KONTA BILANSOWE

Formy konta

Konto jest podstawowym urządzeniem ewidencji księgowej, umożliwiającym bieżącą, ciągłą systematyczną rejestrację operacji gospodarczych.

Podstawowe formy konta to:

- konto w układzie jednostronnej tabeli (pagina):

Konto:

Strona:

Strona siennika

Data

Nr dowodu

Treść

Konto przeciw­stawne

Zapisy bieżące

Obroty narastająco

Salda

Winien

Ma

Winien

Ma

Winien

Ma

- konto w układzie dwustronnej tabeli (folio):

Nazwa konta Winien Ma
Data	Symbol i nr dowodu	Treść	Suma	Data	Symbol i nr dowodu	Treść	Suma

Dla celów ćwiczeniowych stosuje się uproszczony schemat konta dwustronicowego (tzw. konto teowe):

Debet (Dt) Kredyt (Ct)

Winien Nazwa konta Ma

Każde konto posiada:

• nazwę i/lub numer cyfrowy,

• dwie strony konta:

• lewa strona konta określana jest jako strona Winien (Wn) lub Debet (Dt).

• prawa strona konta nazywana jest strona Ma (Ma) lub Credit (Ct).

Dokonanie zapisu kwoty operacji gospodarczej po stronie Dt (Wn) określa się jako obciążenie konta lub zapisanie w ciężar konta, natomiast dokonanie zapisu po stronie Ct (Ma) - jako uznanie konta lub zapisanie na dobro konta.

Otwarcie konta polega na wypełnieniu jego nagłówka (wpisanie nazwy konta lub/i numeru konta)
i zapisaniu salda początkowego przejętego z bilansu otwarcia (jeśli saldo nie jest zerowe) lub pierwszej operacji wymagającej rejestracji na danym koncie, np.

Dt Towary Ct Dt Materiały Ct

Sp) 1 000 lub 1) 350

Zamknięcie konta polega na:

a) wyznaczeniu obrotów konta, czyli łącznych sum zapisów dokonanych po każdej
ze stron konta w określonym czasie:

• obrót debetowy (obrót Winien) to suma zapisów po stronie Dt (Wn) konta,

• obrót kredytowy (obrót Ma) to suma zapisów po stronie Ct konta;

b) wyliczeniu salda końcowego, czyli różnicy między obrotami danego konta:
saldo przyjmuje zawsze nazwę większego obrotu:

• saldo debetowe (saldo Winien) - gdy obrót debetowy (strony Winien) konta jest większy niż obrót kredytowy (obrót strony Ma),

• saldo kredytowe (saldo Ma) - gdy obrót kredytowy (strona Ma) konta jest większy niż obrót debetowy (obrót strony Winien).

Saldo prezentuje stan danego składnika na określony dzień.

Na kontach teowych saldo końcowe nanosi się na stronę wykazującą mniejszy obrót, a więc przeciwną do nazwy salda (np. saldo Dt nanosi się na stronę Ct konta), co powoduje wyrównanie zapisów na obu stronach konta do tzw. sum kontrolnych, równych większemu obrotowi konta, np:

Dt Kasa Ct

Sp) 200 50 (2

1. 100

• 
  
  
  
  50

250 (Sk

300 300

Zasady funkcjonowania kont

Konta służące do ewidencji operacji gospodarczych obejmują konta:

• bilansowe - przeznaczone do ewidencji stanu i zmian w stanie składników aktywów i pasywów,

• niebilansowe - służące do ujęcia różnych innych procesów gospodarczych.

Konta bilansowe występują w postaci kont aktywnych i pasywnych. Konta te na początek roku otwierane są zgodnie z wartością wykazaną w bilansie na ostatni dzień poprzedniego roku. Stan ten stanowi bilans otwarcia (BO). Związek między stanem składnika bilansowego a stanem początkowym konta prezentuje poniższy schemat.

Schemat. Powiązanie kont bilansowych z bilansem przedsiębiorstwa

Bilans sporządzony na dzień 31.12.200x r.

