Wykład 1 - 02.10.2002

Zaburzenia rozwojowe i zmiany wsteczne. Adaptacja, uszkodzenie i śmierć komórki oraz najczęstsze ich przyczyny. Morfologiczne wykładniki uszkodzenia komórki - obraz w mikroskopie optycznym i w ME.

Patologia jest nauką o chorobie; patomorfologia - nauka o chorobowych kształtach.

Mikroskopia optyczna: stosujemy rozmaite barwienia (rutynowe lub specjalne).

Mikroskopia elektronowa: umożliwia różnicowanie niskodojrzałych nowotworów - metoda droga, długie przygotowywanie preparatów, musi być dobre wybarwienie. Metoda stosowana do oceny biopsji nerek - rutynowo i zawsze.

Immunohistochemia:

Przeciwciała - białka łączące się swoiście z antygenami.

Przeciwko czerniakowi stosujemy przeciwciała przeciwko HMB45, S100.

Znaczymy przeciwciało np. fluoresceiną by zobaczyć, czy znacznik połączył się z antygenem.

Możemy dodać substancję, która przekształci enzym w barwnik i mamy amplifikację.

Innymi metodami są:

- metody medycyny nuklearnej (kwasów nukleinowych w kierunku specyficznych zmian w ich obrębie). Niektóre mutacje są swoiste dla danych jednostek chorobowych.

Amplifikacja:

Bierzemy tkankę, traktujemy ją termicznie, a następnie polewamy ją oznakowanym i komplementarnym DNA (do danego genu). Normalnie mamy 2 geny - matka i ojciec, a przy amplifikacji jest ich więcej. Aby wzmocnić sygnał molekularny stosuje się reakcje PCR - cykliczne ogrzewanie i dodawanie enzymu dobudowującego komplementarną nić.

Sekwencjonowanie genów: umieszczamy DNA w maszynie, która określa oznaczanie kolejności zasad w DNA (można wykryć mutacje punktowe).

Metody ilościowe w patologii:

- komputerowa analiza obrazu

Mierzymy np. parametry jądra komórkowego, ilość DNA w komórce (ilość zabarwienia zależy od zawartości danej substancji).

Np. metoda Feulgena??: Σ gęstości optycznych obrazów jądra komórkowego jest proporcjonalna do zawartości DNA; otrzymujemy histogram.

- cytometria przepływowa

Pomiary masowe (kilka tysięcy komórek); stosuje się rozmaite barwniki do zawiesiny komórkowej, którą umieszczamy w maszynie.

Jest kapilara, z której wylatują pojedyncze kropelki; z boku świeci laser i mamy detektory, które mierzą różne długości fali.

Metoda stosowana w diagnostyce chorób o nieprawidłowym rozmieszczeniu antygenów układu krwiotwórczego (chłonniaków, białaczek).

CHOROBY:

• Uszkodzenie przez bodźce zewnętrzne,

• Uszkodzenie przez bodźce wewnętrzne (defekt genetyczny).

Natura bodźca może mieć różne rodzaje:

- bodziec fizyczny - ogrzewanie,

- bodziec chemiczny - żrące środki, gazy bojowe,

- bodziec biologiczny - bakterie, wirusy, grzyby.

Jeśli działa bodziec szkodliwy, narząd przejawia reakcję adaptacyjną, np. bodziec chemiczny: barbiturany - środki uspokajające - dochodzi do zmian w wątrobie przy długim stosowaniu.

Mięsień sercowy: przy nadciśnieniu tętniczym komórki mięśniowe się powiększają, dochodzi do przerostu mięśnia sercowego. Uszkodzenie może być rozmaitej ciężkości.

Uszkodzenie może być odwracalne i nieodwracalne - przy odwracalnym po zniknięciu bodźca uszkodzenie się cofa, natomiast przy nieodwracalnym uszkodzenie jest już tak rozległe, że cofnąć się nie może. Uszkodzenie nieodwracalne łatwo będzie przechodzić w śmierć - martwicę.

Uszkodzenie morfologiczne często przejawia się gromadzeniem rozmaitych rzeczy. Np. w nerce (w kanaliku bliższym) - wady: napływa do komórek woda i sód, dochodzi do obumierania miąższowego komórki.

Wątroba na rozmaite bodźce reaguje stłuszczeniem - gromadzi w cytoplazmie tłuszcze obojętne (trójglicerydy). Stłuszczenie może być rozsiane albo zaawansowane.

Otłuszczenie - np. w mięśniu sercowym (głównie komora prawa) gromadzi się tkanka tłuszczowa, która zastępuje normalną tkankę.

Zanik - zmniejszenie objętości elementów miąższowych w tkance.

Nie zawsze tak jest - do zaniku może dojść na innym tle np. zacznie się gromadzić mocz, który spowoduje ucisk, a następnie zanik miąższu - dojdzie do zwyrodnienia wodniczkowego, a objętość uległa zwiększeniu.

Dystrofie mięśniowe: słabość mięśniowa w wieku dziecięcym (wyglądają one zazwyczaj muskularnie); mięsień został zastąpiony przez tkankę włóknistą i tłuszczową.

Zaniki barwnikowe: brunatny - gromadzi się lipofuscyna (powstaje w komórkach z biegiem czasu), nie ulegają strawieniu lizosomalnemu; głównie u osób starszych, wyniszczonych z zaawansowaną chorobą nowotworową

09.10.2002. wykład 2

Zaburzenia dotyczące komórki:

• zmiany wsteczne (patologiczna odpowiedź komórki na zewnętrzne bodźce)

1. zaniki

2. zwyrodnienia

3. martwice

4. wady rozwojowe

5. torbiele

ad.a) zaniki

- proste - takie, w których dochodzi di zmniejszania się całych narządów albo tkanek;

zaniki koncentryczne (równomierne ubywanie komórek miąższowych i podporowych)

zaniki starcze

zanik barwnikowy (przede wszystkim dotyczy mięśnia sercowego)

zaniki ekscentryczne (ubytki tylko i wyłącznie komórek miąższowych, a kom. Podporowych tyle samo lub więcej); sam narząd się nie zmniejsza, wręcz powiększa się jak np. rozedma płuc

- złożone - kombinacja zaniku koncentrycznego i ekscentrycznego

Podział za względu na przyczynę wywołującą zanik:

- zanik ze starzenia się

- zanik z wyniszczenia (długotrwałe choroby)

- zanik z ucisku (zwykle nie dotyczą całego narządu, np. wątroba gorsetowa czy tętniak aorty lub innych tętnic)

- zanik z niedoczynności (np. mięśnie po złamaniu)

- zanik z odnerwienia (bardzo groźne, powstałe w wyniku urazów komunikacyjnych prowadzących do przerwania nerwów obwodowych lub rdzenia kręgowego; choroba niszcząca neurony - właściwie wyeliminowana)

- zaniki spowodowane zaburzeniami hormonalnymi (zanik błony śluzowej macicy u kobiet po menopauzie)

ad.b) zwyrodnienia (jest ich b. dużo), polegają na gromadzeniu się wewnątrz komórki substancji, które z różnych przyczyn nie mogą zostać zmetabolizowane;

WODA

Najczęściej dochodzi do gromadzenia się wody w cytoplaźmie (zwyrodnienie odwracalne) w postaci wodniczek; zwyrodnienie wodniczkowe gdy wodniczek jest zbyt wiele

TŁUSZCZE

Tłuszcze proste - wewnątrz komórki, która normalnie takich tłuszczy nie gromadzi, np. kom. wątrobowe → stłuszczenie, gdy wątroba jest poddawana działaniu substancji zmieniającej jej metabolizm (alkohol, leki)

Tłuszcze złożone - choroby uwarunkowane genetycznie, np. choroba Gauchera(?)→ brakuje enzymów rozkładających glukocelebrozytów(?) i one się gromadzą, choroba Nimana i Pick'a(?)→ sfingomieliny się gromadzą, również z powodu braku enzymów, które je rozkładają; obie choroby to lipidozy

Gromadzenie się tłuszczów w komórkach normalnie gromadzących tłuszcze to otłuszczenie, które w ostateczności prowadzi do otyłości;

Otłuszczenie zwyradniające → gdy tłuszcze gromadzą się w komórkach tkanki tłuszczowej oraz w komórkach podporowych w danym narządzie (najczęściej sercu, wówczas pomiędzy komórkami miąższowymi mięśnia pojawiają się kom. tłuszczowe, co prowadzi do osłabienia mięśnia serca)

BIAŁKA

- na skutek fagocytozy białek, tak jak to się dzieje w nerce (slajd - szkliste kule - jasnoróżowe krople wosku w cytoplazmie - taki obraz pod mikroskopem)

