SPIS TREŚCI

WSTĘP

ROZDZIAŁ I Geneza Gminy Wręczyca Wielka

1. Położenie gminy Wręczyca Wielka…… ………………...........4

2. Struktura demograficzna gminy… …………………………….6

3. Budynki oświatowe………......................................................10

4. Zabytki historyczne na terenie gminy..………………….…...11

Przypisy

ROZDZIAŁ II Sytuacja społeczno-ekonomiczna rodziny

1. Struktura badanej rodziny………………………………….....13

2. Warunki funkcjonowania rodziny ojca alkoholika…………...14

3. Życie rodzinne badanej rodziny…............................................16

Przypisy

ROZDZIAŁ III Los dzieci w rodzinie ojca alkoholika w badanej miejscowości

1. Los dzieci w badanej rodzinie………………………………..17

2. Rozmowa z dziećmi ojca alkoholika……………………........18

Przypisy

PRACĘ ZAMYKA:

- Zakończenie………………………………………………..…20

- Bibliografia…………………………………………………...21

- Spis tabel i wykresów………………………………………...22

- Zestawienie map..........................................................……….23

- Spis fotografii....…………………..…….……………………23

- Aneksy....………………………………………………..........24

WSTĘP

„Miasto i wieś to najbardziej typowe środowiska wychowawcze w Polsce, albo inaczej - najbardziej typowe obszary przestrzeni życiowej, na których kształtują się jakże odmienne kultury, obyczajowość, system stosunków społecznych i stylów wychowania” , które borykają się jednak z podobnymi, negatywnymi niestety zjawiskami społecznymi, powodującymi różnego rodzaju zagrożenia będące przyczyną powstawania patologii. Oba te środowiska są godne uwagi badawczej ze strony pedagogiki społecznej.

W pracy przedstawiono sytuację czteroosobowej rodziny mieszkającej
w środowisku wiejskim. W rodzinie tej dostrzeżono niegodne warunki ludzkiej egzystencji, alkoholizm i przemoc ze strony ojca rodziny.

Wybrano rodzinę ze środowiska wiejskiego, ponieważ dziś bardziej zwraca się uwagę i bada rodziny pochodzące głównie z miast, a zapomina się o polskiej wsi, gdzie także i to coraz częściej można dostrzec różnego rodzaju patologie.

Postanowiono poruszyć i zbadać problematykę przemocy i alkoholizmu, ponieważ jest to zjawisko coraz częściej spotykane na polskich wsiach. Jest ono bardzo niebezpieczne biorąc pod uwagę bezpieczeństwo oraz dalsze losy rodziny i jej członków a przede wszystkim dzieci. Ludzie na wsi mają większe trudności ze znalezieniem pracy. Do tego dochodzi brak ich wyższego wykształcenia, którego wskaźnik na wsiach jest procentowo o wiele wyższy niż w mieście. Ojcowie rodzin mając kłopoty z zatrudnieniem się do jakiejkolwiek pracy, której coraz częściej i tak na wsiach nie ma. Nie wytrzymują tego psychicznie
i popadają w depresję i różnego rodzaju nałogi, co prowadzi do degeneracji rodzin i powstania patologii. Twierdzi się iż najbardziej bezpośrednia przyczyna nadużywania alkoholu jest związana z problemami emocjonalnymi. Brak pracy przyczynia się do pogłębiania i tak już często złej sytuacji materialnej, i co za tym idzie warunków życia w domu co będzie uwidocznione w pracy. Jak widać jest to bardzo poważna i istotna problematyka, która nie może być obojętna demokratycznemu i nowoczesnemu państwu i społeczeństwu żyjącym w XXI wieku.

Autor pracy mieszkając w środowisku wiejskim coraz częściej dostrzega kłopoty wiejskich rodzin, które z powodu swej ciężkiej sytuacji materialnej schodzą na dno społecznego marginesu i nie mają, a częściej nie wiedzą gdzie lub po prostu nie chcą szukać pomocy, dlatego autor obrał sobie za cel pomoc pewnej mieszkającej na sąsiedniej wiosce rodzinie i wgłębienie się, poznanie od wewnątrz jej sytuacji.

To rodzina zamieszkała w miejscowości o nazwie Piła I. Jest to niewielka, licząca 311 mieszkańców wioska, która leży w gminie Wręczyca Wielka
w powiecie kłobuckim, na terenie województwa śląskiego. Leży około 25 km od Częstochowy. Sąsiaduje z dwiema innymi wioskami: Jesionką oraz Zamłyniem
i leży w pobliżu większej miejscowości o nazwie Truskolasy. W Pile I znajduje się jeden budynek oświatowy a mianowicie przedszkole, do którego uczęszczają dzieci z tej jak i sąsiadujących wiosek. Dawniej prócz przedszkola mieściła się tam jeszcze szkoła podstawowa (klasy I-IV), ale obecnie dzieci uczęszczają do szkoły w Truskolasach. Miejscowość Piła I to spokojna wioska, na której jednak są osoby, które budzą niepokój. Są to miejscowi alkoholicy, którzy nie mają stałej pracy i pracują dorywczo, o ile udaje im się znaleźć zatrudnienie. Większość
z nich ma rodziny, którym przez ten fakt nie żyje się najlepiej. Jedną z tych rodzin opisano w pracy, która stała się dla mnie ciekawym i bogatym doświadczeniem dla autora

W rozdziale I opisano położenie Gminy Wręczyca Wielka, scharakteryzowano strukturę demograficzną gminy oraz wymieniono budynki oświatowe. Przedstawiono także zabytki historyczne na terenie gminy.

Rozdział II ukazuje strukturę, warunki funkcjonowania oraz życie rodzinne badanej rodziny.

W rozdziale III przeprowadzono rozmowę z dziećmi, przedstawiono los dzieci
w rodzinie oraz ich perspektywy na przyszłość.

