formularz, lokal


Artur Mezglewski

Urzędowy formularz zaświadczenia stanowiącego podstawę rejestracji małżeństwa zawieranego w formie wyznaniowej

Podstawą sporządzenia przez kierownika u.s.c. aktu małżeństwa zawartego w formie wyznaniowej stanowi odpowiednie zaświadczenie sporządzone przez kompetentnego duchownego. W doktrynie przyjmuje się, że zaświadczenie to jest integralnie złączone z zaświadczeniem stwierdzającym brak okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa sporządzonym przez kierownika u.s.c. i stanowi wraz z nim jeden dokument. W treści obu tych zaświadczeń znajdować się winny wszystkie informacje potwierdzające zdolność nupturientów do zawarcia małżeństwa oraz wszystkie informacje konieczne do sporządzenia aktu małżeństwa. W praktyce zaświadczenia te drukowane są na dwóch stronach tej samej kartki.

Urzędowy formularz (wzór) zaświadczenia stanowiącego podstawę sporządzenia aktu małżeństwa zawartego w sposób określony w art. 1 § 2 i 3 k.r.o. określony został przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji na podstawie art. 27 ust. 1 pkt 4 p.a.s.c. w załączniku nr 10 do rozporządzenia z dnia 26 października 1998 r. Jest ono sporządzone wyłącznie na druku zawierającym znak wodny z wizerunkiem orła białego (§ 29 rozporządzenia).

W niniejszym artykule zajmiemy się analizą treści wzoru zaświadczenia stanowiącego podstawę cywilnej rejestracji małżeństwa. Celem tej analizy będzie ustalenie czy formularz ten w sposób prawidłowy dokumentuje treść i przebieg czynności prawnej jaką jest zawarcie małżeństwa cywilnego oraz czy wskazuje on precyzyjnie wszystkie istotne dane osób uczestniczących w tej czynności. Rozważania na temat zawartości zaświadczenia poprzedzimy omówieniem pozytywnych i negatywnych konsekwencji faktycznego potraktowania przedmiotowych zaświadczeń jako jednego, integralnego dokumentu. W ostatnim punkcie zawrzemy kila uwag na temat sposobu oraz osób (duchownych) upoważnionych do sporządzenia zaświadczenia.

1. Dwa zaświadczenia - jeden dokument. Konsekwencje praktyczne.

Odnosząc się do problemu zintegrowania w jeden dokument dwóch zaświadczeń, zwrócić przede wszystkim należy uwagę, iż tego rodzaju konstrukcja nie wynika obligatoryjnie z obowiązującej ustawy. Dla obu zaświadczeń istnieją zresztą odrębne podstawy prawne. Podstawę prawną sporządzenia wzoru zaświadczenia stwierdzającego brak okoliczności wyłączających zawarcia małżeństwa stanowi art. 41 k.r.o., zaś wzór zaświadczenia sporządzanego przez duchownego sporządzony został w oparciu o art. 8 § 2 k.r.o. Owszem, przepis art. 8 k.r.o. § 3 stanowi, że zaświadczenie sporządzone przez duchownego dostarcza się do właściwego urzędu stanu cywilnego wraz z zaświadczeniem sporządzonym uprzednio przez kierownika u.s.c. Konieczność ta wynika z faktu, iż w praktyce „zaświadczenie o braku przeszkód małżeńskich” często sporządzane jest przez inny urząd stanu cywilnego, niż ten, w którym nastąpi rejestracja małżeństwa. Nic jednak nie stało na przeszkodzie, aby zaświadczenia te stanowiły odrębne dokumenty.

