DYDAKTYKA HERBARTOWSKA- podstawa szkoły tradycyjnej

Jan Fryderyk Herbart- niem filozof, psycholog, pedagog, ojciec pedag naukowej, porównywany do Kopernika.

*próbował skonstruować naukowy system pedagogiki oparty na dorobku teoretycznym etyki i psychologii

*etyka miala wyznaczać cel wychowania, a psychologia drogi i środki wiodące do tego celu

*najważniejszym celem wychowania jest ukształtowanie silnych moralnie charakterów.

Służą temu:

-kierowanie dziećmi i młodzieżą

-karność

-nauczanie wychowujące

Efektywność nauczania:

-etap zgłębiania

-etap ogarniania

Dwa stadia:

-spoczynek

-ruch

Schemat stopni przyswajania treści:

-zgłębianie spoczywające

-zgłebianie postępujące

-ogarnianie spoczywające

-ogarnianie postępujące

Stopnie formalne nauczania wg Herbarta:

1 jasność

2 kojarzenie

3system

4 metoda

Wg Reina:

1 przygotowanie

2 podanie

3 powiązanie

4 zebranie

5 zastosowanie

Cechy:

-formalizm- jednym systemem prowadzono wiele przedmiotów ograniczało to nauczycieli

-nauka pamięciowa

-wychowanie fizyczne

-prace domowe

-stosowanie kar fizycznych

-brak indywidualnego podejścia do ucznia

Program naucznia:

-dużo przedmiotów ścisłych

-szkoły dostępne tylko dla chłopców

-stanowi rozwój intelektualny, sztuka dla sztuki, nie miała wiedza zastosowania w praktyce

-zajęć praktycznych nie było

-rygorystyczna, zadaniem było wykształcnie erudyty-czł wszechwiedzący

SZKOŁA PROGRESYWNA - John Dewey

*szkoła dla życia i przez życie, potępiano rygoryzm

*J.dewey opracował zasady dydaktyki, którą nazwano postępową czyli progrestywistyczną

-był zwolennikiem szkoły która by uwzględniała zainteresowania uczniów

-rozwijała umysły, uczucia i wolę

-uczyła myśleć i działać

-była miejscem swobodnej, twórczej pracy

-motywuje do współdziałania i zespołowych form wysiłku

-indywidualizowała treść oraz tempo nauki

-była terenem spontanicznej aktywności uczniów

-nie przedkładała przekazywania wiedzy nad rozwój samodzielnego myślenia

-motywowała do dostrzegania, formułowania i rozwiązywania problemów teoretycznych i praktycznych oraz przygotowywała uczniów do aktywnego uczestnictwa w życiu społ

Podstawowe cele zajęć praktycznych:

-rozwój wrodzonych zdolności

-uzyskanie bogatego i różnorodnego dośw

-zachęcanie uczniów do działalności wywołującej określone zainteresowania

-uczynienie szkoły terenem życia dzieci i młodzieży

Elementy wchodzące w zakres myślenia:

-hipoteza

-logiczna weryfikacja'

-rozwiązywanie problemu

-sprawdzenie

Etapy myślenia:

-Odczucie trudności

-określenie trudności

-Szukanie rozwiązań

-logiczna weryfikacja hipotez

-empiryczna weryfikacja hipotez

Podstawowe cechy nauczania realizowanego, zgodnie z założeniami dydaktyki progres:

-podział treści nauczania na interdyscyplinarne bloki

-samodzielne zdobywanie wiedzy przez uczniów, nauczyciel pełni przeważnie rolę obserwatora pracy dzieci i młodzieży

-uczniowie są aktywni

-uczniowie mają pewien wpływ na dobór treści nauczania

-dominuje uczenie się oparte na rozwiązywaniu problemów

-pobudzać uczniów do nauki mają motywy wewnętrzne, w tym potrzeby i zainteresowania poznawcze

-niezbyt częsta kontrola wyników nauczania, nacisk na samokontrolę

-współpraca

-szkoła jest głownym, ale nie jedynym miejscem uczenia się

-silny nacisk na samorzutną twórczość uczniów

Stopnie formalne nauczania wg Reina:

1 przygotowanie

2podanie

3powiązanie

4zebranie

5zastosowanie

Wg Deweya:

1doprowadzenie do odczucia trudności

2sformułowanie problemu

3wysunięcie hipotezy dotyczącej rozwiązania problemu

4weryfikacja logiczna lub/i empiryczna hipotezy

5działanie zgodne z obraną hipotezą

WSPÓŁCZESNE TEORIE EDUKACYJNE

Perenializm- nazwa od angielskiego słowa perenial- wieloletni, trwały, stały. Odwołując się do przeszłości, kładzie nacisk na trwałość uznawanych przez tradycję idei, wartości, dziedzictwo kultury, trwałość treści zawartych w wytworach naszej intelektualnej przeszłości, na zdolności człowieka do zrozumienia.

