje dane społeczeństwo. Przerysowywał wpływ środowiska na życie społeczne.

Teza: Relacje człowiek- przyroda odgrywają dużą rolę w życiu społecznym od względem rozwoju państwa.

Pierwsze kataklizmy ekologiczne:

-upadek cywilizacji Majów (samoczynne ocieplenie 950- 1300r. po Chrystusie)

1) Cywilizacja Khmerów (Angkor): skolonizowali Kambodżę w VIIw. Problem: jak najlepiej wykorzystać wodę, tereny dreszczów monsunowych. Zaczęli robić zapasy wody, by w odpowiednim czasie doprowadzać ją na pola ryżowe. 887r.: pierwszy zbiornik wodny mieścił 100 mln m3 wody, gwarantował rezerwę wody zapewniającą dwukrotne plony ryżu w ciągu jednego roku.. Nastąpił rozwój cywilizacji, wzrost liczby świątyń,

pałaców. Rozbudowywano dalej zbiorniki, kanały. Następny władca (889r-918r) zbudował większy zespół wodny, 6 razy więcej wody. Nastąpił wzrost powierzchni nawodnionych gruntów, lepsze plony, większe bogactwo. Zbudowali jeszcze większy zbiornik, mieli coraz więcej ziem, budowali pałace i miasta, nastąpił rozkwit kultury. Władca (1113r-1150r) zbudował mniejszy zbiornik o powierzchni 5000m3 wody (nie było już naturalnych głębin żeby wprowadzić wodę). Od tego momentu spada potęga, schyłek wspaniałości cywilizacji, mimo to kolejni władcy budowali dalej. 1181r-1219r: wybudowano nowy kompleks wodny, ale nie zwiększyło to wydajności. Stare elementy były w coraz gorszym stanie, stały się nieprzydatne. Dobiegł końca cykl rozwoju. Za 100 lat cywilizacja upadła. Przyczyny upadku:

-załamanie równowagi człowiek- środowisko, w którym człowiek żył (źródło powodzenia Khmerów stało się przyczyną upadku,

-system hydrauliczny, praca na roli niszczyły zbiorniki, jałowienie gleb,

-system irygacyjny zatrzymał jakość plonów, bo zatrzymał on wszystkie składniki użyźniające glebę (naturalny nawóz zostawał w rowach nawadniających, ale spływała czysta woda bez składników użyźniających),

-czynniki polityczno- społeczne,

Cywilizacja Khmerska padła ofiarą własnej pragmatyki działania

2)Europejski proces czarownic, inkwizycji i powódź w Chinach: w książce „Unicestwienie zniszczenia czarownic” twierdzono, że procesy czarownic są wynikiem wojny zaplanowanej celowo, świadomie. Doszli do wniosków były to procesy skierowane przeciwko akuszerkom o wyplenienie z ludzi wiedzy związanej w regulacją narodzeń. Procesy o czasy rozpoczęły się, gdy populacja Europejczyków spadła. Populacja zmalała przez dżumę (feudałowie nie mieli przez to robotników na role). Na spadek ludniści przyczyniły się zmiany w klimacie (XVIw.) Po ciepłej epoce 950r., spadek temperatur w Europie (fale wilgoci od Atlantyku na Wyspy Brytyjskie), gniły zbiory i wylewały rzeki, nastał wielki głód. 1315r-1377r: zbiory zbóż całkowicie zniszczone. 1346r: z Azji uderzyła wielka fala dżumy. Wymarło 1/3 Europy. 1361,1373,1380(?)- nawroty epidemii. W XVw. Liczba ludności się zmniejszyła.

Chiny- kolebka dżumy, 1332 (?) obfite opady deszczu - wylała Żółta Rzeka, powódź 1332 to największa powódź średniowiecza (7mln Chińczyków zginęło) i wtedy zaczęła się zaraza.

Proces Czarownic: kościelni uznali, że musi być wzrost populacji i oskarżono tych, którzy się przyczyniali do obniżenia wzrostu populacji. Jeśli oskarżono daną kobietę, to automatycznie oskarżano też jej bliskich, znajome. Niszczono posiadającą wiedzę przekazywaną ustnie. Inkwizycja powołana w okresie rozkwitu 1215r., instytucja policyjno- sądownicza powołana z związku z pojawieniem się Albigensów (odłam chrześcijaństwa). XV. -zmiana działań inkwizycji w 1384r. : celem ten instytucji padły czarownice (wyplewienie wszelkich praktyk przyczyniających się do obniżenia wzrostu urodzeń).

