Zagadnienia do Egzaminu Maturalnego z j.Polskiego, The Simpsons, eeee, Pomoce naukowe, JĘZYK POLSKI - GOTOWY DO WYDRUKU, J.Polski - Pytania i odpowiedzi własna kompozycja


Zagadnienia do Egzaminu Maturalnego z j. polskiego część - Ustna

Średniowiecze

  1. Motywy Biblijne w literaturze wybranych epok

Biblia to zbiór pewnych wartości do których człowiek odwołuje się do dnia dzisiejszego, zawiera wiele cennych wskazówek. Uczy nas jak żyć by być szczęśliwym i w szczęściu pomagać innym.

W Średniowieczu motyw biblijny zauważamy w utworze pt

,,Bogurodzica” która jest najważniejszą pieśnią religijną napisaną ok. 1407r. W utworze ludzie zwracają się do Chrystusa za pośrednictwem Motki Bożej i Jana Chrzciciela prosząc o żywot wieczny, rajski przebyt.

Utwór pt ,,Święty Aleksy” ukazuje młodzieńca który poddaje się ascezie, ucieka od żony królewny Fabiany, bogactwa rozdaje ludziom biednym, przyjmuje śluby czystości. 17 lat spędził w samotności przez nikogo nie rozpoznawany zamieszkał pod schodami na dworze swego ojca, wylewano na niego różne pomyje. W dniu śmierci ludzie dowiedzieli się kim jest w rzeczywistości gdyż pozostawił list wyjaśniający kim był. W dniu jego śmierci były czynione różne cuda, jego zapach miał wartości lecznicze a dzwony same się rozbrzmiewały.

Utwór ukazuje młodzieńca który skazał siebie na samotność, osiąga świętość na drodze umartwień i rezygnacji z uroków materialnego świata.

Bohaterem którego śmierć jest zbliżona do śmierci Boga jest ,,Roland” dowódca tylnej straży króla Karola Wielkiego. Zostając pokonany przez Saracenów umiera na wzgórzu, wsuwając pod siebie miecz, padając twarzą do zielonej murawy, spogląda na ukochaną Hiszpanię. Przed śmiercią wręcza Bogu prawą rękawicę, ten z kolei zsyła po niego Anioła i Archanioła.

W Baroku M. Sęp-Szarzyński ukazuje charakterystyczny dla baroku zwrot ku potędze Boga. Szarzyński pokazuje w nich, że jedynym celem człowieka na ziemi jest zmierzanie ku Bogu, że jest on jedyną nieprzemijającą wartością, w odróżnieniu od dóbr doczesnych.

W scenie V ,,III części Dziadów” A. Mickiewicza twórca Romantyzmu przedstawia Księdza Piotra który w śnie widzi mękę narodu zobrazowaną w sposób analogiczny do męki Chrystusa. Francja pełni rolę Piłata. Car Rosyjski pełni rolę Heroda a żołnierze pojący konającego na krzyżu żółcią i octem to Austriak i Moskal. Ksiądz widzi jak naród kona na Krzyżu. Gdy zasnął Aniołowie niosą jego duszę do Boga który ukoił cierpienia przed jej powrotem do ciała.

Kolejnym twórcą Romantyzmu jest Juliusz Słowacki który w Hymnie ,,Smutno mi Boże” był skazany na życie z dala od ojczyzny, był poetą - pielgrzymem. Często zwraca się w imieniu ludzkości do Boga z błaganiem, pochwałą i dziękczynieniem. Bohater bardzo tęskni za ojczyzną, jego smutku nie są nawet w stanie ukoić dary Boże. Kończąc każdą strofę swój ból poeta ukazywał przejmującym westchnieniem ,, Smutno mi Boże”, obawia się gdzie po latach jego wędrówki spoczną jego białe kości.

2. Porównaj wizerunki Matki Boskiej w utworach pt. ,,Bogurodzica” i ,,Lament Świętokrzyski” - Streścić utwory a następnie wymienić poniższe porównania.

W ,,Bogurodzicy” Maryja przedstawiona jest Bosko, jest oblubienicą i pośredniczką między ludźmi a swym synem. Jest wywyższoną i uwielbianą przez Chrystusa. Za jej pośrednictwem ludzie kierują prośby do Chrystusa prosząc o żywot wieczny i rajski przebyt.

W ,, Lamencie Świętokrzyskim” wizerunek Matki Boskiej upodobniony jest do cierpień zwykłej ludzkiej matki. W ukazany jest ludzki wymiar matki Boskiej przez co staje się ona bardziej bliska współczesnemu czytelnikowi. Jest symbolem wszystkich cierpiących matek.

3. Związek wzorców osobowych średniowiecza z układem epoki.

W kulturze średniowiecznej zauważamy wizerunek rycerza, świętego oraz władcy.

Rycerza z przełomu XI-XII w, który charakteryzuje się odwagą, rycerstwem, męstwem, zauważamy w utworze pt ,,Pieśń o Rolandzie”. Bohater jest wierny swej ojczyźnie, panu, władcy, posiada damę swego serca. Jest dowódcą tylnej starzy króla Karola Wielkiego. Podczas jednej z wypraw jego oddział został zaatakowany przez Saracenów którzy to byli przeciwnikami chrystianizacji. Skazał siebie i swe wojsko na pewną śmierć gdyż liczba Saracenów wielokrotnie przewyższała liczbę wojska Rolanda. Bohater umiera na wzgórzu, padając twarzą do zielonej murawy wsuwa pod siebie miecz, , spogląda na ukochaną Hiszpanię. Przed śmiercią wręcza Bogu prawą rękawicę, ten z kolei zsyła po niego Anioła i Archanioła.

Świętego Z drugiej połowy XV w, poznajemy Ascetę w utworze pt ,,Legenda o Świętym Aleksym” Młodzieniec ożenił się z Królewną Fabianą lecz nocy poślubnej z nią nie spędził. Wybrał samotność, uciekł od niej przyjął śluby czystości. Bogactwa rozdał ludziom biednym, skazał się na ascezę. Kilka lat mieszkał pod schodami na dworze swego ojca, przez nikogo nie rozpoznany wylewano na niego pomyje. Dopiero w dniu jego śmierci w pozostawionym liście, ludzie dowiedzieli się kim był w rzeczywistości. Były czynione cuda, dzwony same się rozbrzmiewały, jego zapach miał warunki lecznicze. Św. Franciszek z Asyżu - pomagał chorym i ubogim. Wyróżniał się miłością do świata i radością życia nazywał siebie wesołkiem Bożym. Pogardzał wszystkim co cielesne. Ukazał iż ubóstwo nie musi być cierpieniem i przedmiotem wzgardy. Uważał, że wszystko co stworzył Bóg jest piękne.

Władców przedstawił nam Gall Anonim w Kronikach byli nimi; Bolesław Chrobry i Krzywousty byli to władcy którzy posiadali najwięcej osiągnięć , nie tylko militarnych.. Byli uważani za wspanialszych, odważnych , mądrych. Bronili wiary Chrześcianskiej

Nie podejmowali decyzji bez namysłu i bez naradzenia się ze swoimi doradcami. Po śmierci władcy. Anonim nawoływał , aby każdy opłakiwał zmarłego.

4. Miłość w Średniowieczu

Z motywem miłości w epoce średniowiecza wiąże się przede wszystkim starofrancuski romans pod tytułem ,, Dzieje Tristana i Izoldy”Tristan był posłańcem króla Marka i miał przywieść mu jego kochaną Izoldę. W czasie podróży statkiem, służąca pomyłkowo podała bohaterom napój miłości, który tak naprawdę przeznaczony był dla Izoldy i króla Marka. Od tego momentu dla bohaterów nie liczą się żadne prawa i obyczaje są ślepo w sobie zakochani. Ich życie wyznaczają rozstania i powroty. Miłość ta określa się często jako miłość magiczna, jest to jednocześnie miłość wieczna niezniszczalna. Utwór porusza bowiem problem ludzkich uczuć, radości, cierpienia i zwątpienia.

5. Najstarsze zabytki J. Polskiego. - Są to najważniejsze nazwy Polskie w tekstach Łacińskich.

  1. ,,Dagom Index'' - to dokument w którym Mieszko I oddaje swe państwo Polskie pod opiekę Papieża. Znajdują się w nim nazwy polskie tj. Kraków, Odra.