Założenia:

1.natura człowieka jest stała,

2.wobec tego natura edukacji powinna być stała i uniwersalna,

3.cechą wyróżniającą człowieka jest rozum,

4.edukacja powinna wskazywać drogę i prowadzić ku prawdzie, która jest wieczna; w mniejszym stopniu powinna prowadzić do zrozumienia świata, gdyż ten jest zmienny temporalny,

5.uczniowie powinni uczyć się tych przedmiotów, które pomogą im zrozumieć ciągłość świata i naturę człowieka.

Program nauczania:

-powinien zawierać materiały o charakterze poznawczym, specjalnie dobrane, by przyczyniły się do rozwijania zdolności rozumowania

-powinien być ułożony w logiczny sposób

-powinien umożliwiać uczniom korzystanie z symbolicznych wzorców myślowych i komunikacyjnych

-powinien opierać się na układzie przedmiotowym zawierającym: historię, język, matematykę, logikę, literaturę, nauki przyrodnicze, nauki humanistyczne

-powinien ugruntować zasady etyczne

-powinien zachęcać do przyjęcia krytycznej postawy względem kwestii moralnych, estetycznych i religijnych

-powinien wpajać szacunek dla dorobku kulturowego, zwłaszcza dzieł, w których zawarty jest ułamek ponadczasowych prawd i wartości, a które stanowią źródło inspiracji dla ludzi żyjących w różnych epokach

Przedstawiciele: Bloom, Adler, Omstein

Esencjalizm- z łac. Esencja. nurt pedagogiczny, coś, co jest niezbędne, istota czegoś.

Założenia:

Ontologiczne - to że świat istnieje obiektywnie, jest przedmiotem naszego doświadczania. Uczenie się jest poznawaniem realnie istniejącego świata.

Epistemologiczne - poznawanie świata to systematyczne przybliżanie się ku jego obiektywnej wizji. Nasza wiedza o świecie nie jest pełna, zależy od postępu nauki.

Aksjologiczne - wartości są trwałe, dalekosiężne. Świat rozwijając się rzutuje na wartości i cele wychowania które mogą być modyfikowane ze wzrostem stopnia nauki.

Cele Esencjalistów - wiara w istnienie podstawowych faktów i wartości, które powinni poznać wszyscy uczniowie. Zadaniem szkoły jest transmisja owych faktów i wartości, szerzej kultury.

Zasady edukacji esencjonalnej:

1uczenie się

2inicjatorem procesów edukacyjnych powinien być nauczyciel

3zaangażowanie jest istotą procesu edukacji

4jedynym w klasie autorytetem jest nauczyciel

Rola nauczyciela:

1 nauczyciel jako ekspert mający swoją dziedzinę za swój autorytet moralny i naukowy,

2 cele to rozwijanie myślenia pojęciowego, kształcenie,

3 treści nauczania koncentrowane wokół przedmiotów:

I planowe: język ojczysty, hist, itp.

II planowe: przedmioty instrumentalne

Rekonstrukcjonizm - teoria z lat 30tych w USA, na skutek kryzysu, który odcisnął piętno na jej założeniach. Brameld nazwał ją teorią kryzysu (filozofia kryzysu).

Przedstawiciele: Kazimierz Sośnicki, Zbigniew Kwieciński

Stawia ona przed edukacją nowe wyzwania:

-przygotować uczniów do zmian cywilizacyjnych, do przełomów, jakie niebawem będą ich doświadczeniem życiowym.

-Nadrzędnym celem jest przygotowanie człowieka do nowych zmian jakie zachodzą w życiu,

-tworzenie człowieka nowej generacji.

Cele rekonstrukcjonalizmu:

1.wszystkie filozofie, ideologie i teorie mają swoją kulturową podstawę,

2.kultura jest dynamiczna, ciągle się zmienia i rozwija,

3.ludzie tworzą kulturę, więc ona jest swoistym odbiciem człowieka.

Modele rekonstrukcjonalizmu:

1.badać krytycznie dziedzictwo,

2.nie unikać problemów spornych,

3.celowo zmierzać do społecznych i kulturowych zmian,

4.kultywować społeczną postawę,

5.konkretne programy działania,

6.wychowanie powinno być wychowaniem do przyszłości.

ROLA NAUCZYCIELA: Powinni być pionierami odnowy społecznej, pełnić kluczową i twórczą rolę, wymagać należy od nich rozległej i pogłębionej wiedzy, umiejętności krytycznego oglądu rzeczywistości, oceny zmian cywilizacyjnych i ich wpływu na życie przyszłe.

Behawioryzm­- teoria psychologiczna, ale jej związki z dydaktyką są bardzo wyraźne, źródło to filozofia analityczna.

Behawioryzm wypracował 2 grupy teorii uczenia się, kład nacisk na środowisko zewnętrzne, pomijają bodźce wewnętrzne:

1.uczenie się traktuje jako proces, za pomocą którego następuje modyfikowanie czy zmiana zachowań dzięki doświadczaniu lub ćwiczeniu.

