Metody i techniki Tobis, pliki zamawiane, edukacja


Metody i techniki badań socjologicznych

Dr Tomasz Tobis

Co badamy? Przedmiot badań społecznych i jego charakterystyczne własności.

J. Sztumski: Przedmiotem badań społecznych jest rzeczywistość społeczna. Obejmuje ona twory materialne (np. ludzie, czy zbiorowości społeczne) i niematerialne (idee, przesądy, wierzenia).

Na tę rzeczywistość społeczność można patrzeć w dwojaki sposób:

Jeden to obserwacja zewnętrzna (ekstraspekcyjna) -rejestracja zewnętrznych aspektów ludzkich zachowań, analizowanie przestrzennych konfiguracji.

A drugi to obserwacja właściwa, `rozumiejąca' - nie tylko chwytamy fizykalny aspekt zjawisk, ale także docieramy do subiektywnej, psychologicznej strony ludzkich działań, motywów, zachowań.

Techniki obserwacyjne

Techniki oparte na wzajemnym komunikowaniu się

Bezpośrednim

Pośrednim

Techniki niestandardowe (zmieniające się, elastyczne)

Techniki obserwacji niekontrolowanej

Techniki wywiadu swobodnego

Techniki otrzymywania wypowiedzi pisemnych niestandardowych (np. dok. osobiste, blogi, pamiętniki)

Techniki standardowe (przy użyciu narzędzi badawczych)

Techniki obserwacji kontrolowanej

Techniki wywiadu kwestionariuszowego

ankieta

Jeśli skoncentrujemy się na człowieku jako podstawowej jednostce badawczej w naukach społecznych to możemy zauważyć, że człowieka charakteryzują dwie kategorie cech:

Cechy absolutne i cechy relatywne.

Cechy (własności) absolutne można orzec o jednostce (przypisać jej) bez odniesienia do innych ludzi lub przedmiotów. (niezależnie od kontekstu) Np.

  1. cechy fizyczne/demograficzne (wiek, płeć, kolor skóry)

  2. zachowania ludzi (bieg, gestykulacja)

  3. cechy psychiczne (agresywny, zestresowany)

Do cech relatywnych możemy zaliczyć:

  1. Własności porównawcze jednostek (najstarszy, najwyższy, mało inteligentny)

  2. Własności relacjonalne jednostek (kierownik-podwładny, właściciel domu-lokator)

  3. Cechy kontekstowe- charakteryzują nie tyle jej własności w porównaniu z innymi ludźmi, czy uwikłanie w jakieś stosunki z otoczeniem, lecz raczej charakteryzują to otoczenie (przypisując jednostce co najwyżej fakt, że to otoczenie na nią oddziaływuje) np. mieszkaniec dużego miasta, student uczelni prywatnej / publicznej

Zamiast pojecia cecha w metodologii używa się pojęcia zmienna. (zmienna to cecha jakiegoś przedmiotu, np. osoby, która może przybierać co najmniej dwie wartości.

Najprostsze przykłady zmiennych i przybieranych przez nie wartości

Dla osób:

Zmienna

Wartości

Płeć

Kobieta, mężczyzna

Wiek

Młody, stary, w średnim wieku

Zawód

Hydraulik, prawnik, nauczyciel

Narodowość

Chorwat, Czech, Niemiec

Jednostką badawczą nie muszą być jednostki, mogą być rodziny, zakłady pracy itp.

Dla rodziny:

Zmienna

Wartości

Typ rodziny

Jednopokoleniowa, wielopokoleniowa

Rodzaj mieszkania

Dom jednorodzinny, kamienica, mieszkanie w bloku

Ilość dzieci

0, 1, 2, 3 lub więcej

Trzy cele (funkcje) badań społecznych wg Babbiego:

Eksploracja

Opis

Wyjaśnienie

Badania eksploracyjne

Badania eksploracyjne podejmujemy, kiedy niewiele wiemy na temat rzeczywistości, którą chcemy badać - kiedy nie potrafimy postawić konkretnych pytań badawczych, lub hipotez.