  2. ,,Kronika Thitmara” - opisane w niej są walki Polsko - Niemieckie, również występują w niej pojedyncze nazwy jak - Dziadoszycy.

  3. ,,Bulla Gniezdzieńska” - to dokumenty zawierające rejestr dóbr arcybiskupstwa Gnieżdzieńskiego i znajdują się w niej aż 410 nazw Polskich, są to nazwy osobiste i miejscowe.

  4. ,,Księga Henrykowska” - pochodzi z XIII w. Znajduje się w niej 1-sze Polskie zdanie ,,daj, ać ja pobruszę, a ty poczuwaj” (daj ja pomielę a ty odpoczywaj).

  5. ,,Bogurodzica” XIII w - jest najważniejszą pieśnią religijną

6. Znaczenie słów.

TEOCENTRYZM -Religii i jej założycielem podporządkowana była sztuka i literatura.

UNIWERSALIZM - jednolitość epoki, polegała na tym, że wszystkie państwa Europy podporządkowane były władzy kościelnej i świeckiej. W całej Europie dominował Kościół i wszystkie państwa uznawały zwierzchnictwo Papieża. Językiem urzędowym była Łacina.

DWUJĘZYCZNOŚĆ - polegała na tym, że literatura była pisana w 2-językach Łacińskim i narodowym.

HAGOGRAFIE - to żywo opis świętych lub inaczej mówiąc żywot świętych.

MANNA Z NIEBA - dar o Boga, jest jednym z cudów które Bóg zesłał narodowi Izraelskiemu wędrującemu do ziemi obiecanej.

KAINOWE ZNAMIĘ - piętno mordercy, zbrodniarza.

SODOMA I GOMORA - symbol rozpusty.

ARKA NOEGO - miejsce schronienia, ocalenia.

PLAGI EGIPSKIE - nieszczęścia.

SALOMONOWY WYROK - sprawiedliwy, mądry wyrok.

JUDASZOWE SREBNIKI - fałsz i zdrada.

WIERZA BABEL - poplątanie i pomieszanie języków.

MISTERIUM - wystawienie fragmentu historii Biblijnej na scenie. Początkiem dramatu był upadek człowieka.

ALEGORIA - znak językowy mający ukryte i domyślne tradycją znaczenie, np.

sowa-> mądrość, lis-> chytrość.

TONIZM - uważał, że przeznaczony człowiekowi szczebel hierarchii jest właściwy.

ARCHAIZM - wyrazy które wyszły już z powszechnego użycia w mowie i w piśmie wskutek zastąpienia go przez inny wyraz lub formę.

7. Człowiek wobec Boga.

Wszystkie dziedziny życia znajdowały się pod wpływem światopoglądu religijnego, były podporządkowane Biblii lub działalności kościelnej.. Bóg znajdował się w centrum działania, ludzie dążyli do zbliżenia się ku Bogu. Widać to na przykładzie utworu pt ,, Legenda o Św. Aleksym” który oddał się bezsensownej Ascezie. Ożenił się z królewną Fabianą, lecz nocy poślubnej z nią nie spędził, uciekł od niej. Przyjął śluby czystości, bogactwa rozdał biednym. Skazał się na 17 letnią samotność. Kilka lat spędził na dworze swego ojca, przez nikogo nierozpoznawan wylewano na niego pomyje. W dniu jego śmierci ludzie dowiedzieli się kim był, pozostawił list pożegnalny i wyjaśniający. W dniu jego śmierci były czynione różne cuda np.; jego zapach miał warunki lecznicze, a dzwony same się rozbrzmiewały. W Bogurodzicy widzimy ludzi którzy kierują słowa do p. Boga prosząc go.....W ,,Wyznaniach” św. Augustyn wyznaje, że Bóg jest przyczyną, celem i ośrodkiem wszystkiego, od Augustyna bierze się w Średniowieczu Teocentryzm- czyli twierdzenie, że ,,wszystko zaczyna się w Bogu i od Boga dąży”.

8. Pochodzenie J. Polskiego.

J. Polski wywodzi się z j. Słowiańskiego z tzw. Grupy zachodnio Słowiańskiej.

Rozróżniamy również grupy;

  1. Zachodniosłowiański - wywodził się język - j. Polski, Czeski, Słowiański.

  2. Wschodniosłowiański - wywodził się język - j. Rosyjski, Ukraiński.

  3. Południowosłowiański - wywodził się język - j. Bułgarski, Serbski.

Wyrazy obcego pochodzenia;

Z języka Łacińskiego - od czasów najdawniejszych do XVIII w

Przyczyną wpływu było przyjęcie chrześcijaństwa,

Zakres Słownictwa - sądownictwo, religia i medycyna.

Przykłady; XII w - biskup, apostoł, klasztor, XIII - XVI w - atrament, kancelaria.

Z języka Czeskiego - od czasów XIII - XVI w

Przyczyną wpływu były kontakty polityczne i gospodarcze.

Zakresem słownictwa - głównie religia a także słownictwo w innych dziedzinach.

Przykłady; XIII w - twarz, małżonka, obywatel, gromnica.

Z języka Niemieckiego - od czasów XIII - XV w

Przyczyną wpływu było osadownictwo na prawie niemieckim.

Zakresem słownictwa - było budownictwo, handel, rzemiosło.

Przykłady; XIII w - burmistrz, cegła, ganek, herb, rycerz, żołnierz, szlachta.

  1. ,,Bogurodzica” - Archaizmy dzielimy na;

  1. Śmierć w Średniowieczu.

Począwszy od najdawniejszych czasów motyw śmierci był zawsze poruszany w literaturze.

W zależności od epoki sposób patrzenia na śmierć uległ zmianie. Jednak zawsze pozostało pytanie co stanie się z człowiekiem po śmierci. Myśl o śmierci zajmowało ważne miejsce w literackim dorobku średniowiecza. W średniowieczu człowiek żył krótko, częste wojny, epidemie dziesiątkowały ludzkość. Śmierć była na początku dziennym, obcowano z nią niemal bez przerwy. Do najstarszego tekstu, w którym przedstawiono kontakt człowieka z śmiercią jest anonimowy wiersz pt ,,Rozmowa Mistrza Polikarpa, że Śmiercią” Autor w dialogu pełni rolę narratora, rozpoczyna utwór od dwóch apostrof, z których w pierwszej powierza siebie opiece boskiej i opisuje potęgę stwórcy, w drugiej zaś zwraca się do ludzi ,, wszyscy ludzie posłuchajcie, okrutność śmierci poznajcie, wy co jej nizacz nie znacie przy stanie poznacie”. Bohater utw. Polikarp, pragnie spotkania, że śmiercią. Śmierć dla ludzi okrutnych i złych staje się groźniejsza, bardziej okrutna i stanowi wstęp do nie kończącego się cierpienia. W utworze tym śmierć ma różne oblicza, posiada cechy groźnej jednocześnie jest mistrzem gdy objaśnia Polikarpowi różne kwestie teologiczne i egzystencjalne. Ale jest ona też katem, jej pomysłem są zmyślone tortury, specjalne rodzaje śmierci. W rozmowie z Polikarpem śmierć tłumaczy, że dostała od boga zadanie i teraz wykonuje tylko należącą do niej pracę. Postać śmierci jest przedstawiona jako rozkładające się ludzkie zwłoki, ma nie odłączony atrybut kosę. W czasach średniowiecza istniały przekonania, że śmierć człowieka uzależniona jest od tego, jak żył. Ludzie sprawiedliwi powinni umierać lekko, zaś źli w męczarni. Odnosi się to do tytułowego bohatera,, Pieśń o Rolandzie” . Śmierć Rolanda na polu walki, została przedstawiona w sposób bardzo poetycki. Roland został ugodzony mieczem wroga, Rycerz biegnie pędem, na szczyt góry, położył się na zielonej murawie twarzą do ziemi .Pod siebie kładzie swój miecz i róg. Ku Hiszpanii odwrócił twarz wręcza Bogu prawą rękawicę . Gdy bohater umiera, Bóg zsyła mu swojego Anioła i świętego Michała opiekuna a z nim przyszedł św.Gabriel.