Przyjęcie powyższego rozwiązania niewątpliwie posiada cały szereg zalet. Można też łatwo zrozumieć motywy, którymi kierował się prawodawca podustawowy tworząc tego rodzaju konstrukcję. Przede wszystkim tego rodzaju rozwiązanie jest praktyczne. Niewątpliwie też ogranicza ono potencjalne zagrożenia manipulowania, czy też nawet fałszowania zaświadczeń - co przyczynia się z kolei do większej stabilności i pewności obrotu prawnego. Posiada ono jednak przynajmniej jeden poważny mankament - praktycznie uniemożliwia realizację ustawowego prawa do zawarcia małżeństwa w niebezpieczeństwie śmierci w trybie określonym przez art. 9 § 2 k.r.o. Przepis ten in periculo mortis dopuszcza zawarcie małżeństwa bez konieczności przedstawienia zaświadczenia stwierdzającego brak okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa. W związku z brakiem odpowiednich przepisów wykonawczych, a także w związku z faktem, iż nie określono na tę okoliczność odpowiedniego urzędowego formularza zaświadczenia, które mogłoby stanowić podstawę sporządzenia zaświadczenia - rejestracja małżeństwa zawartego w tym trybie praktycznie jest niemożliwa. Problem ten zauważył J. Krajczyński.

De lege lata rozstrzygnięcie tego problemu nie jest możliwe. Natomiast de lege ferenda należałoby dokonać nowelizacji rozporządzenia MSWiA z dnia 26 października 1998 r. poprzez dodanie do paragrafu 29 dyspozycji umożliwiającej sporządzanie przez duchownego zaświadczenia stanowiącego podstawę rejestracji małżeństwa bez rygoru stosowania formularza zawierającego znak wodny z wizerunkiem orła białego. W tym samym przepisie - stosując analogię prawa - należałoby jednocześnie zobowiązać tegoż duchownego do załączenia do zaświadczenia wszystkich danych objętych treścią zaświadczenia sporządzanego na podstawie art. 41 k.r.o. przez kierownika u.s.c.

2. Dane o elementach treści czynności prawnej

Zaświadczenie sporządzone przez duchownego dokumentuje i potwierdza zaistnienie zdarzenia prawnego jakim jest zawarcie małżeństwa cywilnego. Zdarzenie to dokonuje się na skutek oświadczeń woli składanych przez nupturientów. W przypadku małżeństw zawieranych w formie wyznaniowej charakter dokonującego się zdarzenia jest jednak bardziej złożony niż to ma miejsce podczas zawierania małżeństw przed kierownikiem u.s.c. Zamiast oświadczenia o zawarciu małżeństwa cywilnego składają oni oświadczenie woli o jednoczesnym zawarciu małżeństwa wyznaniowego i cywilnego, a następnie składają oświadczenia o zawarciu małżeństwa wyznaniowego. W doktrynie oba te oświadczenia często analizowane są odrębnie. Wykładnia funkcjonalna skłania jednak do stwierdzenia, że te dwa oświadczenia w istocie są elementami jednego oświadczenia woli, które w konsekwencji prowadzi do powstania stosunku prawnego (zawarcia małżeństwa). Podkreślenia jednak wymaga fakt, że oba te elementy są konstytutywne i pominięcie któregokolwiek z nich nie wywoła skutku prawnego. Konstrukcja taka wynika z brzmienia art. 1 § 2 k.r.o. W przepisie tym mowa jest o jednoczesnym zawarciu małżeństwa wyznaniowego i cywilnego. Suponuje to tym samym zachowanie odpowiedniej kolejności dokonywania poszczególnych elementów oświadczenia woli. W pierwszej kolejności nupturienci oświadczają wolę zawarcia jednocześnie małżeństwa wyznaniowego i cywilnego, a następnie - według roty przepisanej prawem wewnętrznym danego kościoła lub innego związku wyznaniowego - składają oświadczenia o zawarciu małżeństwa wyznaniowego. Małżeństwo cywilne zostanie zawarte tylko wówczas, gdy przed uprawnionym duchownym złożone zostaną oświadczenia o zawarciu małżeństwa wyznaniowego, poprzedzone złożeniem oświadczeń o jednoczesnym zawarciu małżeństwa cywilnego.