Badania eksploracyjne służą:

Badania opisowe i wyjaśniające

Badania opisowe łączą się z odpowiedzią na pytanie: jak jest?

Badania wyjaśniające łączą się z odpowiedzią na pytanie: dlaczego?

Tylko w przypadku badań wyjaśniających formułujemy hipotezy

Hipotezy

Hipotezy można formułować dwojako: Hipotezą naukową nazywamy takie przypuszczenie wysunięte w celu wyjaśnienia jakiegoś zjawiska, którego fałszywość lub prawdziwość rozstrzygamy na podstawie danych zdobytych w określony sposób.

  1. W postaci twierdzenia o występowaniu pozytywnego związku między dwiema (lub więcej) cechami (im wyższy szczebel edukacji, tym wyższe stanowisko)

  2. W postaci stwierdzenia o występowaniu negatywnego związku (np. im ktoś jest silniej zaangażowany w pracy, tym mniej czasu poświęca rodzinie)

Formułując hipotezę zakładamy, że pewna zmienna niezależna warunkuje (powoduje) określoną zmienną zależną.

Hipotezy o związkach nieprzyczynowych

Zdarza się także formułować przypuszczenie o związkach cech, w przypadku których nie możemy orzec, które z nich mogą być przyczyną a które skutkiem -wówczas stosowniej jest twierdzić o występowaniu zbieżności, a nie związku przyczynowo-skutkowego między zmiennymi. (przykład z bocianami i strażą pożarną)

Związki pozorne to takie związki między dwiema zmiennymi które występują wtedy gdy występuje jakiś inny czynnik wpływający.

Zmienna kontrolna weryfikuje sensowność związków.

Wg J. Sztumskiego wyróżnić można trzy funkcje badań:

Diagnostyczną (opis i wyjaśnienie)

Terapeutyczną (jak dokonać zmiany? Co zrobić?)

Prognostyczną (jak będzie? Co się wydarzy?)

Temat badań

Cel diagnostyczny

Cel terapeutyczny

Cel prognostyczny

Stan religijności i tendencje jej przemian w ostatnim dziesięcioleciu

+

Supermarkety a kształtowanie się nowych stylów życia - stan i perspektywy

+

Subkultury młodzieżowe w Polsce -zakres zjawiska i jego przyczyny

+

Jakość kształcenia uniwersyteckiego a potrzeby regionalnego rynku pracy -postulaty i propozycje zmian

+

Sposoby przeciwdziałania chorobom alkoholowym w dzielnicach zdegradowanych

+

Potencjalny popyt na usługi turystyczne w regionie gdańskim -trendy i kierunki rozwoju

+

Wpływ demokratycznych metod zarządzania na zwiększenie wydajności pracy w Stoczni Gdańskiej

+

Zwyczaje bożonarodzeniowe w polskich rodzinach wielkomiejskich

+

Rozwój czy regresja -dokąd zmierza polski system oświatowy?

+

Jednostki analizy

Prowadząc badania społeczne najczęściej jesteśmy zainteresowani tym, by czegoś dowiedzieć się o zbiorowościach ludzkich (studentach, rolnikach, kobietach wychowujących dzieci, polakach mających prawa wyborcze). Aby jednak formułować uogólnienia na temat zbiorowości, musimy najpierw przyjrzeć się opiniom/zachowaniom/postawom jednostek, z których te zbiorowości się składają. Te osoby najczęściej są jednostkami analizy (jednostkami badawczymi)

Jednostkami analizy mogą być:

Wymiar czasowy prowadzenia badań społecznych -badania przekrojowe i dynamiczne

Badania trendów prowadzi się wewnątrz jakiejś populacji.

Rzadziej prowadzi się badania kohort demograficznych.

Badania panelowe.

Badania zbliżone do dynamicznych

(Na przykład chcąc poznać zmiany stanu zdrowia jakiejś zbiorowości jednostek, możemy badać karty zdrowia i analizować zapisy pochodzące z kolejnych lat - w efekcie śledzimy zachodzącą zmianę.)