ROZDZIAŁ I Geneza Gminy Wręczyca Wielka

­

1. Położenie Gminy Wręczyca Wielka

Gmina Wręczyca Wielka leży w północnej części województwa śląskiego, w odległości 12 km od Częstochowy. Położona jest w powiecie kłobuckim,
w którym znajduje się 9 gmin. Gmina Wręczyca Wielka graniczy
z następującymi gminami (rys. 1.): na północy - Kłobuck, Opatów i Panki, na południu - Herby, na wschodzie - Częstochowa oraz na zachodzie -Przystajń
i Blachownia.

Mapa. 1. Gmina Wręczyca Wielka oraz sąsiadujące z nią gminy na terenie powiatu kłobuckiego

Źródło: Załącznik do uchwały VI/69/03 z 08.07.2003 r. - Gmina Wręczyca Wielka - Program Ochrony Środowiska

Gmina położona jest na Wyżynie Woźnicko-Wieluńskiej na obszarze trzech regionów fizyczno-geograficznych: Wyżyny Wieluńskiej, Obniżenia Górnej Warty, Progu Środkowo - Jurajskiego (Garb Herbski).

Powierzchnia gminy wynosi 148 km². Stanowi to ok. 1,2 % powierzchni województwa śląskiego (12 309 km²) oraz 16,6 % powiatu kłobuckiego (889 km²). Jest jedną z 166 gmin województwa śląskiego.

Większe miejscowości w gminie to: Bieżeń, Borowe, Kalej, Truskolasy.
W gminie znajduje się 28 sołectw skupiających 26 miejscowości: Bieżeń, Borowe, Bór Zapilski, Brzezinki, Czarna Wieś, Długi Kąt, Golce, Grodzisko, Hutka, Jezioro, Kalej, Klepaczka, Kuleje, Nowiny, Nowa Szarlejka, Pierzchno, Piła Pierwsza, Piła Druga, Puszczew, Szarlejka, Węglowice, Wręczyca Mała, Wręczyca Wielka, Truskolasy, Wydra, Zamłynie.

Mapa 2. Mapa Gminy Wręczyca Wielka wraz z jej miejscowościami

Źródło: Załącznik do uchwały VI/69/03 z 08.07.2003 r. - Gmina Wręczyca Wielka - Program Ochrony Środowiska

2. Struktura demograficzna gminy

Całkowita liczba mieszkańców gminy Wręczyca Wielka liczy 17199 osób (stan na 30.12.2002 r.), co stanowi niespełna 0,35% ludności województwa śląskiego (4889 tys.) oraz 20,2% ludności powiatu kłobuckiego (85 tys.). Mieszkańcy zamieszkują w 4293 gospodarstwach domowych. Tabela 1 przedstawia strukturę demograficzną gminy w latach 1999-2002
z uwzględnieniem liczby kobiet, mężczyzn oraz ich ogółu w danym roku
w poszczególnych jej miejscowościach.

Lp.	Wyszczególnienie	1999 r.			2000 r.			2001 r.			2002 r.
		M*	K*	O*	M*	K*	O*	M*	K*	O*	M*	K*	O*
i.	Bieżeń	393	404	797	394	408	802	396	407	803	397	401	798
2.	Borowe	468	464	932	469	468	937	471	470	941	473	487	960
3.	Bór Zapiski	179	194	373	365	180	365	181	187	368	181	188	369
4.	Brzezinki	52	57	109	53	55	108	54	55	109	55	55	110
5.	Czarna Wieś	276	261	537	277	279	556	271	288	559	271	287	558
6.	Długi Kąt	210	257	467	211	254	465	212	254	466	213	287	449
7.	Golce	204	176	380	205	187	392	206	185	391	207	184	391
8.	Grodzisko	341	356	697	342	359	701	343	365	708	345	351	696
9.	Hutka	337	296	633	338	299	637	339	303	642	339	320	659
10.	Jezioro	195	203	398	196	204	400	198	206	404	199	202	401
11.	Kalej	787	838	1625	788	854	1642	787	854	1641	788	852	1640
12.	Klepaczka	204	250	454	205	243	448	207	240	447	207	228	435
13.	Kuleje	323	367	690	324	362	686	325	357	682	325	353	678
14.	Nowiny	169	191	360	171	190	361	172	196	368	172	194	366
15.	Nowa Szalejka	90	97	187	91	97	188	93	91	184	93	95	188
16.	Pierzchno	105	129	234	106	132	238	108	136	244	109	137	246
17.	Piła Pierwsza	156	150	306	157	154	311	158	158	316	158	153	311
18.	Piła Druga	155	150	305	156	147	303	157	149	306	157	155	312
19.	Puszczew	337	362	699	338	364	702	340	362	702	341	362	703
20.	Szalejka	401	417	818	402	407	809	403	418	821	403	423	826
21.	Węglowice	195	204	399	196	187	383	197	181	378	197	185	382
22.	Wręczyca Mała	311	239	550	312	310	622	313	305	618	313	313	626
23.	Wręczyca Wielka	1287	1399	2686	1289	1340	2629	1291	1360	2651	1292	1367	2659
24.	Truskolasy	1006	920	1926	1008	945	1953	1010	933	1943	1009	969	1978
25.	Wydra	80	91	171	84	85	169	85	85	170	84	82	166
26.	Zamłynie	144	146	290	146	149	295	146	145	291	147	145	292
27.	Ogółem	8383	8551	16934	8438	8664	17102	8463	8690	17153	8475	8724	17199

Tabela 1. Struktura demograficzna Gminy Wręczyca Wielka w latach 1999-2002

Źródło: Załącznik do uchwały VI/69/03 z 08.07.2003 r. - Gmina Wręczyca Wielka - Program Ochrony Środowiska

Wykres pierwszy przedstawia liczbę mieszkańców w poszczególnych miejscowościach Gminy Wręczyca Wielka w grudniu 2002 roku. Najwięcej mieszkańców liczy Wręczyca Wielka, miejscowość gdzie znajduję się siedziba gminy oraz miejscowość Truskolasy. Najmniejsza jest wioska Brzezinki, która znajduję się po części w polach między Zamłyniem a Kulejami.

Wykres 1. Liczba mieszkańców gminy w poszczególnych miejscowościach (stan na 30.12.2002 r.)

