Elementy, które odróżniają dany zastęp od innych:

- nazwa zastępu - najczęściej jest to nazwa zwierzęcia, rośliny, postaci lub grupy historycznej, chociaż coraz częściej spotyka się nazwy, które oddają charakter członków zastępu lub ich zainteresowania. Czasem bywa tak, że do zastępu przylgnie jakaś nazwa, niezależnie od jego woli. Z nazwą wiąże się również piosenka zastępu i okrzyk.

- proporzec, który ma kształt trójkąta równoramiennego o wymiarach 25 cm x 40 cm x 40 cm. Jednak wykonanie proporca nie załatwia sprawy - trzeba go zdobyć! Należy zasłużyć pracą całego zastępu, a wtedy na wniosek zastępowego drużynowy z radą drużyny nadaje prawo do posiadania własnej nazwy i godła

- godło, barwa

Jaka powinna być dobra drużyna:

Jednym z podstawowych zadań zastępowego jest uczynienie zastępu zintegrowaną grupą ludzi, którzy się rozumieją, lubią ze sobą przebywać, potrafiących i chcących ze sobą pracować. Członkowie zastępu powinni spotykać się również między zbiórkami. Grupa ludzi sztucznie połączonych ze sobą, nie utrzyma się długo. Dobrze jest jeśli wiek członków zastępu nie różni się zbytnio. Ważne jest, aby uczynić zastęp zgraną grupą ludzi, stworzenie niepowtarzalnej atmosfery, a temu służy tradycja, czyli to, co nadaje zastępowi własny charakter.

Tradycja = Obrzędy + Zwyczaje

Obrzęd - czynność o ustalonym rytuale, o symbolicznym znaczeniu, towarzysząca jakiejś uroczystości, symbolizująca zmianę (np. nadanie nowej godności, początek lub koniec czegoś, itp.) - przyjęcie do drużyny, przekazanie funkcji, rozpoczęcie i zakończenie zbiórki

Zwyczaj - powszechnie przyjęty sposób postępowania w pewnych okolicznościach. Zwyczajem może być charakterystyczny sposób witania się zwoływania się na zbiórki


Zastępowy jest osobą, która zawsze pomoże, wysłucha... Która żyje z uśmiechem przyklejonym do ust i głową pełną pomysłów. Jego wiedza przewyższa wiedzę innych członków zastępu (posiada wyższy stopień). Dba o wszystko w zastępie. Zastępowy to wzór dla swoich podwładnych - jaki będzie on, tacy będą oni. Powinien być starszym bratem / starszą siostrą, która w potrzebie zawsze pomoże, doradzi... Warto dążyć do tego, by ludzie Was tak widzieli... Fakt, że Docento discimus - ucząc innych sami się uczymy, nie zmienia tego, że sami powinniśmy się zastanowić nad sobą i swoim zachowaniem, by dążyć do wyznaczonych sobie ideałów. Choć z drugiej strony pamiętajmy, że Baden-Powell powtarzał również, że: „Nie chodzi o to, byśmy osiągnęli nasze najwyższe ideały, lecz o to, aby były one naprawdę wysokie”

Warto pamiętać, że to zastępowy jest dla zastępu, a nie zastęp dla niego.

A jak powinien zachowywać się zastępowy? Nie powinien zbędnie się tłumaczyć, mówić samokrytycznych uwag, szukać potwierdzenia swoich wypowiedzi pytaniem „czyż nie tak?”. Jego ton głosu nie powinien być wahający się, nie powinien być pytający. Nie powinien zagryzać warg, szurać nogami, unikać kontaktu wzrokowego, sztucznie uśmiechać się, kręcić się. Takie zachowanie sugeruje słabość i bezradność. Zastępowy powinien podkreślać swój autorytet i władzę - mówić wyraźnie, powoli, szukać kontaktu wzrokowego, być spokojny...