(np. kiedy pytamy na kogo respondent głosował w przeszłości - uzyskujemy znaczną nadreprezentację tych, którzy dziś są postrzegani dobrze, a ludzi nie przyznają się do głosowania na tych, którzy się skompromitowali.)

wtorek, 5 lutego 2008

Operacjonalizacja i wskaźniki zjawisk społecznych

Podjęcie działalności badawczej wymaga sformułowania problemu (pytania badawczego) wyrażonego w czytelnie określonych pojęciach. Zanim podejmiemy badanie musimy więc zdefiniować pojęcia, których używamy.

Definiowanie pojęć jest łatwiejsze lub bardziej skomplikowane w zależności od natury przedmiotu, który ma być zdefiniowany -np. nie mamy większych trudności by przyjąć nie budzącą kontrowersji definicję psa, budynku mieszkalnego, kolizji drogowej, osoby nieletniej.

Jednak w badaniach społecznych używamy pojęć trudniejszych do jednoznacznego określenia -więcej trudności będziemy mieli by zdefiniować `alienację', `robotniczy styl życia', `konformizm' …

Logika wyróżnia dwa rodzaje definicji -realne i nominalne

Definicja realna -jest stwierdzeniem zasadniczej natury lub cech istotnych pewnego bytu. Tego typu definicji używamy gdy zajmujemy się `realnymi' bytami.

Definicja nominalna - określa ona sposób używania danego pojęcia w języku naukowym (czy potocznym). Tego typu definicje są użyteczne gdy zajmujemy się konstruktami pojęciowymi np. w naukach społecznych. Definicje nominalne są arbitralne, nie stosuje się do nich kryterium prawda-fałsz.

Definicje nominale są użyteczne i konieczne w naukach społecznych - pozwalają nam się porozumieć co do znaczenia pewnych pojęć.

Nie są jednak wystarczające, by przejść z poziomu pojęciowego na poziom empiryczny - to znaczy możemy się dzięki nim `dogadać', ustalić o czym myślimy, ale nie jesteśmy w stanie uchwycić tych zjawisk z życia społecznego, o które nam chodzi w sposób badawczy.

W sposób badawczy (empiryczny) zjawiska społeczne takie jak zamożność, religijność, styl kierowania, zadowolenie etc. Są nam dostępne bezpośrednio (jak muchomor czy pies), ale w sposób pośredni - za pomocą wskaźników.

Wskaźnik - to pewna cecha, zdarzenie lub zjawisko na podstawie zajścia którego wnioskujemy z całą pewnością, bądź określonym prawdopodobieństwem, iż zachodzi zjawisko jakie nas interesuje.

Określić wskaźniki danego zjawiska to inaczej zoperacjonalizować, wskazać operacje jakie musimy podjąć śledząc rzeczywistość społeczną, by stwierdzić, że dane zjawisko występuje (ma określone natężenie)

Oprócz definicji realnych i nominalnych metodologia badań wymaga więc formułowania jeszcze jednego rodzaju definicji: definicji operacyjnych.

Za E. Babbie: definicja operacyjna precyzuje sposób pomiaru danego pojęcia, czyli działania (operacje) jakie będziemy musieli w tym celu wykonywać. Daje maksimum jasności co do znaczenia danego pojęcia w konkretnych badaniach.

Różna jest jednak relacja między zjawiskiem, które badamy a rozmaitymi wskaźnikami, które możemy przyjąć dla mierzenia tego zjawiska. Stąd rozróżnienie na trzy rodzaje wskaźników: definicyjne, rzeczowe i inferencyjne.

Jeśli cechy charakterystyczne danego wskaźnika składają się na definicję tego pojęcia , które ma badać - mówimy że jest to wskaźnik definicyjny.

Wskaźniki rzeczowe -zakładają istnienie między wskaźnikami, a tym na co on wskazuje takiej zależności, która podległa jego empirycznej kontroli.