Źródło: Załącznik do uchwały VI/69/03 z 08.07.2003 r. - Gmina Wręczyca Wielka - Program Ochrony Środowiska

Wskaźnik gęstości zaludnienia dla gminy Wręczyca Wielka wynosi 116,21 mk/1 km² i jest on niższy od średniej krajowej - 123,6 mk/1 km² oraz wojewódzkiej 394,3 mk/1 km², natomiast jest wyższy od średniej powiatowej 96,9 osób/l km²

Tabela 2 przedstawia charakterystykę ludności Polski, województwa śląskiego, powiatu kłobuckiego na tle gminy Wręczyca Wielka z uwzględnieniem ludność w wieku produkcyjnym oraz gęstości zaludnienia.

Wyszczególnienie	Ludność ogółem	Mężczyźni	Kobiety	Ludność w wieku produkcyjnym na 1000 mk	Gęstość zaludnienia na 1 km^2
Polska	38 644 211	18 772 964	19 871 247	612,12	123,59
województwo śląskie	4 847 600	2 353 184	2 494 416	634,28	394,30
powiat kłobucki	86 184	42 964	43 220	596,57	96,93
Gmina Wręczyca Wielka	17102	8438	8664	603,5	116,21

Tabela 2. Charakterystyka ludności - 31.12.2000 r.

Źródło: Załącznik do uchwały VI/69/03 z 08.07.2003 r.- Gmina Wręczyca Wielka - Program Ochrony Środowiska

Tabela 3 ukazuje liczbę osób bezrobotnych w gminie w latach 1999-2002.

Liczba ta w 2002 r., zmniejszyła się o 31 osób w stosunku do roku 2001.

Lp.	Wyszczególnienie	1999 r.	2000 r.	2001 r.	2002 r.
1.	Kobiety	410	534	583	586
2.	mężczyźni	343	598	730	696
3.	w %	4,4	6,6	7,6	7,4
4.	Ogółem	753	1132	1313	1282

Tabela 3. Liczba osób bezrobotnych w gminie Wręczyca Wielka w latach
1999 - 2002

Źródło: Załącznik do uchwały VI/69/03 z 08.07.2003 r. - Gmina Wręczyca Wielka - Program Ochrony Środowiska

W 2005 r. na terenie Gminy Wręczyca Wielka na podstawie ustawy
o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi odnotowano
w sprawozdaniach:

• osoby uzależnione od alkoholu, którym zostały złożone wnioski do sądu
  o leczenie - 20

• osoby, z którymi Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych przeprowadziła rozmowy interwencyjno-motywujące w związku
  z nadużywaniem alkoholu - 33

• liczba rodzin korzystających z pomocy materialnej Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej, które zostały objęte tą pomocą z powodu uzależnienia lub nadużywania alkoholu - 37

• liczba osób dotkniętych przemocą w rodzinie z którymi kontaktowali się członkowie Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych: 1) sprawcy przemocy w rodzinie - 16

2) ofiary przemocy w rodzinie - 20

W 2005 r. uruchomiono także punkt konsultacyjny dla osób z problemami alkoholowymi i członków ich rodzin, w którym wzięło udział ogółem 104 osoby, w tym:

1) osoby uzależnione od alkoholu - 20

2) dorośli członkowie rodzin alkoholika - 46

3) dzieci z rodzin z problemami alkoholowymi - 17

4) ofiary przemocy w rodzinie - 15

5) sprawcy przemocy w rodzinie - 6

3. Budynki oświatowe

W gminie Wręczyca Wielka znajdują się następujące jednostki oświatowe:

Szkoła Podstawowa we Wręczycy Wielkiej - 323 uczniów,

Szkoła Podstawowa w Truskolasach - 332 uczniów,

Szkoła Podstawowa w Węglowicach - 263 uczniów,

Zespół Szkolno-Przedszkolny w Kalei - liczba uczniów w SP - 196,

liczba dzieci w oddziałach przedszkolnych - 72,

Szkoła Podstawowa w Kulejach - liczba uczniów w SP - 107,

liczba dzieci w oddziałach przedszkolnych - 38,

Szkoła Podstawowa w Borowym - liczba uczniów w SP - 104,

liczba dzieci w oddziałach przedszkolnych - 21,

Szkoła Filialna w Hutce - 22 uczniów, liczba dzieci w oddziałach przedszkolnych - 14,

Gimnazjum we Wręczycy Wielkiej - 295 uczniów,

Gimnazjum w Truskolasach - 225 uczniów,

Gimnazjum w Węglowicach - 218 uczniów,

Szkoły stowarzyszeniowe: Szkoła Podstawowa Bieżeń - 62 uczniów,

liczba dzieci w oddziałach przedszkolnych - 21 oraz Szkoła Podstawowa Grodzisko - 37 uczniów,

Przedszkole we Wręczycy Wielkiej - 106 dzieci,

Przedszkole w Grodzisku - 20 dzieci,

Przedszkole w Truskolasach - 65 dzieci,

Przedszkole w Pile 1-14 dzieci,

Przedszkole w Golcach - 12 dzieci,

Przedszkole w Węglowicach - 57 dzieci,

Przedszkole w Jeziorze - 13 dzieci.

Ponadto na terenie gminy znajdują się następujące placówki związane
z działalnością kulturalną:

Gminny Ośrodek Kultury we Wręczycy Wielkiej,

Gminna Biblioteka Publiczna we Wręczycy Wielkiej z filiami w: Borowem, Szarlejce, Truskolasach i Węglowicach.

4. Zabytki historyczne na terenie gminy

Gmina posiada wiele zabytków historycznych godnych uwagi. Jest nim między innymi Kościół św. Mikołaja w Truskolasach - jedna z piękniejszych drewnianych budowli sakralnych w Polsce. To barokowy kościół, który został wybudowany w 1737 r. na miejscu dwóch poprzednich dzięki dzierżawcy starostwa krzepickiego Józefowi Winnerowi. Ołtarz główny z obrazem Matki Boskiej Truskolaskiej - osławionej cudami, w srebrnej sukience. Ponadto w skład ołtarz wchodzą rzeźby czterech biskupów oraz świętych Piotra i Pawła.