OZNACZENIA STOPNI INSTRUKTORSKICH

KOLOR PODKŁADKI	STOPIEŃ	INNE OZNACZENIA
	PRZEWODNIK / PRZEWODNICZKA	Granatowa lilijka instruktorska na lewym rękawie bluzy mundurowej. Złota lilijka na nakryciu głowy.
	PODHARCMISTRZ / PODHARCMISTRZYNI	Zielona lilijka instruktorska na lewym rękawie bluzy mundurowej. Złota lilijka na nakryciu głowy.
	HARCMISTRZ / HARCMISTRZYNI	Czerwona lilijka instruktorska na lewym rękawie bluzy mundurowej. Złota lilijka na nakryciu głowy.

OZNACZENIA FUNKCJI (SZNURY)

FUNKCJA	OZNACZENIE FUNKCJI
Drużyna	i szczep
Szeregowy	Sznur szary, noszony spod ramienia
Funkcyjny zastępu	Sznur pełnionej funkcji podstawowej z brązowym suwakiem
Zastępowy	Sznur brązowy, noszony spod ramienia
Funkcyjny drużyny	Sznur pełnionej funkcji podstawowej z zielonym suwakiem
Przyboczny	Sznur zielony, noszony spod ramienia
Drużynowy	Sznur granatowy, noszony spod ramienia
Funkcyjny szczepu	Sznur pełnionej funkcji podstawowej z granatowym suwakiem
Zastępca komendanta szczepu	Sznur granatowy, noszony z ramienia z dwoma węzłami lub granatowymi suwakami
Komendant szczepu	Sznur granatowy, poczwórnie pleciony, noszony z ramienia
Przewodniczący kręgu instruktorskiego	Sznur biało-granatowy, noszony spod ramienia
Władze	hufca
Komendant	Sznur srebrny, poczwórnie pleciony, noszony z ramienia
Z-ca Komendanta Hufca	Sznur srebrny, noszony z ramienia z dwoma węzłami lub srebrnymi suwakami
Członek komendy Hufca	Sznur pełnionej funkcji podstawowej, z jednym srebrnym suwakiem lub sznur srebrny, noszony spod ramienia, z jednym węzłem lub srebrnym suwakiem
Przewodniczący komisji rewizyjnej hufca	Sznur srebrny, noszony spod ramienia, z trzema białymi suwakami
Wiceprzewodniczący komisji rewizyjnej hufca	Sznur srebrny, noszony spod ramienia, z dwoma białymi suwakami
Członek komisji rewizyjnej hufca	Sznur pełnionej funkcji podstawowej z jednym srebrnym i jednym białym suwakiem lub sznur srebrny, noszony spod ramienia, z jednym białym suwakiem
Sąd harcerski hufca	Fioletowe suwaki według analogicznych zasad
Władze	chorągwi
Władze chorągwi	Noszą analogiczne oznaczenia, lecz kolor srebrny zastąpiony jest przez kolor złoty.
Władze	naczelne
Przewodniczący ZHP	Sznur skórzany, noszony z szyi, z trzema suwakami
Wiceprzewodniczący ZHP	Sznur skórzany, noszony z szyi, z dwoma suwakami
Członek Rady Naczelnej	Sznur pełnionej funkcji podstawowej z jednym skórzanym suwakiem
Naczelnik ZHP (odpowiednik komendanta)	Sznur skórzany, poczwórnie pleciony, noszony z ramienia
Zastępca naczelnika	Sznur skórzany, noszony z ramienia z dwoma węzłami lub skórzanymi suwakami
Członek Głównej kwatery	Sznur skórzany, noszony spod ramienia, z jednym węzłem lub suwakiem
Przewodniczący Centralnej Komisji Rewizyjnej	Sznur skórzany, noszony spod ramienia, z trzema białymi suwakami
Wiceprzewodniczący Centralnej Komisji Rewizyjnej	Sznur skórzany, noszony spod ramienia, z dwoma białymi suwakami
Członek Centralnej Komisji Rewizyjnej	Sznur pełnionej funkcji podstawowej z jednym skórzanym i jednym białym suwakiem lub sznur skórzany, noszony spod ramienia, z jednym białym suwakiem
Naczelny Sąd Harcerski	Fioletowe suwaki według analogicznych zasad.
Kapelani	harcerscy
Kapelan drużyny	Fioletowy sznur, noszony spod ramienia z zielonym suwakiem
Kapelan szczepu	Fioletowy sznur, noszony spod ramienia z granatowym suwakiem
Kapelan hufca	Fioletowy sznur, noszony spod ramienia ze srebrnym suwakiem
Kapelan chorągwi	Fioletowy sznur, noszony spod ramienia ze złotym suwakiem
Kapelan ZHP	Fioletowy sznur, noszony spod ramienia ze skórzanym suwakiem