Kiedy ze stwierdzenia występowania wskaźnika wnioskujemy, iż zaszło pewne zdarzenie mające charakter `własności ukrytej' - a więc nie możemy zajścia zjawiska potwierdzić na drodze bezpośredniej obserwacji - mówimy o występowaniu wskaźników inferencyjnych

Populacja i próba badawcza

Jeśli badania socjologiczne obejmują całą interesującą badacza zbiorowość - mówimy że ma charakter wyczerpujący.

W zdecydowanej większości przypadków nie jesteśmy w stanie zbadać wszystkich jednostek tworzących zbiorowość, która nas interesuje - zachodzi konieczność wybrania części jednostek do badania. Mówimy wówczas o badaniach reprezentacyjnych, w przypadku których konieczne jest dobranie próby badawczej.

Próba -określona liczba elementów zbiorowości, podlegająca badaniu, na którego podstawie wnioskuje się o cechach całej zbiorowości.

Gdy chcemy uzyskać dokładny opis statystyczny całej populacji musimy posłużyć się doborem losowym. Tylko wyniki badań opartych na doborze losowym możemy przenosić na całą populację.

Warunkiem dokonania losowania jest dostępność operatu -czyli listy jednostek populacji.

Populacja to określony teoretycznie zbiór elementów badania.

Prosty dobór losowy - polega na losowaniu pojedynczych elementów za pomocą tabeli liczb losowych (analogicznie do rzutu kostką, lub losowania lotto)

Dobór systematyczny -do próby dobierany jest co n-ty element z listy, począwszy od wylosowanego punktu startowego.

Dobór warstwowy - jest także metodą doboru losowego, badacz nie losuje jednak z całej populacji, ale z homogenicznych podzbiorów populacji, tak by po próbie znalazła się odpowiednia liczba elementów z każdego podzbioru.

Dobór grupowy -polega na wylosowaniu grupy elementów, a nie pojedynczych elementów populacji, np. wtedy gdy sporządzenie wyczerpującej liczby elementów jest niemożliwe lub bardzo trudne.

Próba celowa -dobieramy arbitralnie jednostki posiadające poszukiwaną przez nas cechę.

Metoda kuli śnieżnej - badacz zbira dane o kilku członkach jakiejś populacji, a następnie prosi te osoby, by wskazywały mu kolejne osoby spełniające kryterium przynależności do tej populacji.

Dobór kwotowy (udziałowy) -badacz posiada wiedze o istotnych cechach badanej populacji (najczęściej: płeć, wiek, miejsce zamieszkania, wykształcenie), a następnie dobiera do próby odpowiedni odsetek elementów z każdej kategorii.

Tylko dobór losowy gwarantuje, że wyniki z próby możemy przenosić na populację. Mówimy wtedy że próba jest reprezentatywna.

Przeniesienie wyników z próby na populację w doborze losowym obarczone jest błędem statystycznym, który możemy jednak oszacować.

Kwestionariusz jako narzędzie badawcze w socjologii

Standaryzacja - dbałość o jednolitość wykonywanych w ramach procesu badawczego czynności i wykorzystywanych w nim środków

Wg stopnia standaryzacji można wyróżnić różne rodzaje wywiadu socjologicznego np. R. Mayntz wyróżnia:

Charakterystyka badań surveyowych (wg Z. Gostkowskiego)

Techniki wywiadu kwestionariuszowego i ankiety służą realizacji badań surveyowych, czyli procedurze badawczej, której cechy charakterystyczne to:

  1. Między dwiema stronami procesu badawczego (czyli badaczem lub jego przedstawicielem oraz respondentem, badanym) zostaje nawiązany kontakt (pośredni lub bezpośredni) o stosunkowo krótkim czasie trwania.

  2. W czasie tego kontaktu wykorzystuje się kwestionariusz zapewniający daleko idącą standaryzację ( a więc i porównywalność) pozyskiwanych od respondenta informacji.