Fot. 1. Kościół pw. św. Mikołaja w Truskolasach (front)

(http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Truskolasy.JPG)

Kościół jest kościołem parafialnym; znajduje się na szlaku architektury drewnianej województwa śląskiego. Wokół kościoła rośnie kompleks 30 drzew zarejestrowanych jako pomniki przyrody.

Na terenie Truskolasy znajduje się także cmentarzysko kultury łużyckiej
z V okresu epoki brązu oraz pomniki przyrody:

• Aleja lipowa - 30 drzew rosnących wokół zabytkowego kościoła parafialnego w Truskolasach (najgrubsze z nich osiągają od 461 do 480 cm
  w obwodzie);

• Grupa lip drobnolistnych rosnących wzdłuż zachodniej strony cmentarza parafialnego w Truskolasach;

• Zwarty drzewostan o charakterze parkowym przy osadzie leśnej we wsi Jezioro leśniczówka Połamaniec - rośnie tu, jeden z najgrubszych
  w Polsce, orzech czarny o obw. 357 cm i regularnej koronie, którą pokrywają liczne jemioły;

• Lipa szerokolistna - w m. Pierzchno nr 37 - obwód pnia 680 cm;

• Dąb szypułkowy - w Truskolasach ul. Częstochowska 20 - obwód pnia - 322 cm.

Fot. 2. Dąb szypułkowy w Truskolasach

Źródło: J. Paruzel, Zespół Szkół im. Synów Pułku w Węglowicach, Węglowice 2005

W miejscowości Zamłynie znajdowały się ruiny młynu wodnego, który został jednak rozebrany kilka lat temu. W gminie znajdują się także bardzo już stare drewniane kapliczki.

ROZDZIAŁ II Sytuacja społeczno-ekonomiczna badanej rodziny

Większość ludzi myśli o założeniu rodziny. Jest to jednak bardzo ważna
i odpowiedzialna decyzja - na całe życie. Jednak wiele ojców lub matek nie zdaje sobie z tego sprawy, a to prowadzi do różnego rodzaju przykrych, smutnych,
a często więc tragicznych skutków. Rodzina jest bardzo ważna dla istnienia społeczeństwa i rozwoju jednostek. Odgrywa kluczową rolę w funkcjonowaniu jednostek i społeczeństwa. Rodzina kojarzy się z miłością, bezpieczeństwem, troską, opieką, dobrocią itd. Jednak zdarza się, że w rodzinach panuje przemoc, agresja, brak opieki nad dziećmi ze strony rodziców, którzy często bywają alkoholikami. Najczęściej są nimi mężczyźni, ojcowie, którzy nie potrafiąc udźwignąć ciężaru utrzymania rodziny na godnym poziomie zaczynają pić alkohol, który z biegiem czasu wprowadza ich w wir uzależnienia. Alkohol jest najpowszechniej używanym środkiem odurzającym w Europie. Nadużywanie napojów alkoholowych, pijaństwo i alkoholizm stanowią dziś bezsprzecznie jeden z najpoważniejszych problemów ogólnoświatowych. Alkohol towarzyszył społeczeństwom ludzkim od zarania kultury. Jako środek hamujący działanie układu nerwowego ogranicza kontrolne funkcje kory mózgowej. Z tego też powodu bywa traktowany jako środek łagodzący stresy i obniżający poziom lęku, dlatego ludzie w trudnych życiowych sytuacjach sięgają właśnie po tą używkę. To właśnie jedna z przyczyn trudnej sytuacji badanej rodziny.

1. Struktura badanej rodziny

W skład badanej rodziny wchodzą cztery osoby: matka, ojciec i dwójka dzieci (synów). Młodszy z nich ma 11 lat i uczęszcza do IV klasy Szkoły Podstawowej w Truskolasach, starszy natomiast ma 16 lat i uczy się
w Gimnazjum w Truskolasach w ostatniej klasie. Różnica wieku między matką
a ojcem wynosi trzy lata, co uwidacznia się w relacjach między nimi. To przeciętna, jeśli chodzi o wielkość rodzina. Rodzeństwo musi się liczyć ze sobą nawzajem, dzielić tym co mają i dostają, uczyć się współzależności, zgodności, podziału pracy itp., a to nie zawsze jest takie proste i oczywiste dla nich. Początkowo nawet może być to w ogóle niezrozumiałe gdy dzieci są jeszcze
w okresie niemowlęcym i początku poniemowlęcego.

2. Warunki funkcjonowania rodziny ojca alkoholika

Warunki w jakich egzystuje badana rodzina są bardzo ubogie, a wręcz niedopuszczalne dla rozwoju i normalnego funkcjonowania przede wszystkim dwójki synów, którzy potrzebują odpowiedniej ilości miejsca do nauki
i odpoczynku. Jedynym żywicielem rodziny jest matka, która pracuje jako sprzątaczka w miejscowym przedszkolu. Ojciec pracuje dorywczo od czasu do czasu, gdzie jest to tylko możliwe, o ile otrzyma zatrudnienie, ale zarobione pieniądze i tak przeznacza na alkohol. Dochód rodziny nie przekracza 130 zł/mies. na osobę. Ocena dochodów rodziny - są to nie wystarczające dochody, biorąc pod uwagę etap rozwoju dzieci, które potrzebują znacznych środków finansowych dla ich prawidłowego funkcjonowania i rozwoju fizycznego jak
i umysłowego. Trzeba mieć tu na myśli edukację dzieci, która w dzisiejszych czasach jest niezwykle kosztowna. Dodatkowo starszy syn (jeśli ukończy gimnazjum), chcąc się dalej uczyć będzie musiał dojeżdżać do jednego
z najbliższych miast, a to znów wiąże się z niemałymi kosztami.

Badana rodzina mieszka w małym, jednorodzinnym domu, w którym znajduje się mała kuchnia, jeden większy pokój z telewizorem, gdzie najczęściej przebywa matka z ojcem o ile jest on w domu i dwa nieduże pokoje dla synów.
W mieszkaniu nie ma ubikacji ani łazienki. Dzieci załatwiają fizjologiczne potrzeby na dworze w WC, a myją się w wanience lub misce w kuchni, dlatego
w domu nie ma kanalizacji. Mieszkanie jest o wiele za małe jak na czteroosobową rodzinę, żyjącą z dwójką dzieci, które potrzebują dla siebie przestrzeni.