PRÓBA HARCERZA - HARCERKI

Idea próby :

Próba harcerza - harcerki odbycia każdy chłopiec i każda dziewczyna przyjęci do drużyny harcerskiej na okres próbny (również przychodzący z drużyny zuchowej - są oni zwolnieni jedynie z obowiązku uczestniczenia przez trzy miesiące w pracach zastępu). W czasie okresu próbnego harcerz - harcerka poznaje swój zastęp i drużynę oraz uczy się podstawowych zasad harcerskiego zachowania.

Wymagania próby (przykładowe - dla młodszych chłopców i dziewcząt) :

1	Ukończył 11 lat ( jest uczniem IV klasy)
2	Systematycznie uczestniczył w zbiórkach zastępu przez 3 miesiące.
3	Zapoznał się z wymaganiami Prawa Harcerskiego, rozumie je i stara się zgodnie z nim postępować
4	Potrafi przywitać się, przedstawić i zameldować po harcersku
5	Wie co to jest zastęp i drużyna, rozróżnia funkcje w drużynie.
6	Zna imię, nazwisko i adres zastępowego, potrafi skontaktować się z nim. Zna imię i nazwisko drużynowego.
7	Zna sieć alarmową zastępu, sprawnie staje na zbiórki alarmowe.
8	Zna nazwę zastępu, drużyny, szczepu. Zna numer i kolor drużyny (szczepu). Wie kto jest bohaterem drużyny (szczepu).Wie kiedy powstała drużyna (szczep) i kto ją założył.
9	Skompletował mundur harcerski i prawidłowo go nosi.
10	Założył dzienniczek i śpiewniczek harcerski.
11	Spełnił dobry uczynek.
12	Ukończył próbę końcową.

1. Sprawności harcerskie

1. Sprawność jest to nabyta i wykazana praktycznie biegłość - umiejętność harcerza w określonej dziedzinie.

2. Zdobywanie sprawności, a więc nabywanie biegłości i umiejętności w różnych dziedzinach, przewidziane jest wymaganiami stopni harcerskich, w których ustalono minimalną ilość sprawności konieczną do zdobycia kolejnego stopnia.

3. Zdobywanie sprawności może być formą zaliczenia części próby na stopień w niektórych dziedzinach. Wskazówki dla drużynowych w tym zakresie są zawarte przy wymaganiach sprawności oraz w części IV książeczki.

4. Dla poziomu każdego stopnia harcerskiego przewidziane są sprawności odpowiedniego stopnia trudności oznaczonego gwiazdkami:

* sprawność I stopnia na poziomie młodzika-ochotniczki

** sprawność II stopnia na poziomie wywiadowcy - tropicielki

*** sprawność III stopnia na poziomie ćwika-pionierki.

5. W niektórych dziedzinach (samarytanka, wędrownictwo, obozownictwo) występują sprawności mistrzowskie. Warunkiem przystąpienia do ich zdobywania jest wcześniejsze zdobycie wyznaczonych III stopnia. Charakter sprawności mistrzowskiej ma też sprawność "trzy pióra".

6. Harcerz może zdobywać sprawności o stopniu trudności odpowiadającym poziomowi zdobywania stopnia harcerskiego lub wyższym, nie może natomiast zdobywać sprawności o stopniu niższym od poziomu zdobywanego stopnia. Zasada ta nie dotyczy harcerza orlego-wędrowniczki, dla których przeznaczone są zarówno sprawności mistrzowskie jak i sprawności III stopnia.

2. Okres próby

7. Harcerz zgłasza drużynowemu swą decyzję o przystąpieniu do zdobywania sprawności przedstawiając kartę próby sprawności.

8. Sporządzenie karty próby ma na celu planowe i świadome podjęcie zadań indywidualnych lub związanych z pracą zastępu i drużyny. Młodszym harcerzom w opracowaniu próby powinien pomóc zastępowy lub starszy harcerz.