W treści urzędowego formularza zaświadczenia umieszczono rubrykę (pole), w której winno znaleźć się potwierdzenie przez duchownego zawarcia małżeństwa. Tekst ten brzmi następująco:

„Niniejszym potwierdzam, że w dniu (...) przede mną (...) zawarli małżeństwo podlegające prawu (...) zgodnie oświadczając wolę jednoczesnego zawarcia małżeństwa podlegającego prawu polskiemu.

Odnosząc się do powyższego tekstu, trzeba przede wszystkim zauważyć, iż jest on nieczytelny i dla większości uczestników dokonującej się czynności - niezrozumiały. Należy bowiem pamiętać, że nie istnieją żadne inne przepisy wykonawcze dotyczące zawierania małżeństwa w formie wyznaniowej, ani też nie ogłoszono w tym względzie żadnych instrukcji, objaśnień, do których można by się było odnieść. Urzędowy formularz zaświadczenia jest tutaj dla zawierających małżeństwo jedynym „przewodnikiem”. Analizując treść tego formularza (w oderwaniu od obowiązujących przepisów prawnych) można dojść do różnorakich, fałszywych przekonań. Przede wszystkim zaś z formularza tego nie wynika jasno:

W związku z powyższym postuluje się, aby w dokumencie zaświadczenia dodano przynajmniej jedno słowo, które wskazywało by na określony porządek (chronologię) postępowania. Odpowiedni fragment zaświadczenia brzmiałby wówczas następująco:

„Niniejszym potwierdzam, że w dniu (...) przede mną (...) zawarli małżeństwo podlegające prawu (...) uprzednio zgodnie oświadczając wolę jednoczesnego zawarcia małżeństwa podlegającego prawu polskiemu.

3. Dane o osobach uczestniczących przy dokonywaniu czynności prawnej

W dokumentacji, na podstawie której sporządzany jest akt małżeństwa zawartego w formie wyznaniowej winny znaleźć się odpowiednie informacje dotyczące małżonków, świadków zawartego małżeństwa oraz duchownego (duchownych).

Wszystkie dane dotyczące małżonków zebrane są w zaświadczeniu o braku okoliczności wyłączających małżeństwo, które sporządza kierownik u.s.c. Stąd w zaświadczeniu sporządzanym przez duchownego wystarczające jest jedynie uwzględnienie ich podpisów. Urzędowy formularz przewiduje taką rubrykę.

Odnośnie informacji na temat świadków zawarcia małżeństwa we wzorze zaświadczenia przewidziano umieszczenie ich imion i nazwisk oraz podpisów. Niewątpliwie są to informacje nie w pełni wystarczające dla prawidłowej oceny przez kierownika u.s.c realizacji wymogów formalnych. Nie umieszczono bowiem żadnej rubryki, która uwzględniałaby informację o pełnoletniości świadków. Zgodnie bowiem z przepisem art. 8 § 2 k.r.o. „zaświadczenie to podpisują (...) dwaj pełnoletni świadkowie obecni przy złożeniu tych oświadczeń”. W związku z powyższym wymogiem w treści zaświadczenia winna być przewidziana rubryka uwzględniająca PESEL świadków.

W treści zaświadczenia winny ponadto zostać uwzględnione precyzyjnie informacje na temat wszystkich duchownych biorących czynny udział w uroczystości zawarcia małżeństwa oraz sporządzeniu zaświadczenia, stanowiącego podstawę jego cywilnej rejestracji. Precyzja ta przede wszystkim winna dotyczyć zajmowanych przez nich stanowisk oraz ewentualnych upoważnień do dokonania odpowiednich czynności (przyjęcia oświadczeń o zawarciu małżeństwa, sporządzenia zaświadczenia). Informacje te są konieczne do dokonania przez kierownika u.s.c. prawidłowej oceny czy małżeństwo zostało zawarte ważnie oraz czy zaświadczenie sporządzone zostało sporządzone przez osobę do tego uprawnioną.