  1. Kroniki

  1. Galla Anonima - pracował w kancelarii księcia Bolesława Krzywoustego. W podzięce za gościnę podjął się pracy spisania dziejów piastowskiej dynastii. Dzieło Galla można nazwać kroniką trzech Bolesławów. Uważał iż Bolesław Krzywousty i Chrobry są największymi władcami, którzy mają wiele osiągnięć nie tylko militarnych na swym koncie. . Bronili wiary Chrześcianskiej Nie podejmowali decyzji bez namysłu i bez naradzenia się ze swoimi doradcami. Po śmierci władcy. Anonim nawoływał , aby każdy opłakiwał zmarłego.

  2. Mistrza Wincentego Kadłubka - jego kronikę kojarzy się zwykle z legendami. To on opowiedział o królu Kraku, którego krainę pustoszył okrutny smok i pięknej królowej Wandzie broniącej Krakowa przed niemieckim tyranem. Dzieło Kadłubka powstało w okresie rozbicia dzielnicowego. Przedstawił Średniowiecznego władcę idealnego jakim był Kazimierz Sprawiedliwy. W wierszu o Śmierci Kazimierz przedstawił uosobienie wesołości, żalu roztropności i sprawiedliwości. Jego kronika nie ogranicza się tylko do 1-go lub 2-ch władców jw. Jest bowiem kroniką Polaków. Przedstawił Polskę podzieloną lecz dla niego wciąż jednolitą.

  3. Kronika Wielkopolska - zawiera piękną legendę o ojcach słowiańskich narodów Lechu, Czechu i Rusie. Kronika znajduje wiele opowieści rycerskich. Jedną z nich jest opowieść o miłości i zdradzie. Bohaterem historii jest Walter który z Francji przywiózł sobie żonę Helgundę, która wkrótce zdradziła męża z urodziwym więźniem Wiesławem. Kochankowie podstępnie przykuwają Waltra do ściany w komnacie, w której zażywają miłosnych igraszek. Uwolniony przez szpetną siostrę Walter mści się na kochankach. ,,Każde z nich nikczemnie życie zakończyło w jeszcze nędzniejszy sposób” - kończy opowieść kronikarz.

  1. Lament Świętokrzyski

W utworze Matka Boska została przedstawiona jako zwykła kobiet, która oglądała męczeńską śmierć swego syna. Jej ból jest bardzo ludzki, cierpi, gdy widzi jakie jej syn przechodzi męki na krzyżu. Nie sądziła, że urodziła go po to by cierpiał - pragnie mu pomóc. Zwraca się do innych matek by modliły się do Boga by ich dzieci nie spotkało to samo co jej syna. Matka Boska jest symbolem wszystkich cierpiących matek, przyjmuje ludzki wymiar matki przez co jest zrozumiana przez współczesnego czytelnika.

13. Charakterystyczne cechy języka mówionego;

14. Rodzaje mowy;

15. Charakterystyka cech języka pisanego;

16. Średniowiecze ogółem;

To epoka która w Europie ukształtowała się między V a XV stuleciem, rozdzielająca okresy starożytny i nowożytny. Za początek naszego średniowiecza przyjmuje się datę chrztu Polski z czasów Mieszka I (966). Średniowiecze dzieli się na epokę wczesną dominuje styl Romański - prosta forma i masywność, dojrzałą i schyłkową dominuje gotyk budowle strzeliste, luki, cienkie ściany. W Średniowieczu wywodzi się wizerunek Świętego, Rycerza, i Władcy

Renesans - Odrodzenie

  1. Wzorce osobowe Renesansu.

Renesans przypada na przełom XIV -XVI stulecia. Również epoka nazywana Odrodzeniem w której przede wszystkim odrodził się człowiek Odrodzeniu człowieka towarzyszy odkrycie świata. To epoka w której rozwijała się sztuka oraz nauka. Do Polski renesans dotarł w XV stuleciu, był to okres przebudowy państwa, w którym na pierwszy plan zaczęła wysuwać się szlachta. W renesansie ideałem był szlachcic ziemianin -Mikołaj Rey ,,Żywot człowieka poczciwego”- ukazuje życie szlachcica w 3-częściach: 1-dziecinsto autor jest przeciwny złym rygorom wychowania, uważa ze bardzo ważna jest oprawa towarzyska. 2-wiek dojrzały -młodzieniec przygotowany do życia powinien się ożenić się z panną dorównującą mu posagiem. 3-starość-poswięcona jest moralności i śmierci ,starzec nie powinien się niczego obawiać. Cechy idealnego szlachcica = cechy - życie w harmonii z przyrodą, cnota uczciwość, prawdomówność. Patriota-ukazany jest w ,,Odprawie posłów Greckich ”-charakteryzuje się wiernością, wzorem dla innych. Dworzanin-widać to na przykładzie utworu ,,Dworzanin Polski” -potrafi doskonalić wieś, nienaganna postawa.

2.Obraz renesansowej wioski. Arkadyjską wizję wsi tzn wyidealizowaną, lepszą, krainą szczęścia można zauważyć w ,,Pieśni świętojańskiej o Sobótce” - J. Kochanowskiego. Widać ludzi przystępujących do pracy z uśmiechem na twarzy, widać radość, szczęście zadowolenie cytat- Wsi spokojna ,wsi radosna. Ludzie są szczęśliwi bo mają co jeść, mają pracę. Sielankę widać również w utw ,,Żywot człowieka podcciwego” - Rej przedstawia wizerunek szlachcica ziemianina który żyje w harmonii z przyrodą, jest również szczęśliwy uśmiechnięty. Jego życie autor przedstawił w 3-ch częściach.... Wizję realistyczną lub inaczej autentyczną widać na przykładzie utworu pt, ,Krótka rozprawa”. Jest to utwór na szlachtę i duchowieństwo w której autor ukazuje konflikt między szlachtą a klerami ..... W sielance ,,Żeńcy”- Sz. Szymonowica. zauważamy obraz dnia powszedniego, pracujących w polu chłopów pańszczyźnianych. Rzecz dzieje się w polu w czasie żniw. Starosta nadzoruje pracę robotnic, te zaś prowadzą między sobą rozmowę, którą od czasu do czasu przerywają piosenki śpiewane przez Pietruchę. Z rozmowy wynika, że kobiety są zmuszane do prac od świtu do zmierzchu, natomiast starosta nie żałuje swojego bicza. Obraz wsi przedstawiony przez Szymonowica znacznie odstaje od tego, który ukazuje Kochanowski. Poeta znacznie odbiega w swoich utworach od obiegowego wizerunku wsi polskiej, tworząc raczej antysielanki niż sielanki

3.Treny Jana Kochanowskiego. Tren jest utworem żałobnym, poświęconym osobie zmarłej, powstały po śmierci 2,5 l. córki Urszuli. Ojcem trenów jest J. Kochanowskiego napisał ich ok. 19 w których zauważamy bul wobec świata, oraz próbę pogodzenia się z losem. W rezultacie bohaterem trenów staje się sam Kochanowski, który po utracie córki przedstawia własne uczucia, przemyślenia i rozterki. Tren 1-y możemy potraktować jako wstęp, w trenie zwraca się do Heraklina i do Symonidesa - by pomogli mu opłakiwać utratę córki. W trenie 5-m Urszulka została porównana do Oliwki, którą ściął nadgorliwy ogrodnik, zwraca się do władczyni śmierci Persefony czemu pozwoliła na to by rodzice Urszulki wylewali tyle łez. W 6-m -wynika ze Kochanowski przewidział Urszulkę jako następczyni Talentu poetyckiego. Teren 9-ty przynosi złamanie się renesansowego poglądu na świat autora. Poecie wydaje się że posiadł stoicką mądrość, to też nie zna bólu, rozpaczy i strachu. Lecz w obliczu śmierci swej córki poznał ruiną swego dotychczasowe systemu wartości. Końcowe utwory tego Cyklu to poszukiwanie pocieszenia, prowadzącego do psychicznego uspokojenia i pogodzenia się z losem. Możemy stwierdzić iż tren jest dramatem Ojca i filozofa. W utworze zauważmy język apostrofy - zwrot do łez przyjaciół, natomiast epitetem jest bez wątpienia porównanie Urszulki do młodej Oliwki.