- nadmierne rogowacenie; gdy zlokalizowany miejscowo na skórze → róg skóry

- szkliwienie - najczęściej dochodzi do niego na powierzchni narządów, które o siebie ocierają, np. śledzona, czy wątroba o przeponę (wysięk na powierzchni narządu - płyn składający się z białek /włóknika/ i on się osadza na powierzchni narządu co powoduje jego zgrubienie i to jest właśnie szkliwienie)

gromadzenie nieprawidłowych białek - amyloidów (one są nierozpuszczalne w wodzie), a choroby to amyloidozy

CUKRY

Cukry złożone - skutek defektu metabolicznego zazwyczaj; choroba von Grikego(?) - brak glikogenazy

INNE

Np. barwniki - lipofuscyna, żółć, melanina, pochodne metali np. zw. żelaza → chemohromatoza, (gdy mało żelaza - gromadzone jest ono w wątrobie) albo chemosyderoza (dużo zw. Żelaza co powoduje martwicę hepatocytów i marsckość wątroby)

ad.c) martwice - taka śmierć kom., która nie jest apoptozą, czyli nie jest przewidziana w trakcie rozwoju, czyli wywołana czynnikami (zewnętrznymi) niezależnymi od organizmu

Powody:

- brak substancji odżywczych (np. odcięcie ukrwienia)

- brak odprowadzania substancji toksycznych

- czynniki zewnętrzne

- czynniki biologiczne

- patogeny (wirusy, bakterie, grzyby)

- substancje chemiczne

- czynniki fizyczne

Rodzaje martwic (podział ze względu na wygląd zewnętrzny):

- martwica skrzepowa - dochodzi do niej, gdy w trakcie procesów prowadzących do martwicy dochodzi do gwałtownego i dużego obniżenia pH, zakwaszenie denaturuje enzymy lizosomalne → odcięcie ukrwienia = zawał (serca, śledziony, czasem ośrodkowego układu nerwowego)

- martwica rozpływna - rozpłynięcie się ykanek martwych, zazwyczaj na skutek szybkiego uwolnienia enzymów lizosomalnych → autoliza komórek (rzadko w człowieku nie zmienionym), głównie w ośrodkowym układzie nerwowym np. w węzłach chłonnych; znacznie częściej dochodzi do martwicy rozpływnej po zadziałaniu czynników biologicznych - zakażenia grzybiczne i wirusowe → mają tendencję do rozrywania błon lizosomalnych lub zwiększania ich przepuszczalności

- warianty specjalne - w wyniku różnych czynników obraz martwicy jest różny od dwóch poprzednich,

np. serowacenie → marwica serowata - wariant martwicy skrzepowej; organy przypominają biało-żółty zeschły ser; dochodzi do niej najczęściej pod wpływem działania → prątków gruźlicy (wylęgarnia gróźlicy to więzienia rosyjskie) w narządach bogato komórkowych a skąpo ukrwionych, lub też → przy chorobach nowotworowych;

martwica enzymatyczna tkanki tłuszczowej - wariant martwicy rozpływnej - gdy z jakichś powodów doszło do uszkodzenia miąższu trzustki, wtedy enzymy te trawią wszystko co mają na drodze, tzn. tłuszcze; do takiej sytuacji dochodzi gdy mamy zatkany przewód trzustkowy np. przez kamienie żółciowe (bo mają wspólne ujście); dawniej na skutek jednorazowego potężnego obżarstwa - „choroba ucztujących”);

mumifikacja - wariant wariant martwicy skrzepowej - na skutek b. szybkiego odwodnienia, nie musi dotyczyć całego organizmu, np. u cukrzyków - mikroangiopatia → zarastanie naczyń włosowatych; obwodowe części ciała słabo ukrwione → autoamputacja, gł. dotyczy palucha u stopy

zgorzel - martwica, do której dołączają się bakterie → gnicie, lub też zgorzele gazowe, gdy bakterie produkują gaz

martwica woskowata - nie zdarza się obecnie, kiedyś przy durze brzusznym, martwica mięśni poprzecznie prążkowanych

☼ przy okazji zwyrodnień - ! - czasem dochodzi do gromadzenia się soli różnych metali, gł. sole wapnia → wapnienie

dystroficzne - dotyczy tkanek, które zostały wcześniej martwiczo zmienione, np. przy serowatości przy gruźlicy zwapnienia w węzłach chłonnych

przerzutowe - (przyczyny hormonalne) gdy w osoczu jest za dużo wapnia → samorzutne odkładanie (u osób starszych wapnieją ściany tętnic, dlatego nazywamy ich wapniakami)

16.10.2002. wykład 3

Zaburzenia barwnikowe - zmiany wywołane niedoborem lub nadmiarem barwnika

- barwniki zewnętrzne (np. tatuaż) wywołujące reakcje tkankowe

- podobnie pylice - czyli zmiany w obrębie układy oddechowego na skutek wdychania pyłów

1. Pylica węglowa:

- mechanizm - wdychanie pyłu węglowego obecnego w powietrzu

- cząstki pyłowe o odpowiedniej średnic wędrują wzdłuż drzewa oskrzelowego i osiadają w płucach

- obecne tam makrofagi zżerają pył węglowy i wędrują do zrębu płucnego (w obręb podścieliska - tk. Łączna między elementami strukturalnymi płuca)

- czasami przechodzą do naczyń limfatycznych, a stąd do węzłów chłonnych (powiększone, czarne)

- pył węglowy odkłada się tylko, jako że jest obojętny chemicznie i nie ma wpływu na uszkadzanie systemu oddychania

2. Pylica krzemowa - krzemica:

- osadzanie pyłu składającego się z krzemionki SiO₂ (pył krzemowy)

- jest to choroba zawodowa górników węgla kamiennego, szlifiarzy, odlewników, kamieniarzy

- istotniejsze zmiany → guzki krzemiczne; w podścielisku krzmionka uszkadza makrofagi → przychodzi więcej makrofagów → tworzą się guzki krzemiczne

- guzki krzemiczne mają tendencją do zlewania się, wokół nich dochodzi do włosowacenia i zmniejsza się łożysko płucne; czego efektem jest zwiększenie oporów w krążeniu płucnym (łożysko płucne jest z natury niskociśnieniowe i niskooporowe), gdy wzrasta opór → nadciśnienie płucne → niewydolność prawej komory → prerost prawej komory serca (w efekcie); to co wyżej opisano to zespół przewlekłego serca płucnego

/na marginesie/→/tkanka ziarninowa = młoda tkanka łączna zawierająca dużo komórek typu fibroblastowego, a mało podścieliska; uczestniczy w różnych procesach; np. zakrzep → obrasta fibroblastami → wyrastają nowe naczynia krwionośne → zastępują te nieczynne → przełącznie na inną działasność np. tkanka ziarnista zmieni się w tkankę normalną

ziarnina resorbcyjna = ziarnina wokół ciała obcego → np. igiełka szklana, wokół której tworzy się taka otoczka; dzieje się tak poniweaż:

- makrofagi chcą to zjeść, ale nie dają rady

- albo się łączą albo dzielą jądra, powstają komórki olbrzymie (rosną), ale i tak nie dają rady strawić

- za to fibroblasty potrafią utworzyć ziarninę wokół, co zresztą robią/

3. Pylica wywołana azbestem

- azbest - pochodzenie mineralne, jest włóknisty, nie palny, daje się formować; budowa - cienkie, długie igiełki, które łatwo dostają się do płuca

- pylica azbestowa - rzadka, bo wywołują ją tylko b. wysokie stężenia azbestu

- igiełki azbestu w tkance płucnej nie indukują powstawania guzków lecz rozległego włóknienia → wzrost ciśnienia, a potem zespół serca płucnego

- azbest ma tez działanie nowotworowe - rak oskrzela, (działanie azbestu jest multiplikatywnie co palenie tytoniu) oraz międzybłoniak opłucnej - bardzo rzadki nowotwór, ale bardzo groźny

4. Etiologicznie pokrewne zmiany:

1. Rozedma płuc:

- zwiększona powietrzność tkanki płucnej (ale włókna są zmniejszone) mniej sprężyste są

- wynika to z zaburzenia równowagi między produkcją a niszczeniem tkanki sprężystej

- antyproteiny blokują enzymy rozkładające białko

przyczyny:

- wrodzony defekt produkcji α-1-antytrypsyny oraz

- narażenie na substancje uszkadzające płuco (pył, dym tytoniowy); wygląd płuca:

- powiększone, puszyste, lekkie, delikatne, cienkie pęcherze

powietrze zatrzymane

upośledzona wymiana gazowa

- też nadciśnienie → przerost prawego płuca → przerost przewlekłego serca płucnego

2. Zapalenie przewlekłe oskrzeli - przewlekły kaszel (trwający 3 miesiące powtarzający się co 2 lata), wywołują je pyły zawarte w dymie tytoniowym