  3. Przekazywane przez respondenta informacje o jego postawach, opiniach, zachowaniach utożsamiane są z jego rzeczywistymi postawami, opiniami, zachowaniami.

  4. Badane osoby oraz pozyskiwane od nich informacje traktuje się statystycznie, bez rozpatrywania ich położeniowego kontekstu. Inaczej mówiąc zbieramy dane jednostkowe, aby następnie uzyskać z nich dane zagregowane.

Cechy różnicujące wywiad i ankietę

  1. Sposób komunikowania się: wywiad to komunikowanie bezpośrednie, a ankieta to komunikowanie pośrednie.

  2. Możliwości oddziaływania na respondenta: w ankiecie ich nie ma wywiad stwarza duże możliwości obserwacyjne - zachowanie ankietera może mieć mobilizujący lub demobilizujący wpływ na respondenta.

  3. Możliwość obserwacji respondenta - służyć może do interpretacji uzyskanego materiału lub oceny narzędzia badawczego.

  4. Możliwość kontrolowania respondenta - samodzielność wypowiedzi, obecność osób trzecich

  5. Dokonywanie zapisu

Trzy podstawowe funkcje kwestionariusza

  1. Przełożenie teoretycznej problematyki badawczej na pytania zadawane respondentom, tak aby odpowiedzi dostarczały informacji na których zależy badaczowi

  2. Nakłonienie respondenta do udzielania odpowiedzi, a zarazem ułatwienie mu sformułowania tej odpowiedzi przez wyznaczenie obszaru problemowego, w którym ma się poruszać

  3. Przygotowanie materiału tak, by był on przydatny do ilościowej (lub jakościowej) analizy.

Struktura kwestionariusza

Kwestionariusz badawczy to ułożona wg precyzyjnie ustalonej kolejności lista pytań wraz z miejscami przeznaczonymi na zanotowanie odpowiedzi

  1. Kwestionariusz składa się przynajmniej z trzech części:

  2. Wstępnej -spełniającej zadania formalno-ewidencyjne

  3. Pytań skierowanych do respondenta dotyczących:

    1. Zagadnień stanowiących zasadniczy przedmiot badań

    2. Twz. Społeczno-demograficznych danych respondenta (`metryczka')

  4. Końcowej

Najważniejsze reguły dotyczące kolejności pytań w kwestionariuszu:

  1. Kwestionariusz powinien być tak skonstruowany by tworzył logiczną, sensowną całość - pytania powinny logicznie wynikać jedne z drugiego

  2. `od ogółu do szczegółu' - pytanie dotyczące tego samego problemu powinny być tak stawiane, by najpierw następowały te najbardziej ogólne a potem - coraz bardziej szczegółowe.

  3. Kwestionariusz powinien się zaczynać od jednego-dwóch pytań wstępnych, mających zainteresować respondenta problematyką badania, zaś zagadnienia drażliwe, bardziej osobiste powinny być umieszczane raczej na końcu kwestionariusza.

Rodzaje pytań ankietowych

Pytania otwarte logicznie - takie pytania które nie mają ani pośrednio ani bezpośrednio określonej listy istotnych na nie odpowiedzi

Pytania zamknięte logicznie - takie pytania, na które odpowiedzi mogą być przedstawione respondentowi w formie listy jedynie możliwych z logicznego punktu widzenia

Pytania otwarte technicznie - pytanie nie zawierające listy proponowanych do wyboru do wyboru odpowiedzi, pozostawiające jej sformułowanie samemu respondentowi.

Pytanie zamknięte techniczne - pytanie, któremu towarzyszy przygotowana przez badacza lista odpowiedzi do wyboru (`kafeteria')

Klasyfikacja pytań kwestionariuszowych ze względu na ich cel (wg L. Gruszczyńskiego)

  1. Pytania wprowadzające - ich celem jest umożliwienie badaczowi przygotowania respondenta do zagadnień poruszanych w całym kwestionariuszu lub pewnych jego sekwencjach

  2. Pytania o opinie - pytania odnoszą się do sposobu postrzegania przez respondentów pewnych zjawisk, faktów, procesów do oceniania ich i ewentualnego własnego zachowania wobec nich.