2.poznawcze teorie uczenia się, które kładą nacisk na zdobywanie wiedzy oraz sposób jej organizowania i wiązania.

Behawioryzm przejmował się przedmiotem uczenia się, w której przedmiotem są wyłącznie obserwowane przejawy zachowania się jednostek, czyli te, które mogą być zaobserwowane, zarejestrowane, kontrolowane. Modele tej nauki wykorzystano w nauczaniu indywidualnym, programowym i kształceniu wspomaganym komputerowo.

Modele behawiorystyczne u procesie nauczania(7):

1.usuwanie luk utrudniających uczenie się,

2.dobrze określone, bliskie i daleki cele,

3.dostosowanie materiałów dydaktycznych do możliwości ucznia

4.ukształtowanie zachowań za pomocą zadań

5.powtórki, ćwiczenia, nawyki i metody wywołania właściwych reakcji

6.wzmocnienie, powtarzanie, przegląd, prace domowe

7.diagnozowanie, ocenianie, ponowne ocenianie potrzeb ucznia.

Przedstawiciele: John Watson, Edward Tolman, Klark Hrull, Skimner

CELE KSZTAŁCENIA. Treść i zakres kształcenia ogólnego.

Pojęcie celów kształcenia.
Cele kształcenia - kierunkowskazy, świadomie założone skutki, które chcemy osiągnąć w procesie kształcenia; działania, które mają doprowadzić do danego stanu rzeczy.
Znaczenie celów kształcenia w procesie edukacyjnym.
- stanowią podstawowy czynnik wyznaczający rozwiązania innych elementów procesu kształcenia. Są wyznacznikiem doboru i układu treści kształcenia, podstawowym kryterium w doborze metod, form organizacyjnych i środków dydaktycznych.
- stanowią podstawę planowania i organizowania działań uczestników procesu kształcenia
- są kryterium oceny efektywności procesu dydaktycznego.
Rodzaje celów kształcenia:
I podział wg czasu:
• Potencjalne - funkcjonują one do momentu rozpoczęcia procesu dydaktyczno-wychowawczego, czyli do czasu zanim zacznie się je osiągać
• Aktualne - symbolizują one rozpoczęcie procesu edukacyjnego (do realizacji włącza się nauczyciel i uczniowie)
II podział wg przedmiotu i podmiotu kształcenia:
• Rzeczowe (przedmiotowe) - oznaczają określenie zmian w zasobie wiedzy, umiejętnościach jej stosowania w praktycznych i teoretycznych działaniach uczniów.
• Podmiotowe - mamy na uwadze zmiany w rozwoju sprawności umysłowych, postaw i systemu wartości wywołane procesem dydaktyczno-wychowawczym.
III podział wg stopnia ogólności:
• Ogólne - wyrażają to, co ma być „produktem końcowym” tego procesu (wyrażone w kategoriach funkcji).
• Pośrednie - otrzymuje się w rezultacie podziału celów ogólnych wyrażonych w kategoriach funkcji na składniki w postaci czynności.
• Szczegółowe - precyzyjne sposoby wyrażania ogólnych celów w postaci zadań, pytań, problemów, poleceń. Operacyjne cele kształcenia to opisy zachowań uczniów, jakie mają oni przejawiać po ukończeniu lekcji.
IV podział wg sfer osobowości:
• Poznawcze - dotyczą zmian w sferze poznawczej osobowości
• Emocjonalne (afektywne) - dotyczy zmian w sferze afektywnej osobowości
• Psychomotoryczne - dotyczą zmian w sferze psychoruchowej osobowości

Cechy celów kształcenia:
KONSTYTUTYWNE:
• Wykonalność (realność) - dające się zrealizować
• Logiczność - pozbawione wewnętrznych sprzeczności
• Dostrzegalność - określone tak, aby można było ustalić stan ich wykonania
• Wymierność - określone tak, aby można było dostrzec, czy dany cel został zrealizowany, czy nie
• Rzeczowość i precyzyjność - cele powinny zawierać syntetyczny opis tego, co chcemy osiągnąć.
SPECYFICZNE CECHY CELÓW SZCZEGÓŁOWYCH:
• Są sformułowane z punktu widzenia ucznia
• Opisuje, co uczeń potrafi zrobić po zakończeniu procesu kształcenia np. uczeń umie nazwać, rozpoznać, zastosować, przeanalizować itp.
• Wymieniają warunki ograniczające, które muszą być spełnione np.: ograniczenie czasu, ograniczenie liczby błędów, ograniczenie dotyczące tego, co może być stosowane jako pomoc przy wykonaniu zadania itp.
• Reprezentują różne typy zachowania ucznia
Treści kształcenia- jest to ogół uporządkowanych wiadomości, niezależnych od ucznia czyli zobiektywizowanym znaczeniu.

Ogół sytuacji pedagogicznych- nakierowanych na porządane zmiany w osobowości ucznia, które można określić jako cele kształcenia i ogół planowanych doświadczeń ucznia w szkole. Obejmujący zarówno wiadomości jak i przeżycia.