- zanik błony

- wydzielanie śluzu

- oskrzela z tendencją do częstych skurczów → opturacyjne zaburzenia przepływu krwi → włóknienie, wzrost oporu płucnego → zespół serca płucnego

Zburzenia związane z barwnikiem:

Barwniki wewnętrzne:

- melanina - pochodna aminokwasu Phe, produkowana w melanocytach; liczba melanocytów podobna u ludzi, ale chodzi o ich aktywność

Zaburzenia w obrębie melaniny:

- albinizm - defekt na szlaku produkcji melaniny (skóry, ale też tęczówki)

- bielactwo - miejscowo - jasne odbarwienia na skórze (etiologia immunologiczna)

- gdy za dużo:

- piegi - zwiększona ilość melaniny w skórze (zależność od światła słonecznego)

- znamiona barwnikowe - nagromadzenia melanocytów, które tu noszą nazwę komórek znamionowych

wrodzone - od urodzenia

nabyte - gdy pojawią się po pierwszym roku życia

fazy histologiczne:

- na początku brzeżne, młode

- ogniskowanie znamieniowych w głąb w skórę właściwą = znamiona złożone

- potem już jest w skórze właściwej leżą

nowotwór czerniak → może wyrastać na podstawie znamion właśnie; objawy → samoistne krwawienie, owrzodzenie, rośnie szybko, ciemnieje lub jaśnieje, przyjmuje nieregularne kształty (szerzy się drogą limfatyczną i krwionośną) → iść do dermatologa

Zaburzenia w obrębie hemosyderyny (Fe) → hemosyderoza

- żółty siniak → hemosyderyna z rozpadłej krwi = miejscowa hemosyderoza

- uogólniona = nie miejscowa, gdy częsta wymiana krwi, np. przy niewydolności nerek (erytropoetyna EPO - hormon powodujący, że mamy tyle krwi ile trzeba, ona produkowana jest w nerce, chora nerka → mało krwi → anemia)

- hemochromatoza - choroba genetyczna , zaburzenia w gromadzeniu Fe (też), istotna przyczyna uszkodzeń wątroby, ponieważ w hepatocytach gromadzone jest Fe, uszkodzenie wątroby i gruczołów wewnętrznego wydzielania

Choroba Willsona - gromadzenie nadmiaru Cu w organizmie

- niebieskawy pierścień wokół rogówki

- uszkodzenia wątroby

- uszkodzenie centralnego układu nerwowego (z objawami psychozy)

Barwniki żółciowe:

- bilirubina - z rozpadu Hb - przetwarzana w wątrobie i wydalana do żółci

-bilirubina wolna - przed wątrobą; sprzężona - po przejściu przez wątrobę

---żółtaczka - żółte zabarwienie skóry wywołane zbyt dużą zawartością bilirubiny

pochodzenie:

- przedwątrobowe = hemolityczne; hemolityczna niezgodność grup krwi rodziców → ciężka żółtaczka noworodków

- wynikające z uszkodzeń miąższu wątroby

- upośledzenie odpływu żółci (kamienie np. albo nowotwór odpływu dróg żółciowych do dwunastnicy)

- objawy i rokowanie zależy od choroby podstawowej

Choroby uwarunkowane genetyczne:

MUKOWISCYDOZA (autosomalna recesywna, złe odległe rokowania)

- gęstość śluzu duża, zatyka ujście gruczołu wydzielania

- tuż po urodzeniu → zaburzenia przewodu pokarmowego; smułka bardzo gęsta → zatyka jelita; zmiany w obrębie trzustki → rozległe włóknienie miąższu trzustki → zespół upośledzonego wchłaniania

- czasami zmiany dotyczą wątroby, u nastolatków i dorosłych → gęsty śluz w oskrzelach co umożliwia bakteriom przyjazne środowisko; zapalenie, włóknienie, poszerzają się oskrzela → włóknienie tkanki płucnej i niewydolność płucna

Spichrzanie różnych substancji (zwykle jeden gen)

- lipidozy - gromadzenie w różnych narządach złożonych lipidów (celebrozydy, sfingolipidy)

- choroba Gauchera(?), choroba Fabiego(?)(dopiero u dorosłych - niewydolność nerek i mięśnia sercowego), zespół Taizaksa(?), choroba Rimana-Picka(?) → objawiają się w wieku dziecięcym opóźnieniem, otępieniem, zgon w wieku kilku lat

- mukopolisacharydozy - mukopolisacharydy są gromadzone → zniekształcenie kości, powiększenie śledziony

- amyloidoza - gromadzona jest swoista substancja białkowa o włókienkowej budowie; amyloid jest nierozpuszczalny, choroba śmiertelna

Cukrzyca - częsta, ważna - oznacza zaburzenie gospodarki cukrowej wywołaną zaburzeniami insuliny

- typ młodzieńczy - uszkodzenie wysp trzustkowych przez proces autoimmunologiczny (wirus u osoby podatnej genetycznie może być przyczyną); występuje do około 40 roku zycia, powoduje śpiączki; leczony insuliną

- typ II - po 40 roku życia - spowodowany defektami genetycznymi, defekty szlaków sygnalizacyjnych (podstępnie, powoli się objawia, śpiączki rzadkie), na poćzątku można bez insuliny leczyć; celem leczenia jest obniżenia u chorych zawartości cukru we krwi do poziomu normalnego

- źle kontrolowana cukrzyca prowadzi do zgonu z powodu zawału mięśnia serca

zmiany:

- szklista przem. Naczyń wosowatych → gałki ocznej = retinopatia → nabyta ślepota

- w nerce → dotyczą kłębuszka → zespoły guzkowe → białko-mocz → niewydolność nerki

- neuropatia - obwodowy układ nerwowy, czuciowe zmiany w kończynach, np. stopa cukrzycowa

23.10.2002. wykład 4

Krew wychodzi poza obieg i co się może stać?

- pełna krew poza łożyskiem naczyniowym → KRWOTOK

- krwinki czerwone (+ niewielka ilość osocza) → KRWINKOTOK

- elementy nieupostaciowione poza naczyniowego układu → OBRZĘK

miejscowe - w obrębie jednego narządu, np. mózg, płuca

uogólnione - płyn wydostaje się poza łożysko naczyniowe w całym człowieku; przyczyny to:

niewydolność krążenia - obrzęki mają tendencję do powstawania w tych częściach ciała gdzie ciśnienie hydrostatyczne (?) (np. puchną nogi)

niewydolność nerek - gdy nie wydalany nadmiar soli - równomierne rozłożenia obrzęku na całym ciele, najpierw wiotka tkanka łączna;

(anascara (łac.) - obrzęki uogólnione)

Obrzęk płuc:

- uszkodzenie kapilar (wdychanie fosgenu)

- gdy uszkodzona warstwa surfaktantu

- najczęściej → niewydolność lewej komory serca

cechy:

chory się dusi

zaczyna kaszleć (co uniemożliwia mu oddychanie)

wypluwa pienistą treść

na sekcji:

po przecięciu broczy wypływa z nich pienisty płyn

choroba wysokościowa, powyżej 3,4 km n.p.m. ciśnienie cząsteczkowe tlenu jest niewielkie → spaczony odruch nahipoksję →wzrost dopływu krwi do płuc

Obrzęk mózgu:

przyczyny:

- urazy mechaniczne

- nadciśnienie

- zaburzenia gospodarki jonowej organizmu

niebezpieczny, bo obrzęk powoduje przemieszczanie tkanki mózgowej → wgłowienie; przy wzroście ciśnienia najbardziej uciskane części (jakieś u podstawy mózgu przy rdzeniu kręgowym)

przekrwienie - gdy w narządach lub tkance gwałtowne zwiększenie ilości krwi na jednostkę objętości narządu lub tkanki

- czynne - gdy do narządu lub tkanki dopływa za dużo krwi; poszerzone tętniczki

- bierne - gdy krew nie może odpłynąć z narządu → niewydolność lewej komory serca; wątroba → przy niewydolności prawej komory tzw. wątroba muszkatołowa - zastuj krwi, żyła gł. dolna, żyłki centralne do niej dochodzące zawierają zastaną krew → przekrwienie, te hepatocyty, które chcą przetrwać ulegają stłuszczeniu (po przekrojeniu - żółtawa z bordowymi (wiśniowymi) plamkami (żyłkami))

Zaburzenia krzepnięcia krwi

- dochodzi do niego gdy uszkodzona jest ściana naczynia (najważniejszy śródbłonek)

- obecność we krwi składników sprzyjających wykrzepianiu, np. białek

zaburzenie laminarnego (prawidłowego) przepływu przez naczynie → najczęsciej zastój czyli przekrwienie bierne

wykrzepianie - najgroźniejsze wewnątrz naczyń nieuszkodzonych, występuje u osób starszych długo leżących, u chorych na nowotwory, u ludzi po zawale serca,

- w ów czas wykrzepianie krwi w obrębie naczyń lub serca → zakrzep (twory dość elastyczne - ciemnowiśniowe; budowa przekrojowa - słoje drzewa)

- najczęściej zakrzepy powstają w dużych naczyniach żylnych kończyn dolnych i miednicy

- najczęściej (tez) w przedsionkach

- w ostatnim trymestrze ciąży → obrzęk kończyn dolnych i zakrzepy naczyń mniejszych w miednicy

- krew ulega też wykrzepianiu po śmierci - wewnątrz naczyń serca

- masywne wykrzepianie krwi wewnątrznaczyniowe - przy poważnych zakażeniach, wtedy niewielki uraz naczyń uniemożliwia uratowanie kapilar, bo wszystkie czynniki odpowiedzialne za krzepniecie zostały już zużyte (DIC - skrót po łac.)

skrzepy - u człowieka żywego krew poza naczyniem (łożyskiem naczyniowym)

zakrzep ≠ skrzep !!!