9. Po przedstawieniu karty próby - planu zdobywania sprawności drużynowy dopuszcza do próby sprawności. Decyzja ta może być zgłoszona w rozkazie.

10. Okres próby powinien trwać od jednego do dwóch miesięcy (dłużej dla sprawności trudniejszych). W tym czasie harcerz realizuje zaplanowane zadania, zdobywa wiedzę i umiejętności oraz wykazuje się swymi osiągnięciami. Prac wykonanych wcześniej oraz dla innych celów nie uwzględnia się.

11. Drużynowy lub wskazana przez niego osoba zalicza na karcie próby właściwe wykonanie zadań.

12. Próby na sprawności mistrzowskie przeprowadza komisja stopnia harcerza orlego - wędrowniczki.

13. W drużynie mogą być wprowadzone obowiązujące formy przeprowadzania prób sprawności, na przykład "próba końcowa" stanowiąca podsumowanie wykonanych prac, wskazana przy zdobywaniu niektórych sprawności.

3. Przyznanie sprawności

14. Drużynowy po stwierdzeniu na podstawie podpisanej karty próby zaliczenie wszystkich wymaganych czynności przyznaje sprawności i decyzję swoją ogłasza w rozkazie.

15. Zdobycie sprawności wpisuje się do ewidencji harcerza w książce pracy drużyny i książeczki służbowej. Karty prób przechowuje się w aktach drużyny.

4. Odznaki sprawności

16. Zdobycie sprawności uprawnia harcerza do noszenia jej odznaki na prawym rękawie munduru. Odznaki sprawności nosi się wyłącznie powyżej łokcia w trzech pionowych rzędach w odległości od siebie około 5 mm . Odznaki sprawności samarytańskich i sprawności "trzech piór" umieszcza się nad pozostałymi sprawnościami.

17. Odznaka sprawności w postaci symbolu o średnicy 3 cm (symbol i krąg w kolorze czerwonym) może być wyszyta bezpośrednio na mundurze lub przyszytym do munduru krążku z materiału mundurowego w kolorze khaki lub szarym dla harcerek - jednolicie w całej drużynie. Wskazane jest aby harcerz sam wyszywał odznaki zdobytych sprawności.

18. Odznaki sprawności na rękawie munduru wskazują, że harcerz zdobył potrzebne umiejętności, wykonał określone zadania wykazując w nich biegłość i gotów jest stosować nabyte umiejętności zawsze gdy zajdzie tego potrzeba.

5. Odebranie sprawności

19. Jeżeli harcerz posiadający sprawność wykaże w konkretnej potrzebie brak zaradności, błędnym wykonaniem zadania wyrządził szkodę lub postępuje niezgodnie z wymaganiami sprawności - sprawność może być odebrana.

20. Odebrania sprawności dokonuje drużynowy po zasięgnięciu opinii rady drużyny ogłaszając swą decyzję w rozkazie.

21. Odebranie sprawności mistrzowskiej dokonuje komisja stopnia harcerza orlego - wędrowniczki po zasięgnięciu opinii rady drużyny.

22. Po odebraniu sprawności wykreśla się ją w książeczce służbowej i w ewidencji harcerza. Harcerzowi nie wolno nosić jej odznaki na mundurze.

23. Powtórne przystąpienie do zdobywania sprawności może nastąpić dopiero po upływie sześciu miesięcy od jej odebrania.

ZASADY ZDOBYWANIA STOPNI HARCERSKICH

Stopnie harcerskie stanowią program indywidualnego rozwoju harcerza i harcerki, wyznaczają pożądane cechy charakteru, odzwierciedlają etapy osiągnięć życiowych i harcerskich.

stopień (skrót)	oznaczenie na Krzyżu Harcerskim	wiek
MŁODZIK (mł.) OCHOTNICZKA (och.)	_______	11-13
WYWIADOWCA (wyw.) TROPICIELKA (trop.)	srebrna lilijka	12-16
ĆWIK (ćw.) PIONIERKA (pion.)	złota lilijka	14-17
HARCERZ ORLI (HO) WĘDROWNICZKA (wędr.)	złota lilijka i złoty krąg	16-19
HARCERZ / HARCERKA RZECZYPOSPOLITEJ(HR)	złota lilijka, złoty krąg oraz złoty wieniec	pow. 17

ABY ZDOBYĆ STOPIEŃ NALEŻY :

1. Postępować zgodnie z Prawem i Przyrzeczeniem Harcerskim. Kształtować cechy charakteru wymagane w idei stopnia i w programie próby.