Obowiązujący formularz zaświadczenie zawiera odpowiednią rubrykę dotyczącą duchownego przyjmującego oświadczenia nupturientów. W rubryce tej zamieszcza się jego imię i nazwisko, stanowisko oraz podpis. Informacje te - w sytuacji, gdy duchowny asystujący przy zawieraniu małżeństwa pełni określoną funkcję w jednostce organizacyjnej kościoła albo innego związku wyznaniowego, w której dokonuje się zawarcie małżeństwa - można by uznać za wystarczające. Jedyny mankament jaki w tym względzie zauważa się to ten, że kierownik u.s.c. dokonujący rejestracji nie posiada urzędowo potwierdzonej informacji, że określona osoba duchowna rzeczywiście posiada z mocy prawa uprawnienie do występowania w roli świadka urzędowego zawarcia małżeństwa. Mankament ten nie wynika jednak z braków czy niedoróbek urzędowego formularza zaświadczenia, lecz z faktu, że kościoły i inne uprawnione związki wyznaniowe nie zostały zobligowane przepisami prawa do dostarczenia aktualnych wykazów osób duchownych pełniących określone funkcje w jednostkach organizacyjnych, na terenie których dokonują się uroczystości zawierania małżeństw o skutkach cywilnoprawnych.

Formularz nie uwzględnia jednak sytuacji (występującej nota bene dość często), gdy z upoważnienia miejscowego proboszcza (administratora, biskupa diecezjalnego) oświadczenia o zawarciu małżeństwa przyjmuje inny duchowny, pracujący poza jednostką organizacyjną kościoła, na terenie której małżeństwo jest zawierane. Zauważyć w tym miejscu należy, że posiadanie takiego upoważnienia (delegacji) jest wymogiem ważności zawartego małżeństwa. W takim przypadku nie wystarczające jest wskazanie przez tegoż duchownego swojego stanowiska, które zajmuje on poza jednostką organizacyjną (parafią) miejsca zawarcia małżeństwa. Można nawet powiedzieć, że w takiej sytuacji informacja o jego stanowisku jest zbyteczna, bowiem to nie pełniona przez niego funkcja, ale zgodnie z prawem udzielona delegacja jest podstawą nabycia uprawnień do przyjmowania oświadczeń o zawarciu małżeństwa. Tymczasem formularz zaświadczenia nie przewiduje rubryki, w której byłoby miejsce na odnotowanie delegacji (pełnomocnictwa) udzielonej przez duchownego uprawnionego ex lege do występowania w tej roli (proboszcza, administratora). Jak się wydaje jest to najpoważniejszy mankament obowiązującego formularza.

W dolnej części zaświadczenia przewidziano miejsce na informację o duchownym sporządzającym zaświadczenia oraz informację o zajmowanym przez niego stanowisku. Rubryka ta jest konieczna, a informacja o pełnionym przez duchownego stanowisku nie jest zbyteczna. Należy bowiem pamiętać, że duchowny, który sporządza zaświadczenie oraz duchowny, który przyjmuje oświadczenia małżonków nie musi być fizycznie tą sama osobą. Funkcje te mogą pełnić dwóch różnych duchownych.

W odniesieniu do duchownego sporządzającego zaświadczenie aktualne pozostają uwagi poczynione powyżej, a odnoszące się do braku urzędowego wykazu osób duchownych upoważnionych do podejmowania określonych czynności skutecznych w państwowym porządku prawnym. Poszczególni kierownicy u.s.c. winni posiadać aktualne informacje o osobach duchownych wszystkich związków wyznaniowych, którzy w granicach ich właściwości miejscowej mogą zgodnie z prawem przyjmować oświadczenia o zawarciu małżeństwa, sporządzać zaświadczenia stanowiące podstawę sporządzenia aktu małżeństwa oraz upoważniać do dokonania powyższych czynności innych duchownych danego związku wyznaniowego.