Choroby naczyń:

- miażdżyca naczyń krwionośnych , generalnie dotyczy tętnic, rozwija się z wiekiem, ale najgroźniejszym czynnikiem jest dieta (u ludzi niedożywionych nie występuje, natomiast występuje w społeczeństwach cywilizowanych), nawet już u kilkuletnich dzieci

- aorta, duże naczynie tętnicze - pod śródbłonkiem skupiska makrofagów - nazywane komórkami piankowatymi, bo obudowują się związkami cholesterolu; cholesterol + białko = lipoproteina; lipoproteiny wnikają do błon wewnętrznych naczynia i wywołują odczyn zapalny, miejscowy; komórki zapalne wysyłają rodniki tlenowe, co jest złe, bo bakterie zostają zabite, ale lipoproteiny zostają połączone mostkami tlenowymi i w ów czas nie do strawinenia, tylko makrofagi mogą je zjeść, ale makrofagi nie zawsze zdążą wrócić do krwioobiegu by zniknąć i zostają ich złogi wewnątrz tkanki

- z wiekiem błona wewnętrzna jest bardziej przepuszczalna i więcej lipoprotein przechodzi do śródbłonka

- zaczątki płytki miażdżycowej

- z wiekiem → wapnienie dystroficzne, gdy zmiany sięgną śródbłonka → owrzodzenia → śródbłonek odpada

- gł. miejsce powstawania zakrzepów w tętnicach:

--aorta brzuszna

--tętnice wieńcowe

--duże naczynia tętnicze (tt.zyjne, tt.podobojczykowe, t.netkowa)

--tętnice krążenia mózgowego

w.w. cztery punkty obejmują najbardziej narażone miejsca, ich powikłania to:

→ osłabienie ściany tętnicy - zmiana kształtu lub pęknięcie, gdy pęknięcie to krwotok, a rozdęcie ściany tętnicy to tętniak (tętniaki są też wrodzone - gdy nieprawidłowe wykształcenie błony mięśnowej w tętnicy, najczęściej w obrębie krążenia mózgowego)

→ wykrzepianie na płytce miażdżycowej, czyli powstanie tam zakrzep i jeżeli światło tętnicy jest nieduże może dojść bardzo gwałtownie do zamknięcia światła i tak się dzieje w krążeniu wieńcowym

Zawał mięśnia sercowego

- mięsień seca bez krwi umiera dopiero po 40 minutach

- do zamknięcia naczynia najczęściej dochodzi w lewej tętnicy wieńcowej; 97% zawałów → przegroda lub wolna ściana lewej komory, rzadko → dochodzi do zamknięcia naczyń zasilających prawą komorę serca, prawie nigdy nie ma zawałów w → przedsionkach

- po 6 - 8 h → oznaki zawału serca można stwierdzić poprzez wykrycie różnych enzymów

- a dopiero po 12h → obszar zawału zaczyna blednąć - kardiomiocyty tracą poprzeczne prążkowanie

- po 24h → mikroskopowo zawał jest dobrze widoczny

- po kilku dniach → makrofagi uprzątają martwe komórki, fibroblasty napływają i robią bliznę (7 do 10 dni po zawale), ostateczna blizna - w 3 miesiące po zawale

- tamponada serca - gdy serce pęknie, coś jakby wsadzić nóż między żebra, krew wpada do osierdzia i zatyka żyły, bo krew na nie uciska i serce przestaje pracować, dlatego pozawałowcy muszą leżeć (spokojnie)

Zaburzenia rytmu serca:

- tętniaki

- pęknięcie serca

- zakrzep przyścienny w miejscu zawału

- zakrzep płynie sobie, więc wtórne niedokrwienie mózgu

Wyklad 5

Efekt posocznicy - ropnie, a wokół zapalne ropienie.

Nadczynność tarczycy-

Przerzuty nowotworowe w kościach:

-rak sutka

-rak oskrzela

-rak prostaty

-rak tarczycy

Powodują wapnienie przerzutowe. Naczynia zmienione miażdżycowo-wapienie miejscowe(wapienie dystroficzne).

Zawał blady nerki- zatyka się naczynie, dochodzi do martwicy; jasne klinowate ognisko.

Zawał w płucu- tkanka w płucu ukrwiona jest dwustronnie, co doprowadza do zawału krwotocznego; sino-czerwone klinowate ognisko.

Zawał serca- naciek zapalny; powstanie martwicy indukuje naciek zapalny. Cechy martwicy typu skrzepowego. Blady zawał.

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA PROCESU ZAPALNEGO

ZAPALENIE-reakcja organizmu na bodziec uszkadzający.

Bodźce(różne):

*czynniki chemiczne np.zapalenie spojówek przez dym papierosowy; przez wdychanie chloru zapalenie układu oddechowego

*czynniki fizyczne np. oparzony paluszek(obrzęk, ocieplenie, zaczerwienienie)

*czynniki biologiczne pochodzenia zewn.: wirusy, bakterie, grzyby, pasożyty; wewn.- wywołane toksynami mocznicowymi.

Ostry proces zapalny-istotne są zjawiska naczyniowe: skurcz łożyska naczyniowego(nie zawsze); zawsze-poszerzone mikrokrążenie, czyli przepływ krwi przez nie, ulegnie zwolnieniu; ściany naczyń mikrokrążenia zwiększają swoją przepuszczalność(tak powstaje zaczerwienienie); obrzęk jest wynikiem przemieszczania płynu wysiękowego, który przedostaje się przez ścianę naczynia(ma on różny skład, dlatego różne są reakcje zapalne). W zależności od stopnia uszkodzenia naczynia mogą przechodzić różne substancje. Małe uszkodzenie-niskocząsteczkowe związki tj. białka. Większe to fibrynogen, granulocyty.

Kluczową role w ostrym procesie zapalnym odgrywają granulocyty obojętnochłonne, gdyż obecne są w krążeniu i nie są ciasno upakowane, bo ulega zwolnieniu i rozszerzeniu naczynie krwionośne.

Cząsteczki adhezyjne pasują do cząsteczek leukocytów. Leukocyt zbliża się do śródbłonka i receptory łączą się z odpowiednimi ligandami.

Na skutek zjawiska chemotaksji leukocyty są wzywane do ogniska zapalnego.

Mediatorzy ogniska zapalnego:

-histamina- subst. Powodująca rozszerzenie naczyń i wzrost ich przepuszczalności(np. jest odpowiedzialna za wydzielanie kwasu żołądkowego; katar sienny- odpow.za obrzęk naczyń)

-eikozanoidy- pochodne kwasu eikozanowego(nienasycony kw.tłuszczowy); uwalniany przez swoistą lipazę do wnętrza komórki. Jego pochodne: prostanglandyny(zapaść po wstrzyknięciu), prostacykliny, tromboksany, lembotrieny. Odpowiedzialne za chemotaksję, dzięki nim brak zakrzepów./działanie aspiryny- blokuje cyklogenazę/; brzuch, gdy boli przez aspirynę-bo blokada cykloglandyny wokół żołądka.

-fragmenty układu krzepnięcia(dzięki nim może powstać ostre zapalenie)

-układ dopełniacza np., krwinki gr.A + surowica antyA . Krwinki ulegają koagulacji i opadają na dno probówki, ale gdy doda się odpowiednią ilość tej surowicy to krwinki ulegną lizie. Aktywowane zostają proteazy i nastąpi zespół ataków nabłonkowych, aby uszkodzić komórki. W procesie aktywacji dopełniacza dużo chemotaktycznych substancji odpowiedzialnych za zapalenie ostre.