  3. Pytania o fakty - dotyczące uzyskania informacji o pewnych zjawiskach, faktach. Odwołują się najczęściej do pamięci badanych.

  4. Pytania o wiedzę - intencja zadawania takich pytań jest zidentyfikowanie grup respondentów posiadających wiedzę na jakiś określony temat.

  5. Pytania o źródła informacji - stawia się je w celu zidentyfikowania źródeł, z których respondenci czerpią wiedzę na pewien temat.

  6. Pytania o motywy - ich zamiarem jest ujawnienie subiektywnie odczuwalnych pobudek do wykonywania tych czy innych zajęć, podejmowania działań lub wyrażania sądów.

  7. Pytania o sugestie - ich zadaniem jest nakłonić badanych do odpowiedzi istotnej, gdy się od niej uchylają, albo są one zbyt lakoniczne. Są to np. pytania “Czy chciałby Pan jeszcze coś dodać?” “Czy mógłby Pan poszerzyć swą odpowiedź?”

  8. Pytania uzupełniające - podobne od pytań o sugestie. Te jednak maja na celu uzyskanie dodatkowych informacji przydatnych do interpretowania poprzednio udzielonej odpowiedzi, np. “Co Pan ma na myśli?”

Skalowanie

Skalę tworzymy przypisując określony wynik punktowy pewnym układom odpowiedzi przy założeniu, że niektóre pytania świadczą o relatywnie niższym, inne zaś o wyższym poziomie danej zmiennej; skala wykorzystuje różnice intensywności wartości tej samej zmiennej, by odnaleźć różne wzorce odpowiedzi.

Pytania ze skalą jednobiegunową

Pytania ze skalą dwubiegunową

Dyferencjał semantyczny -technika ilościowego badania jaki wpływ wywiera dany obiekt na respondencie - prosimy respondentów, aby wybrali miedzy dwiema przeciwnymi postawami, stosując przy tym wyrażenia określające stopień intensywności postawy między przeciwieństwami. /np. „podoba mi się”, „nie podoba mi się”

Pytania zamknięte dysjunktywne - (wybór jednej odpowiedzi z kilku możliwych, np. Jak często czytasz Wyborczą? codziennie/raz w tyg./sporadycznie/nigdy)

Pytania zamknięte koniunktywne - (możliwość wyboru kilku odpowiedzi z kilku- np. Gdzie spędzasz czas wolny: kino/teatr/park/dom/itp)

Pytania z rangowaniem respondent porządkuje wymienione w kwestionariuszu kategorie wg podanego kryterium. W kwestionariuszu odpowiedź jest wyskalowana wg skali nominalnej. W wyniku ocen respondenta skala nominalna zmienia się w skalę rang, która jest skalą porządkową. Skale rang są często stosowane w pomiarach preferencji; są łatwe i zrozumiałe dla respondenta.

Przykład:

Oto lista cech samochodu, do których może Pan(i) przywiązywać większą lub mniejszą wagę. Proszę wpisać odpowiadające poszczególnym cechom symbole literowe kolejno do kratek skali od 1 do 9, porządkując je tak, aby cecha , która dla Pana(i) ma największą wagę, znalazła się w pierwszej kratce, druga najważniejsza cecha - w drugiej, itd.

A - producent D - łatwość obsługi G - szybkość

B - cena E - zużycie paliwa H - przyspieszenie

C - kolor F - moc silnika I - pojemność bagażnika

“ “ “ “ “ “ “ “ “ “ “

1 2 3 4 5 6 7 8 9

Wadą tych skal jest ich malejąca efektywność w miarę wzrostu liczby ocenianych cech. W przypadku dużej liczby ocenianych cech lepiej jest zastosować porównywanie parami.