4. Pieśni J. Kochanowskiego. Pieśni Kochanowskiego składają się z 2 ksiąg w których zawarte jest ok. 50 utworów. W śród nich znajdują się utwory w których poeta ukazuje rzeczy najważniejsze w życiu człowieka, a więc kazał prawdziwego człowieka. Pieśni dzielą się na Patriotyczne w których ukazał swój patriotyzm, nie pokuj o Ojczyznę. W ,,Pieśni o Spustoszeniu Podola” przedstawia obraz ziemi podolskiej, która została zajęta przez Turków. Wykorzystali oni nie obecność Pasterza ,,Króla” i Psów ,,Wojska” najechali na Podole, dzielą się łupami, wiele kobiet i dzieci trafiło do tureckiej niewoli. Część z nich zostanie sprzedana o pozostała część pozostanie niewolnikami Turków. W utworze autor kieruje słowa do rodaków, by zdali sobie wreście sprawę z nadchodzącego zagrożenia, powinni opodatkować się na rzecz niezwyciężonego wojska, a gdy Polska będzie tego wymagać powinni stanąć w jej obronę. Rodacy powinni być czujni, by nie powtórzyła się sytuacja Podola. Stąd wywodzi się przysłowie ,,Polak mądry po szkodzie”. W ,,Pieśni o dobrej sławie” Kochanowski uświadamia rodaków, iż każdy z nich ma do spełnienia obowiązek wobec ojczyzny. Każdy powinien jej służyć ojczyźnie, by jednocześnie cieszyć się sławą. Wszak lepiej umrzeć w młodości pozostając bohaterem i pozostawiając za sobą pewne ślady które będą pamiętane przez wiele pokoleń niż umrzeć w starości pozostając zapomniany przez wszystkich. Drugi podział pieśni jest o tematyce sielankowej powołuję się na ,,Pieśń Świętojańską o Sobótce- która ukazuje ludzi przystępujących do pracy z uśmiechem na twarzy, widać radość, zadowolenie cytat- Wsi spokojna ,wsi radosna. Renesansowa postawa poety wobec życia została wyrażona w pieśni "Serce roście". Pieśń rozpoczyna się od opisu przyrody. Najpierw przedstawia autor elementy krajobrazu zimowego - ogołocone z liści drzewa, ziemię pokrytą grubą warstwą śniegu. Po zimie jednak nastaje wiosna i wówczas radują się ludzkie serca na widok budzącej się do życia przyrody. Ten sugestywny obraz zmian zachodzących w przyrodzie stanowi jedynie pretekst do rozważań natury filozoficznej. Autora uświadamia czytelnika iż podstawowym warunkiem do osiągnięcia szczęścia i radości życia jest postępowanie zgodnie z własnym sumieniem. Człowiek postępujący zgodnie z nakazami własnego sumienia nie potrzebuje być dodatkowo rozweselany grą na lutni ani dolewaniem wina. Natomiast ten, kogo gryzą jakieś wyrzuty, nigdy nie zazna radości ani spokoju. To czyste sumienie nazywa poeta "Dobrą Myślą" i w zakończeniu pieśni prosi, aby ta "Dobra Myśl" nigdy go nie opuszczała.

W "Pieśniach" najdobitniej wyraziła się renesansowa postawa poety, ukazująca pewne zasady etyczne, którymi trzeba kierować się w życiu. Są to cnota, czyste sumienie, rozum, męstwo, służba dla dobra ogółu, umiar w korzystaniu z uroków życia. W ślad za Horacym powtarzał, że człowiek dąży do szczęścia, ale nie można go upatrywać tylko w zaszczytach i ciągłej pogoni za bogactwem.

W pieśniach widzimy Filozofię ,,Epikurejską” - polegającą na zachowaniu dystansu do świata, powinniśmy umieć przyjąć i te dobre i te złe chwile. Drugą filozofią jest filozofia ,, Stoicka” która nakazuje zachować dystans wobec nieszczęścia i chwil trudnych ,,W chwilach szczęścia zachowaj umiar i w chwilach nie szczęścia zachowaj umiar”

5. Fraszki - J. Kochanowskiego. Fraszki są to drobne utwory okolicznościowe o charakterze żartobliwym, które poeta pisał niemal przez całe życie. Zbiór fraszek składa się z 3 ksiąg i obejmuje 300 dłuższych i krótszych utworów. Jego fraszki mają charakter renesansowy, ponieważ do poezji zostały wprowadzone tematy związane z życiem codziennym poety, z jego radościami i smutkami, weselem i troską. Fraszka "Na dom w Czarno lesie" ukazuje człowieka renesansu, charakteryzującego się czystością sumienia, zdrowiem, życzliwością ludzką i skromnością obyczajów. Fraszką o charakterze refleksyjnym jest ,,O Żywocie ludzkim” w której autor zwraca uwagę, że uroda, młodość, zacność, moc s ą wartościami przemijającymi, przeminą jak polna trawa. Zachęca za zadumy nad ludzkim losem, nad przemijaniem. Zupełnie inny charakter ma fraszka pt ,,Raki” czytana w normalnej kolejności jest pochwałą kobiety ,,Miłości pragną nie patrzają tu złota” lub ,, Miłują z serca nie patrzają zdrady” natomiast czytana w szpak jest jej krytyką ,, Złota tu patrzają nie pragną miłości” lub ,,Zdrady patrzają nie z serca miłują”.

6. J. Kochanowski jako ojciec poezji Polskiej, Rej jako ojciec literatury Polskiej.

Kochanowski urodził się w Sycynie, w wieku 14 lat rozpoczął naukę w Akademii Krakowskiej. W 1552 wyjeżdża do Włoch gdzie zdobywa wykształcenie filozoficzne. Na wieść o śmierci matki wraca do Kraju, odziedziczył Czarno las, ożenił się. Żyjąc na wsi spełniał swe marzenia, był szczęśliwym, życzliwym dla ludzi, był bliski osiągnięcia wewnętrznej harmonii, która została przerwana nagłą nieoczekiwaną śmiercią zaledwie 2,5 letniej Urszulki. Wówczas powstają Treny- (omówić je). Pisał również ukazane Pieśni, 50 utworów napisał w 2 ksiąg . Pieśni dzielimy na Polityczne najsłynniejsze to,, Pieśń o Spustoszeniu Podola” , ,,Pieśń o Dobrej Sławie” oraz refleksyjne ,,Pieśń Świętojańską o Sobótce”. Jest również ojcem fraszek .np. ,,O żywocie ludzkim ” ,,Raki” ( streścić przedstawione tytuły). - Kochanowski poświęca swe utwory postawie życiowej, filozofii, przez siebie wykreowanej.

Jego utwory są odbiciem wewnętrznych przeżyć, są jego spojrzeniem na świat. Umiera w 1584r w Lublinie.

Mikołaj Rej urodzony w Żurawie, będąc młodzieńcem pociągało go życie towarzyskie bardziej niż nauka. Pomimo to wykształcenie zdobył przyjmując nauki humanistyczne. Zamieszkał na wsi, brał dział w życiu publicznym. Wiele podróżował po Polsce, za granicę nie wyjeżdżał. Będąc dowcipnym, wesołym zyskał sobie dużą popularność wśród szlachty. Uważany był za bardzo konkretnego i bystrego obserwatora. Jest 1-m pisarzem tworzącym po Polsku, pisał dzieła oryginalne, nie podróby, przyczynił się do zwycięstwa języka ojczystego nad łaciną, docenił polski język cytat,, Polacy nie gęsi własny język mają” wprowadził literaturę wywyższa ją, jest autorem takich słynnych utworów jak np. ,,Żywot człowieka poczciwego” ,,Krótka Rozprawa” ( streścić przestawione tytuły).

7. Antygona, Odprawa posłów Greckich, Makbet, III część Dziadów - ewolucja dramatu na przykładzie w/w utworów.

Literaturę dzielimy na;

Dramat - powstał z pieśni obrzędowych ( hymnów pochwalnych), której budowa była oparta na dialogu Korfeusza (opowiadacza) z chórem. Pierwszego aktora wprowadził Tespis, drugiego Ajschylos, trzeciego Sofokles.

Części tragedii greckiej - prolog rozpoczynający tragedię, pieśń wejściowa chóralna, partia dialogowa x5, pieśń chóralna x5, pieść końcowa kończąca akcję.

Cechy dramatu klasycznego- jedność czasu, miejsca akcji, bohater zły albo dobry, rola chóru, czystość rodzajowa i gatunkowa ( jeśli dramat to nie komedia).