Podsumowanie: po 1300r.: upadek wiedzy ekologicznej i brak wiedzy o higienie intymnej, potem oziębienie klimatu.

3. Rewolucja francuska:odmieniła kierunek rozwoju Europy i świata 1789r. ,zauważono zmiany klimatu. Benjamin Franklin 1783r.: nad Europą była mgła, lato było zimne, a zima najdłuższa od wielu lat. Nieurodzaj i głód. 6lat przed rewolucją Francja przeżywała

okres katastrofy . 1778- 1789- nie udały się zbiory winogron. Maj 1789r: najzimniejszy maj w historii Francji. Nastąpiła radykalizacja nastrojów politycznych. Erupcja wulkanu Asama (w Japonii) i wulkanu w Islandii- nie dochodziły promienie słoneczne, pył z wulkanów unosił się w atmosferę, spowodowały nieurodzaj i rewolucję francuską.

5. Polityka ekologiczna (definicja, nazwa)

Politykę ekologiczną definiujemy zgodnie z kryteriami:

* Zakres podejmowanych w jej granicach działań

* Narzędzia, którymi się posługuje

* Funkcjonowanie pdb na rynku.

Zgodnie z podejściem behawioralnym polityka ekologiczna to zespół działań prowadzących do wywierania wpływu na władzę w związku z niepokojami jakie budzi w społeczeństwie zagrożenie przyrodnicze.

Podejście racjonalne definiuje politykę jako podejmowanie decyzji w ramach procesu sprawowania władzy i gry o władzę, w której biorą udział różne podmioty.

W sensie formalno-prawnym polityka ekologiczna to działalność instytucji państwowych ukierunkowana na zachowanie lub przywracanie równowagi w przyrodniczych warunkach życia.

W ujęciu postbehawioralnym polityka ekologiczna to swoista służba społeczna, która prowadzi do usuwania zaburzeń. Odnosi się do działalności ONZ: dbałość o środowisko przyrodnicze oraz sprawiedliwy podział zysków i kosztów ochrony środowiska w skali świata.

6. Determinanty narodzin polityki ekologicznej (prawda/ fałsz)

z wykładów znalazłam tylko motywy:

+Pierwsze cywilizacje: religijne, zjednać sobie przychylność nieba, święte głazy , gaje.

+Średniowiecze do XVIIIw: gospodarcze, partykularne, gospodarka, której skutki dczuwały osoby uprzywilejowane; m. estetyczne(ptaki śpiewające)

+I połowa XIXw: narodowe i nacjonalistyczne; cel: pańswo narodowe, Formy: Tatry, ustawy III rzeszy.

+II połowa XIXw, I połowa XXw: motywy konserwatorskie, cele: naturalne laboratorium, formy: parki narodowe.

+Współczesność: problem ekologiczny, cele: jakośc zycia

MOTYWY RELIGIJNE-> cele: oddawanie czci bogom, zapewnienie sobie przychylności bogów. Egipt: zwierzęta, w które wcielają się egipscy bogowie nie były zabijane; buddyzm.

MOTYWY PARTYKULARNE- GOSPODARCZE->cele: smaczne mięso i ryby, ćwiczenie sprawności, rozrywka.

MOTYWY ESTETYCZNE-> cele: zaspokojenie potrzeb estetycznych, ptaki miały duże znaczenie podczas ochrony zbóż (ptaki owadożerne objęte ochroną)

MOTYWY NARODOWE I NACJONALISTYCZNE-> cele: rozbudzenie miłości do ziemi ojczystej i poczucia więzi z jej mieszkańcami.