Aktywa	Pasywa
……………………….. ……………………….. ………………………..	……………………….. ……………………….. ………………………..
Suma bilansowa………	Suma bilansowa ………

Konta aktywne Konta pasywne

BO) BO)

Funkcjonowanie kont aktywnych

Dt Nazwa konta aktywnego Ct
Stan początkowy składnika aktywów Sp)
Operacje gospodarcze zwiększające stan składnika aktywów „+”	Operacje gospodarcze zmniejszające stan składnika aktywów „-”
Obrót Dt	Obrót Ct (Sk debetowe
Suma kontrolna	Suma kontrolna

Konto aktywne wykazuje następującą zależność:

Obrót Dt > Obrót Ct

a zatem saldo jest saldem debetowym. Dla wyrównania zapisów po obu stronach konta (wyznaczenia sum kontrolnych) zapisywane jest ono po stronie Ct. Możliwy jest przypadek, kiedy Obrót Dt = Obrót Ct; konto posiada wówczas saldo zerowe.

Funkcjonowanie kont pasywnych

Dt Nazwa konta pasywnego Ct
	Stan początkowy składnika pasywów Sp)
Operacje gospodarcze zmniejszające stan składnika pasywów „-”	Operacje gospodarcze zwiększające stan składnika pasywów „+”
Obrót Dt Sk) kredytowe	Obrót Ct
Suma kontrolna	Suma kontrolna

Konto pasywne wykazuje następującą zależność:

Obrót Ct > Obrót Dt

i dlatego saldo jest saldem kredytowym. Dla wyrównania zapisów po obu stronach konta (wyznaczenia sum kontrolnych) zapisywane jest ono po stronie Dt. Tu także możliwy jest przypadek, kiedy Obrót Dt = Obrót Ct; konto posiada wówczas saldo zerowe.

Zasada podwójnego zapisu

Ze względu na fakt, że każda operacja gospodarcza zmienia dwa składniki bilansowe, zapis operacji gospodarczych na kontach musi być dokonywany zgodnie z zasadą podwójnego zapisu. Polega ona na tym, że każda operacja rejestrowana jest:

• na dwóch kontach,

• na przeciwnych stronach kont,

• w tej samej kwocie na obu kontach.

Konsekwencją stosowania podwójnego zapisu musi być zachowanie równowagi między sumą obrotów Dt (Wn) wszystkich kont i sumą obrotów Ct (Ma) wszystkich kont. Każdy zapis dokonywany zgodnie z zasadą podwójnego księgowania wiąże ze sobą dwa konta, z których jedno jest obciążane, a drugie uznawane kwotą operacji.

Przykład: przekazanie środków pieniężnych z kasy do banku jest operacją gospodarczą zmieniającą stan dwóch składników bilansowych: środków pieniężnych w kasie (zmniejszenie) oraz środków pieniężnych w banku (zwiększenie), a więc operacja ujmowana jest na koncie „Kasa" po stronie Ct oraz „Rachunek bieżący" po stronie Dt w kwocie operacji:

Dt Kasa Ct Dt Rachunek bieżący Ct

Sp) 2 000 1 700 (1 1) 1 700

Zestawienie obrotów i sald (bilans próbny)

W celu sprawdzenia, czy zasada podwójnego zapisu nie została naruszona, sporządzane jest zestawienie obrotów i sald, zwane również bilansem próbnym lub bilansem obrotów i sald.

Wykrywa ono błędy typu:

• zaksięgowanie operacji tylko na jednym koncie,

• zaksięgowanie operacji na dwóch kontach, ale po tych samych stronach,

• pisanie różnych kwot operacji na obu kontach.

Nie wykrywa natomiast:

• zaksięgowania operacji na niewłaściwych kontach,

• zaksięgowania operacji po niewłaściwych stronach,

• zaksięgowania innej kwoty operacji (niewłaściwej kwoty na obu kontach),

• pominięcia operacji,

- dwukrotnego zaksięgowania tej samej operacji.

Uproszczony wzór zestawienia obrotów i sald zamieszczono poniżej.

Zestawienie obrotów i sald kont księgi głównej za miesiąc 200x r.