Pedagogiczne teorie doboru treści kształcenia i ich charakter:

-materializm dydaktyczny

-najważniejszym zadaniem szkoły jest przekazanie jak największej ilości wiadomości z różnych dziedzin nauki

-encyklopedyści uważali, że proporcjonalnie do ilości przyswajanego materiału przez uczniów rośnie stopień zrozumienia

-umieszczenie w dotychczasowych programach nauczania jak najwięcej materiału ze swojej dyscypliny

Słabości i wady:

-przeładowanie programów szkolnych

-niedostateczny stopień korelacji treści i kształcenia

-pośpiech i powierzchowność realizacji treści

-uczniowie są bierni

Główne założenia formalizmu dydaktycznego:

*zwolennicy: heraklit, Szmit

-treści kształcenia to tylko środek służący do rozwijania zdolności i zainteresowań poznawczych uczniów

-cel szkoły to pogłębianie, rozszerzanie, uszlachetnianie właśnie tych zdolności, do ich rozwijania najlepiej nadają się przedmioty instrumentalne: matematyka i polski

Słabości formalizmu dydaktycznego:

-eksportowanie podmiotowej strony kształcenia

-pomijanie przekazywania usystematyzowanej wiedzy

-ignorowanie rozwijania umiejętności praktycznych

TAKSONOMIE CELÓW EDUKACYJNYCH, CELÓW WYCHOWANIA I KSZTAŁCENIA

Edukacja-pojęcie związane z rozwojem umysłowym i wiedzą czł.

Cele edukacyjne:

1 rozwijanie myślenia:

-r. pamięci

-r. umiejętności czytania ze zrozumieniem

-r. zdolności i zainteresowań matematycznych

-r. umiejętności informacji

2 rozwijanie osobowości

-nauczanie dobrej organizacji pracy

-rozwijanie umiejętności współdziałania w grupie

-wyrabianie nawyków sprawdzania otrzymywanych odpowiedzi i korygowania błedów

-wyrabianie systematycznych pracowitości i wytrwałości

Wychowanie-kształtowanie osobowości czł. Proces całożyciowy.

Cele wychowawcze:

1 przygotowanie dzieci i młodzieży do aktywnego uczestnictwa w życiu społ, do respektowania praw czł, do partnerskiej współpracy narodowej

2 przysposobienie młodego pokolenia do pracy zawodowej

3 przygotowanie uczniów do czynnego uczestnictwa w życiu kulturalnym

4 zapewnienie każdemu dziecku możliwie pełnego, wszechstronnego rozwoju intelektualnego, moralnego, fizycznego, estetycznego

Kształcenie- to całość doświadczeń składających się na proces zdobywania przez jednostkę umiejętności wiedzy oraz rozumienia otaczającego ją świata

Cele kształcenia ogólnego:

-ogólne- podstawa usystematyzowania wiedzy o przyrodzie, społ, technice i kulturze. Zakres umożliwiający rozumienie najważniejszych rzeczy, zjawisk, wydarzeń

-rozwijanie zdolności zainteresowań poznawczych- krytyczne myślenie, uwagi, wyobraźni, pamięci, fantazji i różnorakich umiejętności praktycznych

-kształtowanie dzieci i młodzieży akceptowanego społecznie systemu wartości. Poglądy i przekonania wyznaczające stosunek do świata oraz ukierunkowane ich postępowania

-wdrażanie uczniów do samokształcenia, wyróżnienie u nich potrzeby stałego zarazem systematycznego uzupełniania posiadanej wiedzy i umiejętności w drodze świadomego uczenia się pozaszkolnego

-ogólnie podstawy produkcji i organizacji pracy, najważniejsze dziedziny wytwórczości oraz wyposażenie ich w umiejętności posługiwania się najprostszymi narzędziami i maszynami.

PROCEDURA OPERNACJONALIZACJI EDUKACYJNYCH CELÓW OGÓLNYCH

Opernacjonalizacja celów kształcenia jest to jednoznaczne i konkretne opisywanie zachowań lub czynności w której uczniowie mają przejawiać po zakończeniu cyklu kształcenia.

Najważniejszą zaletą jest to że odnosi się wprost do ucznia i odnosi się zarówno jak i do nauczyciela i ucznia.

Dokumenty:

1 opis zachowania- jakiego oczekujemy od nauczyciela po zakończeniu nauki

2 opis warunków- w jakim uczeń ma demonstrować te zachowania

3 standardy określające najniższy poziom realizowań zachowania końcowego

W toku operacjonalizacji cele ogólne ulegają następujące zmiany:

-sprecyzowanie

-uszczegółowienie

-konkretyzacja

Inne cechy operacjonalizacji;

-jednoznaczność

-logiczność

-wykonalność

-mierzalność

Zasady:

-poszanowanie osobowości wychowanka i jego osobistej sfery

-umiar w uszczegółowieniu

-zachowanie celu ogólnego

Zalety systemu operacjonalnego:

-jednoznaczność- uczeń demonstruje swoje zainteresowania, odnosi się wprost do ucznia, mobilizuje ucznia i nauczyciela

-ubóstwo znaczenia

-podporządkowanie emocji

-poszadkowanie przedmiotu

-pracochłonność

Podsumowując: operacjonalizacja jest zabiegiem niezbędnym w edukacji, cele ogólne są często formułowane odgórnie i aby je sprecyzować należy użyć celu operacjonalizacji w kształceniu.

