WYKŁAD 3 TEMAT: Rada Europejska i Rada Unii Europejskiej
Unia Europejska jako polity
Pytanie
Czy liberalny realizm międzyrządowy może być porównywany z teorią średniego zasięgu Mertona?
Prawo pierwotne - Traktaty Rzymskie - najważniejsze postanowienia
popieranie harmonijnego rozwoju działalności gospodarczej w całej Wspólnocie;
stałego i zrównoważonego powiększania się Wspólnoty;
większej stabilizacji makroekonomicznej;
przyspieszonego wzrostu poziomu życia i zacieśnienia stosunków pomiędzy tworzącymi EWG państwami poprzez ustanowienie wspólnego rynku i stopniowe zbliżanie polityk gospodarczych państw członkowskich
Zmiany instytucjonalne w latach 1958-1986
w 1962 przemianowano Zgromadzenie Narodowe w Parlament Europejski
w 1965 przyjęto tzw. traktat o fuzji (wszedł w życie w 1967), który ustanawiał jednolitą Radę Europejską i jednolitą Komisję Wspólnot Europejskich-celem była dalsza unifikacja trzech wspólnot: EWWiS, EWG i Euroatomu oraz scalenie administracji Wspólnot; wyodrębniono także siedzibę.
Prawo pierwotne- Jednolity Akt Europejski ang. Single European Act
podpisano 17.02.1986 w Luksemburgu oraz 28.02.1986; wszedł w życie 1.07.1987;
JAE tworzy prawno-międzynarodowe podstawy Rady Europejskiej i Europejskiej Wspólnoty Politycznej;
postanowiono, że Rada Europejska skupia szefów państw i rządów państw członkowskich oraz przewodniczącego KE, wspomaganych przez ministrów spraw zagranicznych oraz przedstawiciela KE; Rada Europejska zbiera się 2x rok;
poszerzenie kompetencji PE w zakresie stanowienia prawa; procedura współpracy PE i Rady i Rady Europejskiej;
zgoda PE na przystąpienie nowych państw do WE;
wzmocnienie pozycji KE poprzez przekazanie jej kompetencji wykonawczych, wynikających z uchwalanych przez Radę aktów;
zwiększono krąg spraw, w których decyzja jest podejmowana większością kwalifikowaną;
najważniejsze postanowienia prawa materialnego to ustanowienie rynku wewnętrznego, „obszaru bez granic wewnętrznych, na którym zostaje zapewniony swobodny przepływ towarów, osób, usług i kapitału”.
Prawo pierwotne- Traktat z Maastricht- Traktat o UE ang. Treaty of the European Union
9-10.12.1991 podpisanie Traktatu ustanawiającego Unię Europejską;
Unia Gospodarczo-Walutowa: kryteria konwergencji: niski poziom inflacji, deficytu budżetowego, długu publicznego, stabilność waluty (początek II etapu - 1994 i wyznaczenie III etapu na 1999 r.);
Polityka zagraniczna i bezpieczeństwa- Rada Europejska, w drodze konsensusu rozstrzyga sprawy, które są przedmiotem wspólnego działania;
Obywatelstwo europejskie: prawo wyborcze (w wyborach samorządowych i do PE), ochrona dyplomatyczna, prawo swobodnego poruszania się i pobytu na terenie całej UE;
rozszerzenie zakresu spraw w stosunku, do których jest stosowana procedura głosowania większościowego w Radzie;
PE zwiększenie kompetencji legislacyjnych;
Spójność ekonomiczna i społeczna realizowana poprzez Fundusz Spójności;
Współpraca w dziedzinie sądownictwa i spraw wewnętrznych: polityki imigracyjnej i azylowej; utworzenie EUROPOLU.