Lp.	Nazwa konta	Obroty		Salda
				Wn	Ma	Wn	Ma
	Razem

Prawidłowo sporządzone zestawienie obrotów i sald wszystkich kont księgi głównej funkcjonujących w przedsiębiorstwie wykazuje równowagę miedzy obrotami (suma obrotów Wn jest równa sumie obrotów Ma) oraz równowagę miedzy saldami (suma sald Wn jest równa sumie sald Ma).

Błędy księgowe i ich poprawianie

Błędy w zapisach księgowych powinny być usuwane w taki sposób, który nie naruszy mocy dowodowej zapisów. Niedopuszczalne jest wymazywanie, wyskrobywanie czy wywabianie błędnych zapisów, ponieważ stwarza to domniemanie nierzetelności ksiąg rachunkowych.

Najprostszym sposobem poprawienia błędu jest dokonanie korekty - błędną treść lub kwotę przekreśla się poziomą linią czerwoną w taki sposób, aby nie spowodować nieczytelności,
a następnie nanosi się właściwą treść lub kwotę, datę korekty oraz podpis osoby upoważnionej do dokonania korekty. Ta metoda nie jest dozwolona w wypadku prowadzenia ksiąg rachunkowych za pomocą komputera oraz w przypadku, gdy dokonano już ustalenia obrotów konta.

Błędy ujawnione w terminie późniejszym poprawiane są za pomocą storna czarnego lub czerwonego, polegającego na usunięciu wpływu mylnego zapisu na końcowe saldo konta albo jednocześnie na obroty i na końcowe saldo konta bez dokonywania skreśleń.

Storno czarne występuje w postaci storna zupełnego i częściowego. Storno czarne zupełne to dokonanie zapisu przeciwstawnego (po przeciwnych stronach kont) w stosunku do zapisu błędnego, którego wpływ zostaje w ten sposób anulowany, a następnie poprawne zaksięgowanie operacji. Storno czarne częściowe polega na anulowaniu błędnego zapisu jedynie na koncie, na którym ten zapis wystąpił (przez zapis przeciwstawny, a więc po przeciwnej stronie konta), co zmniejsza liczbę zapisów.

Posłużenie się stornem czarnym gwarantuje uzyskanie prawidłowych sald końcowych na kontach, ale jednocześnie zniekształca obroty na tych kontach, które objęte są stornowaniem. W związku z tym stosowanie storna czarnego nie jest wskazane, szczególnie w przypadku, gdy obroty konta są podstawą do obliczania wskaźników finansowych.

Przykład: zakupiono za gotówkę materiały, lecz zaksięgowano je mylnie na koncie „Środki trwałe".

1. Zastosowanie storna czarnego zupełnego:

Kasa Sp) 1 000 100 (1 2.1) 100 100 (2.2

Środki trwałe 1) 100 100 (2.1

Materiały 2.2) 100

1. - PK - anulowanie błędnego zapisu,

2. - PK - prawidłowy zapis operacji.

2. Zastosowanie storna czarnego częściowego:

Kasa Sp) 1 000 100 (1

Środki trwałe 1) 100 100 (2.1

Materiały 2.1) 100

2.1 - PK - anulowanie błędnego zapisu.

Storno czerwone nie prowadzi do zniekształcenia obrotów. Polega ono na wykorzystaniu zapisu ujemnego - zapis stornujący jest dokonywany identycznie jak zapis błędny, ale w ko­lorze czerwonym, który oznacza kwotę ujemną i przy sumowaniu obrotów konta jest or odejmowany.

Storno czerwone zupełne dla poprzedniego przykładu (w tym przypadku nie można zastoso­wać storna czerwonego częściowego):

Kasa 100 (1 100 (2.1 100 (2.2

Środki trwałe 1) 100 2.1) 100

Materiały 2.2) 100

2.1 - PK - anulowanie błędnego zapisu (kwota ujęta w ramce zastępuje zapis w kolorze czerwonym i ma być

rozumiana jako opatrzona znakiem minus),

2.2 - PK - prawidłowy zapis operacji.

Stosowanie jednocześnie storna czarnego i czerwonego jest niedopuszczalne.

obrót Dt

sumy kontrolne

obrót Ct

saldo Dt

---