4. Dane dotyczące jednostki organizacyjnej uprawnionego związku wyznaniowego

W druku urzędowego zaświadczenia przewidziano rubryki identyfikujące nazwę kościoła lub innego związku wyznaniowego oraz jednostkę organizacyjną, na terenie której małżeństwo zostało zawarte. Obie informacje należy zaliczyć do niezbędnych. Nazwa kościoła lub innego związku wyznaniowego konieczna jest do dokonania oceny, czy związek ten uprawniony jest do przeprowadzania procedur zawierania małżeństw cywilnych. Zgodnie z art. 1 § 3 k.r.o. uprawnienie takie przysługuje jedynie tym kościołom albo innym związkom wyznaniowym, którym zagwarantowano to w umowie międzynarodowej bądź ustawie. W aktualnym stanie prawnym stosowne uprawnienie posiada 11 związków wyznaniowych. Są to:

Informacja dotycząca jednostki organizacyjnej kościoła lub innego związku wyznaniowego konieczna jest do ustalenia właściwości miejscowej urzędu sporządzającego akt małżeństwa. Rejestracji małżeństwa dokonuje bowiem kierownik u.s.c. właściwy ze względu na miejsce zawarcia małżeństwa. Obowiązujący formularz zaświadczenia stanowiącego podstawę rejestracji małżeństwa przewiduje właściwą rubrykę na zamieszczenie tej informacji.

5. Osoby uprawnione do sporządzenia zaświadczenia

Gramatyczna analiza przepisu art. 27 ust. 2 p.a.s.c. prowadzi do stwierdzenia, iż podmiotem sporządzającym zaświadczenie jest duchowny określony w wykazie, stanowiącym załącznik do obwieszczenia MSWiA z dnia 14 maja 2004 r. Kwestia ta wymaga jednak szczegółowego wyjaśnienia. W konstruowaniu treści tegoż zaświadczenia udział bowiem bierze teoretycznie dwóch różnych duchownych. Duchowny asystujący przy zawieraniu małżeństwa potwierdza swoim podpisem zarówno złożenie przez nupturientów oświadczeń, o uzyskaniu skutków cywilnych, jak też potwierdza, iż małżeństwo wyznaniowe zostało przed nim zawarte. Duchowny ten - partycypując w uprawnieniach, jakie przysługują na podstawie art. 1 § 1 k.r.o. kierownikowi u.s.c. - odbiera od nupturientów oświadczenia, które wywierają określone skutki w wymiarze prawa państwowego. Fakt złożenia tych oświadczeń potwierdza on własnym podpisem i jest to w procedurze pozasądowej jedyny dowód ich złożenia. Natomiast duchowny, o którym mowa w art. 27 ust. 2 p.a.s.c. potwierdza jedynie autentyczność powyższych danych i przez podpisanie już przygotowanego dokumentu nadaje mu charakter dokumentu urzędowego. Przede wszystkim zaś podpis ten zaświadcza, że osoba, przed którą związek małżeński został zawarty, i która przyjęła od nupturientów oświadczenia o uzyskaniu skutków cywilnych jest osobą uprawnioną do asystowania przy zawarciu małżeństwa - zgodnie z prawem wewnętrznym danego związku wyznaniowego.

Istotnym problemem jest fakt, iż osoby duchowne upoważnione do sporządzenia zaświadczenia zostały określone w obwieszczeniu MSWiA w sposób dalece nieprecyzyjny. Problem ten był już w analizowany o odrębnych publikacjach.

Podsumowanie

Formularz zaświadczenia stanowiącego podstawę rejestracji małżeństwa zawartego w formie wyznaniowej stanowi wraz z zaświadczeniem o braku okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa jeden dokument. W praktyce egzemplarze zaświadczenia potwierdzającego zawarcie małżeństwa w formie wyznaniowej wchodzą do obrotu prawnego dopiero wówczas, gdy kierownic u.s.c. wyda nupturientom zaświadczenie o „braku przeszkód”. Tego rodzaju rozwiązanie w dużym stopniu utrudnia ewentualne powstawanie nadużyć (konstruowaniu fałszywych zaświadczeń o zawarciu małżeństwa). Przyczynia się do tego ponadto fakt, że druki zaświadczeń sporządzane są na specjalnym nośniku zawierającym znak wodny.