KONSERWATORSKA OCHRONA PRZYRODY-> cele: wola zachowania zagrożonych gatunków i ekosystemów ze względu na ich znaczenie poznawcze, 1872 powstał park narodowy Yellowstone

7. Politycy ważni dla bezpieczeństwa ekologicznego(U Tant, Brundtland)

A. Ness- pierwszy zajął się ekofilozofią

Skolimowski- wraz z Nessem zajął się ekofilozofią

(nic więcej nie znalazłam w notatkach)

8.UE- zasady, nazwy wyjaśniające

* Zasada zanieczyszczający płaci oznacza, że pełne koszty działań mających na celu likwidację zanieczyszczenia powinien ponosić zanieczyszczający (sprawca, który spowodował szkodę w środowisku lub zagrożenie powstania szkody) chyba, że nie można zidentyfikować podmiotu odpowiedzialnego za zanieczyszczenia lub nie można go pociągnąć do odpowiedzialności.

* Zasada zrównoważonego rozwoju - ma ona zapewnić realizację i osiągnięcie czterech podstawowych celów: ekologicznego (powstrzymanie degradacji środowiska), ekonomicznego (zabezpieczenie podstawowych potrzeb materialnych człowieka, rozwój gospodarczy osiągany z uwzględnieniem przyjaznych środowisku technik i technologii), humanistycznego i społecznego (likwidacja nędzy, głodu, ochrona życia i zdrowia),

* Zasada przenikania - wynika ona z uznania problemów polityki ekologicznej za istotną część wszystkich innych dziedzin polityki Wspólnoty. Oznacza ona integrację ochrony środowiska z wszystkimi dziedzinami polityki gospodarczej i społecznej,

* Zasada transgranicznej ochrony środowiska - oznacza, że wszelkie działania podejmowane na rzecz ochrony środowiska w jednym państwie nie powinny przynosić żadnych negatywnych efektów na terenie innego państwa,

* Zasada partycypacji publicznej - znajduje ona swe zastosowanie w podejmowaniu decyzji, dotyczących ochrony środowiska, ponieważ wychodzi z założenia, że obywatele z reguły lepiej, niż władze krajowe czy wspólnotowe, znają lokalne warunki środowiska, są bardziej wrażliwi na problemy ochrony środowiska i szybciej reagują na zagrożenia. Stąd zaangażowanie obywateli w politykę ekologiczną może przyczynić się do wzrostu jej efektywności. Niezbędne jest jednak w tym celu delegowanie uprawnień w tym zakresie do samorządów terytorialnych,

* Zasada subsydiarności - znalazła ona swe odzwierciedlenie we wspólnych przedsięwzięciach Unii w sferze ochrony środowiska i dotyczy realizacji polityki państw członkowskich w dziedzinie zanieczyszczeń transgranicznych i ochrony przyrody. Zgodnie z tą zasadą Unia podejmuje działania tylko wtedy, gdy cele ochrony środowiska nie mogą być zrealizowane przez organy państw członkowskich,

* Zasada efektywności ekonomicznej - oznacza dążenie do uzyskania jak największych efektów środowiskowych przy użyciu minimalnej ilości nakładów. Jest to wyraz podporządkowania polityki ekologicznej naczelnej zasadzie racjonalności działania,

* Zasada sprawiedliwości społecznej - mówi, że powinno się proporcjonalnie obciążać kosztami ochrony środowiska poszczególne kraje, w zależności od możliwości ponoszenia przez nie tych obciążeń,

* Zasada wysokiego poziomu ochrony środowiska - jej treść sprowadza się do nałożonego przez Komisję Europejską obowiązku dbałości o stan środowiska we wszystkich przedkładanych jej propozycjach związanych z ustanowieniem wspólnego rynku,

* Zasada stosowania najlepszych możliwych technik (BAT) - nakazuje prowadzącym działalność wobec środowiska stosowanie najlepszych dostępnych technik i technologii,

* Zasada równego dostępu do środowiska - chodzi tu o nieograniczony i sprawiedliwy dostęp dla wszystkich, którzy chcieliby z niego skorzystać, zarówno dla obecnych, jak i przyszłych pokoleń.

9.Uprawnienia Komisji Europejskiej do prowadzenia polityki ekologicznej (jakie są te uprawnienia i pod jakich warunkach może UE skorzystać z tych uprawnień.