2. Doskonalić się w Służbie, Braterstwie i pracy nad sobą. Być szlachetnym, odważnym, i koleżeńskim, szanować rodziców i starszych. Z uśmiechem pokonywać trudności.

3. Aktywnie uczestniczyć w pracy drużyny i zastępu, wzorowo wykonywać przydzielone zadania.

4. Zdobywać wiadomości i umiejętności praktyczne z różnych dziedzin wiedzy harcerskiej i ogólnej oraz sprawności harcerskie określone w programie próby na stopień.

5. Osiągnąć zadowalające wyniki w nauce, Poznawać historię i geografię Polski. Interesować się literaturą. Rozwijać zainteresowanie kulturą i sztuką. Zdobywać umiejętności techniczne.

6. Być karnym i zdyscyplinowanym. przestrzegać zasad organizacyjnych i zwyczajów drużyny (szczepu, środowiska). Wzorowo wykonywać rozkazy przełożonych. Dawać dobry przykład młodszym. Dbać o poszanowanie munduru.

7. Dbać o zdrowie. Hartować się i pracować nad rozwojem sprawności fizycznej. Ćwiczyć zmysły.

8. Z pomyślnym wynikiem odbyć próbę na stopień i bieg końcowy.

TRYB ZDOBYWANIA I PRZYZNAWANIA STOPNI

9. Harcerze zdobywają stopnie indywidualnie.

10. Stopnie zdobywa się kolejno (wyjątek patrz pkt. 4). Po zdobyciu stopnia przystępuje się do zdobywania wyższego.

11. Kandydaci na harcerzy (w wieku 11-13) odbywają okres próbny zdobywając prawo należenia do drużyny i noszenia na mundurze (w miejscu Krzyża) lilijki harcerskiej. Po odbyciu próby (w zależności od tradycji drużyny) można używać miana: "Biszkopt", pamiętając, że "Biszkopt" nie jest dodatkowym stopniem tylko tradycyjną nazwą szeregowego harcerza.

12. Młodzież starsza ( powyżej 15 lat ) wstępując do drużyny przechodzi próbę zdobywając prawo należenia do drużyny.Próba nie powinna trwać dłużej jak trzy miesiące, a jej program powinien być opracowany w drużynie (szczepie) na podstawie tradycji i analogicznie do próby dla harcerzy młodszych. Po odbyciu próby harcerze starsi przystępują do zdobywania stopnia MŁODZIKA / OCHOTNICZKI lub równoczesnego zdobywania stopnia MŁODZIKA / OCHOTNICZKI i WYWIADOWCY / TROPICIELKI (decyzję podejmuje drużynowy biorąc pod uwagę poziom harcerza i tradycje drużyny).

13. Zdobywanie stopnia odbywa się w trzech etapach :

A. Przygotowanie do próby :

Harcerz w toku normalnej pracy zastępu i drużyny na zbiórkach i w pracy samodzielnej (w okresie czasu ustalonym dla każdego stopnia) osiąga wiedzę, umiejętności i cechy charakteru wymagane w programie próby.

B. Próba :

Po osiągnięciu przez harcerza wiedzy i umiejętności wymaganych w próbie na stopień, zastępowy lub harcerz zgłasza drużynowemu gotowość do przystąpienia do próby. Do próby dopuszcza drużynowy po spełnieniu przez harcerza "WARUNKÓW DOPUSZCZENIA" (określonych dla każdego stopnia w "WYMAGANIACH") biorąc również pod uwagę aktywność, postawę i cechy charakteru harcerza. Podczas próby następuje sprawdzenie zdobytej wiedzy i umiejętności. W zależności od sytuacji, możliwości itradycji drużyny (szczepu) komisja przeprowadza próbę - sprawdzian umiejętności w czasie różnych normalnych i specjalnie przygotowanych zajęć (np. w czasie zbiórek, biwaków, gier, ćwiczeń, rozmów z komisją itp.). Komisja winna wyegzekwować od harcerza wszystkie wymagania próby. Zwolnienie od sprawdzenia niektórych wymagań próby może nastąpić w wypadku:

• zdobycia przez harcerza odpowiednich sprawności wyczerpujących jakieś wymaganie - dziedzinę wiedzy (umiejętności).