Warunki mieszkaniowe są złe, ponieważ prócz małych rozmiarów pokoi, są one ciemne ze względu na małe okna. Niektóre z nich są dodatkowo umieszczone od strony wschodniej, co powoduje jeszcze większe zaciemnienie. Pomieszczenia są jednak suche, nie ma w nich zawilgocenia, a wiec i grzybów, bakterii, które są bardzo niebezpieczne dla życia człowieka.

Ogrzewanie w mieszkaniu jest słabe. W największym pokoju znajduję się piecyk, który ogrzewa pomieszczenia. Dodatkowo jednak do pokoi dzieci doprowadzono od pieca kaloryfery, które dodatkowo ogrzewają ich pokoje dzięki czemu dzieci nie marzną w zimę. W mieszkaniu jednak ogólnie nie jest zbyt ciepło, a przy każdej okazji matka oszczędza na opale o ile jest to możliwe.

Umeblowanie mieszkania jest bardzo ubogie. Pojedyncze szafy, komody wypełniają pomieszczenia. W domu są tylko dwa łóżka i cztery foteliki: dwa
w największym pokoju i po jednym u każdego z chłopców. Dzieci nie maja odpowiednich dla siebie biurek do odrabiania lekcji. Ze sprzętów w mieszkaniu jest tylko czarno-biały telewizor, stara lodówka i stare radio, które dzieci czasem zabierają do siebie by posłuchać muzyki. Do prania matka używa „Frani”.

Dzieci mają co prawda swoje pokoje, ale są to małe pomieszczenia. U jednego
z nich jest łóżko, na którym śpią razem. Biurka to stare stoły, które są bardzo niewygodne do nauki i długiego siedzenia przy lekcjach. Krzesła też są stare
i niewygodne. Dzieci nie mają godnych warunków do nauki i zabawy.

Warunki mieszkaniowe są ważnym elementem warunków życia rodziny, wywierają istotny wpływ na kształtowanie się pewnych postaw i zachowania dzieci. Mieszkanie ciasne, przeludnione, zaniedbane i niedostatecznie umeblowane powoduje, że dzieci nie mają miejsca do odrabiania lekcji, przechowywania zabawek, pomocy naukowych, książek drobiazgów, nie mają możliwości zaproszenia kolegów, przyjaciół a obecność wielu osób powoduje brak spokoju, wzajemne przeszkadzanie sobie doprowadzające do konfliktów. Siedzenie w zadymionym mieszkaniu w oparach alkoholu i niedosypianie powoduje u dzieci stany nerwicowe i rozwój agresji. Warunki mieszkaniowe mają znaczny wpływ na postępy dzieci w szkole, a tym samym na rozwój ich myślenia i inteligencji. Wpływ na to ma także wykształcenie rodziców.
W badanej rodzinie zarówno matka jak i ojciec maja wykształcenie zawodowe.

Rodzina o wyższym poziomie wykształcenia lepiej przygotowuje dziecko do podjęcia nauki szkolnej, jak również wyrabia w nim te cechy, które pozwalają mu łatwiej przystosować się do środowiska szkolnego.

3. Życie rodzinne badanej rodziny

Rodzina jest pierwszą i najważniejszą instytucją, która bierze udział
w socjalizacji swojego potomstwa. Dziecko uczy się w pierwszej kolejności biorąc przykład z rodziców, dlatego „na kształtowanie się osobowości dziecka pierwszy i podstawowy wpływ wywiera rodzina a szczególnie rodzice. Wpływ ten trwa przez wiele lat i rodzina jest dla dziecka stałym środowiskiem wychowawczym.”

Życie rodzinne badanej rodziny jest bardzo trudne i ciężkie zarówno dla dzieci jak i samej matki. Nie potrafią oni sami skutecznie walczyć z chorobą ojca rodziny, który często jest pod wpływem działania dużej dawki alkoholu. Stosuje on także przemoc wobec żony a czasem nawet i dzieci. Bije żonę rękami, która często jest okaleczona i ma wiele śladów po uderzeniach, popycha ją, przewraca. Ojciec alkoholik ma tendencje do demolowania domu, tłucze talerze
i inne naczynia, zrzuca wszystko z półek, wywraca stół i krzesła. „Nie można go powstrzymać” - mówi matka, która jest bezradna w takich sytuacjach. Normalne funkcjonowanie rodziny jest zaburzane przez ojca alkoholika, który wpływa na destrukcyjność ich członków. Ojciec dwójki dzieci stosuje na swojej rodzinie zarówno przemoc fizyczną jak i psychiczną. Badana rodzina jest to tzw. rodzina
z problemem alkoholowym, ponieważ, za rodzinę z problemem alkoholowym uznaje się rodzinę, w której choćby jeden z jej członków jest uzależniony od alkoholu. Osoba pijąca w sposób destrukcyjny dostarcza wszystkim innym problemów życiowych, finansowych i uczuciowych. Cała rodzina boryka się
z szeroko pojętym problemem alkoholowym”.

Matka, która pracuje w godzinach popołudniowych - do wieczora, rano szykuje dzieci do szkoły, czuwa nad nimi i sprawuje godziwą opiekę. Gdy chłopcy wrócą ze szkoły, matka szykuje im obiad, po czym udaje się do pracy pozostawiając dzieci bez opieki, z powodu nieobecności ojca. Matka bardzo rzadko rozmawia
z dziećmi, ale jeśli to robi, to mówi im, żeby się nie złościły na tatę i przede wszystkim nie brały przykładu z ojca. Zdaniem matki dzieci mają słaby kontakt
z rówieśnikami, co jest spowodowane ich sytuacją domową. Czasem synowie
w badanej rodzinie sprawiają kłopoty bezsilnej matce, której często brakuje już sił na walkę z mężem i dodatkowo z własnymi dziećmi, które nie zawsze chcą być posłuszne. Los matki rodziny z problemem alkoholowym jak widać jest bardzo dla niej trudny i ciężki tym bardziej ze względu na brak jakiegokolwiek wsparcia ze strony rodziny czy sąsiadów. Powodem tego wszystkiego jest alkoholizm jej męża, który nie potrafiąc poradzić sobie z ciężarem utrzymania rodziny, nie mając pracy i posiadając słabą wewnętrzną wolę zaczął „szukać ratunku” w alkoholu, a uzależnienie od alkoholu jest chorobą niszczącą człowieka we wszystkich sferach jego człowieczeństwa i jego aktywności.