-cytokiny-gr.substancji białkowych(„sms-y” między komórkami, czyli przekazują informacje); żeby doszło do produkcji przeciwciał to antygen dostaje się najpierw do komórki, one pożerają go i wystawiają na swojej powierzchni wraz z receptorem

-czynniki wzrostowe- subst.mające strukturę białkową. Są produkowane przez pewne komórki, żeby innym dać sygnał

ptgf(płytkowy czynnik wzrostowy) oraz tgf - są one istotne w modelowaniu procesu zapalnego

REASUMACJE PROCESU ZAPALNEGO:

zmiany naczynia i powstawanie wysięku

-uszkodzenie tkanek

-procesy naprawcze: losy ostrego stanu zapalnego- wysięk może ulec wchłonięciu lub proces organizacji wysięku zapalnego

/Opłucna ścienna z opłucną płucną-zrosty te są wynikiem ostrego zapalenia/.

-dominacja któregoś składnika:

1*zapalenie uszkadzające-choroba Heinego-Medina, proces wirusowy uszkadza kom.nerwowe rdzenia kręgowego na obwód do mięśni, w wyniku dochodzi do porażeń.

W przebiegu błonicy produkcja białkowej toksyny. Uszkadza ona produkcję białka w komórkach- niewydolność krążenia.

2*zapalenie wysiękowe-zwykły katar

3*zapalenie wytwórcze-alergiczny nieżyt nosa, w obrębie błony śluzowej nosa tworzą się polipy,

-wirus brodawczaka- na palcach pojawiają się brodawki.

Wyklad 6

ZAPALENIE- reakcja organizmu na czynniki uszkadzające.

Podział zapaleń :

*ze wzgl. na szybkość:

-ostre-3-4 tygodnie

-przewlekłe- podstępnie się zaczynają; nie dają objawów klinicznych przez jakiś czas

-podostre

Trzy fazy:

1. uszkadzająca

2. wysiękowa- bogato białkowy płyn gromadzi się w uszkodzonych tkankach, często zawiera elementy komórkowe(makrofagi, neutrofile)

3. naprawcza- napływają fibroblasty i uszkodzoną tkankę zaczynają zastępować tkanką włóknistą.

*ze wzgl. na to, która faza dominuje:

-uszkadzające

-wysiękowe

-wytwórcze

Zapalenie uszkadzające, zapalenia wirusowe np. wirus polio- wybiórczo uszkadzał przednie części rdzenia kręgowego.

Zapalenie wysiękowe, np. zapalenie nieżytowe górnych dróg oddechowych, czyli tzw. katar.

Zapalenie wytwórcze, np. wirusowe zapalenie wątroby wywołane wirusem typu B- dochodzi do marskości wątroby.

Podgrupa: zapalenie ziarniniakowate, np. gruźlica.

/W zapaleniach ostrych dominującymi zmianami jest gwałtownie występujące przekrwienie. Dominującymi komórkami nacieku są granulocyty, w szczególności neutrofile/.

Zapalenie przewlekłe- nie występuje na ogół przekrwienie. Dominującymi komórkami nacieku są makrofagi i limfocyty.

Przykładem ostrego i wysiękowego jest zapalenie wyrostka robaczkowego.

Objawy zapalenia ostrego: podrażnienie otrzewnej, która jest bardzo dobrze unerwiona, a reakcją jest napięcie wszystkich mięśni brzucha.

Wygląd wyrostka zapalnego: makroskopowo wyrostek jest czerwony, obrzękły; na otrzewnej, która go okrywa znajduje się cienka warstwa wysięku, przede wszystkim włóknika; jego powierzchnia staje się matowa; mikroskopowo- naciek głównie z neutrofilów obejmuje całą grubość ściany wyrostka.

Powikłanie ze wzgl. na nie zdiagnozowanie: martwica ściany wyrostka pod wpływem tego dużego nacieku; może dojść do przedziurawienia ściany wyrostka i wpływu substancji ropnej do jamy otrzewnej.

Przyczyny: prawdopodobnie zatkanie ujścia wyrostka do jamy tętnicy.

Zapalenie ostre wysiękowe. Wtórne zapalenie otrzewnej- inne zapalenie, które doprowadza do zapalenia otrzewnej, np. zapalenie pęcherzyka żółciowego, niedrożności jelit, stany osłabienia odporności(AIDS) i zapalenie wyrostka.

Jak to wygląda- brzuch napięty jak deska, chory traci przytomność, bardzo wysoka temperatura, dużo leukocytów; morfologicznie od strony wszystkich narządów stwierdza się wysięk włóknikowy z domieszką ropy.

Zapalenie przewlekające się (np. przez leki)- dochodzi do pojawienia się komórek tkanki łącznej, głównie fibroblastów na powierzchni otrzewnej; otrzewne narządów sklejają się, czyli powstają tzw. zrosty. Wokół takiego zrostu może dojść do skrętu jelit.

Częstym zapaleniem, również ciężkim jest zapalenie płuc, przebiega zarówno ostro jak i przewlekle.

Zapalenie płuc dzielimy na trzy grupy:

GRUPA 1- zapalenie płatowe, zmiany zapalne obejmują naraz całe płaty i przebiegają synchronicznie w całym płacie(lewe- 2 płaty; prawe 3 płaty)

GRUPA 2- odoskrzelowe zapalenie płuc(płacikowe zapalenie płuc), najczęściej zaczyna się wokół oskrzeli, nie obejmuje całych płatów tylko ich części, czyli płaciki i nie jest synchroniczne; przyczyny: wirusy, bakterie: objawy: silny kaszel z podrażnieniem zakończeń nerwowych w oskrzelach, duszność, gorączka; zapalone płuco jest zwykle powiększone, silnie zaczerwienione, ma nierównomierną konsystencję(bardziej kruche w jednym miejscu, w innym bardzo elastyczne); wysięk gromadzi się w pęcherzykach płucnych, również może gromadzić się w jamie klatki piersiowej

GRUPA 3- zapalenie śródmiąższowe dotyczą przegród m/pęcherzykami, czyli samego miąższu, są wytwórcze i przewlekłe, dochodzi do włóknienia miąższu

Zapalenie opon mózgowych- przebiega albo ostro albo przewlekle. Obejmuje wszystkie grupy wiekowe. Zapalenie to wywołują bakterie(zapalenie ostre). Są to te same bakterie u ludzi dorosłych co wywołują zapalenie płuc. Również może być wywołane przez wirusa, zarówno ostro jak i przewlekle.

Czynniki wywołujące zapalenie opon mózgowych. Szybko szerzą się drogą płynu mózgowo-rdzeniowego. Obejmuje opony miękkie. Przy zapaleniu bakteryjnym na oponach pojawia się wyciek ropny złożony z granulocytów. Granulocyty przechodzą do płynu i staje się on mętny. Objawy:

- bardzo wysoka gorączka

- sztywność mięśni karku, też pleców

-dołączyć się mogą objawy podrażnień wynikających z ucisku wysiękiem nerwów czaszkowych

Zapalenie wirusowe- naciek składa się głównie z limfocytów(wyjątek).

Wykład 7 - 13.11.2002

Rozróżniamy następujące zapalenia:

-ostre

-przewlekłe

Zapalenia ostre, to zapalenia wysiękowe (wysięk ropny).

Zapalenia przewlekłe:

- Gruźlica

Wywołana jest przez pałeczki Kocha. Te bakterie mają specjalne skład błony komórkowej. Ta błona nadaje specjalne własności ochronne bakteriom. Zakażenie gruźlicą następuje głównie na drodze kropelkowej. W początkowej fazie mamy do czynienia z wysiękowym procesem zapalnym nieswoistym, ale on nie jest w stanie usunąć czynnika wywołującego gruźlicę. Po kilku tygodniach pojawiają się swoiste dla antygenów limfocyty T pomocnicze, które produkują cytokiny. Pojawia się gruzełek (nagromadzenie makrofagów). Gruzełek może ulec zwłóknieniu, natomiast najczęściej w jego centralnej części pojawia się martwica serowata (to jest swoisty obraz dla gruźlicy). Ale to jeszcze ostatecznie nie musi być gruźlica. Trzeba zrobić dodatkowe badania. Ta zmiana gruźlicza występuje w górnej części płuca. W całości jest to pierwotny zespół gruźliczy. Gruźlica popierwotna: pałeczki są aktywne jeszcze kilkadziesiąt lat - wystarczy, że ulegnie osłabieniu odporność organizmu i może wystąpić gruźlica. Pojawia się jama gruźlicza, masy serowate mogą szerzyć się na inne miejsca, dając zmiany zapalne i gruźlicę innych narządów (gruźlica prosowata = prosówka).

-Sarkoidoza

Nie znamy przyczyny tej choroby. Pojawiają się ziarniaki takie jak w gruźlicy, ale one nie ulegają serowaceniu. Najczęściej ta choroba dotyczy płuc i węzłów chłonnych. Oprócz ziarniaków występuje włóknienie podścieliskowe, które powoduje zespół przewlekłego serca płucnego.