Instytucje ochrony środowiska w UE w ramach swoich kompetencji, w oparciu o dostarczone przez państwa członkowskie informacje, wyznaczają priorytety ochrony środowiska na szczeblu unijnym oraz przyjmują regulacje prawne i kontrolują postęp wdrażania prawa unijnego w poszczególnych krajach. Najistotniejszą rolę wśród instytucji UE pełni Komisja Europejska (Dyrekcja Generalna ds. Środowiska). Komisja Europejska inicjuje oraz monitoruje prowadzenie polityki ochrony środowiska. Sprawuje także kontrolę prawidłowości wdrażania prawa UE w poszczególnych państwach członkowskich, w tym prawa dotyczącego ochrony środowiska. Należy również wskazać na rolę Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, który rozstrzyga spory na linii KE - państwo członkowskie w zakresie dotyczącym naruszenia prawa UE, orzeka w zakresie skarg dotyczących legalności aktów prawa UE, a także orzeka w sprawie wykładni lub ważności przepisów prawa UE w ramach postępowania o wydanie orzeczenia wstępnego. Orzeczenia ETS są ostateczne i wiążące dla stron postępowania. Jednakże faktyczna moc prawna orzeczeń ETS wykracza poza ich formalny zasięg. Interpretacja dokonana przez Trybunał traktowana jest jako najbardziej autorytatywne ustalenie treści prawa UE. W ten sposób wykładnia przepisów prawa UE dokonywana przez ETS urasta do rangi źródła prawa. Oznacza to w praktyce, że nawet jeżeli wyrok ETS dotyczy jednego państwa członkowskiego, to organy i sądy pozostałych państw członkowskich również mają obowiązek uwzględnienia tez tego wyroku. .

10. systemy ochrony środowiska : globalne, unijne , krajowe, instytucje (Ochrona środowiska w skali Polski, świata)

System ochrony środowiska - System ochrony środowiska to uporządkowany zbiór wartości, celów, zadań, metod i środków ochrony środowiska wraz z jednostkami wykonującymi działania ochronne (zarządzające i wykonawcze)

Trzon globalnego systemu OŚ tworzą instytucje szerszego systemu (systemu ONZ):

1) UNEP (Program Środowiskowy Organizacji Narodów Zjednoczonych ang. United Nations Environmental Programme) Najstarszy, najważniejszy dokument.

Historia: - Realizacja 109 zaleceń konferencji Sztokholmskiej wymagała stworzenia wyspecjalizowanej agendy ONZ - agenda ONZ powołana rezolucją Zgromadzenia Ogólnego ONZ nr 2997 z 15 grudnia 1972 roku w celu prowadzenia przez ONZ działań w zakresie ochrony środowiska i stałego monitorowania jego stanu na świecie. - Na czele UNEP stanął Maurice Strong organizator i sekretarz generalny konferencji w Sztokholmie

- Obecnie na czele: Niemiec Achim Steiner - siedziba Kenia, Nairobi Cele i zadania: (organ pomocniczy na rzecz rozwoju i współpracy międzynarodowej, prowadzi programy, badania, oceny zagrożeń ochrony środowiska) Działalność UNEP obejmuje obszar: - ocenę warunków i trendów środowiskowych - udoskonalenie instrumentów OŚ - promowanie zasad racjonalnego gospodarowania środowiskiem - ułatwianie transferu wiedzy i technologii dla ZR - pozyskiwanie partnerów do współpracy (rządy / społeczeństwo obywatelskie / sektor prywatny)