Najczęstsze kategorie błędów w formułowaniu pytań ankietowych

  1. Błędy MULTIPLIKACJI => występują w pytaniach zamkniętych, gdzie osoby, rzeczy, zjawiska podawane są w liczbie mnogiej, a odpowiedź przygotowana w formie alternatywnej w kafeterii dysjunktywnej lub na skali.

np. Czy rodzice pracowali, gdy był/a Pan/i dzieckiem? TAK/NIE

  1. brak pytania filtrującego

  2. fałszywe założenie znawstwa

  3. złe skalowania

  4. pytania sugerujące

Prowadzenie badań terenowych -aranżacja

Aranżacją wywiadu nazywa się wstępna rozmowę, którą odbywa ankieter z respondentem przed rozpoczęciem realizacji wywiadu.

Dwie warstwy aranżacji:

  1. Warstwa informacyjna (kim jesteśmy, co robimy, co zrobimy z respondentem)

  2. Warstwa perswazyjna (żeby chciał, miał czas)

Siedem elementów standardowej aranżacji wywiadu:

  1. Przedstawienie się

  2. Podanie celu wizyty

  3. Wyjaśnienie zasad doboru osób w badaniu

  4. Poinformowanie o sposobie wykorzystania danych

  5. Zapewnienie o tajemnicy treści rozmowy

  6. Bezpośrednie nawiązanie do ustawy o ochronie danych osobowych

  7. Wyjaśnienie respondentowi jego roli w badaniu

Eksperyment (Maciej Brosz)

Kanony J.S. Milla

Schemat zmian towarzyszących:

  1. ABCD ->Z

  2. ABCD ->Z

Schemat jednej różnicy:

  1. ABCD ->Z

  2. BCD ->

Kanon jednej zgodności:

  1. ABD ->Z

  2. BCD ->Z

  3. ABC ->Z

  4. ACD ->

EKSPERYMENT -Jest to meta-technika pozwalająca dociekać zależności przyczynowo skutkowe.

Zawsze są dwie grupy:

Eksperymentalna P1 x P2

Kontrolna P3 P4

(P2-P1)-(P4-P3) ≠ 0

Pretest

Posttest

Trafność badań socjologicznych.

Trafność wewnętrzna. Odnosi się do pewności badacza że jakaś zmiana w obszarze zmiennej zależnej nie zostało zmienione przez czynniki obce.

Trafność zewnętrzna. Badany związek miedzy dwoma zmiennymi jest zawsze zakorzeniony w jakiejś rzeczywistości społecznej.

Typy eksperymentów.

Laboratoryjny

Terenowy

Naturalny

Prof. Ajdukiewicz: Eksperyment polega na wpływaniu, lub próbie wpływania na naturalny tok zdarzeń lub stan rzeczy poprzez manipulowanie, zmienianie w sposób znany badaczowi warunków w jakich ów tok zachodzi. Celem jest zaobserwowanie wpływu bodźca na przebieg wydarzeń.

Zakłócenia bodźca.

Niestabilność.

Historia

Dojrzewanie grupy.

Pretest

Regresja

Zmiana narzędzi pomiaru

Śmiertelność grupy

Selektywny dobór grupy

Przegląd schematów eksperymentalnych.

  1. Schemat z dwukrotnym pomiarem w jednej grupie.

  2. Schemat szeregów czasowych.

  3. Z grupą kontrolną bez pretestu.

  4. Z dwukrotnym pomiarem w różnych grupach

  5. Schemat Salomona.

Obserwacja -celowe, tzn. ukierunkowane i zamierzone oraz systematyczne postrzeganie badanego przedmiotu, procesu lub zjawiska.

Klasycy obserwacji w naukach społecznych:

Zakres działań obserwatora ukazują klasyczne badania Herberta Gansa:

Badania w dzielnicy Bostonu (West End) nad ubogimi robotnikami

I

Obserwacja ukryta

Gdy członkowie badanej grupy nie wiedzą, że są przedmiotem prowadzonych badań

Obserwacja jawna

Gdy badanych informuje się o roli i celu badacza, o problemach, które są przedmiotem jego studiów.