-Kiła

Jest to choroba przenoszona drogą płciową, może być też wrodzona. Czynnik wywołujący - krętek blady. Kiła wrodzona należy do rzadkości, natomiast kiła nabyta (jak inne choroby wywołane krętkami) występuje fazami. Mamy kiłę: I - rzędowa (3 tygodnie od zakażenia, na genitaliach powstają zminy pierwotne - wrzód z sączącą się treścią, powiększenie węzłów chłonnych), II - rzędowa (po okresie utajenia występuje wysypka, także guzki w obrębie genitaliów, łysienie), III -rzędowa (po utajeniu pojawiają się kilaki - ziarniaki kiłowe, w centrum kilaka dochodzi do martwicy przypominającej martwicę serowatą. Oprócz kilaków mogą pojawić się kiła sercowo - naczyniowa, a także kiłowe zmiany w centralnym systemie nerwowym).

Choroby z autoagresji

Układ immunologiczny toleruje własne antygeny, ale może pojawić się przerwanie tej tolerancji na przykład gorączka reumatyczna. Ona uszkadza serce (zaburzenia przewodzenia i rytmu). Wrastają drobne naczynia krwionośne i dochodzi do tworzenia tkanki ziarninowej. Skutkiem jest pojawienie się nabytej wady płatków zastawek. Taki przerost doprowadza do dekompensacji i przerostu mięśnia sercowego.

-Toczeń rumieniowaty trzewny

Dochodzi do zmian skórnych (rumień na twarzy w kształcie motyla), zmian w opłucnej i płucach, stawach, sercu z zapaleniem wsierdzia, w centralnym systemie nerwowym i nerwach. Zmiany w obrębie nerek informują nas o rokowaniu tocznia.

-Twardzina uogólniona

Występują zmiany w obrębie skóry polegające na nadmiernym odkładaniu kolagenu. Zespół Rei-No (Zaczerwienienie, potem silne zblednięcie z bolesnością. W obrębie skóry dochodzi do stwardnienia i usztywnienia).

Istnieją też choroby, które zajmują tylko jeden narząd. Np. Wole Haszimoto (???) - czynnościowo następuje upośledzenie czynności tarczycy

Systemowe zapalenia naczyń np. guzkowe zapalenie tętnic - zajęte zostają tętnice drobnego i średniego kalibru. Wywołane zostają zakrzepy i powodują zawały różnych narządów.

Choroby zapalne wywołane przez grzyby, pasożyty:

Grzybice (powierzchowne i narządowe). Grzybice powierzchowne wywołują dermatofity. Grzybice narządowe wywołują między innymi kropidlani (powodują grzybniaka w pustych jamach po wyleczonej gruźlicy). Grzyby zaliczamy do tak zwanych zakażeń oportunistycznych tzn. biorą się za słabego immunologicznie.

20.XI.2002 - WYKŁAD 8

NOWOTWORY - zaburzenia prowadzące do niekontrolowanego wzrostu tkanek.

Dzielą się na dwie grupy:

• niezłośliwe :

- rosną wolno na ogół,

- są dobrze odgraniczone od otaczającej tkanki,

- nigdy nie przerzutują,

- budową mikroskopową przypominają tkanki, z których się wywodzą (wysoko zróżnicowane),

- mogą niszczyć tkanki otaczające przez ucisk (szczególnie czaszka).

• złośliwe:

- nisko zróżnicowane (nie przypominają tkanki macierzystej),

- naciekanie otaczających tkanek (nie odgraniczone),

- przerzutują: 1. zgodnie z prądem krwi,

2. zgodnie z prądem limfy (do węzłów chłonnych),

- rozwój bardzo szybki.

Podział obu tych grup ze względu na tkankę z jakiej się wywodzą:

Tk. Nabłonkowa (skóra, nabłonek):

• niezłośliwe: - z nabłonka płaskiego - BRODAWCZAKI

- z nabłonka gruczołowego - GRUCZOLAKI

• złośliwe: RAKI - niezależnie od tkanki

Nowotwory nabłonkowe są najczęstsze, stosunek niezłoś/złoś=100/1.

Tk. Łączna (i jej pochodne), są dużo rzadsze

• niezłośliwe: - z tkanki tłuszczowej

- TŁUSZCZAKI

- WŁÓKNIAKI

• złośliwe: MIĘSAKI czasami MIĘSAKOTŁUSZCZAKI

CSN - z reguły przyjmujemy jako złośliwe (bo przez ucisk prowadzą do śmierci)

Ukł. Krwionośnego i Chłonnego - wszystkie są złośliwe

CHŁONNIAK - rośnie w tkankach (śledziona, szpik),

BIAŁACZKA - przede wszystkim krew.

Nowotwory naciekające, ale nie złośliwe nazywamy MIEJSCOWO ZŁOŚLIWYMI.

Dystrybucja nowotworów u dorosłych i dzieci jest różna. U dorosłych przeważają raki, a u dzieci mięsaki i białaczki.

Mężczyźni:-płuca

-jelita i żołądek

-prostata Kobiety: - piersi

- płuca

- jelito grube

- narządy rodne

Śmiertelność zależy od:

- wykrywalności

- świadomości społecznej

Skąd się biorą nowotwory w człowieku?

• podłożem są zaburzenia genetyczne spowodowane:

- czynnikami biologicznymi: wirusy (szczególnie RNA - mogą wbudować swój genom)

- czynnikami fizycznymi: promieniowanie jonizujące, UV

- czynnikami chemicznymi: ∙substancje rozpuszczające się w H₂O i tłuszczach mogą przenikać przez błonę komórkową i wiązać się z DNA lub z białkami związanymi z DNA, powodując modyfikację DNA, ∙węglowodory aromatyczne, benzopiren-białaczki, chłoniaki, ∙pochodne Be, Ra: kancerogeny działają głównie na płuca (duże powierzchnie), ∙azbest, płuca, błony surowicze (opłucna, otrzewna).

Mutacje u osób ogólnie zdrowych mogą być na tyle trwałe, że mogą się dziedziczyć stąd ZESPOŁY NOWOTWOROWE (mniej niż 5% wszystkich):

• siatkówczak płodowy,

• rodzinne występowanie polipowatości jelita grubego,

• xeroderma pigmentorum (zaburzenie naprawy DNA, światło słoneczne powoduje masowe i szybkie rozwijanie nowotworu).

• rodzinne przypadki: rak piersi, jajnika, jelita grubego.

SKÓRA

• głównym czynnikiem są tu substancje smoliste zawierające węglowodory oraz światło słoneczne, UV

• rasa biała, narażeni marynarze i rolnicy

• najczęściej: 1. rak KALCYSTO - KOMÓRKOWY (tzw. płaski)

2. rak PODSTAWNO KOMÓRKOWY

ad.1

- najczęściej w odkrytych miejscach: twarz, ręce, dłonie, poniżej kolan

- nacieka, rośnie wolno, tendencja do dojrzewania

- tworzenie pereł rakowych, jeśli dojdzie do zrogowacenia

- leczenie chirurgiczne

- przeżuty do węzłów chłonnych

ad. 2

- rośnie u osób starszych, głównie na skórze odsłoniętej

- prawie nigdy nie przerzutuje

- nie rogowacieje, nacieka miejscowo

- powoli, nie ustanie rośnie, w centralnej części powstaje owrzodzenie

- chirurgiczne usunięcie (może naciekać do kości)

RAK PŁUCA

Wiele odmian histologicznych:

- płasko nabłonkowy

- gruczołowy

- wielkokomórkowy

- drobnokomórkowy

• rak płuca osoby 40 -60 lat

• początek choroby dość skryty (płuca głęboko w organizmie)

• rozwija się z błony śluzowej ulegając DYSPLASJI, jej cechy to: utrata charakterystycznej budowy nabłonka

• przebiega szybko od objawów klinicznych (krwawe plucie, zaawansowane zmiany)

• przerzutuje do: OUN, kości, nadnercza, drogą krwi, węzły chłonne

• zabiegi chirurgiczne jedynie przedłużają życie

RAK ŻOŁĄDKA

• częściej u mężczyzn i ludzi starszych

• z błony śluzowej, część przyodźwiernikowa

• raki wczesne - naciekają powierzchniowo (bł. Śluzowa, podśluzowa)

• raki zaawansowane - naciekają głębiej (do mięśni)

RAK JELITA GRUBEGO

• tendencja do rozwoju w części obwodowej (końcowej)

• dotyczy osób powyżej 50 roku życia

• rozwija się na podłożu gruczolaków jelita grubego

• daje objawy dosyć szybko (utrata wagi, krwawienie z przew. Pokarm., bóle brzucha)

• leczenie chirurgiczne, rokowanie zależy od głębokości nacieku, wyleczalność trwała 70% (pacjent żyje 5 lat bez objawów nowotworu)

RAK TRZONU MACICY

• rak SZYIKI MACICY - wirus brodawczaka HPV

• rak TRZONU MACICY - zaburzenia hormonalne (zbyt silne estrogeny)