UNEP raport 2013 teza: emisje globalne mają spaść do 44 mld ton ekwiwalentu CO2 przy 50 mld ton na rok 2010 -> oznacza to redukcję rzędu 6 mld ton E CO2 w stosunku do roku wyjściowego -> zdaniem UNEP jest to możliwe, po spełnieniu określonych warunków - Wprowadzenie mechanizmów finansowych do polityki europejskiej - Upowszechnienie odnawialnych źródeł energii w 2020 redukcję rzędu 1-3 miliardów ton ekwiwalentu CO2 (26,6 elektrowni takich jak Bełchatów) - Rząd RP przyjął w 2013 r program ds. rozwoju energetyki do 2030 - Rok 2012 - 115 GW odnawialnej energii pozyskiwanej na świecie/ 100 GW łącznej mocy elektrowni wiatrowych UE (co to jest 10 GW? - 62 typowe elektrownie węglowe, 55 gazowych, 39 atomowych, 60mln gospodarstw domowych) - Warunek, wycofanie z produkcji żarówek tradycyjnych, które zużywają 15% globalnej produkcji energii elektrycznej - Do 2016 r, 50 krajów chce je wycofać z produkcji, ograniczenie może osiągnąć 2mln ton ekw. CO2 - Na koniec raport podkreśla, że oszczędzanie na koszt CO2 jest bardziej kosztowne od zaoszczędzonych kwot. Struktura organizacyjna UNEP Najwyższy organ - Rada zarządzająca / 59 członków wyb. Przez walne zgromadzenie na 4 lata / Unep wchodzi w skład ONZ, RZ składa cykliczne sprawozdania 2) CSD (Komisja ds. ZR wchodząca w skład komisji funkcjonalnych) Jest elementem globalnego systemu OŚ we względu na część spraw leżących w jej kompetencjach (czyli tych dotyczących ZR) Historia: powstała w wyniku rekomendacji przyjętych przez szczyt ziemi Rio de Janeiro, czyli konferencję NZ ,,Środowisko i rozwój” w 1992 r Cele i zadania: początkowo powstała w celu realizacji zaleceń Szczytu Ziemi/ obecnie promuje ZR Struktura organizacyjna: 53 członków / co roku posiedzenia 50 ministrów/ UNIJNY SYSTEM Ochrony Środowiska w skład wchodzą: 1) Instytucje stanowiące unijne praco OŚ 2) Instytucje zarządzające OŚ 3) Instytucje wykonawcze - Europejska Agencja Środowiskowa (EFA) Ustanowiona na mocy rozporządzenia Rady EFA, siedziba: Kopenhaga Cele i zadania (4 główne):

- przeciwdziałanie zmianą klimatycznym / przeciwdziałanie utracie różnorodności biologicznej/ ochrona zdrowia człowieka i jakości jego życia / Wykorzystanie zasobów naturalnych i odpadów - MONITOROWANIE STANU ŚRODOWISKA (gł. Zadanie) Struktura organizacyjna- (przedstawiciele rządów krajów członkowskich, przedstawiciele komisji eu..) Raport EFA z 2012 r. Dot. Zanieczyszczenia powietrza pyłami i benzo(a)pyrenami - opisuje sytuacje 38 krajów (najgorsze Bułgaria, Polska, Słowacja) - średnia wartość przekracza limit UE - są tam miasta w których przez ponad 120 dni w roku przekroczona jest norma - w 10 najbardziej zadymionych miastach znalazło się aż 6 polskich miast) - W Polsce i Bułgarii najwyższe stężenie węglowodoru rakotwórczego Polski system OŚ

Struktura organizacyjna OŚ to całokształt jednostek org organizacji OŚi występujących między nimi relacji. Rodzaje jednostek organizacyjnych: 1) administracja rządowa / 2) samorządowa / 3) inne inst. Administracja samorządowa: wojewódzkie samorządy / powiaty / gminy Poza pionami administracyjnymi funkcjonuje: NFOŚiGW (narod. Fundusz OŚ i gospodarki wodnej) Kompetencje rząd administracyjne OŚ : organy państwa / aparaty państwowe Definicje: Organ państwa: wyodrębniona prawnie osoba bądź zespół ludzi upoważnionych do wykonywania określonych czynności w imieniu państwa (org. Państwa pełnią funkcję w imieniu państwa) Aparat państwowy: tworzące razem wyodrębnioną strukturę organizacyjną instytucje państwowe, pełniące funkcje pomocniczą względem organów państwa. Instytucja państwowa: każda zorganizowana jednostka która wchodzi w skład org. Państwowej, utworzone w celu realizacji zadań państwa. -> za prowadzenie Polityki Ochrony Środowiska w Polsce odpowiada Organ państwowy - Minister środowiska (2013- HIPOLIT GRABOWSKI) MŚ nadzoruje: Centralne org. Administracji rządowej/ jednostki organizacyjne. Centralne org. Administracji rządowej: - Główny Inspektor Ochrony Środowiska - Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska - Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej - Prezes Państwowej Agencji Atomistyki - Prezes Wyższego Urzędu Górniczego Główny Inspektor Ochrony Środowiska, kierujący działalnością Inspekcji Ochrony Środowiska jest centralnym organem administracji rządowej - powoływanym i odwoływanym przez Prezesa Rady Ministrów.