• posiadanie dowodów, że harcerz opanował jakąś dziedzinę wiedzy (umiejętności) np. karta pływacka, prawo jazdy, egzamin państwowy, odznaka turystyki kwalifikowanej itp.

• oczywistego przekonania, że harcerz posiadł jakąśdziedzinę wiedzy (umiejętności) np. jest najlepszym kucharzem, wyróżniającym się historykiem,doskonałym sportowcem itp.

• przeciwwskazań lekarskich (należy ustalić wymagania zastępcze).

Próba powinna trwać 2-3 miesiące. Im niższy stopień, tym próba powinna być krótsza. Członkowie Komisji sprawdzając poszczególne wymagania próby potwierdzają posiadane umiejętności (wiedzę) w książeczce prób na stopnie (lub na karcie próby), którą harcerz musi posiadać.

C. Bieg:

Do biegu harcerze przystępują po pomyślnym odbyciu próby. Bieg nie może być skróconym powtórzeniem próby (nie egzekwuje się więc jeszcze raz wymagań próby, chociaż niektóre z nich mogą być zadaniami na biegu). W czasie biegu harcerz ma wykazać, że posiada cechy określone w idei stopnia (samodzielność, zaradność, dorosłość, odwaga, inteligencja itp.). Podczas próby i biegu harcerze oceniani są indywidualnie. Niespełnienie jakiegoś wymagania próby powinno być uzupełnione w jak najszybszym czasie (w okresie próby). Harcerze, którzy nie zaliczyli biegu biorą udział w następnym organizowanym).

14. Próbę i bieg przeprowadza drużynowy lub komisja zgodnie z zasadą :

• MŁODZIK / OCHOTNICZKA - drużynowy ze stopniem co najmniej ĆWIKA / PIONIERKI.

• WYWIADOWCA / TROPICIELKA - komisja powołana zgodnie z tradycją drużyny (szczepu) złożona z harcerzy ze stopniem co najmniej WYWIADOWCY / TROPICIELKI i z przewodniczącym ze stopniem co najmniej ĆWIKA / PIONIERKI.

• ĆWIK / PIONIERKA - komisja powołana zgodnie z tradycją drużyny (szczepu) złożona z harcerzy ze stopniem co najmniej ĆWIKA / PIONIERKI i z przewodniczącym ze stopniem co najmniej HO / WĘDROWNICZKI.

• HARCERZ ORLI / WĘDROWNICZKA oraz HARCERZ / HARCERKA RZECZYPOSPOLITEJ – komisja (kapituła) powołana zgodnie z tradycją drużyny (szczepu, środowiska) złożona z harcerzy posiadających stopień HO / WĘDROWNICZKI (jedynie do przyznawania stopnia HO / WĘDROWNICZKI) lub posiadających stopień HR i z przewodniczącym instruktorem ze stopniem HO / WĘDROWNICZKI i phm. (dla HO / WĘDROWNICZKI) lub instruktorem ze stopniem HR i hm. (dla HR). Początek Kapitule powinien dawać zespół seniorów harcerstwa.

15. Przyznawanie stopnia MŁODZIKA / OCHOTNICZKI (lub WYWIADOWCY / TROPICIELKI - dotyczy harcerzy starzych - patrz pkt. 4) wiąże się z dopuszczeniem do złożenia Przyrzeczenia Harcerskiego.

16. Zdobycie stopnia ogłaszane jest w Rozkazie Drużyny.

17. Stopień może być odebrany (cofnięty) zgodnie z tradycją drużyny (szczepu, środowiska) przez odpowiednią radę (komisję, kapitułę itp.) w wypadku :

• postępowania niezgodnego z Prawem i Przyrzeczeniem Harcerskim,

• braku poszanowania dla patrona, sztandaru, tradycji,

• rażących braków, w umiejętnościach jakie są wymagane na poziomie danego stopnia.

---