• rokowanie niezłe (gruba ściana macicy)

RAK PRZEDINWAZYJNY

• nie nacieka poniżej błony podstawnej nabłonka (nie ma naczyń, nie przerzuca)

• możliwy do uchwycenia w nabłonku płaskim

• nie przerzutuje

GRUCZOLAKO WŁÓKNIAK SUTKA

• dobrze odgraniczony

• mały, twardy, sprężysty

• guzki u młodych kobiet niezłośliwe, po 50 i menopauzie złośliwe

27.XI.2002 - WYKŁAD 9

NOWOTWORY NIENABŁONKOWE

Klasyfikacja: - kierunek różnicowania komórek

I - NOWOTWORY GERMINALNE

Wywodzą się z pierwotnej komórki płciowej najczęstsza lokalizacja - gonady (niektóre poza)

• miedzy 20 - 40 rokiem życia najczęściej agresywne

• radioterapia świetnym leczeniem uzupełniającym

• ogromny postęp w leczeniu, kobiet gorsze rokowania

NASIENIAK - ♂ mniej agresywny ale bardziej złośliwy, najbardziej wrażliwy na promieniowanie, 5-letnie przeżycie 95%

ROZRODCZAK - ♀ podobny obraz tylko inna lokalizacja

• INNE - leczenie chirurgiczne, chemioterapia - bardziej obciążająca, nie radioterapia, bo mało wrażliwe

YOLK SAC - TUMOR → GUZ WORECZKA ŻÓŁCIOWEGO

NABŁONIAK KOSMÓWKOWY

Różnicuje się do trofoblastu (syncytiotrofoblast), może być guzem terminalnym lub ciążowej choroby trofoblastycznej (zaburzenia płodności, zygota o podwójnym składzie chromosomalnym, tworzy się zaśniad graniasty, nienormalny rozwój płodo)

• przy ciąży są dobre rokowania

• jako guz germinalny - rokowania niedobre

Duża część nowotworów terminalnych ma POSTAĆ MIESZANĄ.

II - NOWOTWORY WYWODZĄCE SIĘ Z ZWIĄZKÓW NARZĄDÓW

Wstępna chemioterapia, chirurgia + chemioterapia lub radioterapia.

NEUROBLASTOM → NERWIAK PŁODOWY

• lokalizuje się w rdzeniu nadnerczy, czasem śródpiersia

• głównie u dzieci do lat 5

• histologicznie drobna, okrągła, komórka nowotworowa wieku dziecięcego

• różnicuje się do komórek autonomicznych ukł. nerwowego (widoczne rozetki)

NERCZAK PŁODOWY → GUZ WILMSA → NEFROBLASTOMA

• najczęstszy po białaczkach

• rozwija się w nerce, od 2 - 7 roku życia

• bardzo dobre rokowania

• typowa mezonchyma - luźna tkanka włóknista

III NOWOTWORY RÓŻNICUJĄCE W KIERUNKU TKANEK

ZŁOŚLIWE

MIĘSAKI (SARKOMA) - złośliwy nienabłonkowy

1. POCHODZENIA NERWOWEGO

WŁOKNIAKO - NERWIAK

• guzek w obrębie skóry

• osłonka Schwaana, fibroblasty, włókienka nerwowe

W zasadzie nowotwory mezonchymalne nie złośliwieją. Wyjątkiem choroba Reklinthausena (nerwiako-włókniakowalność, jednostka zmutowana genetycznie, rozwija dużo guzków o strukturze neurofibroma, niektóre mogą ulec zezłośliwieniu)

NERWIAK OSŁONKOWY

• zbudowany tylko z komórek Schwaana

• niezłośliwy

MIĘSAKI

• z guza neurofibrona (MIĘSAK NERWOWY)

• więcej mitoz

2. RÓŻNICOWANI TŁUSZCZOWE

TŁUSZCZAK - NIEZŁOŚLIWY

• lokalizacja w skórze, miękki guz

• klonalne zmiany w chromosomach

• najczęstsze

TŁUSZCZAKO - MIĘSAK

• wiele rzadszy

• lokalizuje się głębiej, np. mięsień uda

• zawiera lipoblastry - mało zróżnicowane komórki tłuszczowe

• postać polimorficzna

• najczęstszy śluzomięsak

• różna agresywność, przeżywalność 5 - letnia 70%

• gorsze rokowania przy lokalizacji zaotrzewnowej

3. RÓŻNICOWANIE DO MIĘŚNIÓWKI

MIĘŚNIAK GŁADKOKOMÓRKOWY

• trzon macicy - najczęściej, przełyk, skóra - inna lokalizacja

• zbudowany z wydłużonych komórek

• nieistotna aktywność mitotyczna, brak martwic

• nie złośliwiej

MIĘSAKO - MIĘSAK GŁADKOKOMÓRKOWY

• większa aktywność mitotyczna, obecność martwic

Względna częstość nowotworów mięśniowych w innych lokalizacjach niż macica jest złośliwa. Są one agresywne, przerzutują do dróg krwionośnych.

MIĘŚNIAK PRĄŻKOWOKOMÓRKOWY - bardzo rzadki

MIĘŚNIAKO - MIĘSAK PRĄŻKOWOKOMÓRKOWY

• bardzo częsty, u dzieci miejscami zarodkowy (też drobno okrągło komórkowy)

• genitalia, głowa, szyja, mało złośliwy

• postać pęcherzykowa - młodzi dorośli, miesień uda, przestrzeń zaotrzewnowa

• postać polimorficzna - u dorosłych na kończynach, stosunkowo rzadki

• graniasty - mniej agresywny, rozwija się pod błonami

4. CZERNIAK

• nowotwór złośliwy z melanocytów

• lokalizacja: skóra, błony śluzowe, gałka oczna, (niezmieniona lub podłoże znamieniowe)

• komórki wrzecionowate, dużo barwnika

5. RÓŻNICOWANIE DO KOŚCI

DYSPLAZJA WŁÓKNISTA

• zmiana nienowotworowa, uwarunkowana genetycznie

• odmiana jedno lub wielokostna

WYROŚL KOSTNO - CHRZĘSTNA

• niezłośliwy, dobre rokowania

• budowa: czapeczka chrzęstna pokrywa kość

MIĘSAK KOŚCIOTWÓRCZY

• najczęstszy 10 - 12 lat, okolice kolana

• histologicznie: zawsze tworzenie podścieliska kostnego

• przebieg bardzo agresywny, leczenie wieloczynnościowe, 75% przeżycia

6. RÓŻNICOWANIE CHRZĘSTNE

CHRZĘSTNIAKI

• niezłośliwy, w kościach krótkich (stopy)

CHRZĘSTNIAKO - MIĘSAKI

• wyraźny polimorfizm, mitozy

• głównie u osób dorosłych obręcz barkowa, dobre rokowania

GUZ OLBRZYMIO KOMÓRKOWY KOŚCI

• niejasne pochodzenie, komórki jedno i wielojądrzaste

• znaczna miejscowa agresywność, potencjalnie złośliwy, ale nie tak groźny

• w radioterapii może zezłośliwieć w mięsaka, dlatego leczymy chirurgicznie

7. GUZY OSN

Większość wywodzi się z komórek glejowych

GWIAZDCZAK

• mniej agresywny glejak

• glejak o dużej aktywności

• u dorosłych w istocie szarej, guz nie operacyjny

8. NOWOTWORY HEMATOLOGICZNE

BIAŁACZKI

Komórki chłonne obecne we krwi.

• Białaczki szpikowe i białaczki wywodzące z limfocytów

• Stany białaczki: ostre i przewlekłe

Ostra Białaczka Limfatyczna

• bardzo agresywna, u dzieci w wieku przedszkolnym

• 80% reemisji, dobre rokowania

Ostra Białaczka Szpikowa

• u osób kilkunastoletnich

• młode formy prekursorowi komórek szpikowych

Przewlekła Białaczka Szpikowa

• w krwi widoczne szerokie spektrum komórek o różnej dojrzałości

• szanse na wyleczenie przy przeszczepie

Przewlekła Białaczka Limfatyczna

• 60 - 70 lat, mała agresywność

• drobne komórki limfocytalne w krwi

• nie leczona przeciwnowotworowo, rzadko ma objawy

CHŁONNIAK

Rozrosty komórek limfoidalnych.

• podział: chłonniaki ziarnicze i nieziarnicze

ZIARNICA ZŁOŚLIWA → CHOROBA CHOTCHLINA

Dwie główne jednostki chorobowe:

Postać guzkowa z dominacją limfocytów

i ziarnica klasyczna (mieszanokomórkowa, guzkowowłóknienie, deficyt limfocytów, nadmiar limfocytów), bardzo agresywna.