Główny Inspektor Ochrony Środowiska przy pomocy Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska oraz wojewódzcy inspektorzy ochrony środowiska wchodzący w skład zespolonej administracji rządowej w województwie wykonują zadania Inspekcji.

Podstawowe zadania Inspekcji Ochrony Środowiska to: kontrola przestrzegania przepisów prawa o ochronie środowiska, badanie stanu środowiska, w ramach programu Państwowego Monitoringu Środowiska oraz przeciwdziałanie poważnym awariom.

Generalny Inspektor Ochrony Środowiska jest centralnym organem administracji rządowej nadzorowanym przez Ministra Środowiska, powoływanym i odwoływanym przez Prezesa Rady Ministrów. Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska wykonuje swoje zadania przy pomocy Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska, działającej pod jego kierownictwem i nadzorem.

Główne zadania:

· współudział w realizacji polityki ochrony środowiska w zakresie ochrony przyrody i kontroli procesu inwestycyjnego,

· kontrola odpowiedzialności za zapobieganie szkodom w środowisku i ich naprawę,

· gromadzenie danych i sporządzanie informacji dotyczących obszarów chronionych (m. in. Natura 2000) oraz o ocenach oddziaływania na środowisko;

· realizacja zadań na obszarze województw

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) - publiczna instytucja finansowa, działająca od 1989 roku, najpierw jako fundusz celowy, a od 2010 roku jako państwowa osoba prawna. Głównym celem działania jest udzielanie finansowego wsparcia największym lub ponadregionalnym przedsięwzięciom służącym ochronie środowiska i gospodarce wodnej.

NFOŚiGW wraz z 16 niezależnymi (podlegającymi samorządom wojewódzkim) wojewódzkimi funduszami ochrony środowiska i gospodarki wodnej stanowią trzon polskiego systemu finansowania przedsięwzięć służących ochronie środowiska, wykorzystujący środki krajowe jak i zagraniczne. źródło dochodów: opłaty za korzystanie ze środowiska, kary za łamanie przepisów OŚ

Ze względu na kompetencje samorządowej administracji OŚ analogicznie jak w Adm.Państwowej dzieli się na: - Organy jednostek samorządów terytorialnych - aparat administracji Najwięcej decyzji dot. Środowiska spoczywa na włodarzach gmin (wójt, burmistrz) (wójt - organ wykonawczy gminy) Zadania gminy :

- ład przestrzenny, gospodarka terenami i ochrona środowiska, - dbałość o infrastrukturę techniczną np.: o stan wodociągów i zaopatrzenie w wodę, kanalizację, odprowadzanie i oczyszczanie ścieków komunalnych, o utrzymanie czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i utylizacji odpadów komunalnych, o zapewnienie sprawnej komunikacji, zaopatrzenie w energię elektryczną, - troskę o infrastrukturę społeczną, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych itd., - zieleń komunalną i zadrzewienie - ochrona przeciwpożarowa i przeciwpowodziowa

11.Instytucje, które zarządzaja pieniędzmi na cele ekologiczne (fundusze itp. Krajowe, wojewódzkie)

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

* publiczna instytucja finansowa

* działa od 1989

* cel: finansowe wsparcie największych lub ponadregionalnych przedsięwzięć służących ochronie środowiska i gospodarki wodnej

* cel działanie wojewódzkich funduszy: finansowe wsparcie regionalnych przedsięwzięć

* źródło dochodu funduszy- opłaty za korzystanie ze środowiska oraz kary z tytułu łamania przepisów ochrony środowiska.

System ten funkcjonuje od początku lat 90. i opiera się przede wszystkim na działalności funduszy ekologicznych: Narodowego Funduszu, 16 funduszy wojewódzkich, powiatowych w 374 powiatach (istniejących od 1999 roku) i gminnych w 2489 gminach wspierających inwestycje proekologiczne poprzez udzielanie dotacji lub przyznawanie preferencyjnych kredytów. Inwestycje w zakresie ochrony środowiska (w tym również ochrony klimatu) w Polsce wspiera także finansowo fundacja EkoFundusz, Bank Ochrony Środowiska, GEF i inne instytucje finansowe.