Antygona autorstwa Sofoklesa jest dramatem Antycznym w którym bohaterka znajduje się w tytule, jest mitem o Edypie ( kazirodczy związek z matką- streścić) Tragizm Antygony polega na niezmienności wyroków losu względem bohatera.

Odprawa Posłów Greckich - jest utworem z gatunku dramatu Antycznego, nawiązuje do mitologii, zachowuje jedność czasu miejsca akcji. W utworze nie dochodzi do tragedii, tylko jest jej zapowiedzią. Kochanowski ukazuje konflikt między interesem jednostkowym a społecznym. Krytykując szlachtę daje jej do zrozumienia iż nie powinni kierować się własnym interesem, powinni dbać o dobro kraju, godnie reprezentować naród, rządzić nim, kontrolować przestrzegania prawa i obowiązków obywatelskich. Na krytykę zasługuje również młodzież, uważa ją za darmozjadów, próżniaków którzy lubując się w zbytkach nie potrafią stanąć w obronie ojczyzny. Myślą przewodnią utworu jest ukazania państwa w którym rodacy kierując się prywatą, zapominając o miłości do ojczyzny musi zginąć.

W. Szekspir w Magbecie- zrywa z jednością, czasem, miejscem akcji, w utworze bohater ma prawo wyboru, jego postawa ulega zmianie. Makbet jest oddany swemu władcy królowi Dankanowi........itd.

Dramatem romantycznym który cechuje się zerwaniem, jednością, czasem i miejsce akcji , w którym następuje synkretyzm utworu polegający na łączeniu cech epickich, lirycznych i dramatycznych jest III część Dziadów A. Mickiewicza. W scenie zatytułowanej Salon Warszawki dowiadujemy się z ust Adolfa o Cichowskim który był ulubieńcem dzieci, był człowiekiem wesołym, radosnym. Krótko po ślubie został aresztowany, upozorowano jego samobójstwo pozostawiając nad brzegiem Wisły jego Płaszcz i......itd.

Barok

1. Nurty występujące w Baroku -

  1. Nurt Dworski który reprezentują Jan Morszty i Daniel Naborowski

  2. Nurt Sarmacji który reprezentują Wacław Potocki i Jan Ch. Pasek.

  1. Barokowe Środki stylistyczne np. wiersza pt ,, Do trupa”

J.A.Morsztyn wiersz pt ,,Do trupa”

Sonet do trupa oparty jest na konspekcie ukazania sytuacji człowieka względem trupa. Utwór jest monologiem człowieka wypowiadanym do tytułowego bohatera trupa. Utwór jak na sonet przystało dzieli się na 2-części. W pierwszej następują porównania sytuacji zakochanego i sytuacji trupa. Obaj nie żyją,, Leżysz zabity i ja też zabity, ty strzałą śmierci ja strzałą miłości” obaj są bladzi, brak rumieńców. Druga część to wyliczanie różnic. Trup nic nie potrafi powiedzieć-a podmiot liryczny skarży się, trup bólu nie czuje a podmiot liryczny cierpi, trup zimny a podmiot pali się wewnątrz. W przyszłości trup zamieni się w proch, a młodzieniec zakochany w żywioł. Paradoksy mają dowieść zdumionemu czytelnikowi iż trup jest w lepszej sytuacji od człowieka młodego nieszczęśliwego z miłości.

Wnioski ;

Barokowe Środki Stylistyczne to;

  1. Koncept to wyszukany nie zwykły pomysł, mający zadziwić, zaskoczyć czytelnika. Np. sam pomysł porównania człowieka do trupa.

  2. Kontrast to jaskrawe przeciwstawienie

  3. Oksymora to zestawienie wyrazów o skrajnie przeciwstawnych znaczeniach np.; gorący lód, zimny ogień, żywy trup.

  4. Paradoks sformułowane na pozór bezsensownie sprzeczne z logiką, ale po wnikliwej analizie, odsłaniające głębszą prawdę ( człowiek zakochany zostaje porównany z trupem)

  5. Hiperbola przesada, wyolbrzymienie. Hiperbolą w utworze jest np. umieram z rozpaczy

  6. Efekt brzydoty jest nim trup

  7. Anafora powtórzenia wyrazów widzimy na początku kolejnych wersów ,,Ty”

Wiersz J.A Morsztyn pt,, Cuda miłości”

Autor stara się ukazać wieloznaczność interpretacji i skojarzeń że słowem Ogień ( ogień jak żywioł, ogień jako miłość, ogień jako cierpienie). Koncept pozwala poecie sformułować puenty; źródłem wszelkich cierpień są piękne oczy dziewczyny.

Naborowski pojęcie marności wprowadza w krąg barokowych fascynacji, przemijaniem, czasem, nicością. Człowiek ówczesny poszukiwał jakiejś obcej dla niego postawy.

  1. Wiersz Naborowskiego pt,, Krótkość żywota” kojarzy nam się z utworem Reja ,, O Żywocie ludzkim”, motyw czasu wyrażony jest godziną. W każdym z wersów pobrzmiewa nurt świadomości przemijania życia. Wg podmiotu lirycznego człowiek jest jedynie przechodniem w świecie, przypomina nam , iż każdy z nas będzie nieboszczykiem, gdyż dla wielu ludzi życie kończy się już w kołysce, wielu już od narodzin było skazanych na śmierć.

  2. Wiersz Naborowskiego pt,, Marność” już sam tytuł nawiązuje do księgi Koheleta, który nauczał o sensie istnienia człowieka, o stosunku ludzi do Boga. Naborowski w wierszu uważa, iż ludzie bezustannie dążą do zdobywania ziemskich dóbr. Podmiot liryczny uważa, iż skłonność ku marnościom świata jest nierozłącznym elementem istnienia. Poeta uważa, że świat i istnienie powinniśmy przyjmować takim jakim jest. Autor podejmuje umiar szukania złotego środka, prowadzenia spokojnego życia w zgodzie i harmonią z Bogiem. Życie ludzkie powinno być podporządkowane wartościom wskazanym przez Boga, który jest przecież celem życia.

  1. Nurt Sarmacki - Pasek i Potocki

Sarmatyzm- to polska kultura szlachecka, która ukształtowała się w XVI w. Sarmatami nazywano w średniowieczu i starożytności, lud zamieszkujący na wschód od Europy często lud zamieszkujący między Wisłą a Wołgą ( to naród Polski, Rosyjski i Litewski)Sarmata uważał, iż najlepsza jest kultura Polska, krytycznie krytykowali kulturę zachodnią. Wszystko co Polskie to najlepsze.

,,Pamiętniki” Potockiego - zauważamy w nich język barwny, styl gawędziarski, dużo makaronizmów czyli wtrąceń łacińskich. Widzimy portret Sarmaty na polu bitwy walczącego dla łupów, wywyższa szlachtę, niedolę chłopa uważa za naturalny stan rzeczy, myśli kategoriami przeciętnego szlachcica. Chodzi do kościoła, modli się, bierze udział w pielgrzymkach, nawiedzając obce domy krytykuje niższe warstwy społeczne. Jest człowiekiem posiadającym zamiłowanie do trunków oraz kłótliwym.

Jan Chryzostom Pasek przystąpił późno do spisywania swych Pamiętników bo jak dowodzą badania historyczno literackie ok. 1690r. Zwarzywszy, że opisuje czasy odległe od ówczesnych o ok. 40lat możemy wnioskować iż Pasek nie jest najlepszym kronikarzem ponieważ bardzo często myli fakty i daty. Podając datę śmierci swego ojca pomylił się o dwa lata. Pasek przystąpił do spisywania Pamiętników po skończonej służbie wojskowej, gdy osiadł się na gospodarstwie. pamiętniki składają się z dwóch części. Pierwsza z nich sięga lat 1655-1666 okres w którym bohater służył jako żołnierz mężnie walczący za Rzeczpospolitą. Bierze udział w wojnie z Szwedami, wojnie z Moskwą, udział w wyprawie do Dani. Ukazał swą osobę ciekawą świata, kultury i przyrody rożnej narodowości. Lecz pomimo to jest żołnierzem walczącym dla łupów. Na polu bitwa jest ciekaw rynsztunku wroga po czym obmyśla plan ataku. Druga część utworu sięga lat ok. 1667-1688 w której Pasek powraca wraz z krewnym na ziemie Krakowską gdzie poznaje bogatą i starszą od siebie wdowę po szlachcicu, z którą się żeni. Portret swój przedstawił jako uczciwy i poczciwy szlachcic ziemianin, żyjący w harmonii z przyrodą. Pasek bierze aktywny udział w modlitwach, pielgrzymkach. Lecz jest człowiekiem kłótliwym, posiadającym zamiłowanie do trunków i pojedynków, odwiedzającym obce domy, krytykującym poddanych i dzierżawców ziem. Karty i książki zajmowały mi wolny czas. Uważa się za podwójnego bohatera bo jest żołnierzem i szlachcicem.