ROZDZIAŁ III Los dzieci w rodzinie ojca alkoholika w badanej miejscowości

1. Los dzieci w badanej rodzinie

Dwaj bracia mieszkający razem z matką pod jednym dachem z ojcem alkoholikiem mają ciężkie życie, które doświadcza ich już od tak młodego wieku, co ma bardzo negatywny wpływ na ich rozwój przede wszystkim emocjonalny. Dzieci boją się swojego ojca, drżą kiedy wraca on do domu. Obawiają się, że znów będzie bił mamę albo ich. Dzieci nie mogą w spokoju odrabiać lekcji ani się bawić. Żyją w strachu i lęku gdy tylko ojciec pojawi się w drzwiach.
Z nadużywaniem alkoholu przez rodziców wiąże się bardzo często zanikanie więzi uczuciowych w rodzinie, co powoduje u dzieci frustrację, czują się zagrożone, wzmaga się u nich ogólna nerwowość, prowadzona do występowania objawów zaburzeń nerwicowych. Wiele z nich wymaga skierowania do szkolnictwa specjalnego. Chłopcy w badanej rodzinie nie mogą zaznać prawdziwego, przyjemnego dzieciństwa, bo już od młodych lat muszą patrzeć na chorobę ojca. Jeśli ojciec wraca późną porą do domu i wszczyna awantury dzieci nie mogą spać, dlatego mają kłopoty ze snem i z wypoczynkiem, co czasem odbija się na ich zdrowiu. Dzięki matce chłopcy chodzą czyści i zadbani, bo matka czuwa nad ich higieną. Chodzą skromnie ubrani w stare ubrania, ale które zawsze jednak są czyste. Dzieci jedzą regularne posiłki, bo matka przygotowuje je gdy dzieci wstają i wracają ze szkoły. Przed wyjściem do pracy zawsze ugotuje ciepły obiad dla chłopców. Dzieci jednak nie jadają obiadów w szkole, bo matkę na to nie stać. Nauka w szkole przychodzi im ciężko. Ciągle mają jakieś problemy z nauką. Matka nie potrafi im pomóc, jedynie czasem młodszemu synowi przy prostych pracach domowych podpowiada i pomaga jeśli potrafi. Starszy syn musi radzić sobie sam, choć coraz częściej też nie udaje mu się to
i ma bardzo złe wyniki w nauce. Ma zaległości w szkole, które mogą spowodować, że nie otrzyma promocji i nie ukończy gimnazjum. Dzieci
z powodu sytuacji w domu nie radzą sobie w szkole. Nikt w domu nie potrafi im pomóc, a same też nie są w stanie ze wszystkim sobie poradzić.

2. Rozmowa z dziećmi ojca alkoholika

Do rozmowy z chłopcami została użyta ankieta, w której znalazły się takie oto pytania skierowane do obu chłopców:

- Czy lubisz przebywać w domu z rodzicami?

Starszy chłopiec: „Nie, nie lubię”.

- Dlaczego?

Starszy chłopiec: „Bo ich nie lubię, a najbardziej ojca”.

Młodszy chłopiec: „Lubię gdy jest tylko mam a w domu”.

- Czy Twoim zdaniem, dom jest miejscem, w którym się czujesz najlepiej?

Starszy chłopiec: „Nie, bo nie cierpię być w domu i nie chce mi się do niego wracać gdy wiem że ojciec jest w nim i domyślam się w jakim jest stanie.
W takim domu nie można czuć się nawet dobrze, a co dopiero najlepiej”.

Młodszy chłopiec: „Najlepiej czuję się w szkole. W domu lubię gdy jest tylko mama i nie ma taty”.

- Czy masz swoje miejsce do spania i do odrabiania lekcji?

Młodszy chłopiec: „Ja śpię u mnie w pokoju na swoim łóżku razem z bratem. Mam swoje biurko, tzn. taki stół i na nim odrabiam lekcje”.

Starszy chłopiec: „Ja nie mam swojego łóżka, dlatego muszę spać z bratem. Też mam tylko taki stół, gdzie mogę się uczyć i pisać lekcję, ale na szczęście
w swoim pokoju”.

- Które przedmioty sprawiają Ci najwięcej kłopotów w nauce?

Starszy chłopiec: „Matematyk, fizyka, chemia, język angielski”.

Młodszy chłopiec: „Matematyka i historia”.

- Kto pomaga Ci w odrabianiu lekcji?

Młodszy chłopiec: „Mi pomaga mama, ale bardzo rzadko, bo nie umie matematyki, tego co teraz mam, a nie ma też czasu, gdy wróci z pracy”.

Starszy chłopiec: „Mi nikt nie pomaga. Czasem ktoś w szkole tylko. Mama nie umie, nie zna się na tych przedmiotach, z którymi mam problemy”.

- Co robisz w domu po przyjściu ze szkoły, poza odrabianiem lekcji?

Młodszy chłopiec: „Bawię się moimi zabawkami, rysuję, czasem oglądam coś
w telewizji, albo idę pograć w piłkę z bratem”.

Starszy chłopiec: „Oglądam telewizję jeśli ojca nie ma w domu, albo gram
w piłkę z kolegami, a czasem właśnie z bratem”.

- Czy rodzice troszczą się o Twój wygląd?

Starszy chłopiec: „Tak, mama dba o nas i także o nasz wygląd”.

- Jak często przygotowujesz sobie posiłki?

Młodszy chłopiec: „Rano mama nam szykuje jedzenie i jak wrócimy ze szkoły to też, a później sam robię sobie coś na kolację”.