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) finansuje przede wszystkim inwestycje o znaczeniu krajowym, pozostałe fundusze (gminne, powiatowe, wojewódzkie) wspierają przede wszystkim przedsięwzięcia lokalne i regionalne. Chociaż w ostatnich latach udział funduszy w całości wydatków maleje, to nadal mają one ogromne znaczenie w tworzeniu rynku finansowania inwestycji ekologicznych, przeznaczając na ochronę środowiska około ponad 2,1 mld zł rocznie (1999 r.).

12.Środowiskowe programy działania- po co one są?

Są prowadzone od 1973 r.

Istota: wyznaczają podstawowe kierunki i reguły polityki ekologicznej w danym okresie.

Charakter: mają charakter stricte polityczny

Cel: wysoka jakość ludzkiego życia.

13.Zmiany charakteru ochrony środowiska (zmiany, cele, programy, decyzje)

14.Ustosunkowania się do zadań … Ekologiczna reforma podatkowa (traktowanie podatków jako obciążenie, jaka jest idea podatków, czy jest to potrzebne?)

Idea zielonych podatków jest sprzeczna z dokładaniem dodatkowych podatków do aktualnego systemu podatkowego:

-zakłada konieczność dokonania reformy całego systemu podatków na zasadzie „zielony podatek” zamiast jakiegoś dotychczasowego podatku podobnej wielkości.

-zakłada stopniowe obniżenie tych podatków, które zwiększą koszty utrzymywania każdego obywatela lub stworzenia miejsca pracy.

Istota zielonych podatków:

Ekologiczna forma podatkowa przesuwa ciężar opodatkowania z tej części działalności ludzkiej, która tworzy wartość dodatnią, czyli z pracy, inwestowania i oszczędzania. Chroni ona przyrodnicze środowisko człowieka przed degradacją.

Wypaczenia idei ekol. reformy podatkowej:

-nakładają się nowe podatki ekologiczne bez rekompensat z tytułu ich wprowadzenia

-wykorzystuje się zagrożenia ekologiczne do nakładania nowych ciężarów fiskalnych, ale nie wspiera ludzi w przechodzeniu na ekol.styl życia, nie równoważy się kosztów ponoszonych przez nich z tytułu wdrażania nowych standardów ochrony środowiska.

Zalety podatków:

- rekompensują przychody budżetu w zamian za redukcję opodatkowania pracy działalności gospodarczej i lokat kapitałowych, a więc stawek podatków dochodowych i ubezpieczeń społecznych.

-są skutecznym sposobem ograniczenia zanieczyszczeń z rozproszonych źródeł ich emisji np. transportu samochodowego, lotniczego, odpadów komunalnych, nawozów i pestycydów.

-są szczególnie efektywnymi instrumentami włączenia tzw. kosztów zewnętrznych do rachunku ekonomicznego (zasada zanieczyszczający płaci jako forma zasady sprawiedliwości społecznej)

-są zachęta dla konsumentów i producentów do zmiany ich zachowa na takie, które efektywniej będą wykorzystywać zasoby środowiska

-przynoszą generalnie lepsze efekty niż analogiczne metody nakazowo- kontrolne. W przeciwieństwie do tych ostatnich pozostawiają duży margines swobody w wyborze działań dostosowawczych, lepiej też optymalizują koszty względem korzyści środowiskowych.

-odpowiadają na postulat ograniczenia ryzyka w warunkach niepewności (zgodnie z tzw. zasadą przezorności)

Pod względem kryterium realizowanego celu:

-podatki, których celem jest: rekompensata dochodów budżetowych z uwagi na ich równoległe zmniejszenie w sferze opodatkowania pracy, inwestowania, oszczędzania, te podatki są trzonem postulowanej ekologicznej reformy podatkowej.

-podatki o charak.opłat za korzystanie ze środowiska mające na celu pokrycie przez użytkownika pełnych kosztów zewnętrznych

-podatki zaprojektowane dla stworzenia zachęt do zachowań konsumentów i producentów, jak np. podatek zależny od rocznika auta sprowadzanego do Polski z zagranicy, mający zastąpić akcyzę.

---