CHŁONIAKI NIEZIARNICZE

B komórkowe (prekursorowi lub obwodowe)

T komórkowe

Drugi podział: prekursorowe (białaczka związana z białaczką limfocytową) i obwodowe (różna agresywność, przewlekła białaczka)

Część chłoniaków może pierwotnie lokować się poza węzłami (np. chłoniaki skórne jak ziarniak graniasty)

04.XII.2002 - WYKŁAD 10

SUBSTANCJE SMOLISTE

Najbardziej niebezpieczne wdychanie CO (o dużym powinowactwie do Hb i wypiera z niej tlen). Niebezpieczna karboksy Hb w krwi płodu.

• policykliczne węglowodory aromatyczne - nabłonek płaski i gruczołowy górnych dróg oddechowych (kancerogeneza)

U palących dochodzi do: obturacyjnego zapalenie płuc, przewlekłego zapalenia oskrzeli, zmniejszania odporności komórkowej. Substancje zawarte w papierosach działają toksycznie na nabłonki naczyń i przyspieszają zmiany miażdżycowe. Mogą też wywołac choroby z autoagresji. Palenie jest przyczyna wielu nowotworów: krtani, płuc, tchawicy, j. ustnej, wargi, gardła. Marihuana 4x większe ryzyko nowotworu płuc niż papierosy.

ALKOHOL

Skutki narządowe:

- groźniejszy nadmiar alkoholu niskoprocentowego

- chroniczne spożywanie prowadzi do: organizm przyzwyczaja się do podwyższonego stężenia.

Szybkość usuwania alkoholu zależy od wątroby (enzymy odpowiedzialne za utlenianie alkoholi).

Wątroba - narząd krytyczny, pojawiają się zmiany stłuszczeniowe, są one odwracalne, ale przy ciągłym nadużywaniu alkoholu dochodzi do alkoholowego uszkodzenia hepatocytów i martwicy. Ostre alkoholowe zapalenie wątroby może prowadzić do włóknienia wątroby → alkoholowa marskość wątroby. Brak wydolności wątroby, morfologicznie - zmniejszenie, pasma tkanki włóknistej dzielą wątrobę na guzki. Zaburzenia przepływu krwi przez wątrobę wymuszają przepływ oboczny: krew nie oczyszczona wraca do obwodu (zaburzenia OUN - dostają się metabolity), krew płynie siecią naczyń żylnych przewodu pokarmowego, powstają żylaki przełyku, które mogą pękać - krwotok z przewodu pokarmowego (50% zgon).

ZESPÓŁ WERNIKIEGO - ataksja (niezdolność ruchów), afazja (niezdolność mowy), zaburzenia psychiczne

ZESPÓŁ KORSAKOWA (konfagulacja) - zaburzenia polegające na tym, że dziury w pamięci są wypełniane majakami

Układ krwionośny - KARDIOMOPATIA (choroba mięśnia sercowego, po piwie), nadciśnienie (jest skutkiem wypłukiwania przez alkohol substancji podnoszących ciśnienie krwi - noradrenalina)

Układ pokarmowy - ostre krwotoczne zapalenie żołądka - w wielu miejscach pęknięcie śluzówki → krwotoki, ostre krwotoczne zapalenie trzustki - alkohol uaktywnia enzymy trzustkowe zanim dotrą do jelita.

Zaburzenia u płodu - produkty przemiany metabolicznej alkoholu wpływają depresyjnie, dzieci mają małą wagę, są opóźnione umysłowo, zbyt krótkie w stosunku do normy. Zespół odstawienia alkoholowego u dziecka - bobas przestawiony na metabolizm alkoholowy, po porodzie może dojść do zaburzeń metabolicznych i krążeniowych.

NARKOTYKI - substancje, których spożywanie uzależnia

Środki działające depresyjnie na układ nerwowy.

• leki jak barbiturany, alkohole - etanol

• efektem działania jest zwężenie świadomości

• przy nadmiernym spożyciu może dojść do zaburzeń układu krążenia

Substancje działające stymulująco na układ nerwowy

• kokaina, amfetamina

Blokują w synapsach nerwowych zwrotny wychwyt niektórych substancji. Kokaina blokuje wychwyt dopaminy, przez co dopomina działa dużej na receptory. Amfetamina i kokaina blokują również wychwyt np. noradrenaliny, czego efektem jest rozwój nadciśnienia tętniczego.

Narkotyki Opioidowe

• pochodne opium: morfina, heroina

Bezpośrednio działają na receptory opioidowe w OUN. Najsilniej uzależniają, bo powodują zwrotne zmniejszenie liczby receptorów, zatem do tego samego efektu potrzeba więcej środka. Powikłania oprócz zaburzeń psychicznych to ciężkie zakażenie spowodowane wprowadzaniem narkotyku do krwi (zapalenie wsierdzia, prawej komory, nieodwracalne uszkodzenie zastawek)

Halucynogeny

• marihuana, meskalina

Nie do końca poznane działanie. Dwa rodzaje powikłań: silne zaburzenia psychiczno - paranoidialne (nawet po odstawieniu marihuany mogą się nawracać), choroby układu oddechowego.

11.12.2002. wykład 11

Efekty działania czynników fizycznych

Działanie promieniowania na człowieka

Częstotliwość [Hz]		Efekty
1-50	Prąd elektryczny	Nieznane
10^6-10^11	Fale radiowe IR VIS i lasery UV zwłaszcza bliskie obecne w prom. słonecznym Prom. γ	Termiczne, zaćma Poparzenia, zaćma Widzimy, uszkodzenia siatkówki Zmiany skórne, nowotwory Zmiany typowe dla prom. jonizującego

Oddziaływania prom. jonizującego na człowieka:

• efekt zależy od:

• dawki

• rodzaju prom. (przenikliwość)

• wrażliwości tkanki

niska przenikalność → wysoki LET (np. α) - zmiany miejscowe, a efekty ogólnie groźne

wysoka przenikalność → niski LET (np. γ) - uogólnione zmiany popromienne

D [rem]	Rodzaj zmian
Do 200	Zmiany niewielkie: mdłości, zwiększona ilość limfocytów
200 - 600	Uszkodzenie ukł. krwiotwórczego, spadek liczby limfocytów i neutrofili → spada oporność; skaza krwiotwórcza (krwotoki)
600 - 1000	Ryzyko śmierci, ciężkie zmiany krwiotwórcze w wyniku uszkodzenia ukł. krwiotwórczego, zmiany nabłonka, zmiany morfologiczne ukł. pokarmowego (nabłonki są wrażliwe; martwica)
Powyżej 1000	Uszkodzenie CSN z obrzękiem mózgu, ciężkie uszkodzenia ukł. krwiotwórczego

Które nowotwory napromieniamy:

• niektóre guzy germinalne

• niektóre nowotwory limfoidalne i ukł. krwiotwórczego:

przy białaczce

chłoniaki

choroba Onotchkina

chłoniaki nieziarnicze - zazwyczaj uogólnione, nie ma sensu napromieniowanie

przy ziarnicy, która atakuje narządy po kolei, stosuje się zatem napromienianie

-raki:

promieniowanie skuteczne przy płaskonabłonkowym raku (rak szyjki macicy, rak oskrzela, przełyku, jamy ustnej, krtani)

zależy od stopnia zróżnicowania - małozróżnicowane → bardzo wrażliwe (rak okołonabłonkowy oskrzela)

raki gruczołowe → małowrażliwe (rak przewodu pokarmowego, trzonu macicy, sutka, prostaty)

raki produkujące śluz też są małowrażliwe

raki nabłonkowe - stosuje się promieniowanie, ale jest ono małoskuteczne

Promieniowanie UV:

powoduje opalanie

skutki niekorzystne zależą od długości fali (UVA, UVB-najbardziej niebezpieczne, UVC-odfiltrowane przez atmosferę)

zmiany:

- zaczerwienienie

- nagromadzenie barwnika

- długi czas → elastoza skóry

- naskórek → rogowacenie szarawe

• ryzyko:

- raka paskonabłonkowego

- raka podstawnonabłonkowego

- czerniaka

Inne czynniki fizyczne:

CIEPŁO: - efekty miejscowe - oparzenia, uszkodzenia tkanek

- efekty uogólnione - oparzenia, odwodnienia

CZYNNIKI MECHANICZNE - zależą od siły i charakteru narzędzia

- ostre narzędzia - rany cięte, kłute, rąbane

- narzędzia tępe - stłuczenia, otarcia

- rany postrzałowe:

- kanał przestrzelinowy

- rana wlotowa (osmalenia)

- rana wylotowa

CIŚNIENIE

- gwałtowny wzrost - uszkodzenia narządów wewnętrznych - choroba kesonowa - dłuższe przebywanie w podwyższonym ciśnieniu → ozpuszczanie gazów - azotu (zmiany naczyniowe)

3

---