Taksonomia Blooma- obejmuje sześć głównych poziomów. Każdy poziom wymaga bardziej złożonych i abstrakcyjnych procesów myślowych.

TAKSONOMIA B. S. BLOOMA ODNOSZĄCA SIĘ DO SFERY POZNAWCZEJ:
I. Wiedza (wiadomości) - znajomość faktów, terminologii, znaków konwencjonalnych, klasyfikacji, pojęć ogólnych, teorii, zasad, praw
II. Rozumienie - transfer, interpretacja, ekstrapolacja - wnioskowanie o całej grupie na podstawie wyników badań dotyczących tylko części.
III. Zastosowanie - metod, reguł, pojęć ogólnych
IV. Analiza - umiejętność dokonywania podziału całości na elementy, ustalania hierarchii tych elementów i stosunków między nimi, analiza elementów, analiza stosunków między nimi.
V. Synteza - tworzenie całości z danych elementów w celu uzyskania nowej struktury, wytworzenie własnego dzieła, opracowanie planu działania, stworzenie obrazu całości na podstawie częściowych danych.
VI. Ewaluacja - ocena na podstawie kryteriów wewnętrznych i zewnętrznych.

TEORIE DOBORU TREŚCI KSZTAŁCENIA -materializm dydaktyczny

Treści kształcenia- umożliwiają realizację celów, są głównym czynnikiem dydaktycznego i wychowawczego oddziaływania w procesie kształcenia. To wszystko to, czego się uczymy.

Materializm dydaktyczny zaliczany jest do najważniejszych teorii doboru treści kształcenia. Inna nazwa materializmu dydakt to encyklopedyzm. Twórcą był Fredrich Wilhelm Doerpfeld. Pt. „materializm dydaktyczny”.

Encyklopedyści zakładali że zasadniczym celem pracy szkoły powinno być przekazanie uczniom jak największego zasobu wiadomości z możliwie różnych dziedzinnauki.

Encyklopedyści uważali że proporcjonalnie do ilości opanowanego materiału kształtował się będzie stopień rozumienia przez uczniów określonego fragmentu rzeczywiście odzwierciedlonego za pomocą tego właśnie materiału.

Encyklopedyści tworzyli wiele obszernych programów nauczania. Realizacja takich programów zmusza nauczyciela do przerabiania z uczniami wiele tematów na zajęciach poza lekcjami. Praca ucznia jest mało efektowna, mają bierny odbiór przekazywanych informacji, przyswajają fragmenty powierzchownie i pamięciowo. W domu zdatni są tylko na siebie.

Słabości i wady encyklopedyzmu:

-przeładowanie programów szkolnych

-niedostateczny stopień korelacji treści i kształcenia

-pośpiech i powierzchowność dotychczasowych realizacji treści

-uczniowie są bierni

Przedstawiciele: Jan Amos Komeński, John Milton, Johan Bernard

Teoria kształcenia ogólnego- zakładająca że celem wykszt jest przede wszystkim rozwijanie zdolności poznawczych uczniów w przeciwieństwie do encyklopedyzmudydakt formalizm dydakt nie przywiązuje większej wagi do przekazywania wiedzy.

Kryterium doboru przedmiotów nauczania powinna być wartość kształcąca danego przedmiotu, jego przydatnośc do kształcenia u rozwijania sił poznawczych uczniów. Ceniono wysoko matematykę i j klasyczny.

Celem nauczania powinno być wzmocnienie sprawności umysłowej uczniów, czyli wykształcenie formalne.

Formalizm dydaktyczny jest to koncepcja doboru treści kształcenia ogólnego zakładająca, że głównym celem nauczania nie jest dostarczenie wiedzy lecz kształtowanie umysłu.

Formalizm-zwracanie większej uwagi na formę lub stronę formalną lub stronę formalną czegoś, niż na treść. Formalizm jest to ścisłe trzymanie się obowiązujących przepisów.