Scena z Epizodu Duńskiego w Dani Pasek poznał dziwne Duńskie obyczaje, uważa, iż kobiety zakochane gotowe są dla wybranka zrezygnować z posagu i stanu. Dziwne dla niego było iż nago sypiają, kobiety w nagości nie widzą nic złego, twierdząc ,,Jak nas pan Bóg stworzył tak mogą się pokazywać”

Potocki -poruszał problemy polityczne, społeczne, obyczajowe, piętnuje wady ustroju politycznego Polski tj. prywatę, bezprawie, Ostro krytykuje szlachtę w utw ,,Pospolite ruszenie” -w której dobosz usiłuje obudzić szlachtę by stanęła do walki. Ta jest zbyt leniwa by walczyć, wszak jest zbyt wczesna pora by się ruszyła, krytykuje również dobosza, któremu ledwie udało się uciec od pobicia.

W wierszu pt,, Zbytki polskie” przedstawia największe wady polskiego narodu. Utwór rozpoczyna się pytaniem zadanym przez podmiot liryczny ,, O czym że Polacy myślą, w dnie i w nocy”. Tak więc naród myśli o uroczystościach, przyjęciach, zabawach. Szlachta bierze przykłady wystawnego życia od obcych wzorców np.; karocę zaprzęga do 6 koni. Nie zwraca uwagi na nadchodzące zagrożenie dla ojczyzny, interesuje się jedynie syto zastawionym stołem, oraz czy w piwnicy znajduje się wino. Sarmaci nie zdają sobie sprawy iż wraz z upadkiem ojczyzny runie ich splonder. Autor krytykuje szlachtę za ich rozrzutność wystawność zamiłowanie do bali w chwili gdy ojczyzna potrzebuje wsparcia moralnego.

W wierszu pt ,,Nie rządem Polska stoi” ukazuje obraz państwa Polskiego w chwili całkowitego rozkładu i wewnętrznej anarchii. Ukazuje Rzeczpospolitą w której nikt nie przestrzega prawa, zresztą oderwanego od rzeczywistości. W kraju żądzą silniejsi, prawo należy do możnych i bogatych. Każdy kieruje się własnymi zasadami i prawami. Kraj w którym ludzie dbają wyłącznie o swoje interesy. W nie najlepszej sytuacji znajduje się ta niższa warstwa szlachty która często żyje w nędzy.

Oświecenie

  1. Jakie prawdy o człowieku i świecie zawierają bajki Krasickiego?

Bajki - w okresie oświecenia były pisane jako epigramatyczne, oraz narracyjne. Były pisane językiem prostej potocznej mowy, były zrozumiałe. Bajki dawały możliwość wypowiadania się, głównym tematem bajek był człowiek jego zachowanie rozrzutność, oraz pycha. Krasicki pisząc bajki posługiwał się algorą czyli pisząc o człowieku posługiwał się zwierzętami, np. lew oznaczał władzę a wół pracowitość. Krasicki jest ojcem bajek napisał ok. 200, najsłynniejsze to;

Szczur i Kot - w utworze autor ośmiesza ludzką pychę. W utworze autor posłużył się maską ponieważ przedstawił zwierzęta za którymi się kryli ludzie. Szczur wywyższał swój wizerunek, wychwalał się, zapominając przy tym o swym nie ustającym wrogu jakim jest kot, który pewnego razu zaatakował szczura i udusił go. Szczur odzwierciedlał ludzką pychę.

Mottem utworu jest to iż w życiu powinniśmy ukazywać swą skromność i pokorę, ponieważ nigdy nie jesteśmy na tyle silni by pokonać silniejszego.

Ptaki w klatce - w bajce autor przedstawił rozmową dwóch czyżyków, młodego i starego. Młody urodził się w klatce, nigdy nie zaznał wolności toteż dlatego życie w zamknięciu jest dla niego czymś normalnym nie tęskni za wolnością. Natomiast stary czyżyk przebywał na wolności a zatem zaznał smak wolności, toteż tęskni za nią. Życie w klatce jest dla niego ciężarem. Utwór został wydany po 1-m rozbiorze Polskim, a zatem ludzie którzy zaznali smak wolności nie potrafią się przyswoić w zniewoleniu. Dlatego też ich celem w życiu będzie zdobycie wolności.

Malarze - Autor przedstawił obraz dwóch malarzy którzy malują obrazy. Lecz tylko jednemu z nich dobrze się powodzi. Ludzie zmęczeni są normalnością, spragnieni są odrobiny fantazji. Dlatego też częściej kupują obrazy od tego który malując dodaje do swych dzieł odrobiny fantazji, kolorów, świat widzi kolorowszy niż jest w rzeczywistości- toteż dlatego mu się lepiej powodzi niż temu co maluje świat taki jaki jest w rzeczywistości bez odrobiny fantazji czyli szary ponury

Poeta refleksyjnie spogląda na życie, na otaczający go świat. W bajkach bohaterami jak się okazało są przeważnie zwierzęta, gdyż autor używał alegorii ukazał zwierzęta a myślał o człowieku. Ukazał ludzką słabość, często głupotę. Ukazał tu człowieka jako istotę błądzącą i ulegającą na każdym kroku złu.

2) Na czym polega charakter Satyry ,,Do Króla” Karpińskiego

Satyra - jest to utwór ośmieszający, krytykujący wady ludzi i sytuacji. Głównym mottem satyry to; Satyra prawdę ci powie, względów się wyrzeka uwielbia urząd czci króla lecz sądzi człowieka. Podobnie jak bajki głównym jej tematem jest człowiek, jego postawa czy wady. Miały naprawiać świat, bronić morale narodowe. Krasiński jest uważany również za ojca satyr, najsłynniejsze to; Pijaństwo i Do króla

Do Króla - Karpiński w satyrze ukazuje szlachtę która krytykuje swego Króla, że jest młodym, dobrym, jego rządy są łagodne, nie wywodzi się z rodu królewskiego, oraz za to że popiera naukę. Możemy zauważyć iż owa krytyka jest pochwałą króla. Ośmieszona jest tu swym zachowaniem starsza szlachta.

  1. Zaprezentuj obóz Reformatorski i Konserwatorski w utworze pt ,,Powrót Posła”

J. Niemcewicza

Powrót Posła - Julian Ursyn Niemcewicz

Komedia powstała w kilka dni podczas przerwy w obradach wielkiego Sejmu zwanego też Sejmem czteroletnim. Autor komedią chciał wpłynąć na społeczeństwo oraz na wielu posłów gdyż zbliżał się okres wyborów i uchwał. Niemcewicz również był posłem, jego głównym celem była obrona Ojczyzny, nie dopuszczenie do jej upadku. Autor w utworze przedstawił dwa obozy;

- Obóz Reform którego reprezentują Podkomorzy, jego żona oraz syn Walery będący posłem. Są to ludzie którzy interesują się sprawami kraju są mądrzy, uczciwi, oddani ojczyźnie, swoje dzieci wychowali w wierze iż najważniejsze jest dobro ojczyzny a następnie dobro rodzinne. Popierają wszystko co sejm chce uchwalić dla dobra ojczyzny. Dokładnie śledzą poczynania sejmu, popierają naukę uważają że im więcej myślących głów tym decyzje będą mądrzejsze. Podkomorzy jest dumny ze swego syna. Walery jest urodzonym patriotą i politykiem, jest człowiekiem prawym i mądrym. Bierze aktywny udział w posiedzeniach sejmu, dba o dobro Ojczyzny. Szukając sobie żony, szuka takiej która była by zgodna z jego poglądami, jego wybranką okazała się Teresa córka starostów, która wielokrotnie odrzucała zaloty Szarmanckiego.