Prawo pierwotne- Traktat z Amsterdamu, ang. Treaty of Amsterdam
16-17.06.1997 podpisanie Traktatu Amsterdamskiego
skromny zakres zmian instytucjonalnych;
zwiększono rolę PE w odniesieniu do powoływania członków KE;
ustalono maksymalną liczbę członków PE- nie powinna przekroczyć 700
uproszczono procedurę współdecydowania;
wzrost roli i kompetencji przewodniczącego KE;
WPZiB coraz bardziej staje się domeną UE; nowy instrument-wspólne strategie;
uwspólnotowiono sprawy dot. polityki wizowej, azylowej, imigracyjnej i zw. ze swobodnym przepływem osób;
dużo miejsca poświęcono problematyce społecznej;
acquis z Schengen włączono do prawa wspólnotowego;
rozszerzono postanowienia dotyczące ściślejszej współpracy, ang. enhanced cooperation
Prawo pierwotne- Traktat z Nicei, ang. Treaty of Nice
nowe wyzwania prawno-instytucjonalne przed kolejnym rozszerzeniem UE
11.12.2000 w Nicei przyjęto wstępną wersję Traktatu
postanowienia instytucjonalne: ustalono zasady dot. powoływania składu KE; uzgodniono nowy system ważenia głosów w Radzie, rozszerzono zakres głosowania większością kwalifikowaną ;
reforma organów sądowych: rozgraniczenie jurysdykcji Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości i Sądu Pierwszej Instancji
ustanowiono nowe organy: Komitet Polityczny i Bezpieczeństwa, Europejski Wydział Współpracy Sądowej (Eurojust), Europejską Sieć Sądową i Komitet Ochrony Socjalnej.
Przesłanie
„Integrację europejską można najlepiej wytłumaczyć jako serię racjonalnych wyborów dokonywanych przez przywódców narodowych. Wybory te odpowiadały na ograniczenia i możliwości wynikające z interesów gospodarczych potężnych grup wyborców, relatywnej potęgi każdego państwa w ramach systemu międzynarodowego w umacnianiu zobowiązań międzypaństwowych”.
Andrew Moravsik, 1998*
*Moravsik A., The Choice for Europe. Social Purpose and State Power from Messina to Maastricht, Cornel University Press, Ithaca, NY 1998, s. 18.
Rada Europejska (RE)
Nie mylić z Radą Europy;
RE jest organem międzyrządowym;
Rada Europejska to zinstytucjonalizowana forma współpracy państw członkowskich UE;
W sprawach polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Rada Europejska jest instytucją podstawową;
Rada Europejska wyraża swoje postanowienia w formie komunikatów końcowych;
Postanowienia Rady Europejskiej mogą być zaskarżone do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwość (do tej pory to nie nastąpiło);
Rada Europejska- geneza
Pierwsze spotkanie szefów państw i rządów odbyło się w Paryżu w 1961 r., a regularny charakter spotkania zyskały spotkania od 1969 r.
Podczas szczytu w Paryżu w grudniu 1974 r. spotkania te określono mianem Rady Europejskiej i zdecydowano, że będą organizowane 3 razy w roku, a funkcje przewodniczącego Rady Europejskiej będzie pełnił szef państwa (rządu), w którym odbywa się spotkanie.
Rada Europejska- historia
W skład Rady miał też wchodzić przewodniczący Komisji Europejskiej.
Dalsze ustalenia dotyczące Rady Europejskiej zawarto w Deklaracji Londyńskiej w 1977 r. (katalog zadań) oraz w uroczystej Deklaracji o Unii Europejskiej w Stuttgarcie w 1983 r.
Zgodnie z tymi deklaracjami Rada Europejska była tworem o charakterze politycznym.
Rada Europejska
TWE art. 99 ust.2 „Rada Europejska określa na podstawie sprawozdań Rady UE wytyczne dla polityki gospodarczej, państw członkowskich, a następnie Rada UE na tej podstawie wydaje szczegółowe zalecenia”.
Jednak dopiero formuła Rady Europejskiej została zapisana i zinstytucjonalizowana w Jednolitym Akcie Europejskim; Traktat o UE odnosi się do kompetencji Rady Europejskiej w zakresie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa (linie polityki i wspólne strategie).