Formalizm dydaktyczny- przywiązuje większą uwagę do celów formalnych to jest rozwoju zdolności umysłowych niż do znacznego poszerzania wiedzy. `nauczyć uczniów myśleć tylko tego, nic więcej a reszta tzn wiedza dana im będzie przez przyrost” Dobrowolski

Wady formalizmu:

-pominiecie

-eksponowanie podmiotowej strony

-pomijanie przekazywania usystematyzowanej wiedzy

-Lekceważono nauki przyrodnicze

-rozumowe poznawanie rzeczywistości

Zalety:

-głowną zaletą teorii było zwrócenie uwagi na potrzeby rozwoju zdolności i zainteresowań ucznia oraz na pamięć, wyobrażenie, myślenie

EGZEMPLARYZM I MATERIALIZM FUNKCJONALNY

Egzemplaryzm-opracował w latach 50 XXw Hans Scheuerl

Zwolennicy tej teorii wychodzili z założenia iż bezwzględnie wskazane powinno być zminimalizowanie materiału nauczania przewidywanego w programie kształcenia dla różnorakich typow szkoł jednak redukcja o której mowa nie powinna doprowadzic do zaburzenia wizerunku swiata odbijając się w świadomości młodych ludzi, ponieważ moglo by to doprowadzic do wielu niekorzystnych skutków ściśle pedagogicznych i tych niezwiązanych z procesem wychowania i kształcenia.

Sposoby postepwania

-nauczanie pragmatyczne-przykład wzor.uczen powinien poznac ile jest bezwzględnie konieczne aby mogł wytworzyc sobie poprawny obraz zagadnienia przewidzianego tematem-jego istotę

-egzemplarystyczny układ treści zakłada iż aby przekładać wiedzę w sposób ciągły należy operować jej egzemplarzami tematycznymi przy czym każdy egzemplarz powinien być reprezentatywny dla tematu. Opracowanie wiadomości na temat 1 egzęplarz umożliwi scharakteryzowanie całego pojęcia tematu.

Materializm funkcjonalny- twórca Wincenty Okoń swoją teorię zawarł w książce Pt. podstawy wykształcenia ogólnego 1962.

Okoń podkreśla potrzebę opracowania teorii która zapewniłaby uczniom zarówno wiedzę jak i umiejętności posługiwania się nią w procesie przekształcania rzeczywistości u podstaw tej teorii musi się znaleźć założenie o integralnym związku poznania z działaniem. Poznanie ma służyć usprawnieniu i udoskonaleniu działalności ludzkiej natomiast działanie ma służyć jako wolny sposób poznania rzeczywistości. Wiedza zdobyta w szkole ma służyć uczniom do przekształcania dostępnych infragmentów rzeczywistości przyrodniczej społecznej kulturalnej i technicznej oraz kształcić ich sposób sprzyjający samodzielnemu myśleniu i działaniu oraz samokształceniu.

Kryterium doboru treści wg tej teorii miały opierać się na światopoglądzie, na ideach przewodnich i wszechstronnej działalności uczniów o charakterze przyrodniczym, społecznym, kulturowym i technicznym.

OGNIWA PROCESU NAUCZANIA-UCZENIA SIĘ

Ogniwa- mają przede wszystkim charakter dyrektyw postępowania dydaktycznego, przeznaczonych dla nauczycieli, tzn. wskazują, jak należy uczynić, aby uzyskać optymalne wyniki.

Ogniwa procesu nauczania-uczenia się w podającym toku pracy dydaktycznej:

1. Przygotowanie do pracy.

2. Podanie uczniom nowego materiału.

3. Synteza przekazanego uczniom materiału.

4. Kontrola stopnia opanowania przez uczniów przekazywanych im wiadomości.

Niewątpliwą zaletę omawianego toku nauczania stanowi szybkie i bezpośrednie przekazywanie uczniom gotowej wiedzy przez nauczyciela. Jego słabość polega natomiast na niskim stopniu aktywności uczniów na lekcji oraz na głównie pamięciowym sposobie przyswajania przez nich wiedzy. Dlatego też tok podający, zbliżony do herbartowskiej koncepcji stopni formalnych, nie powinien dominować we współczesnej szkole, lecz jedynie uzupełniać tok poszukujący.

Ogniwa procesu nauczania-uczenia się w poszukującym toku pracy dydaktycznej:

1. Uświadomienie sobie przez uczniów, pracujących pod kierunkiem nauczyciela, określonej trudności o charakterze teoretycznym lub praktycznym jest punktem wyjścia do samodzielnego sformułowania rozwiązywanego przez nich problemu.

2. Słowne określenie napotkanej trudności, tzn. sformułowanie problemu oraz zebranie i uporządkowanie zarówno danych, jak i niewiadomych, które wiążą się bezpośrednio i pośrednio z rozwiązywanym problemem.

3. Formułowanie hipotezy prowadzące do rozwiązania problemu oraz uzasadnienie każdej z nich na podstawie swej dotychczasowej wiedzy.

4. Weryfikacja empiryczna hipotez.

5. Włączanie tych nowych wiadomości i umiejętności do systemu posiadanej przez uczniów wiedzy, ich utrwalenie i zastosowanie w działalności teoretycznej lub praktycznej.

Poszukujący tok nauczania wymaga od uczniów więcej samodzielności myślenia i działania aniżeli tok podający, zapewniając tez im wiedze trwalszą i bardziej operatywną.

Rola nauczyciela:

Nauczyciel nie powinien wskazywać uczniom gotowych rozwiązań analizowanych problemów, powinien on im jednak pomagać w znalezieniu właściwych pomysłów, stwarzać sytuacje skłaniające ich do samodzielnego myślenia, a równocześnie chronić przed pomysłami błędnymi.