- Obóz Konserwatystów którego reprezentują Starosta Gadulski, Starościna Gadulska i Szarmancki. Są to ludzie którzy reprezentują głupotę i ciemnotę polityczną Szlachty. Uważają że szlachta jest stworzona do rządzenia krajem i robi to najlepiej. Są ludźmi konfliktowymi, są zwolennikami Leberun Veto oraz Wolnej Elekcji. Występują przeciw wszystkiemu co sejm chce uchwalić, popierają stare tradycje. Gadulski nigdy nie interesował się swoją córką którą oddał na wychowanie swym krewnym, lecz gdy przyszła pora wydać córkę za mąż, postanowił wydać za tego który zrzekł by się jej majątku. Starościna jest kobietą kłótliwą, narzekającą, rozkochaną w modzie. Możemy nazwać ją ,, żoną modną”, uważa że Szarmancki jest najlepszym kandydatem na zięcia, zaimponował jej tym, że ubiera się w salonach Paryskich. Lecz Szarmancki jest typem człowieka sprytnego, przebiegłego, jest próżniakiem rozkochującym w sobie dziewczęta, wykorzystującym je a następnie je zostawia i chwali się w około o swych kolejnych zdobyczach. Teresy nie kocha lecz marzy o jej majątku po ojcu.

Akcja utworu rozgrywa się na dworku Podkomorzych, do którego podczas przerwy w obradach sejmu przybywa poseł Walery z nowymi wieściami z obrad. W owym dworku gościli również Starosta Gadulski, Starościna i rywal Walerego. Głównym tematem ich rozmów jest konflikt postaw; patriotycznej i zachowawczej. Podczas dyskusji zauważamy brak wiedzy Starosty który chce służyć radą, jest niehonorowy, chciwy i głupi, jest ograniczony umysłowo. Krytyczną postawą jest również Szarmancki jest bezwzględnym uwodzicielem, nie cofającym się przed oszustwem. Polityką się w ogóle nie interesuje w przeciwieństwie do hazardu i zabaw. Z owego przyjęcia możemy wyłonić ludzi którym na sercu leży dobro ojczyzny, ludzi którzy interesują sprawy ojczyzny. Są nimi Podkomorzy, jego żona i Walery ich syn.

  1. Karpiński jako przedstawiciel nurtu sarmatycznego w literaturze

SARMATYZM - to jeden z prądów artystycznych epoki oświecenia, powstał w opozycji do dominującego klasycyzmu (bajek). Zamiast fascynacji kultem rozumu, sentymentaliści głosili pochwałę prostoty czy zachwyt pięknem przyrody. Literatura sentymentalna przełamała język klasycyzmu wprowadzając śpiewność i melodyjność wiersza.

Nazwa sentymentalizmu pochodzi z pieśni Sterna pt,, Podróż sentymentalna” a twórcą tego nurtu był Rusor.

Karpiński jest autorem utworów sentymentalnych pt,, Laura i Filon”, ,, Przypomnienie dawnej miłości” Napisał też utwory religijne min. ,,Pieśń poranna, pieśń wieczorna” Nazwany był poetą serca.

,,Laura i Filon”- Satyra przedstawia obraz dwojga kochających się ludzi. Głównymi bohaterami utworu są wieśniacy lub inaczej mówiąc pasterze tytułowi Laura i Filon. Akcja utwory rozgrywa się na tle przyrody w wiosce. Młodzi ludzie umówili się na randkę, Laura późnym wieczorem przybywa pod umówiony Jawor, gdzie nie zastaje Filona. Po dłuższym oczekiwaniu, zaczyna się niepokoi, podejrzewa swego wybranka o zdradę. W złości nawet rozwala koszyk o drzewo, oraz targa różowy wianek.

Laura- początkowo ukazana jest w nastroju radosnym, jest podekscytowana, cieszy się bo idzie na randkę, gdy nie widzi Filona zaczyna się zamartwiać, denerwować, podejrzewa go nawet o zdradę, rozwala kosz o drzewo.

Filon - chowa się, lecz gdy widzi niepokój, a następnie złość Laury, wychodzi z skrytki, uspokaja Laurę. Wówczas powraca radość, euforia, miłość zostaje wzmocniona.

Cechy utworu; - analiza uczuć, natura jest tłem utworu, rekwizyty czyli koszyk, wiano, drzewo, utwór jest sielanką o charakterze melodyjnym.

,,Do Justyny” - w satyrze ukazany jest pejzaż wewnętrzny i zewnętrzny, są one względem siebie na zasadzie kontrastu.

Pejzażem zewnętrznym są; słońce, przyroda, kwiaty, obraz rozkwitającej się łąki.

Pejzaż wewnętrzny mówi o swym odczuciu, jest zawiedziony, tęskni za ukochaną. Ostatnia zwrotka przynosi nam apostrofę do wiosny. Żeby uczyniła go szczęśliwym i radosnym.

Analizą wiersza są uczucia, motyw przyrody, wiersz jest śpiewany, występują w nim zdania wykrzyknikowe i pytania. Symbolami wiersza są; uczucia, jawor, przyroda.

5). Publicystyka Oświeceniowa - Publicystami oświecenia byli min.. Staszic napisał ,, Przestrogi dla Polski” Kołątaj,, Anonima kilku listów” Jezierski ,, Katechizm o tajemnicach Rządu Polskiego” Publicyści wnieśli duży wkład w uchwalenie konstytucji 3 majowej, główne ich postulaty, to:

W ,, Przestrogach dla polski” zauważamy wyliczanie epitetów, występują apostrofy i zdania wykrzyknikowe, opisy emocjonalne oraz anafory czyli powtórzenia wyrazów,, Oni”.

5). Monachomachia jest poematem heroicznym, to gatunek który ukształtował się w starożytności, wzniosły stylem, opisywano tu wydarzenia błahe i śmieszne. Jest rodzajem poematem bohaterskiego. Utwór ukazuje wojnę a raczej konflikt dwu zakonów, którzy rywalizują, że sobą szczególnie w piciu i jedzeniu. To wizerunek zakonów żebraczych; karmelitów bosych i dominikanów. Autor przedstawia 3 karczmy, 9- klasztorów i gdzie niegdzie domki. Pojawia się tu bogini nie zgody Erys, która powoduje spór między zakonami. Rozmowa przerodziła się w konflikt, który nas śmieszy. W opisie bitwy, widać parodie wojny, wojny nie na serio. Wadami zakonu jest; próżniactwo, lenistwo, nadużywanie alkoholu i kłótliwość. Wszystko kończy się w zgodzie.

  1. Ogólne informacje o oświeceniu i znaczenia słów epoki oświeceniowej;

Oświecenie w Europie przypada na XVIIIw. We Francji mówiło się o ,, wieku filozofów”. W Anglii używano sformułowania ,, wiek rozumu”. W Niemczech operowano terminem ,,wiek oświecony” Ten ostatni termin stał się podstawą do używania nazwy epoki.

Racjonalizm - za twórcę racjonalizmu, uważany jest Kartezjusz, jego myśl to ,,Myślę więc jestem”. Prąd ten wskazuje na doniosłą rolę rozumu w poznawaniu świata.

Empiryzm - to prąd który kładł nacisk na doświadczenie jako narzędzie do poznawania świata.

Sensuralizm - uznawał zmysł np.; wzroku i słuchu za najlepszą metodę poznawania świata.

Ateizm - jest to podgląd odrzucający istnienie Boga.

Deizm - zakłada istnienie Boga jako stwórcy świata, który jednak nie ingeruje w spray ludzkie i ziemskie.

ROMANTYZM

  1. Cechy bohaterów romantycznych -

  1. Giuar jest mnichem , który przed śmiercią decyduje się opowiedzieć spowiednikowi swe tragiczne dzieje. W młodości bohater zakochał się w Leili, brance tureckiego baszy Hassana. Kiedy ich miłość wyszła na jaw, okrutny Hassan rozkazał utopić "niewierną" Leilę. Giaur czuje się w pewien sposób odpowiedzialny za śmierć ukochanej i przysięga zemstę sprawcy ich nieszczęścia. Zabicie Hassana nie przywraca jednak Giaurowi spokoju sumienia, chroni się on przed znienawidzonym światem do klasztoru. Tak więc bohater typu bajronicznego to człowiek skłócony ze światem i ze społeczeństwem, przeżywający nieszczęśliwą miłość, prowadzącą do tragicznych skutków.