II

Obserwacja uczestnicząca (wewnętrzna)

-obserwator jest czynnie zaangażowany w życie danej grupy -przyjmuje rolę jednego z jej członków

Obserwacja nieuczestnicząca (zewnętrzna)

Badacz pozostaje na zewnątrz grupy.

Cztery role badacza prowadzącego obserwację (wg Junkera i Golda)

  1. Kompletny uczestnik, obserwacja uczestnicząca, ukryta. W tej roli badacz ukrywa swoją tożsamość nie ujawniając jej osobom, które obserwuje. Tego typu obserwacja może budzić poważne zastrzeżenia etyczne.

  2. Uczestnik, jako obserwator -obserwacja uczestnicząca, jawna. Badacz otrzymał zgodę grupy, by uczestniczyć w jej życiu i obserwować ją w naturalnym otoczeniu. Początkowo badacz powinien być raczej pasywny, by nie popsuć nawiązujących się nici kontaktu. Kiedy zostanie zaakceptowany - ma możliwość poznawania `tajemnic' grupy.

  3. Obserwator, jako uczestnik. Obserwacja nieuczestnicząca jawna. Badacz spotyka się z obserwowanymi raz-dwa razy. Kontakt z badanymi jest bardzo krótki, nie ma potrzeby bardziej rozbudowanych relacji z badanymi.

  4. Kompletny obserwator. Obserwacja nieuczestnicząca, ukryta. Badacz w ogóle nie kontaktuje się z badanymi. Obserwowani znajdują się w laboratorium, wszystkie zmienne są kontrolowane.

Realizacja badań obserwacyjnych obejmuje:

Na inne aspekty należy zwrócić uwagę w obserwacji kontrolowanej i niekontrolowanej.

Różne okoliczności mogą obniżać wartość obserwacji - szczególnie należy zwrócić uwagę na zjawisko apercepcji. Polega ono na powiązaniu spostrzeżenia z ogólna treścią życia psychicznego osoby je dokonującej. Obraz rzeczywistości może być bardziej lub mniej wierny w zależności od:

Prowadzenie obserwacji niekontrolowanej

Notowanie obserwacji

Prowadzenie obserwacji kontrolowanej.

Zainteresowanie badacza są bardziej selektywne niż w obserwacji niekontrolowanej. W związku z tym badaczy prowadzących o.k. najczęściej następujące przejawy życia społecznego:

Dwa rodzaje obserwacji kontrolowanej:

Socjometria

(struktura socjometryczna grupy)

Technika socjometryczna służy badaniu relacji interpersonalnych w małych grupach społecznych.

Struktura socjometryczna grupy to taka, w której poszczególne pozycje wiążą się ze sobą stosunki lubienie się, nielubienia lub odrzucenia -czyli atrakcyjności pozytywnych i negatywnych postaw interpersonalnych.

Test socjometryczny polega na dokonywaniu przez osoby badane wyborów pozytywnych lub negatywnych.

Twórca socjometrii J. Moreno sformułował następujące warunki, jakim powinien odpowiadać dobry test socjometryczny:

  1. Grupa powinna być jasno zdefiniowana, wybory pozytywne i negatywne powinny ograniczać się jedynie do członków tak zdefiniowanej grupy

  2. Badacz nie powinien ograniczać liczby osób, które można wybrać lub odrzucić.

  3. Kryterium dokonywania wyborów powinno być jasno określone przez badacza

  4. Wyniki badań powinno się wykorzystywać do dokonywania zmian w grupie, zgodnie z preferencjami wyrażonymi przez jej członków.

  5. Badanym powinno się zapewnić tajność podczas rozwiązywania testu oraz dyskrecję co do rezultatów badania

  6. Pytania należy tak formułować, by były jasno i jednoznacznie rozumiane przez wszystkich członków grupy.

Odmiany techniki socjometrycznej

Cele badań socjometrycznych

Ogólne wymagania, jakim powinny odpowiadać kryteria socjometryczne

Konfiguracje socjometryczne


Wyszukiwarka