RE- formuła
W praktyce w skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw (prezydent Francji i Finlandii), rządów oraz przewodniczący Komisji Europejskiej.
W obradach RE uczestniczą ponadto: sekretarz generalny RE, sekretarz generalny KE oraz kilku urzędników RE odpowiedzialnych za przygotowanie sprawozdań z obrad.
Skład delegacji poszczególnych państw członkowskich: ministrowie spraw zagranicznych, ambasadorowie przy UE zw. stałymi przedstawicielami państw członkowskich akredytowanymi przy UE, dyrektorzy ds. politycznych w msz, przedstawiciele ministerstw finansów oraz ministrowie lub sekretarze stanu ds. integracji europejskich.
RE spotyka się dwa razy w roku na sesjach zwyczajnych pod koniec każdej Prezydencji w czerwcu i grudniu i na jednym posiedzeniu nieformalnym.
RE- obrady
Przed rozpoczęciem obrad RE wysłuchuje wystąpienia przewodniczącego PE;
Następnie uczestnicy dzielą się na dwie grupy: osobno spotykają się szefowie państw i rządów, osobno ministrowie spraw zagranicznych;
Na zakończenie RE zbiera się ponownie na zgromadzeniu plenarnym, na którym przyjmowane są konkluzje Prezydencji i często cele i zadania kolejnej Prezydencji;
RE- zadania
nieformalne konsultacje w różnorakich sprawach;
wymiana poglądów i osiąganie konsensusu;
nadawanie impetu politycznego do konstruowania zjednoczonej Europy;
poszerzenie zakresu działalności UE poprzez poszerzenie jej na nowe obszary;
wydawanie ogólnych zaleceń politycznych;
gwarantowanie spójności UE we wszystkich dziedzinach;
pełni rolę arbitra; może nałożyć sankcje; wyznacza działania kolejnych Prezydencji;
Zakres tematyczny (w uproszczeniu) działań RE
Polityka zagraniczna i bezpieczeństwa;
Sytuacja gospodarcza i monetarna;
Problemy energetyczne (szczególnie od połowy lat 70. XX w., czyli od pierwszego kryzysu w Zatoce Perskiej);
Polityka zatrudnienia;
Polityka dotycząca konkurencji w stosunku do państw trzecich na rynkach państw członkowskich i na rynkach światowych;
Stosunki gospodarcze z innymi państwami;
Sprawy związane z przystępowaniem do UE lub stowarzyszenia z nimi;
Problemy dotyczące udziału poszczególnych krajów członkowskich we wspólnym budżecie;
Zagadnienia polityki regionalnej;
Szczyty i posiedzenia RE
Fizyczne spotkanie szefów państw i rządów;
Zwana szczytem (ang. summit) - częściej jako określenie formalnego spotkania lub posiedzeniem - częściej jako określenie nieformalnego spotkania;
Kompromis i konsensus jako instrumenty decyzyjne;
Kluczowe IGC
Kluczowe IGC, toczyły się przez kilka Prezydencji i najczęściej związane były z zawarciem traktatów:
IGC 1986 - Jednolity Akt Europejski
IGC 1991- 1992 - Traktat z Maastricht (Traktat o UE)
IGC 1996-1997- Traktat z Amsterdamu
IGC 2000 - 2001 - Traktat z Nicei
IGC 2003- Traktat Konstytucyjny
Szczyty i posiedzenia w czasie trwającego Przewodnictwa Finlandii w radzie UE
Nieformalny szczyt (posiedzenie) UE - Rosja w Lahti w Finlandii (20.10.2006):
Główne wnioski
14 - 15 grudnia - formalny szczyt w Brukseli i w Strasburgu
Konferencja Międzyrządowa (ang. Intergovernmental Conference - IGC) i zawarcie traktatu
Zmiany traktatowe, czyli nowe traktaty są wypracowywane na konferencjach międzyrządowych „za wspólnym porozumieniem państw członkowskich”, czyli po uzyskaniu jednomyślności w wyniku przeprowadzonych negocjacji. Następnie traktat wymaga ratyfikacji przez państwa członkowskie, czyli wprowadzenie poprawek do ich aktów najwyższego rzędu, najczęściej konstytucji (Wielka Brytania ma Ustawy o Ratyfikacji).