  1. Werter - Po burzliwym romansie ( rozkochał w sobie dwie siostry), postanowił wypocząć na wsi podziwiając piękno przyrody. Lecz i tam poznał piękną dziewczynę o imieniu Lotta, w której się zakochał, mimo, że ta wyznała mu, że jest zakochana w innym mężczyźnie. Gdy Adolf ukochany Lotty powrócił, wówczas Walter wyjeżdża na misje. Lecz wciąż myśli o ukochanej, powraca lecz odepchnięty popełnia samobójstwo. Walter stworzył nową postać bohatera romantycznego który przeżywając nieszczęśliwą miłość, zakończył swoje życie samobójstwem

  1. Podmiot liryczny Sonetów Krymskich (A. Mickiewicz)

Mickiewicz ukazał wiele obrazów malowniczej i pięknej przyrody Krymu. Wprowadził modną w romantyzmie tematykę orientalną. Bohater jest podróżnikiem skazany, na życie z dala za ojczyzną, tęskni za nią, pragnie powroty do niej. W Sonetach porównuje step do oceanu, widać to min. w słowach, Wpłynąłem na suchy przestwór oceanu, wóź nurza się w śród fal łąk szumiących, wśród kwiatów powodzi.

d) Konrad Wallenrod- został tragicznym patriotą, będąc dzieckiem został adoptowany przez krzyżaków którzy zabili jego rodziców i rodzeństwa. Gdy dowiedział się prawdy kim jest, dostał się celowo do niewoli, by w ten sposób powrócić do Ojczyzny. Był spiskowcem w sytuacji, gdy zbliżała się wojna z Krzyżakami. Musiał wybrać pomiędzy miłością do ojczyzny, a miłością do Aldony. Wybrał Litwę - poświęcił prywatność, gdyż "szczęścia w domu nie znalazł, bo go nie było w ojczyźnie" .Sytuacja tragiczna rozgrywa się w jeszcze jednej sferze: bohater musi wybrać między honorem, a zwycięstwem nad Krzyżakami. Konrad poświęcił swój honor dla ratowania ojczyzny, złamał zasady rycerskie, gdyż nie walczył z wrogiem twarzą w twarz lecz zadał mu cios w plecy, używając podstępu.

Utwór został napisany w Petersburgu 1828r. Po przegranej Dekabrystów w Rosji, Mickiewicz uświadomił sobie że nie ma szans na otwartą walkę z Rosją ,, trzeba być lisem i lwem” . Zastosował kostium historyczny tzw. poetykę morską ( bohater przyjmuje dwulicowy tryb życia).

e) Karusia - bohaterka programowego utworu pt ,, Romantyczność”. Jest młodą , obłąkaną (po stracie ukochanego) dziewczyną. Wierzy, iż on ją w nocy odwiedza, boi się go lecz ciągle prosi go, aby przychodził do niej. Rozmawia z nim, bohaterka żyje w nierealnym świecie. Ludzie widzą jej obłąkanie, lecz mimo to solidaryzują się z nią.

f) Gustaw z IV części Dziadów - przybywa do swego nauczyciela w noc dziadów. Jest błąkającym się poświeci duchem, przybył do księdza by opowiedzieć mu o swym buli. Opisuje swoją nieszczęśliwą miłość, do doprowadziła go podobnie jak Waltra do śmierci samobójczej. Wini księdza, że wprowadził go w świat bohaterów książkowych. Gustaw ma typowe cechy bohatera romantycznego, przeżywa rozczarowaną miłość do ukochanej, buntuje się przeciw światu i niesprawiedliwym stosunkom społecznym. Gustaw pragnie podzielić się z ludźmi swymi przeżyciami, by ci wyciągnęli z nich odpowiednie wnioski.

g) Konrad z III części Dziadów -Prometeizm - Wielka Improwizacja

h) Jacek Soplica Bohater utworu pt,, Pan Tadeusz”. W młodości uważany za młodzieńca krewkiego, zabijaka, pierwszego do szabelki i panienki. Był ulubieńcem okolicznej szlachty, toteż dla tego Stolnik Horeszko zapraszał go często, do siebie ( chciał poprzez Jacka manipulować okoliczną szlachtę). Gdy Jacek zaczął ubiegać się o rękę Ewy ( córki Stolnika), Stolnik nie wyraził zgody na ich związek. Wówczas jego życie runęło, rozpił się oraz ożenił z kobietą której nie kochał. Gdy dnia pewnego, postrzelił Stolnika uznany został za wroga, musiał uchodzić z kraju. Lecz powrócił, pod kapturem księdza Robaka, który z narażeniem życia chodził z wioski do wioski i knajpy do knajpy namawiając do wzięcia udziału w powstaniu przeciw Moskalom. W walce został ranny, przed śmiercią uzyskał wybaczenie od Gerwazego. Soplica jest wzorem prawdziwego Patrioty, który zdawał sobie sprawę z tego aby coś osiągnąć trzeba działać w grupie, poświęcił się dla ojczyzny.

CECHY Utworu pt ,, Pan Tadeusz” - jest epopeją narodową

i) Kordian - Przeżywał on również rozmaite dylematy, rozterki. Podobnie jak Wallenrod chciał dokonać czynów wielkich. Lecz działał sam, jego plan, nie popierali nawet najbliżsi. Kordian postanowił zamordować Cara rosyjskiego. Gdy późnym wieczorem był już pod komnatą cara, nagle zaczął ogarniać go lęk. Zemdlał, został schwytany i postawiony przed plutonem egzekucyjnym. Pomimo, iż przez plac defilad biegnie adiutant z aktem łaski, nie dowiadujemy się czy niedoszły morderca przeżył.

Z I-o Aktu

z II-go Aktu czyli po podróży

  1. Lalka

Cechy Romantyczne Wokulskiego

  1. Widzimy jego wyidealizowaną miłość

  2. Wyidealizowany jest również jego obiekt miłości ( Izabela Łęcka- arystokratka, z pogardą spogląda na Wokulskiego, sztuczna, pełna manier)

  3. Wokulski jest źródłem cierpień

  4. Posiada cechy bohatera romantycznego, jest nadwrażliwy z miłości, jest indywidualistą, samotnikiem, pomimo, iż obracał się w różnych kręgach.

  5. Podobnie jak Kordiana, Walenroda, Gustawa z IV cz. Dziadów, nieszczęśliwa miłość popycha go do próby samobójczej.

  6. Tajemnicze zakończenie losu.

Cechy Pozytywistyczne Wokulskiego

  1. Zauważamy jego krzewienie ideału do nauki

  2. Zauważamy próby wcielenia w życie pracy organicznej i u podstaw np. pomagał ludziom, tworzył spółki z arystokracją

  3. Jest przedsiębiorczy, dobrze zorganizowany, starał się być dla wszystkich użyteczny. Żył w dobrych stosunkach z ludźmi

  1. Idealiści ,,Lalki”

Rzecki - jest idealistą polityczny, z jego pamiętnika wiemy o życiu i poglądach. Jest człowiekiem walecznym, bierze udział w wojnie na Węgrzech, walce poświęca swoją młodość. Wierzy, że Napoleon przyczyni się do wolności Polski.

Ochocki- jest młodym fanatykiem nauk, marzycielem, idealistą.

  1. Tytuł ,, Lalka”

  1. Realistyczne cechy ,,Lalki”

  1. Realizacja pracy u podstaw i organicznej- Wokulski pomagał ludziom, tworzył spółki z arystokracją

  2. Ideały postępu, nauki, powszechnej oświaty - Szuman i Ochocki są naukowcami, traktuje się ich za nieszkodliwych dziwaków, żyją w nędzy lub zamykają się w swoich pracowniach.

  3. Równouprawnienie kobiet - kobietą zmuszoną do samodzielności jest Stawska, która za swą pracę otrzymuje zbyt niskie wynagrodzenie ( nauczycielką j. Angielskiego), z trudem zarabia na życie.

6.Obraz społeczeństwa w Lalce

  1. Arystokracja - Izabela jej ojciec, baronowa Krzeszowska jej mąż są ludzmi negatywnymi, o pasożytniczym trybie życia, pogardliwi dla innych stanów

  2. Mieszczanie - Wokulski, Ochocki mieszczaństwo jest żróżnicowane są bogaci ( Wokulski) i biedni.

1

16


Wyszukiwarka