Niestety prawodawca nie przewidział wzoru odrębnego zaświadczenia, które mogłoby stanowić podstawę zawarcia małżeństwa w niebezpieczeństwie śmierci - zgodnie z art. 9 § 2 k.r.o. Kodeks rodzinny i opiekuńczy przewiduje, że takie małżeństwo może zostać zawarte bez przedstawienia zaświadczenia sporządzonego przez kierownika u.s.c. W praktyce zatem przepisu art. 9 § 2 k.r.o. nie da się zastosować. Jak się wydaje, dzieje się tak z powodu niedopatrzenia prawodawcy. W celu umożliwienia realizacji ustawowego prawa, o którym mowa w art. 9 § 2 k.r.o. należałoby w § 29 rozporządzenia wykonawczego wyraźnie zastrzec, że w stosunku do tych małżeństw podstawę rejestracji małżeństwa stanowi zaświadczenie sporządzone na zwykłym druku, zawierającym odpowiednie dane i sporządzonym przez upoważnionego duchownego.

Pewne zastrzeżenia można mieć ponadto do treści zawartych w obowiązującym formularzu zaświadczenia. Zastrzeżenia te można sformułować następująco:

W stosownym fragmencie zaświadczenia odnoszącym się do mającego miejsce zdarzenia prawnego (zawarcia małżeństwa) należałoby dokonać takich zmian, które lepiej uwydatniały charakter i chronologię dokonujących się czynności. Druk winien wyraźnie informować o dwóch dość złożonych i wzajemnie się uzupełniających elementach oświadczenia woli nupturientów jakimi są:

Byłoby rzeczą pożądaną, aby prawodawca zawarł w treści zaświadczenia odpowiednią rotę oświadczenia o jednoczesnym zawarciu małżeństwa wyznaniowego i cywilnego, gdyż z powodu jej braku w praktyce oświadczenia te w ogóle nie są składane. Byłoby też rzeczą pożyteczną, jeśliby w treści zaświadczenia uwzględniona została prawidłowa kolejność składania poszczególnych oświadczeń (elementów oświadczenia woli).

W rubryce dotyczącej świadków zdarzenia należy uwzględnić ich PESEL. Informacja ta pozwoli zweryfikować, czy świadkowie ci są pełnoletni.

W rubryce dotyczącej duchownego przyjmującego oświadczenia nupturientów winno się przewidzieć sytuację, gdy duchowny ten działa na podstawie delegacji udzielonej przez innego duchownego. Kwestia ta ma dość istotne znaczenie. Jeśliby bowiem przyjmujący oświadczenia o zawarciu małżeństwa działał bez właściwej delegacji (upoważnienia) - działałby nieważnie, nie będąc tym samym duchownym w rozumieniu przepisów prawa polskiego. Chociaż systemy prawne poszczególnych związków wyznaniowych (w tym prawo kanoniczne Kościoła katolickiego) nie w każdym przypadku wymagają dla tego rodzaju delegacji formy pisemnej, dla potrzeb postępowania cywilnego należałoby jednak wymagać obligatoryjnie takiej właścnmie formy. W ten sposób uniknie się trudności dowodowych w ewentualnych postępowaniach z powództwa o nieistnienie małżeństwa.

Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. nr 9, poz. 59 ze zm.).

Ustawa z dnia 29 września 1986 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz. U. nr 35, poz. 180 ze zm.).

Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 26 października 1998 r. w spawie szczegółowych zasad sporządzania aktów stanu cywilnego, sposobu prowadzenia ksiąg stanu cywilnego, ich kontroli, przechowywania i zabezpieczenia oraz wzorów aktów stanu cywilnego, ich odpisów, zaświadczeń i protokołów (Dz. U. nr 136, poz. 884).