Starszy chłopiec: „Śniadanie rano i do szkoły i obiad robi mama, a później gdy jest w pracy, jem późnym popołudniem i kolację na wieczór”.

- Jak często kąpiesz się i myjesz żeby?

Starszy chłopiec: „Kąpię się raz w tygodniu, a zęby myję rano”.

Młodszy chłopiec: „Ja też kąpię się w sobotę i zęby myję rano, ale nogi, ręce
i twarz myjemy codziennie”.

- O której zwykle zasypiasz?

Młodszy chłopiec: „Koło 22, jeśli taty nie ma i jest cicho w domu”.

Starszy chłopiec: „ Około 23 lub 24 zależy…i też o ile jest spokój w domu”.

- Czy chętnie chodzisz do szkoły?

Starszy chłopiec: „Nie lubię chodzić do szkoły, bo nie lubię się uczyć”.

Młodszy chłopiec: „Ja lubię chodzić do szkoły i chętnie tam idę”.

- Jak często chodzisz do kina, do teatru?

Starszy chłopiec: „Nie chodzimy do kina ani teatru, bo nie mamy pieniędzy”.

- Jakie masz plany na przyszłość?

Starszy chłopiec: „Nie mam żadnych planów. Nie chce mi się uczyć, ale poszedłbym do jakiejś zawodówki jak moi rodzice, a później to się zobaczy, ale najpierw muszę skończyć gimnazjum”.

Młodszy chłopiec: „Ja chciałbym być strażakiem…”.

ZAKOŃCZENIE

Na podstawie przeprowadzonego badania rodziny zamieszkałej
w miejscowości Piła I, w środowisku wiejskim stwierdzono trudną sytuację materialną, problemy emocjonalne dzieci, ciężką dolę matki, która czasem staje się ofiarą przemocy ze strony własnego męża oraz niedogodne warunki życia. Osobą pijącą w tej rodzinie jest ojciec, który nie interesuje się domem, rodziną
a przede wszystkim dwójką swoich synów. Jest on przyczyną problemów
i kłopotów badanej rodziny.

Zamiarem autora pracy było zapoznanie się z sytuacją i życiem rodzinnym wybranej rodziny ze środowiska wiejskiego oraz pomoc w jej odbudowaniu o ile byłoby to możliwe. Ważna była pomoc psychologiczna, wspierająca na duchu
i ewentualny plan działania w związku z różnymi przykrymi sytuacjami jakie dotykały matkę i dzieci. Zaplanowany cel został osiągnięty. Próba przetłumaczenia starszemu z chłopców jak ważna jest nauka i konieczność dalszej edukacji nie tylko na poziomie szkoły zawodowej również znalazła oddźwięk. Nie doszła jednak do skutku rozmowa z ojcem rodziny z powodu jego wielokrotnej nieobecności. Atmosfera w rodzinie podczas przeprowadzania badania była bardzo miła i spokojna.

Złe pożycie małżeńskie i związana z tym niekorzystna sytuacja wychowawcza, kłótnie, bójki, awantury oraz inne czynniki które zakłócają harmonię między poszczególnymi członkami badanej rodziny wpływają negatywnie na plany
i dążenie dzieci oraz na kształtowanie się ich osobowości. Rodzina jest potrzebna do rozwoju intelektualnego, moralnego, religijnego, duchowego i emocjonalnego. Rodzina ma za zadanie przygotować swoich członków do życia społecznego, kulturowego, jednak do tego potrzebna jest miłość, akceptacja, wsparcie
i odpowiednie zaangażowanie wszystkich członków społeczności rodzinnej, czego nie można zauważyć w przypadku badanej rodziny.

Rodzin o podobnej sytuacji jest zarówno w Polsce jak i na całym świecie bardzo wiele i bezwzględnie trzeba im pomóc, by jej najmłodsi członkowie mogli się prawidłowo rozwijać. Trzeba walczyć z alkoholizmem pomagając osobom uzależnionym oraz szerzyć propagandę antyalkoholową. Należy także pomagać ofiarą przemocy w rodzinie i skutecznie stawiać czoło ich oprawcą.

BIBLIOGRAFIA

Borzucka-Sitkiewicz K., Funkcjonowanie rodziny z problemem alkoholowym, [w:] A. Nowak (red.), Wybrane zjawiska powodujące zagrożenia społeczne, Kraków 2000

Dziewięcki M. Nowoczesna profilaktyka uzależnień, wyd. 2., Kielce 2000

Fiutowski J., Obyczaj, nawyk, czy choroba?, Warszawa 1978

Ochmański M., Nadużywanie alkoholu przez ojców a sytuacja domowa i szkolna dzieci, Lublin 1993

Ochmański M., Wpływ alkoholizmu rodziców na poziom inteligencji
i przystosowanie ich dzieci do nauki szkolnej, Warszawa 1981

Pilch T., Lepalczyk I., Pedagogika społeczna, wyd. 2., Warszawa 1995

Załącznik do uchwały VI/69/03 z 08.07.2003 r. - Gmina Wręczyca Wielka - Program Ochrony Środowiska

SPIS TABEL

Tabela 1. Struktura demograficzna Gminy Wręczyca Wielka
w latach 1999-2002, str. 6

Źródło: Załącznik do uchwały VI/69/03 z 08.07.2003 r. - Gmina Wręczyca Wielka - Program Ochrony Środowiska

Tabela 2. Charakterystyka ludności - 31.12.2000 r., str. 8

Źródło: Załącznik do uchwały VI/69/03 z 08.07.2003 r. - Gmina Wręczyca Wielka - Program Ochrony Środowiska

Tabela 3. Liczba osób bezrobotnych w gminie Wręczyca Wielka
w latach 1999 - 2002, str. 8

Źródło: Załącznik do uchwały VI/69/03 z 08.07.2003 r. - Gmina Wręczyca Wielka - Program Ochrony Środowiska

SPIS WYKRESÓW

Wykres 1. Liczba mieszkańców gminy w poszczególnych miejscowościach (stan na 30.12.2002 r.), str. 7

Źródło: Załącznik do uchwały VI/69/03 z 08.07.2003 r. - Gmina Wręczyca Wielka - Program Ochrony Środowiska