Rada Europejska v. Rada UE
Rada Europejska to spotkanie szefów państw i rządów;
Rada Unii Europejskiej to obrady ministrów;
Rada Unii Europejskiej zw. Radą lub Radą Ministerialną
To organ międzyrządowy;
Została utworzona jako Rada Ministrów; obecną nazwę zawdzięcza uchwale z 1993 r.;
Rada koordynuje ogólną politykę gospodarczą UE;
Ma kompetencje do podejmowania decyzji;
Przekazuje Komisji Europejskiej kompetencje do wykonywania ustanowionych przez siebie przepisów prawnych, określając jednocześnie sposób wykonania;
Posiedzenia Rady UE odbywają się zazwyczaj raz w tygodniu;
Tryb głosowania w Radzie UE: najczęściej większością kwalifikowaną;
Funkcje Rady UE
1. Sprawowanie ogólnego kierownictwa politycznego: obowiązek podejmowania decyzji w sprawach realizacji celów traktatów oraz koordynacja polityk gospodarczych państw członkowskich, zwłaszcza w zakresie gospodarki, konkurencji oraz wymogów unii gospodarczo-walutowej.
2. RUE posiada wyłączną kompetencję prawodawczą. Działalność ta jest jednak uzależniona od inicjatywy ustawodawczej KE.
3. Może zawierać umowy międzynarodowe.
4. Ma kompetencje w zakresie II i III filaru.
RADA
Jest organem specyficznym ponieważ obraduje i podejmuje decyzje w różnych składach, jako Rada ds. Ogólnych (GAERC) złożona z ministrów spraw zagranicznych państw członkowskich;
Albo jako Rada wyspecjalizowana, złożona z odpowiednich ministrów resortowych; spotykają się ok. 10 x rok. W sumie Rada UE odbywa około 80 posiedzeń rocznie.
Rada ds. Ogólnych (GAERC)
Tworzą ją ministrowie spraw zagranicznych;
Są upoważnieni do zaciągania zobowiązań w imieniu reprezentowanych przez siebie rządów;
Rada wyspecjalizowana
Rada ds. Rolnictwa - spotkanie ministrów rolnictwa;
Rada ds. Finansów (ECOFIN) - spotkanie ministrów finansów i gospodarki
Komitet Stałych Przedstawicieli (COREPER)
Odpowiada za współpracę Rady UE z Komisją Europejską
COREPER wspiera działania Rady ds. Ogólnych;
przygotowuje dokumenty na obrady Rady UE;
jest to ciało zdolne do kontrolowania ustawodawstwa wspólnotowego w poziomie;
COREPER I
COREPER II
COREPER I
zajmuje się obszarami w ramach filaru wspólnotowego, np. polityki wspólnotowe;
w obradach uczestniczą stali przedstawiciele przy UE (czyli ambasadorowie przy UE);
COREPER II
zajmuję się filarami współpracy międzyrządowej:
Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa;
wymiar sprawiedliwości i sprawy wewnętrzne;
sprawy finansowe;
zatem przygotowuje obrady Rady UE w formacie GAERC i ECOFIN;
w obradach uczestniczą zastępcy ambasadorów przy UE;
Przewodnictwo w Radzie Unii Europejskiej (prezydencja)
Radzie UE przewodniczą państwa członkowskie w cyklach sześciomiesięcznych;
Przewodnictwo w Radzie UE pokrywa się z przewodnictwem w Radzie Europejskiej;
Cele prezydencji
Agenda prezydencji
Wnioski z prezydencji
Prezydencja poprzednia, obecna i następna
7