W załączniku nr 10 rozporządzenia MSWiA nie powołano wprost podstawy prawnej jego wydania. Wszakże przepis art. 8 § 2 wyraźnie wspomina o istnieniu odrębnego zaświadczenia.

Autor podniósł ten problem w referacie wygłoszonym w ramach sympozjum Funkcje publiczne związków wyznaniowych (Kazimierz Dolny, 16-18 maja 2006 r.) zorganizowanym przez Wydział Prawa, Prawa Kanonicznego KUL JP II. Materiały z tego sympozjum w druku.

Szerzej na temat charakteru prawnego zawarcia małżeństwa T. Smyczyński, Prawo rodzinne i opiekuńcze. Analiza i wykładnia, Warszawa 2001, s. 59-62.

Praktyka zawierania małżeństw niestety często bardzo odbiega od przedstawionego wzorca. Z reguły pomijane są oświadczenia nupturientów o jednoczesnym zawarciu małżeństwa cywilnego. Duchowni najczęściej przyjmują „przez domniemanie”, że takie nupturienci „mają wewnętrzną wolę” zawarcia małżeństwa cywilnego. Z kolei inni duchowni uważają za prawnie skuteczne oświadczenia złożone przez nupturientów w momencie gromadzenia dokumentacji (ok. 3 miesiące przed datą zawarcia małżeństwa). Niewątpliwie obie interpretacje tej niewłaściwej praktyki są z prawnego punktu widzenia niedopuszczalne. Oświadczenia woli - z jednej strony - muszą być uzewnętrznione. Z drugiej - muszą być złożone jednocześnie, czyli w bezpośrednim związku czasowym ze złożeniem oświadczeń o zawarciu małżeństwa wyznaniowego.

Szerzej na temat tego postulatu w: A. Mezglewski, A. Tunia, Wyznaniowa forma zawarcia małżeństwa, Warszawa 2007, s. 106.

W przypadku małżeństw zawieranych w Kościele katolickim brak odpowiednich uprawnień (jurysdykcji) po stronie duchownego będzie powodował nieważność tak małżeństwa kanonicznego, jak i cywilnego. Fakt ten wynika z przepisów ustaw indywidualnych (w tym przypadku z art. 15a § 2 ustawy z dnia 17 maja 1989 o stosunku państwa do Kościoła katolickiego w RP - Dz. U. nr 29, poz. 154 ze zm.), które definiując osobę duchowną upoważnioną do przyjmowania oświadczeń o zawarciu małżeństwa odwołują się do prawa wewnętrznego określonego kościoła.

Szerzej na temat: A. Mezglewswki, Pojęcie „duchownego” w przepisach prawa polskiego o zawieraniu małżeństwa, „Studia z prawa wyznaniowego, t. 2, Lublin 2001, s. 3-26.

Podstawa prawna: art. 10 Konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską z dnia 28 lipca 1993 r. (Dz. U. z r. 1998 nr 51, poz. 318) oraz art. 15a ust. 1 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła katolickiego w RP (Dz. U. nr 29, poz. 154 ze zm.).

Podstawa prawna: art. 12a ust. 1 ustawy z dnia 4 lipca 1991 r. o stosunku Państwa do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego w RP (Dz. U. nr 66, poz. 287 ze zm.).

Podstawa prawna: ustawa z dnia 13 maja 1994 r. o stosunku państwa do Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP (Dz. U. nr 73, poz. 323 ze zm.).

Podstawa prawna: ustawa z dnia 13 maja 1994 r. o stosunku Państwa do Kościoła Ewangelicko-Reformowanego w RP (DF. U. nr 73, poz. 324 ze zm.).

Podstawa prawna: ustawa z dnia 30 czerwca 1995 r. o stosunku państwa do Kościoła Ewangelicko-Metodystycznego w RP (Dz. U. nr 94, poz. 479 ze zm.).

Podstawa prawna: ustawa z dnia 30 czerwca 1995 r. o stosunku Państwa do Kościoła Chrześcijan Baptystów w RP (Dz. U. nr 97, poz. 480 ze zm.).