ZESTAWIENIE MAP

Mapa. 1. Gmina Wręczyca Wielka oraz sąsiadujące z nią gminy na terenie powiatu kłobuckiego, str. 4

Źródło: Załącznik do uchwały VI/69/03 z 08.07.2003 r. - Gmina Wręczyca Wielka - Program Ochrony Środowiska

Mapa 2. Mapa Gminy Wręczyca Wielka wraz z jej miejscowościami., str. 5

Źródło: Załącznik do uchwały VI/69/03 z 08.07.2003 r. - Gmina Wręczyca Wielka - Program Ochrony Środowiska

SPIS FOTOGRAFII

Fotografia 1. Kościół pw. św. Mikołaja w Truskolasach (front)

(http://pl.wikipedia.org/wiki/Grafika:Truskolasy.JPG)

Fotografia 2. Dąb szypułkowy w Truskolasach

Źródło: J. Paruzel, Zespół Szkół im. Synów Pułku w Węglowicach,
Węglowice 2005

ANEKSY

Ankieta:

1. Osoby wspólnie zamieszkujące z dzieckiem

2. Dochód na osobę będącą we wspólnym gospodarstwie (zł/mies.)

3. Ocena dochodów rodziny

- wystarczające

- niewystarczające

4. Rodzaj mieszkania:

- jednorodzinne

- wielorodzinne

5. Wielkość mieszkania

6. Warunki mieszkaniowe, mieszkanie: suche, słoneczne, ciemne, wilgotne

7. Kanalizacja w mieszkaniu:

- woda

- łazienka, WC

8. Rodzaj ogrzewania w mieszkaniu:

- ogrzewanie piecowe

- ogrzewanie centralne

- inne, jakie

9. Umeblowanie mieszkania i sprzęt zmechanizowany

10. Czy dziecko systematycznie jada posiłki w domu?

- jeśli nie, to czy śpi na oddzielnym posłaniu?

- jeśli nie, to gdzie się bawi i odrabia lekcje?

11. Czy dziecko systematycznie jada posiłki w domu?

12. Czy dziecko otrzymuje drugie śniadanie do szkoły?

13. Czy dziecko jada obiady w szkole?

14. W jakich godzinach pracuje matka?

15. Kto zapewnia dziecku opiekę przed i po przyjściu ze szkoły?

16. Jakie trudności ma dziecko w nauce?

Kto z rodziny pomaga dziecku w nauce?

17. Jak oceniacie Państwo kontakty rówieśnicze dziecka?

18. Główne tematy rozmów Państwa z dzieckiem?

Rozmowa z dziećmi

1. Czy lubisz przebywać w domu z rodzicami?

2. Czy Twoim zdaniem, dom jest miejscem, w którym się czujesz najlepiej?

3. Czy masz swoje miejsce do spania i do odrabiania lekcji?

4. Które przedmioty sprawiają Ci najwięcej kłopotów w nauce?

5. Kto pomaga Ci w odrabianiu lekcji?

6. Co robisz w domu po przyjściu ze szkoły, poza odrabianiem lekcji?

7. Czy rodzice troszczą się o Twój wygląd?

8. Jak często przygotowujesz sobie posiłki?

9. Jak często kąpiesz się i myjesz żeby?

10. O której zwykle zasypiasz?

11. Czy chętnie chodzisz do szkoły?

12. Jak często chodzisz do kina, do teatru?

13. Jakie masz plany na przyszłość?

T. Pilch, I. Lepalczyk, Pedagogika społeczna, Wydawnictwo „Żak”, wyd. 2., Warszawa 1995, s. 164.

M. Dziewiecki, Nowoczesna profilaktyka uzależnień, Wydawnictwo „Jedność”, wyd. 2. Kielce 2000, s. 33.

Źródło: Załącznik do uchwały VI/69/03 z 08.07.2003 r. - Gmina Wręczyca Wielka - Program Ochrony Środowiska

Źródło: Załącznik do uchwały VI/69/03 z 08.07.2003 r. - Gmina Wręczyca Wielka - Program Ochrony Środowiska

Podstawa prawna, ust. z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Dz. U. 2002 r. Nr 147, poz. 12/31, tekst jednolity.

Źródło: Załącznik do uchwały VI/69/03 z 08.07.2003 r. - Gmina Wręczyca Wielka - Program Ochrony Środowiska

Źródło: J. Paruzel, Zespół Szkół im. Synów Pułku w Węglowicach, Węglowice 2005

T. Pilch, I. Lepalczyk, Pedagogika społeczna, Wydawnictwo „Żak”, wyd. 2., Warszawa 1995, str.138

⁹ J. Fiutowski, Obyczaj, nawyk, czy choroba?,Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1978, str. 7

¹⁰ M. Ochmański, Nadużywanie alkoholu przez ojców a sytuacja domowa i szkolna dzieci, Wydawnictwo Marii Curie-Skłodowskie, Lublin 1993, str. 39

¹¹ J. Walda, Alkohol oraz związane z nim problemy społeczne i zdrowotne, PWN, Warszawa 1986, str. 8

M. Ochmański, Nadużywanie alkoholu przez ojców a sytuacja domowa i szkolna dzieci, Wydawnictwo Marii Curie-Skłodowskie, Lublin 1993, str. 118

¹³ Tamże, str. 107

¹⁴ M. Ochmański, Nadużywanie alkoholu przez ojców a sytuacja domowa i szkolna dzieci, Wydawnictwo Marii Curie-Skłodowskie, Lublin 1993, str. 129

K. Borzucka-Sitkiewicz : Funkcjonowanie rodziny z problemem alkoholowym, [w:] A. Nowak (red.), Wybrane zjawiska powodujące zagrożenia społeczne, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2000, str. 49

M. Dziwiecki, Nowoczesna profilaktyka uzależnień, Wydawnictwo „Jedność”, wyd. 2., Kielce 2000, str. 43

M. Ochmański, Wpływ alkoholizmu rodziców na poziom inteligencji i przystosowanie ich dzieci do nauki szkolnej, PZWL, Warszawa 1981, str. 26

3

1 km

---