FUNKCJE WYCHOWAWCZE PROCESU NAUCZANIA-UCZENIA SIĘ

Racjonalnie przygotowany i właściwie realizowany proces nauczania-uczenia się zapewnia dzieciom i młodzieży opanowanie nie tylko określonych wiadomości, umiejętności i nawyków, lecz również pełny, wszechstronny rozwój oraz kształtuje pożądane cechy osobowości. Dlatego właśnie proces ten spełnia ważne funkcje wychowawcze.

ZASADA POGLĄDOWOŚCI

Inaczej nazywana zasadą bezpośredniości, jest to jedna z najwcześniej sformułowanych, a zarazem najpowszechniej uznawanych zasad nauczania. Wskazuje ona na konieczność zdobywania wiedzy poprzez bezpośrednie poznawanie rzeczy i zjawisk lub przez zetknięcie się z nimi przy pomocy środków dydaktycznych (tj. modele, obrazy, schematy, wykresy, tabele). Funkcją tej zasady jest ułatwienie zrozumienia i zapamiętywania. Jej przestrzeganie przez nauczyciela ma się przyczynić do usunięcia z procesu nauczania-uczenia się wszelkiego werbalizmu, tj. zastępowania przedmiotów przez oznaczające je, ale często nie znane uczniom wyrazy.

Zasada ta wyraża konieczność zdobywania wiedzy poprzez:

-bezpośrednie poznanie omawianego aktualnie zjawiska np. obserwacja zjawiska fizycznego

-bezpośrednie poznanie omawianej rzeczy, przedmiotu np. model, schemat wykres

Zasada przystępności w nauczaniu

Z zasady przystępności w nauczaniu, którą nazywa się inaczej zasadą stopniowania trudności, jest to jedna z najbardziej popularnych zasad nauczania dostosowanych do stopnia rozwoju i możliwości uczniów. Z tej zasady wynika szereg bardziej od niej szczegółowych reguł dydaktycznych. Komeński sformułował następujące reguły:

1. W nauczaniu należy przechodzić od tego, co jest dla ucznia bliskie, do tego, co dalsze.

W świetle tej reguły zrozumiałe stają się koncepcje programowe, których twórcy zalecają, aby uczniowie najpierw uczyli się historii kraju ojczystego, a dopiero później historii powszechnej; najpierw zaznajamiali się z geografią regionu, w którym mieszkają, a dopiero później uczyli się geografii ojczystego kraju i państw sąsiednich itd.

2. W nauczaniu należy przechodzić od tego, co jest dla uczniów łatwiejsze, do tego, co trudniejsze.

Stopniowanie natomiast trudności zadań zalecanych uczniom do wykonania sprawia, że mogą oni pracować optymalnie, niejako zbliżając się do granicy swoich możliwości. W tym celu nauczyciel musi dobrze poznać wszystkich swoich wychowanków, interesować się ich pracą, wnikać w przyczyny napotykanych w niej trudności oraz właśnie dzięki stopniowemu podwyższaniu Wymagań pomagać im je przezwyciężać.

3. W nauczaniu należy przechodzić od tego, co jest uczniom znane, do tego, co nowe i nie znane.

Poprawna realizacja tej reguły dydaktycznej nakłada na nauczyciela obowiązek gruntownego poznania zasobów wiedzy wyjściowej, jakimi. uczniowie dysponują w chwili przystępowania do realizacji danych zagadnień. Często bowiem okazuje się, że wskutek luk i braków w wiadomościach uprzednio przez uczniów opanowywanych w szkole, praca nad nowym tematem jest utrudniona, a nawet niemożliwa.

4. W procesie nauczania-uczenia się należy uwzględniać różnice w tempie pracy i stopniu zaawansowania w nauce poszczególnych uczniów

Nieprzestrzeganie reguły indywidualizacji treści i tempa uczenia się wywiera szczególnie niekorzystny wpływ na postępy w nauce uczniów słabych, aczkolwiek również uczniom zdolnym uniemożliwia uzyskanie optymalnych wyników, a w efekcie hamuje ich pełny rozwój.

Zasady: Świadomego i aktywnego udziału uczniów w procesie nauczania- uczenia się, zasada systematyczności.

Zasada świadomego i aktywnego udziału uczniów w procesie kształcenia należy do najważniejszych wytycznych postępowania nauczyciela. Jej właściwa realizacja zależy od tego jaką rolę wyznacza się nauczycielowi w pracy dydaktyczno-wychowawczej.

Warunki niesprzyjające realizacji zasady świadomego i aktywnego udziału uczniów w procesie nauczania i uczenia się:

• Nauczyciel w centrum a od uczniów wymaga się głównie by uważali i siedzieli cicho oraz uczyli się na pamięć zadanego materiału w domu. Pozbawiał uczniów inicjatywy, zmuszał do myślenia „za nauczycielem'', narzucał im gotowe już wzory i sposoby postępowania, hamując ich aktywność i samodzielność.