Podstawa prawna: ustawa z dnia 30 czerwca 1995 r. o stosunku Państwa do Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w RP (Dz. U. nr 97, poz. 481 ze zm.).

Podstawa prawna: ustawa z dnia 30 czerwca 1995 r. o stosunku Państwa do Kościoła Polskokatolickiego w RP (Dz. U. nr 97, poz. 482 ze zm.).

Podstawa prawna: ustawa z dnia 20 lutego 1997 r. o stosunku Państwa do gmin wyznaniowych żydowskich (Dz. U. nr 41, poz. 251 ze zm.).

Podstawa prawna: ustawa z dnia 20 lutego 1997 r. o stosunku Państwa do Kościoła Starokatolickiego w RP (Dz. U. nr 41, poz. 253 ze zm.).

Podstawa prawna: ustawa z dnia 20 lutego 1997 r. o stosunku państwa do Kościoła Zielonoświątkowego w RP (Dz. U. nr 41, poz. 254 ze zm.).

Obwieszczenie MSWiA z dnia 14 maja 2004 r. w sprawie ogłoszenia wykazu stanowisk, których zajmowanie upoważnia do sporządzenia zaświadczenia stanowiącego podstawę sporządzenia aktu małżeństwa zawartego w sposób określony w art. 1 § 2 i r k.r.o. (M.P. nr 22, poz. 392).

Chociaż praktycznie to najczęściej ta sama osoba.

Istniejące nieprawidłowości dotyczą: Kościoła katolickiego, Kościoła Ewangelicko-Reformowanego, Kościoła Chrześcijan Baptystów, Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego oraz Kościoła Zielonoświątkowego. W odniesieniu do Kościoła katolickiego upoważnieni duchowni określeni zostali zasadniczo w sposób prawidłowy. Zastrzeżenia budzi jedynie ostatni z wymienionych, czyli „duchowny w zastępstwie proboszcza”. Zgodnie z art. 27 ust. 2 p.a.s.c. poszczególne punkty urzędowego wykazu dają odpowiedź na pytanie: kto w danym kościele lub związku wyznaniowym jest duchownym w rozumieniu p.a.s.c. Aplikując zatem dyspozycję art. 27 ust. 2 do Kościoła katolickiego, dowiadujemy się, że duchowny to... duchowny w zastępstwie proboszcza. W przypadku wymienionych wyżej pozostałych kościołów osoby upoważnione do sporządzenia zaświadczenia określone zostały w sposób całkowicie nieprawidłowy, a więc nie poprzez zajmowane stanowiska, lecz pełnione funkcje. Oznacza to, że zaświadczenie o zawarciu małżeństwa sporządzić może każdy prezbiter (Kościół Zielonoświątkowy, Kościół Chrześcijan Baptystów), kaznodzieja (Kościół Chrześcijan Baptystów), duchowny starszy (Kościół Adwentystów Dnia Siódmego), ordynowany duchowny (Kościół Ewangelicko-Reformowany). Każdy, to znaczy także ten duchowny, który pełni swoje funkcje poza granicami Polski i nie posiada obywatelstwa polskiego. W przypadku osób podających się za duchownych tych wyznań, pracujących w odległych zakątkach globu i sporządzających zaświadczenie o zawarciu małżeństwa, kierownik u.s.c. nie ma praktycznie żadnych możliwości stwierdzenia, czy faktycznie są oni upoważnionymi duchownymi. Sytuacja taka stwarza możliwość „podszywania się” osób nieupoważnionych pod osoby duchowne, o których mowa w wykazie.

Zob. A. Mezglewski, Nieścisłości terminologiczne w przepisach prawa polskiego o zawieraniu małżeństw wyznaniowych ze skutkami cywilnymi i ich praktyczne konsekwencje, „Ius Matrimoniale”, t. 10, Warszawa 2005, s. 193-206.

1

8


Wyszukiwarka