• Ograniczenie aktywności nauczyciela na rzecz samodzielności i aktywności i uczniów. Pozbawia nauczyciela racjonalnego kierowania procesem kształcenia, gdyż uczniowie zbyt często uczyli się metodą prób i błędów.

Warunki korzystne sprzyjające realizacji zasady:

1. Kładzenie nacisku na odpowiednie ukierunkowanie aktywności dzieci i młodzieży przez nauczyciela.

2. Podporządkowanie jej wcielaniu w życie założonych celów i zadań kształcenia.

3. Uwzględnienie możliwości i zainteresowań uczniów i potrzeb społecznych.

Reguły dydaktyczne wynikające z zasady świadomego i aktywnego udziału uczniów w procesie nauczania i uczenia się:

• Poznanie potrzeb poznawczych i zainteresowań uczniów oraz rozwijanie ich tak, by w maksymalnym stopniu zbliżały się do potrzeb społecznych.

• Zaznajamianie uczniów z celami i zadaniami kształcenia by wytworzyć motywy uczenia się.

Czynniki wpływające na skuteczną realizację reguł dydaktycznych:

1. w szkole podstawowej:

• urozmaicony tok lekcji,

• stosowane pomoce naukowe,

• chęć otrzymania pochwały, obawa przed naganą itp.

2. w klasach wyższych i gimnazjum:

• użyteczność zdobywanej wiedzy dla przyszłej pracy zawodowej,

• chęć poszerzenia informacji z różnych dziedzin życia.

Nauczyciel powinien nauczyć uczniów:

• myśleć, stawiając ich w sytuacjach wymagających myślenia,

• przezwyciężać napotykane trudności i rozwiązywać problemy teoretyczne i praktyczne,

• wdrożyć do zespołowych form pracy i współdziałania przy rozwiązywaniu zadań.

Zasada świadomego i aktywnego udziału uczniów w procesie nauczania i uczenia się wymaga od nauczyciela by :

1. nie zastępował pracy uczniów własną pracą,

2. umiejętnie stopniował trudności stawianych uczniom zadań, których zakres powinien być jak najszerszy z różnych dziedzin: umysłowej i kształtującej pożądane postawy społeczno-moralne.

Zasada systematyczności:

Warunkiem skutecznego zaznajomienia uczniów z nowym materiałem, jest uprzednie określenie stanu ich wiedzy wyjściowej oraz systematyczne nawiązywanie do tej wiedzy.

Systematyczność jest zasadą, której respektowanie decyduje niejednokrotnie o skuteczności wykonywanej przez ludzi pracy. Szczególnie doniosłą rolę spełnia ona w procesie kształcenia. Proces ten złożony jest z łańcucha ściśle powiązanych ze sobą aktów uczenia się i nauczania, wtedy tylko przebiega płynnie oraz zapewnia pozytywne wyniki, kiedy nie występują w nim nieprzewidziane przerwy oraz dezorganizujące go wydarzenia.

Zasada systematyczności nakłada na nauczyciela obowiązek systematycznego przygotowywania się do zajęć dydaktycznych, starannej analizy tematu każdej lekcji, przemyślanego zadawania uczniom prac domowych, częstego stosowania syntetycznych powtórzeń przerabianego w szkole materiału oraz sprawdzania stopnia jego opanowania przez dzieci i młodzież.

Z zasady tej wynikają określone reguły dydaktyczne, najważniejsze to:

• Uprzednie określenie stanu ich wiedzy wyjściowej na dany temat oraz systematyczne nawiązywanie do niej,

• Ustalenie tzw. merytorycznego punktu ciężkości lekcji oraz eksponowanie na jego tle i w powiązaniu z nim pochodnych wobec niego wiadomości i umiejętności. Służy temu staranna analiza i synteza zamierzonego do zrealizowania podczas lekcji materiału programowego,

• Racjonalne zaznajamianie uczniów z nowym materiałem wymaga podzielenia go na mniejsze fragmenty, tzn. na odpowiednie punkty i podpunkty, które tworzą strukturę danej lekcji i w takiej kolejności powinny być omawiane,

• Streszczenia i syntetyzujące powtórzenia przerabianego materiału na początku i pod koniec lekcji, każdego większego działu by utrwalić materiał,

• W celu wdrożenia uczniów do poprawnego wypowiadania się ustnie i na piśmie, nauczyciele powinni zwracać uwagę na sposób i formę wyrażania myśli przez dzieci i młodzież odpowiednio do wieku.

Od najmłodszych lat powinno się wdrażać uczniów do pracy samodzielnej oraz wymagać od nich rozwiązywania zadań o wzrastającym stopniu trudności. Mogą to być np. obserwacje pogody oraz warunków i procesu wzrostu roślin i zwierząt, gromadzenie okazów przyrodniczych, zbieranie i opracowywanie materiałów dotyczących historii danej miejscowości czy regionu itp.

---